1) Geodezja - jest to dziedzina nauki, techniki i administracji zajmująca się ewidencją przestrzeni oraz realizacją w niej zadanych parametrów pola informacyjnego.

Pole informacyjne - jest to przyporządkowanie określonych informacji punktom w czasie i przestrzeni.

Zadanie geodezji: a) naukowe - określenie kształtu i wielkości globu ziemskiego oraz określenie wnętrza budowy, b) praktyczne - jest to wyznaczenie miarowych zależności pomiędzy punktami na powierzchni lub w pobliżu niej.

2) Geodezję dzielimy: a) w zależności od zastosowanej powierzchni odniesienia - geodezja wyższa zajmuje się wyznaczeniem wielkości i kształtu bryły ziemskiej oraz utworzeniem osnowy geodezyjnej, bada przemieszczenia skorupy ziemskiej. Pomiary geodezji wyższej polegają na: I) założeniu sieci triangulacyjnej, II) wyznaczeniu wysokości punktów za pomocą niwelacji precyzyjnej III) wyznaczeniu kierunku lini pionowych IV) wyznaczenie sił ciężkości za pomocą wahadeł.

Geodezja niższa zajmuje się wykonywaniem pomiarów na fizycznej powierzchni ziemi, na ograniczonym zasięgu (mapa). Pomiarowi podlegają wszystkie elementy fizycznej powierzchni ziemi, które są istotne z punktu gospodarczego oraz granicy (klasy) działek

b) w zależności od zastosowania dziedziny gospodarki narodowej - geodezja gospodarcza dróg, obiektów przemysłowych, kolejnych pomiarów powykonawczych oraz geodezyjne badanie przemieszczeń, c) geodezja górnicza - badania związane z szukaniem kopalin, c) geodezja rolna i leśna - obszarów leśnych, d) geodezja miejska - tereny miast.

3) Podział prac geodezyjnych ze względu na etapowość: polowe (teren), obliczeniowe, graficzne (kameralne) naukowe.

3) Podział prac ze względu na zakres: pomiary podstawowe-dotyczą zakładania pomiarów osnów podstawowych (poziomych, pionowych, izometrycznych), pomiary szczegółowe-odnoszą się do pomiarów szczegółów terenowych (topograficznych), pomiary realizacyjne-związane z wytyczeniem obiektów budowlanych i ich obsługa, obsługa budynków podczas wznoszenia obiektów budowlanych, pomiary wykonywane w ramach geodezji przemysłowej-zastosowanie pomiarów geodezyjnych przy ustawieniu części maszyn i urządzeń przy pomocy urządzeń geodezyjnych (np. turbiny w elektrowni przy pomocy niwelatora).

4) Wielkości podlegające pomiarowi geodezyjnemu w terenie: odległość pozioma-jest to odległość pomiędzy dwoma punktami rzutowanymi na płaszczyznę, różnica wysokości-odległość od umownego poziomu odniesienia do punktu na powierzchni ziemi i mierzona wzdłuż siły grawitacyjnej, kąt poziomy-kąt zawarty pomiędzy rzutami kierunków na płaszczyznę poziomą i mierzony w płaszczyźnie poziomej, kąt pionowy-zawarty pomiędzy kierunkiem nachylenia terenu a rzutem tego kierunku na płaszczyznę pionową i mierzony w płaszczyźnie pionowej, kierunek odniesienia-kierunek stycznej do południka geograficznego lub magnetycznego.

5) Mapa: zmniejszony matematycznie określony umowny obraz powierzchni ziemi na płaszczyźnie, przedstawiający rozmieszczenie, stan i związek różnych zjawisk przyrodniczych, społecznych ujmowanych i scharakteryzowanych zgodnie z przeznaczeniem każdej konkretnej mapy. Cechy mapy: zgeneralizowany (zmniejszony) obraz określony matematycznie wszystkie szczegóły są zaznaczone na mapie a także szczegóły nie istniejące w terenie, zgeneralizowane-treścią mapy są elementy inżynieryjsko-gospodarcze, fizyczno-geograficzne, umowny obraz, dwuwymiarowy, wymierny (można z mapy odczytać długości)

6) Skala mapy: jest to stosunek wielkości mierzonej na mapie do wielkości pomierzonej w terenie d/D=1/M => d-długość mierzona na mapie, D-długość mierzona w terenie, M-mianownik skali. Skale stosowane: 1:500, 1:1000 - tereny miejskie, 1:2000 - tereny wiejskie, 1:5000 - mapy terenów rolnych, wiejskich, leśnych. Dokładność skali: dokładność = 0,1mm x M. Podziałka transwersalna jest to graficzne przedstawienie skali. Dokładność podziałki transwersalnej: W = d_p / M x K => D_R = W x M, Drz - długość rzeczywista, M - skala mapy, D_p - podstawa podziałki, d_p = D_p/M.

