PEDAGOGIKA CZASU WOLNEGO

10 wykładów

Zaliczenie: test z pytaniami zamkniętymi i otwartymi + praca pisemna: scenariusz zajęć wolnoczasowych (dla dzieci, młodzieży, osób starszych).

Temat: Charakterystyka pedagogiki jako nauki o wychowaniu.

1. Wymień modele kreowania pedagogiki jako nauki, a następnie wskaż ich główne założenia.

Trzy modele kreowania pedagogiki:

• scjentystyczny- uściślanie pojęć pedagogicznych w celu nadania im wyraźnych, empirycznych kryteriów stosowalności dzięki matematyzacji i zastosowaniu pomiary pedagogicznego.

pedagogika empiryczna

• hermeneutyczny- zmierza do uchwycenia tego wszystkiego, co tkwi w doświadczeniu wewnętrznym jednostki, poprzez odwoływanie się do metod introspekcji, autobiografii, empatii itp.

pedagogika hermeneutyczna

• prakseologiczny- zmierza do zwiększenia skuteczności działań pedagogicznych poprzez zwiększenie stopnia określoności celów, działań i warunków.

pedagogika praktyczna

2. Co jest zasadniczym przedmiotem zainteresowania pedagogiki, a następnie wymień i scharakteryzuj zadania i funkcje tej dyscypliny naukowej.

Przedmiot pedagogiki- wychowanie człowieka w każdym wieku.

Na przedmiot zainteresowań współczesnej pedagogiki składają się:

• wychowanie i kształcenie instytucjonalne i intencjonalnie organizowane

• wychowanie i kształcenie spontaniczne, występujące w warunkach naturalnych w toku życia społecznego

• samokształtowanie człowieka

• rozwój człowieka w ciągu całego życia

Zadania pedagogiki podstawowe:

• wyposażyć tych, którzy zajmują się organizacją procesów wychowawczych i dydaktycznych w wiedzę o skuteczności różnego rodzaju zabiegów.

Zadania pedagogiki szczegółowe:

• określenie ideałów i celów wychowania

• diagnozowanie rzeczywistości wychowawczej

• wyjaśnianie procesów, zjawisk i mechanizmów wychowania

• gromadzenie, sprawdzanie i systematyzacja wiedzy o działalności wychowawczej

• badanie skuteczności oddziaływań wychowawczych

Funkcje pedagogiki:

• diagnostyczna- dostarczanie wiedzy o rzeczywistości wychowawczej

• psychologiczna- twierdzenia pedagogiki mogą wywierać pewien wpływ na poglądy, postawy, przekonania i zachowania ludzi

• prewidystyczna- jeżeli pedagogika ma wypełniać rolę usługową w stosunku do praktyki, musi dążyć do budowania sądów o zależnościach.

• techniczna- pedagogika winna dostarczać opisów działań pozwalających realizować zamierzone cele

3. Wymień nauki współdziałające z pedagogiką, kierując się koncepcją Stefana Kunowskiego.

Nauki pedagogiczne:

• historia wychowania

• psychologia wychowania

• socjologia wychowania

• biologia wychowania

• antropologia wychowania

• kulturologia wychowania

• teologia wychowania

Nauki wspomagające pedagogikę:

• historia

• filozofia

• psychologia

• socjologia

• biologia

• antropologia

• kulturologia

• teologia

Nauki współdziałające z pedagogiką:

• realne

- higiena

- demografia

- ekonomika

• formalne

- logika

- prakseologia

- cybernetyka

• aksjologiczne- wartościujące

4. Do jakich nauk należy pedagogika i dlaczego?

• nauka humanistyczna

• nauka społeczna

• nauka empiryczna

• nauka praktyczna

• nauka teoretyczna

• nauka ideologiczna

5. Jakie działy zostały wyodrębnione w dorobku współczesnej pedagogiki?

Cztery działy współczesnej pedagogiki:

• praktyczna lub empiryczna- zbieranie i opracowywanie doświadczeń wychowawczych

• opisowa lub eksperymentalna-uogólnianie doświadczeń i eksperymentów wychowawczych

• normatywna- ustalanie wartości, celów, ideałów i norm wychowawczych

• teoretyczna czyli ogólna- wypracowanie jednolitej teorii wychowania człowieka

6. Dokonaj podziału nauk pedagogicznych według kryteriów przyjętych przez Stanisława Kawulę, a następnie wymień co najmniej trzy dziedziny w każdym wybranym kryterium.