8) Znaki - do przedstawiania szczegółów terenowych (topograficznych) stosuje się znaki umowne, są to przeważnie rzuty prostokątne. Znaki umowne dzielimy na: powierzchniowe (budynki, działki ewidencyjne(gruntowe), chodniki, plac, liniowe - (np. linie wysokiego napięcia(ek/N), gaz, telekomunikacja, punktowe (np. 127,14 drzewo, punkt osnowy geodezyjnej).

9) Mapa zasadnicza to wielkoskalowe opracowanie kartograficzne, zawierające informacje o przestrzennym rozmieszczeniu obiektów ogólnogeograficznych oraz elementów ewidencji gruntów i budynków oraz elementów uzbrojenia terenu (podziemne, naziemne, nadziemne). Jest to podstawowa mapa używana do zagospodarowania terenu i służy do sporządzania map tematycznych, jest źródłowym opracowaniem kartograficznym dla potrzeb gospodarki ziemią.

10) Metody wyznaczania powierzchni: analityczna, kombinowana, dygitalizowana, graficzna, mechaniczna. Metoda analityczna jest metodą najdokładniejszą, polega ona na obliczeniu pól figur na podstawie długości i kątów pomierzonych w terenie lub na podstawie współrzędnych obliczonych z miar uzyskanych w terenie. Jest to jedyna metoda, którą możemy obliczać pola figur przed sporządzeniem mapy. Obliczanie analityczne pola powierzchni jest najdokładniejsze gdyż jest obarczone tylko błędami pomiaru elementów terenowych jak długości i kąty. Pola małych działek (mających najczęściej kształt czworoboków) dzielimy przeważnie na trójkąty i obliczamy za pomocą najprostszych wzorów matematycznych np. wzór Herona: P = √s(s-a)(s-b)(s-c) gdzie S = 0,5(a+b+c) , albo wzór: 2p = a x b x sin. Pola większych figur, o bardziej złożonych kształtach, obliczamy na podstawie współrzędnych prostokątnych lub rzadziej biegunowych. Współrzędne prostokątne: Metoda mechaniczna jest najmniej dokładna, dlatego też korzystamy z niej podczas wyznaczania pola użytków gruntowych lub konturów klasyfikacyjnych o nieregularnych, krzywoliniowych granicach. Do wyznaczenia używamy przyrządów zwanych planimetrami. Najczęściej używany to planimetr biegunowy kompensacyjny.

1) Układ współrzędnych to układ dwóch lini zwanych osiami współrzędnych wg, których określa się układ punktów. Układ wsp. geod. to prostokątny układ na płaszczyźnie x,y określony na obszarze kartograficznym, którego początek jest w przyjętym układzie wsp. Współrzędne to wielkości liniowe lub kątowe określające położenie punktu na płaszczyźnie lub powierzchni względem stosunku do przyjętego układu lini lub płatów.

2) Rodzaje układów wsp: Ukłd wsp. biegunowych płaskich(kąt kierunkowy i ramie wodzące) - zastosowanie: pomiar szczegółów topograficznych, niwelacja powierzchniowa-metoda punktów rozproszonych, ukł. wsp. płaskie geodezyjne (x,y) i ukł. wsp. geograficznych(wsp:długość i szerokość geograf.)

3) Jednostka miary to wartość określona wielkością fizyczną lub inną mierzona jako jednostka porównawcza dla pomiaru wielkości tego samego rodzaju. Wielkość fizyczna lub umowna to cecha ciała, zjawiska lub jakiegoś pojęcia, które można zmierzyć. Miary stosowane w geodezji: długość [m], powierzchnia[m²], objętość [m³], masa [kg], kąt [radian], temp. [^oK], czas [s].

4) Miary kątowe stosowane w geodezji; analityczna - kąt wyrażony w mierze łukowej (analitycznej) tj. stosunek łuku koła, na którym on się rozpiera do przynależnego promienia r., α = τ/r jednostką jest radian - kąt płaski środkowy zawarty pomiędzy dwoma promieniami, wycinającymi z okręgu tego koła łuk o długości równej promieniowi r (r = τ, wtedy α = τ/r = 1 rad. Krotność radiana przedstawia się w układzie dziesiętnym. 2π - kąt pełny, π - półpełny, π/2 - prosty.

Gradowa: 1 grad [1^g], grad jest to kąt oparty na 1/400 części obwodu koła. Wielokrotność: pełny = 400^g, półpełny = 200^g, prosty = 100^g. Podwielokrotność: 1^c = 1^g/100(centygrad albo minuta gradowa), 1^cc = 1^c/100 (decymiligrad lub sekunda gradowa), czyli 1g = 100c = 10000cc. Wielokrotności i pod wielokrotności wyrażone są w układzie dziesiętnym.

Miara stopniowa stopień to kąt środkowy wsparty na 1/360 części obwodu koła 1⁰= 60' = 3600''.

Związek między miarą gradowa a analityczną: α^g/400^g = α/2π, czyli α^g = 400^g/2π x α = ρ^g x α, czyli ρ^g = 200^g/π = 63,7g , ρ^c = 200 x 100^g/π = 63,66^cρ^cc = 200 x 100 x 100^cc/π = 636620^cc

Między analityczną a stopniową: α⁰ = 180⁰/π x α = ρ⁰ x α czyli ρ⁰ = 57,30 ρ'=180 x 60'/π = 3438',ρ'' = 180 x 60 x 60''/π = 206265''

Związek między stopniową i gradową: α⁰/β^g = 360/400 czyli α⁰ = 9/10β^g α' = 54/100β^cα'' = 324/1000β^cc.

6) Współczynnik ρ jest współczynnikiem zmiany miary łukowej na miarę stopniową lub gradową i oznacza w analitycznej interpretacji liczbę stopni, minut i sekund (gradów, centygradów, decymiligradów) zawartych w kącie = 1 radianowi. (ρ⁰ - wsp. zmiany miary łukowej na stopniową = 180/π = 57,30 , ρ^cc - wsp. zmiany miary gradowej na łukową = 200 x 100 x 100^cc/π = 636620cc.

7) Azymut to kąt płaski zawarty pomiędzy kierunkiem północnym a danym kierunkiem na cel liczonym w prawo, zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara, ustawiony w miejscu obserwacji zawarty w granicach: 0⁰ - 360⁰ , 0^g - 400^g , 0 - 2π

8) Rodzaje azymutów: azymut magnetyczny - kąt zawarty między kierunkiem północy magnetycznej , azymut geograficzny kąt zawarty między kierunkiem północy geograficznej, azymut topograficzny - przyjmowany dla obliczeń danego terenu.

9) Czwartak to kąt ostry zawarty między kierunkami danych lini a najbliższą krawędzią osi X. Czwartaki oznaczamy symbolicznie wg stron świata NO-północny wschód, SO- południowy wschód, SW - południowy zachód, NW - północny zachód. Czwartaki ułatwiają obliczanie azymutów.

10) Zależności między czwartakiem a azymutem:

16) Celem rachunku wyrównawczego jest zniekształcenie wartości spostrzeżeń (obserwacyjnych), tak aby można je było uznać za wartości najbardziej prawdopodobne. Rachunek wyrównawczy w oparciu o rachunek prawdopodobieństwa i teorię błędów ma tak zniekształcić odcinek L_i o wartości V_i (błąd pozorny), L_i + V_i = L^WYR , [pvv] = minimum, aby te poprawione wyniki spełniały związki funkcyjne jakie by spełniały prawdziwe wartości mierzone.

17) Zadania rachunku wyrównawczego to określenie poprawki do każdego spostrzeżenia, podania sposobów kontroli, ocena dokładności każdego spostrzeżenia i wartości najbardziej prawdopodobnej oraz analiza planowanych pomiarów: Zagadnienia wyrównawcze: bezpośrednie (śr. arytmetyczna), pośrednie i zawarunkowane (wielkości mierzone muszą spełniać warunek np. <α + <β + <γ = 180⁰). Pod względem dokładności: jednakowo dokładne - obserwacji dokonuje osoba o takich samych zdolnościach, pomiar dokonuje się taką samą klasą sprzętu, instrument o tej samej dokładności, te same warunki pomiaru (warunki atmosferyczne), ta sama metoda albo o podobnej dokładności, ten sam typ instrumentu albo o podobnej precyzji, ten sam obserwator, albo inny o tych samych umiejętnościach. Niejednakowo dokładne - jeśli jeden z wyżej wymienionych warunków jest niespełniony

III

1) Osnowa geodezyjna jest to usystematyzowany zbiór punktów geodezyjnych w terenie, których wzajemne położenie na powierzchni odniesienia - osnowa pozioma lub względem powierzchni odniesienia - osnowa pionowa została wyznaczona za pomocą technik geodezyjnych (wiąże mapę z terenem pozwala nam wykonywać pomiary w terenie, sporządzić mapę, a ponad to wytyczać na mapie w terenie obiekty budowlane). Punkty geodezyjne stanowią podstawę wszelkich dalszych pomiarów geodezyjnych, służą do oparcia i powiązania w jedną całość wszelkich pomiarów i opracowań geodezyjno-kartograficznych.

2) Podział osnów geodezyjnych ze względu na sposób wzajemnie przedstawionych punktów: a) osnowa pozioma - zbiór punktów na pow. odniesienia, których położenie zostało określone w przyjętym układzie współrzędnych geodezyjnych,

b) osnowa wysokościowa - podaje wysokości punktów względem przyjętego poziomu odniesienia (Morza Bałtyckiego).

Podział ze względu na rolę i oznaczenie: a) osnowa podstawowa - zbiór punktów geodezyjnych wyznaczonych z największą dokładnością, służy do badania kształtu i wymiarów ziemi, do nawiązania i wyrównania osnów szczegółowych. Osnowa podstawowa powinna mieć na terenie całego kraju.....?

b) osnowa szczegółowa stanowi dalsze zagęszczenie punktów osnowy podstawowej, służy ona do wykonywania pomiarów sytuacyjnych i wyznaczania projektów na gruncie do nawiązania i wyrównania osnów pomiarowych,

b) osnowa pomiarowa - stanowi dalsze zagęszczenie osnowy podstawowej i szczegółowej, służy do oparcia pomiarów sytuacyjnych, wyznaczania projektów na gruncie, wykonywania pomiarów realizacyjnych podczas budowy, służy do badania przemieszczeń i odkształceń obiektów budowlanych.