Siedem kryteriów (umieć 3 najistotniejsze)

• kryterium celu

- teoria nauczania

- teoria wychowania

• kryterium metodologiczne

- pedagogika ogólna

- pedagogika społeczna

• kryterium instytucjonalne*

- pedagogika przedszkolna

- pedagogika szkolna

- pedagogika domu kultury

- pedagogika domu dziecka

• kryterium rozwojowe*

- pedagogika (0-12 lat)

- hebagogika (13-18 lat, młodzieńczość)

- andragogika (18-67 lat, dorosłość)

- gerontopedagogika (67+)

• kryterium dziedzin działalności

• kryterium dewiacji i defektów rozwojowych człowieka*

- digofrenopedagogika- dzieci niepełnosprawne intelektualnie

- surdopedagogika- dzieci głuchonieme

- tyflopedagogika- dzieci niewidome

- rewalidacyjna- dzieci chore

- resocjalizacja- dzieci z problemami

- penitencjarna- osoby w więzieniu

• kryterium problemowe

- pedeutologia- kształcenie nauczycieli

Temat: Tworzenie się pedagogiki czasu wolnego.

1. Przedstaw interpretację czasu wolnego na przestrzeni dziejów

- Arystoteles:

„Wolny czas nie jest końcem pracy, to praca jest końcem czasu wolnego, który powinien być poświęcany sztuce, nauce i filozofii”.

- Denis Diderot:

„Domagam się szkoły, która posiada boisko, ogród, miejsca przystosowane do czynnego wypoczynku i rozrywki po pracy umysłowej dzieci i młodzieży”.

- John Locke:

„W wolnym czasie ujawnia się temperament człowieka i jego skłonności”.

Termin czasu wolnego kształtował się jako przeciwstawny pojęciu pracy. Tak było do przełomu XIX i XX wieku, kiedy proletariat rozpoczął walkę o czas wolny. Od tego momentu mówi się o genezie czasu wolnego.

Wzrost czasu wolnego przestaje być traktowany jako wzrost konkurencyjny wobec zadań zwiększania produkcji, a coraz bardziej rozpatruje się go w kategoriach niezbędnej potrzeby człowieka i integralnego czynnika podnoszenia społecznej wydajności pracy i wzbogacania jakości życia.

2. Wyjaśnij, dlaczego czas wolny jest ważnym elementem jakości życia.

Zachowania i czynności w czasie wolnym są dla człowieka źródłem przyjemności. Człowiek dobrowolnie i swobodnie robi to, co chce i rozwija swoje zainteresowania, co ma wpływ na jego samopoczucie, a w konsekwencji poprawia jakość życia.

3. Podaj co najmniej trzy wybrane definicje czasu wolnego.

• „Czas wolny obejmuje wszystkie zajęcia, którym jednostka może oddawać się z własnej chęci bądź dla odpoczynku, rozrywki, rozszerzenia swych wiadomości lub dla bezinteresownego kształcenia się czy dobrowolnego udziału w życiu społecznym poza obowiązkami zawodowymi, rodzinnymi i społecznymi”. (J. Dumazedier)

• „Czas wolny to część budżetu czasu, która nie jest zajęta przez pracę zarobkową, normalną i dodatkową, przez sen, posiłki czy stałe obowiązki rodzinne lub inną aktywność”. (A. Kamiński)

• „Czas wolny to czas, który służy regeneracji sił zużywanych na pracę, poszerzenie wiedzy ogólnej i zawodowej, życie rodzinne, wychowanie dzieci, osobiste zainteresowania, potrzeby kulturalne, udział w życiu publicznym”. (W. Daniecki)

4. Dlaczego w globalnej fazie rozwoju gospodarczego następuje redystrybucja czasu?

Następuje zmiana na rynku pracy; stwarzają się nowe miejsca pracy. Pracodawcy szukają taniej siły roboczej i miejsca, gdzie koszty produkcji są mniejsze.

Zmienia się czas pracy „od” „do” ( mogą to być różne godziny w poszczególnych dniach).

Niebywały pęd życia; dużo rodzajów umów o pracę, praca w domu.

5. Wymień funkcje społeczno-wychowawcze czasu wolnego oraz krótko je scharakteryzuj.

Funkcje wg M. Winiarskiego:

• kreatywna- zaspokajanie potrzeb samorealizacji jednostki

• rekreacyjna- organizowanie wypoczynku (zabawa, rozrywka)

• kształcąca- rozwijanie zainteresowań nauką i techniką

• opiekuńcza- tworzenie warunków do zaspokajania potrzeb

• integracyjna- zbliżenie do siebie młodego i starego pokolenia

• środowiskowa- podnoszenie poziomu kultury pedagogicznej społeczności lokalnej.