Osnowa pomiarowa - sposób i ilość rozmieszczenia zależy od konkretnych zadań, w zależności od terenu.

Podział osnów geodezyjnych ze względu na dokładność: klasa I m_L/L ≤ 5 x 10^-6 - błąd względny pomiaru długości, m_L - błąd pomiaru długości (błąd położenia punktu), L - długość osnowy podstawowej,

klasa II m_p ≤ ± 0,05 m - błąd położenia punktu, klasa III m_p ≤ ( 0,10 m - błąd położenia punktu.

3) Osnowa szczegółowa służy do wykonywania pomiarów sytuacyjnych i wyznaczania projektów na gruncie do nawiązania i wyrównania osnów pomiarowych. Osnowa pomiarowa służy do oparcia pomiarów sytuacyjnych, wyznaczania projektów na gruncie, wykonywania pomiarów realizacyjnych podczas budowy, służy do badania przemieszczeń i odkształceń obiektów.

7) Pomiar sytuacyjny to zespół czynności technicznych pozwalających na określenie kształtu, wielkości, wzajemnego położenia wielkości terenowych umożliwiających przedstawienie ich obrazów w rzucie prostokątnym na płaszczyznę poziomą (pow. odniesienia)

8) Szczegóły terenowe to przedmioty sytuacyjne podlegające pomiarom geodezyjnym, ze względu na charakter dokładności identyfikacji zarysów oraz różne wymagania dokładności dzieli się na szczegóły: I grupy, II grupy, III grupy - dokładnościowej.

I grupa dokładnościowa: należą do niej szczegóły terenowe trwałe o wyraźnych, jednoznacznie określonych granicach lub konturach. Zachowują trwałość w okresie wieloletnim , - zastabilizowane znakami punkty osnowy wysokościowej, punkty podstawowej osnowy grawimetrycznej i punkty wiekowe osnowy magnetycznej, - elementy uzbrojenia naziemne terenu i studnie, - szczegóły uliczne takie jak: krawężniki, latarnie, słupy, pomniki, figury i trwałe ogrodzenia, - znaki graniczne granic państwa, jednostek podziału administracyjnego i działek.

II grupa dokładnościowa - należą do niej szczegóły terenowe takie jak: - boiska sportowe, parki, zieleńce, trawniki, - drzewa przyuliczne, pomniki przyrody, - elementy podziemne uzbrojenia terenu, - punkty załamań konturów budowli i urządzeń ziemnych, tamy, wały ochronne, groble, kanały, rowy, nasypy, wykopy,

III grupa dokładnościowa - należą do niej przedmioty niewyraźnych zarysów i małego znaczenia, punkty załamań konturów użytków gruntowych i konturów klasyfikacyjnych, linie podziałowe na oddziały w lasach państwowych, naturalne linie brzegowe wód płynących i stojących (wody nieregularnej lini brzegowej)

9) Metody pomiaru szczegółów: a) domiarów prostokątnych (ortogonalna) polega na pomiarze odciętej rzędnej wyznaczonego punktu sytuacyjnego w pewnym lokalnym układzie współrzędnych, w którym osią odciętych jest linia pomiarowa wzdłuż której układamy taśmę. Na rozciągniętą wzdłuż lini taśmę

rzutuje się prostopadle, za pomocą węgielnicy poszczególne punkty sytuacyjne, następnie odczytuje się na tej taśmie odciętą, a za pomocą ruletki stalowej rzędną (domiar prostokątny), czyli odległość punktu sytuacyjnego od taśmy. Przed pomiarem należy wytyczyć linię pomiarową, stawiając pośrednie tyczki w odstępach nie większych niż 50 - 60 m. Błędy, które mogą wystąpić przy pomiarze szczegółów metodą domiarów prostokątnych: -błąd wytyczenia linii, -błąd pomiaru odciętej, -błąd ustalenia spadku prostopadłej za pomocą węgielnicy, -błąd pomiaru rzędnej ruletką. Pomiar szczegółów metodą domiarów prostokątnych kontrolujemy drogą pomiarów tzw. miar czołowych (czołówek) czyli odcinków między zdjętymi punktami sytuacyjnymi. Bezpośrednio po pomiarze przeprowadzamy kontrolę obliczeń wg wzoru Pitagorasa: C² = (h₂ - h₁)² + (x₂ - x₁)²

Jeżeli linia pomiarowa przebiega w przybliżeniu równolegle do czołówek, to kontrole można przeprowadzić na bieżąco, podczas pomiaru sprawdzając czy jest spełnione w granicach dokładności pomiaru równość: C = x₂ - x₁

Pomiar pojedynczego odosobnionego punktu kontrolujemy przez zastosowanie podpórki P, wtedy: P² = h² + (x - x_p)²

b) Metoda wcięć liniowych stosowana jest do pomiaru odosobnionych niedostępnych szczegółów, dla których nie opłaciłoby się zakładać ciągu sytuacyjnego czy lini pomiarowych. Polega na pomiarze przynajmniej dwu odległości punktu wcinanego od punktów o znanym położeniu. Takie wcięcie liniowe w przód jest najprostszym związkiem liniowym. Należy się starać aby mierzone odcinki określające położenie punktu przecinały się pod kątem nie mniejszym niż 30⁰. Kontrolę pomiaru metodą wcięć liniowych stanowi zmierzenie dodatkowej odległości punktu o znanym położeniu.

Metoda wcięć kątowych znajduje zastosowanie w wyjątkowych przypadkach, przy pomiarze odosobnionych niedostępnych szczegółów. Polega na wykonaniu kątowych wcięć w przód. Jest to metoda dokładna ale stosunkowo pracochłonna, szczególnie wtedy gdy chce się skontrolować pomiar przez dodatkowe kierunki wcinające. Przy stosowaniu metody wcięć kątowych należy dążyć do stosowania takich kierunków wcinających, które przecinają się pod kątem większym od 30⁰,

d) metoda przedłużeń na linie pomiarowe nadaje się szczególnie do pomiaru szczegółów okonturowanych długimi, prostymi odcinkami (np. budynki, drogi, rowy) oraz przy pomiarze działek o regularnych kształtach. Przy pomiarach muszą być spełnione warunki: a) przedłużona linia konturowa przedmiotu powinna być oparta obydwoma końcami o linie pomiarowe, b)stosunek przedłużeń do przedłużonej lini nie może być większy jak 2:1, c) kąt pod jakim przedłużenie przecina się z linią pomiarową nie powinien być mniejszy od 45⁰.

e) metoda biegunowa polega na pomiarze kierunku i odległości od każdego punktu sytuacyjnego, czyli na określeniu współrzędnych biegunowych tego punktu. Metodę tą stosuje się do pomiaru granic użytków gruntowych, przy czym odległości mierzy się wtedy dalmierzem kreskowym. Metoda ta stosowana jest często przy pomiarach sytuacyjno-wysokościowych. (niwelacja terenowa metodą punktów rozproszonych - tachimetria). Dokładność pomiarów dalmierzem kreskowym maleje wraz ze wzrostem odległości. Łaty dalmiercze ustawia się w zasadzie w mierzonych punktach sytuacyjnych. Jeżeli punkt jest zasłonięty przez niewielką przeszkodę lub niemożliwe jest ustawienie na nim łaty można ustawić łatę w pobliżu punktu i wyznaczyć jego położenie za pomocą miar prostokątnych, przyjmując jako oś odciętych linię: teodolit - łata. W ten sposób można zmierzyć kilka bliskich punktów sytuacyjnych odległych od łaty nie więcej niż 4 m.

Z KSIĄŻKI:

Polega ona na wyznaczeniu współrzędnych biegunowych punktów, tzn. długości celowej od znanego punktu osnowy do punktu zdejmowanego (długość promienia wodzącego) oraz kąta pomiędzy bokiem osnowy a celową. Kąty mierzymy teodolitem, a długości celowych można zmierzyć bezpośrednio taśmą, dalmierzem optycznym lub elektronicznym, zależnie od koniecznej dokładności pomiaru. Przebieg pomiaru jest następujący:

Na znanym punkcie osnowy, np. nr 3 obieramy stanowisko pomiarowe. Teodolit centrujemy nad tym punktem, poziomujemy, a następnie centrujemy koło poziome, odczytując na unieruchomionym limbusie kierunki do znanych punktów 2 i 4. Drugi kierunek odczytujemy dla kontroli. Następnie celujemy do kolejnych punktów sytuacyjnych, które oznaczamy numerami 1, 2, 3,....,. Wyniki liczbowe pomiaru notujemy w specjalnym formularzu oraz sporządzamy odręczny rysunek sytuacji zdjętych punktów, tzw. szkic sytuacyjny.

Na następnym stanowisku, np. nr 4 postępujemy w ten sam sposób, lecz dla kontroli powinniśmy zmierzyć po raz drugi co najmniej jeden punkt wyznaczony już na stanowisku nr 3.

11) Ciąg sytuacyjny powinien być nawiązany do osnowy wyższego rzędu. Projektuje się go wprost w terenie, jednocześnie z siecią lini pomiarowych. Dla danej kategorii terenu dokładność ciągów sytuacyjnych jest o jedną klasę niższa od dokładności ciągów głównych. Punkty ciągów sytuacyjnych należy odpowiednio utrwalić na gruncie. Na terenach zabudowanych i urządzonych punkty te utrwala się za pomocą rurek żelaznych (2-4cm,dł.30-40cm) lub odpowiednich bolców żelaznych. Na terenach rolnych stosuje się rurki drenarskie lub drewniane paliki. Punkty posiłkowe to takie , które leżą na boku osnowy ciągu, mogą one stanowić początki lub końce osnów lub ciągów.

IV

1) Niwelacja to dział geodezji zajmujący się wyznaczaniem wysokości punktów względem przyjętego poziomu odniesienia na podstawie pomiaru różnic wysokości pomiędzy sąsiednimi punktami.