6. Jakie zadania stoją przed domem rodzinnym, a jakie przed szkołą w wypełnianiu wolnego czasu dzieci i młodzieży?

Dom:

• stworzenie warunków przez rodzinę do spędzania czasu wolnego

• rodzina musi być pierwszym miejscem wypoczynku i zaspokajania potrzeb

• wypracowany system wartości

Szkoła:

• stworzenie organizacji placówki umożliwiającej spędzanie czasu wolnego

• propagowanie wartościowych sposobów spędzania czasu wolnego

• rozwijanie edukacji równoległej

7. Jakie są przesłanki tworzenia pedagogiki czasu wolnego?

• uczenie, jak spędzać czas wolny to równocześnie wychowanie ogólne

• czas wolny jest szansą, jak i zagrożeniem (narkomania, pijaństwo, bezczynność, zadowalanie się najniższymi wartościami) szczególnie dla dzieci i młodzieży

• wychowanie do czasu wolnego w rodzinie staje się główną przesłanką dla wychowania społecznego

Temat: Wychowawczy rozwój człowieka.

1. Wskaż wszystkie elementy składające się na wychowanie człowieka.

• działania wychowawcze- czynności wychowawców (rodziców)

• warunki (okoliczności)- bodźce/sytuacje wychowawcze

• wytwór wszystkich działań i warunków

• następujące zmiany w wychowaniu

2. Na jakie grupy możemy podzielić definicje wychowania?

Cztery grupy definicji wychowania:

• prakseologiczne- wpływanie na wychowanków

• ewolucyjne- gromadzenie doświadczenia, na podstawie którego rozwijamy się

• sytuacyjne- wpływ przeżyć (np. rozmowy, zabawy)

• adaptacyjne- kształtowanie się charakteru lub osobowości, wykształcenie światopoglądu

3. Wyjaśnij ramową definicję wychowania.

Różnorodne bodźce mają wpływ na wychowanie:

• starsze pokolenia społeczeństwa

• system kierującego działania na młodzież

• ideał nowego człowieka

• kształt przyszłego życia

• 
  
  
  proces personalizacji- przejście od egoizmu do altruizmu, od „ja” do „ty”

• proces socjalizacji- przejście od nostyzmu zespołowego do illizmu wspólnotowego, od „my” do „wy”

ramowa definicja wychowania- przeprowadzenie wychowanka ze stanu niższego (natury) do stanu wyższego (kultury).

4. Krótko scharakteryzuj dynamiczne składniki wychowania oraz cechy wychowania.

Składniki dynamiczne wychowania:

• społeczne działania wychowawcze (etos)

• naturalny rozwój wychowania (bios)

• wychowawcze zbliżenie wychowanka do nowego człowieka (agos)

• kształtowanie postaw wobec przyszłego życia (los)

• ego („ja”)

Cechy wychowania:

• złożoność- uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne

• intencjonalność- wychowawca jest świadomy celów, jakie pragnie realizować w praktyce wychowania

• interakcyjność- współdziałanie między wychowankiem a wychowawcą

• relatywność- nie tylko wychowanie ma wpływ na człowieka i jego poglądy, ale też np. środowisko, telewizja i środki masowego przekazu

• długotrwałość- rozwijanie przez całe życie

5. Jaka jest zasadnicza różnica między wychowaniem a opieką?

Opieka zapewnia istnienie i ciągłość bycia jednostką ludzką i dotyczy przede wszystkim świadczeń materialnych i psychicznych natomiast wychowanie zmierza przede wszystkim do kształtowania dyspozycji kierunkowych.

6. Jak postrzegane jest wychowanie w świetle ważniejszych teorii osobowości?

Wybrane teorie osobowości to:

• behawiorystyczne- zachowanie człowieka jest reakcją na bodziec (osiąganie nagród, unikanie kar)

• o orientacji humanistycznej- człowiek jest podmiotem działania, sam decyduje i ponosi odpowiedzialność za czyny

• psychospołeczne- kładzie nacisk na stosunki interpersonalne

Temat: Szerokie ujęcie wychowania.

KARTKA Z MATERIAŁAMI OD PROWADZĄCEGO.

Temat: Struktura procesu wychowania i jego elementy.

1. Wyjaśnij, dlaczego proces wychowania dokonuje się na dwóch poziomach.

Nie można na proces wychowania patrzeć z jednej strony. Nie jest on jednopłaszczyznowy.