2) Wysokość punktu - odległość punktu od umownego poziomu odniesienia mierzona wzdłuż kierunku linii ciężkości (pionu) przechodzącej przez ten punkt. Rzędna punktu jest to wysokość punktu.

3) Wysokością bezwzględną danego punktu nazywamy jego odległość od powierzchni tzw. poziomu bezwzględnego tj. od powierzchni średniego poziomu mórz. Wysokością względną nazywamy wysokość danego punktu nad dowolnym punktem przyjętym umownie jako poziom odniesienia rysunek:

H_AB = H_AW + Ho => Ho = H_AB - H_AW - zależność ta umożliwia przeliczanie wysokości bezwzględnej dla poziomu mórz w Amsterdamie na poziom w Kronsztadzie. Poziom względny jest stosowany na budowie (poziom posadzki parteru).

4) Reper jest to zasadniczy element znaku wysokościowego. Jako poziom odniesienia dla reperów w Polsce przyjęty jest średni poziom morza w Kronsztadzie. Repery dzielimy w zależności od miejsca posadowienia na repery ścienne, ziemne i skalne. Sieć reperów jest skatalogowana, przy tym katalogi te znajdują się w centralnych wojewódzkich i rejonowych ośrodkach dokumentacji geodezyjno-kartograficznej, zawierają lokalizację, opisy topograficzne, oraz wartości rzędnych wszystkich reperów.

9) Rodzaje niwelacji: a) niwelacja barometryczna polega na pomiarze wartości ciśnienia atmosferycznego w tycz dwóch punktach, pomiędzy którymi wyznaczyć trzeba różnicę wysokości. Wartość różnicy wysokości Δh_AB otrzymujemy z iloczynu dwóch czynników. Jednym jest różnica ciśnień zanotowanych w obu punktach czyli P_A - P_B , zaś drugim jest tzw. stopień barometryczny Δ_p czyli przyrost wysokości na jednostkę ciśnienia. Δh_AB = (P_A - P_B) Δ_p P_A ,P_B - ciśnienie w punkcie A,B , Δ_p - stopień barometryczny; 11,5/1mm słupa rtęci (Hg).

b) niwelacja trygonometryczna polega na wyznaczeniu różnicy wysokości pomiędzy dwoma punktami A i B z zależności trygonometrycznej zachodzącej w trójkącie prostokątnym. Elementami tego trójkąta są: odległość pozioma `d' pomiędzy punktami A i B, kąt `α' nachylenie odcinka AB, poszukiwana różnica wysokości h_AB.

h_ab/d_AB = tgα => h_ab = d_AB x tgα , i - wysokość instrumentu

c) niwelacja geometryczna polega na wyznaczeniu różnicy wysokości pomiędzy dwoma sąsiednimi punktami terenowymi drogą celowania wzdłuż poziomej lini celowej (oś celowa) do pionowo ustawionych łat, będących właściwie podziałkami. Poziome położenie osi celowej jest przy tym warunkiem koniecznym, gdyż tylko dzięki zachowaniu tego warunku niwelacja geometryczna jest tak niezwykle prosta, zarówno pojęciowo jak i rachunkowo, a jednocześnie dokładna w porównaniu z innymi metodami. Δh_AB = O_w - O_p Łaty równoległe do siebie odległe do 75 m.

d) niwelacja hydrostatyczna

10) Zastosowanie wszystkich niwelacji

11) Pomiar różnicy wysokości: między dwoma danymi punktami w terenie można wykonać jedną z dwóch metod niwelacji geometrycznej: metodą niwelacji ze środka polegającą na ustawieniu niwelatora w środku między punktami A i B, których różnicę wysokości chcemy określić oraz na ustawieniu na tych punktach dwóch łat niwelacyjnych.

niwelacja ze środka

Następnie celując lunetą niwelatora kolejno do obu łat wykonujemy na nich odpowiednie odczyty O_w i O_p. Odczyty te wyznaczają odległości płaszczyzny celowania od terenu w punktach A i B. Różnicę wysokości między punktami obliczamy jako różnicę odczytu na obu łatach Δh_AB = O_w - O_p . Punkt A nazywamy punktem wstecz, punkt B punktem w przód. Różnica wysokości między punktami A i B równa jest różnicy między odczytem wstecz a odczytem w przód. Różnica wysokości może być dodatnia lub ujemna w zależności od tego, czy teren wznosi się, czy opada. Metoda niwelacji w przód, wykonujemy w ten sposób że niwelator ustawiamy nad jednym z punktów niwelowanych np. nad punktem A, łatę niwelacyjną zaś na drugim punkcie B. Następnie celujemy do łaty i wykonujemy odczyt O_p , po czym mierzymy wysokość instrumentu na stanowisku A równą `i'. Różnica wysokości między punktami A i B jest równa różnicy między wysokością instrumentu a odczytem na łacie B. Δh_AB = i - O_p. Wysokość instrumentu mierzymy zazwyczaj w ten sposób, że ustawiamy niwelator nad danym punktem tak, aby pion spuszczony od soczewki obiektywu wypadł nad punktem, po czym ustawiwszy łatę niwelacyjną nad tym punktem odczytujemy z podziałki wysokość środka obiektywu jako średnią arytmetyczną z odczytów na jego krawędziach: górnej i dolnej Pomiar niwelacji w przód bywa w praktyce stosowany raczej rzadko z powodu mniejszej dokładności pomiaru niż niwelacja ze środka (między innymi z powodu niezbyt dużej dokładności pomiaru wysokości instrumentu.

niwelacja w przód

12) Podział niwelacji geometrycznej. A) niwelacja precyzyjna - odnosi się ona do I i II klasy osnowy geodezyjnej. Stosuje się do określenia wysokości reperów państwowych klasa I ± 1mm/1km odcinka trasy , kl. II ± 2mm/1km odcinka trasy

b) niwelacja techniczna reperów - wyznaczanie wysokości osnowy geodezyjnej: III ± 4mm/1km odcinka trasy, IV ± 10mm/1km odcinka trasy

c) niwelacja techniczna: niwelacja podłużna - niwelacja wzdłuż określonych lini (określonych profili), - poprzeczna wykonana w poprzek trasy, - terenowa niwelacja rzeźby terenu i elementów uzbrojenia terenu, - zbiorników (meriolacja) niwelacja cieków i zbiorników dla określenia poziomu dna wód płynących i stojących oraz do określenia lustra wody.

13) Sposoby wykonywania niwelacji powierzchniowej: Niwelacja powierzchniowa jest to niwelacja charakterystycznych mierzonego obszaru w celu przedstawienia rzeźby terenu na mapie. Niwelacja punktów rozproszonych - polega na określeniu rzędnej pikiety przy jednoczesnym określeniu położenia sytuacyjnego pikiety metodą biegunową poprzez pomiar kąta kierunkowego i odległości. Pikieta - miejsce , w którym ustawiono łatę w celu określenia rzeźby terenu. DALEJ Z KSIĄŻKI.

14) Sposób wyznaczania w terenie wysokości: a) punktu o żądanej rzędnej(w terenie płaskim, w wykopie głębokim i na n-tej kondygnacji str. z książki:

w terenie płaskim =>

Lini poziomej: Jeżeli mamy w terenie wyznaczyć linię poziomą o pewnej określonej rzędnej h_p między dwoma punktami A i B i wyznaczyć na niej szereg punktów pośrednich to w pierwszej kolejności wyznaczamy w punkcie A poziom h_p. Następnie nad punktem A ustawiamy niwelator i po zmierzeniu wysokości i_A nad poziomem h_p celujemy do punktu B , w którym ustawiamy łatę i wykonujemy na niej odczyt N_B. Jeżeli okaże się, że N_B > i_A to należy w punkcie B wbić w teren palik o takiej wysokości żeby odczyt N_B na łacie ustawionej na tym kołku był równy wysokości niwelatora i_A. Jeżeli N_B < i_A to trzeba w punkcie B zrobić wykop na odpowiednią głębokość, tak aby po ustawieniu łaty na dnie wykopu odczyt na niej był równy i_A. Wyznaczenie punktów pośrednich leżących na poziomie prostej AB można wykonać dwojako; albo naciągnąć między wytyczonymi już punktami A i B sznur (jeśli odległość nie jest duża), albo za pomocą niwelatora wyznaczyć punkty pośrednie C i D.

c) Linię o określonym spadku np.4% Dane są punkty A i B, należy przez wysokość punktu A wytyczyć linię o spadku 1: n. Ustawiamy niwelator w punkcie A i znajdujemy różnicę wysokości między punktami A i B jako równą różnicy wysokości instrumentu i_A i odczytu na łacie N_B. Dalej mierzymy odległość pomiędzy punktami A i B równą d_AB i określamy jaka powinna być wysokość H_B' punktu B, jeżeli ma on leżeć na lini AB o spadku 1: n , to

H_B' = H_A - d_AB/n

d) Płaszczyzny poziomej: Wytyczenie na danym terenie płaszczyzny poziomej o rzędnej H wymaga uprzedniego wytyczenia na tym obszarze szeregu lini do siebie prostopadłych i równoległych, tzn. wymaga pokrycia danego terenu siatką kwadratów. Następnie przez każdy rząd wyznaczonych punktów należy wytyczyć linie poziome, oznaczając ich poszczególne punkty palikami wbitymi w ziemię na wysokość odpowiedniej rzędnej H. W ten sposób cały teren zostanie pokryty szeregiem palików, których głowice będą wyznaczały żądaną płaszczyznę poziomą w terenie.

e) Płaszczyzna o określonym spadku; Wytyczenie w terenie płaszczyzny o określonym spadku 1: n np. 4% polega na wyznaczeniu w terenie lini równoległych i prostopadłych. Przede wszystkim tyczymy linię największego spadku AB naszej płaszczyzny (wiedząc w którym kierunku płaszczyzna ma być pochylona), a następnie linie do niej równoległe i prostopadłe. Potem wzdłuż lini największego spadku wytyczamy prostą o spadku płaszczyzny 1: n wbijając szereg palikówA1, C1, C2,.. na odpowiednich poziomach.