• podejście subiektywistyczne

Kazimierz Sośnicki patrzył przez pryzmat zmian, jakie dokonały się w wychowanku (np. rodzic, nauczyciel-wychowawca)

• podejście obiektywistyczne

Ryszard Wroczyński- analiza nauczyciela wychowawcy, a nie samego wychowanka

• politycy- decyzja, jakiego człowieka się wychowa

- ustawa o systemie oświaty

- % PKB na oświatę i edukację

2. Jakie warstwy można wyłonić w strukturze procesu wychowania i co się na nie składa?

• warstwa aksjologiczna (politycy, naukowcy+praktycy):

- ideał wychowania

- cele wychowania

• warstwa operacyjna (nauczyciele- realizują to, co jest wypracowane przez polityków)

- formy wychowania

- metody wychowania

- środki wychowania

3. Co rozumiemy pod pojęciem postawy, celu wychowania, wzoru osobowego i ideału wychowania? Wyjaśnij te pojęcia na konkretnym przykładzie.

• cel wychowania- określona dyspozycja osobowościowa (właściwość lub/i zespół), którą chce się osiągnąć w toku oddziaływań na kogoś.

Mogą dotyczyć:

- osobowości człowieka

- układu stosunków wychowawczych

- atmosfery w placówce

- struktury zespołów uczniowskich

Formy celów wychowania:

- kreatywna (wywoływać, wzbudzać)

- optymalizująca (zwiększyć, poszerzyć)

- minimalizująca (osłabić, zredukować)

- korekcyjna (przekształcić, zmienić)

Przykład:

Organizowanie spotkać wychowawców i uczniów, zbliżenie ich do siebie, pokazanie wychowankom, że nauczyciel jest do nich przychylnie nastawiony, w celu poprawienia atmosfery w placówce i osłabienia wrogości niektórych uczniów do wychowawców.

• postawa- to względnie stała i zgodna organizacja poznawcza, uczuciowo-motywacyjna i behawioralna podmiotu, związana z określonym przedmiotem lub klasą przedmiotów.

Komponenty postawy:

- emocjonalno-oceniający (werbalizowanie ocen)

- poznawczy (przekonania i wiedza o obiekcie)

- behawioralny (zespół dyspozycji do zachowania się w określony sposób wobec obiektu postawy

Przykład:

Postawa patriotyczna; komponent poznawczy- wiedza na temat 11 listopada, przekonanie czy jest to dla mnie ważne święto; komponent emocjonalno-oceniający- czy potrafię pokazać to co czuję w związku ze rocznicą odzyskania niepodległości, jak się zachowuję, jak pokazuję przynależność do narodu i jego symboli.

• ideał wychowania- najwyższy i nadrzędny cel wychowania. Jest to zestaw harmonijnie zintegrowanych ze sobą stanów rzeczy, których osiągnięcie jest postulowane przez zabiegi wychowawcze.

Cechy ideału wychowania:

- zmienny

- nadrzędny

- otwarty

- nieosiągalny

• wzór osobowy- opis konkretnego człowieka, jego osobowości, postępowania. Wzory osobowe zmieniają się na przestrzeni lat, mogą to być rodzice, wychowawcy, ale także osoby publiczne jak zespoły muzyczne, sportowcy np. The Beatles, Adam Małysz.

4. Wskaż aksjologiczne postawy ideału wychowania w koncepcji Herbarta, Kunowskiego, Suchodolskiego, Muszyńskiego.

• Herbart- na ideał wychowania składa się pięć idei:

- wewnętrznej wolności

- doskonałości

- życzliwości

- podporządkowania prawu

- słuszności

• Kunowski- na osobowość człowieka składa się pięć sił:

- bios

- ethos

- agos

- los

- ego

• Suchodolski- ideał wychowania oparty jest na celach wychowania:

- człowiek myślący (homo sapiens)

- człowiek techniki (homo faber)

- człowiek sztuki (homo oesteticus)

- człowiek zabawy (homo ludens)

- człowiek pracy ( homo laborant)

- człowiek polityki (homo politycus)

- człowiek konsumpcji (homo oeconomicus)

• Muszyński- ideał wychowania oparty jest na dyspozycjach:

- ideowe

- intelektualne

- społeczne

- interpersonalne

- intrapersonalne

- wobec kultury

- egzystencjalne

5. Na podstawie wybranej podstawy przedstaw procedurę wyprowadzania celów z ideału wychowania.

Ideał wychowanianaczelne celecele kierunkowecele etapowecele operacyjne

zmiana

postaw