Następnie przez każdy z palików wyznaczonej lini tyczymy w prostopadłym do niej kierunku szereg prostych poziomych wyznaczając pośrednie punkty na odpowiednich wysokościach, aż cały obszar zostanie pokryty szeregiem palików, których głowice wyznaczą żądaną płaszczyznę o pochyleniu 1: n.

15) Spadek - może być ujemny, dodatni, - wyrażony w %. Nachylenie - ułamek gdzie licznik jest jednostką a mianownik liczbą całkowitą.

V

1) pomiary realizacyjne - zespół czynności geodezyjnych mających na celu wyznaczenie w terenie przestrzennego położenia projektowanych obiektów budowlanych. Uzyskanie zgodności kształtu, wymiarów realizacyjnych obiektów zgodnie z danymi w projekcie. Kontrola zależności geometrycznych z wymaganiami w planie realizacyjnym i technicznym. Pomiary realizacyjne tras nawiązujemy do istniejącej lub odpowiednio uzupełnionej osnowy geodezyjnej. Podczas tyczenia trasy opieramy się również na charakterystycznych punktach terenu oznaczonych na rysunkach projektu.

2) Plan realizacyjny to plan uwzględniający architektoniczne i urbanistyczne zagospodarowanie terenu inwestycji lub działki, na podstawie tego planu sporządzany zostaje szkic dokumentacyjny. Plan - dzieło o charakterze projektowym przedstawione na mapie jako podkład geodezyjny.

3) Geodezyjne opracowanie planu realizacyjnego polega na: sprawdzeniu aktualnego podkładu mapowego pod względem występowania zgodności treści mapy z terenem (wykonujemy pomiary sytuacyjno-wysokościowe i obiekty nowo wybudowane nanosimy na mapę a nieistniejące usuwamy). Szkic planu: zew. Dane projektu budowlanego, zew. Położenie obiektu lub wzajemne położenie osi konstrukcji lub charakter elementu obiektu w stosunku do osnowy realizacyjnej, nowa realizacja - osnowa geodezyjna przeznaczona do pomiarów realizacyjnych. Dzielimy na podstawową, szczegółową, budowl.-montażową.

Podstawowa - do połączenia tyczonego obiektu z terenem do osnowy i bezpośredniego tyczenia, nawiązują do osnowy istniejącej, szczegółowa - bezpośredniego oparcia pom. realizacyjnych, budowl.-montażowa - z osnowy szczegółowej do obsługi budowli, jej wznoszenia, badania przemieszczeń.

4) Realizacja projektu w terenie. Aby wytyczyć obiekt w terenie musi być wyznaczona osnowa realizacyjna. Każde pomiary wykonywane przez geodetę są odnotowane w dzienniku budowy. Etapy powstawania budowli:

a) podkład geodezyjny dla projektanta (aktualny podkład tzn. mapa musi mieć zgodność treść mapy ze szczegółami terenowymi (nadziemnymi i podziemnymi). Poprzez aktualizację mapy rozumiemy pomiary uzupełniające (wykonanie dokumentacji tzw. operat) W niektórych wypadkach należy wykonać całkowicie nowy pomiar, gdy jest bardzo duży stopień niedokładności mapy.

b) sporządzanie projektu budowlanego,

c) geodezyjne opracowanie planu realizacyjnego (wyliczyć wsp. punktów). Sporządzenie szkicu geodezyjnego,

d) założenie osnowy realizacyjnej (najczęściej w kształcie prostokąta) Sporządzenie szkicu sytuacyjnego gdy tyczenie odbywa się w oparciu o osnowę geodezyjną albo w oparciu o istniejący szczegół terenowy (budynek).

e) tyczenie lokalizujące, wterenie zostają zamarkowane punkty charakterystyczne (reper, osie budynku)

f) tyczenie szczegółów-osie na kondygnacjach

g) obsługa i kontrola podczas wznoszenia budowli. Po wytyczeniu (zrealizowaniu projektu w terenie) wykonujemy pomiary kontrolne h) inwentaryzacja powykonawcza. Pomiar geodezyjny wykonywany i naniesiony na podkład geodezyjny (mapę)

i) badanie przemieszczeń i odkształceń obiektu podczas budowy i eksploatacji. Gdy przypuszczamy ,że obiekt może się przemieszczać montuje się repery i wykonuje się co jakiś czas niwelację w celu określenia wielkości przemieszczeń.

5) Etapy geodezyjnego opracowania planu realizacyjnego: a) ustalenie lokalizacji punktów osnowy sytuacyjnych. Punkty osnowy realizacyjnej nie mogą być uszkodzone (powinny być odpowiednio zabezpieczone)

b) sprawdzenie zgodności punktu pod względem geometrycznym,

c) obliczenie wsp. charakterystycznych punktów projektowanego obiektu,

d) obliczenie miar niezbędnych wytyczonego obiektu a także kontrolnych do wytyczenia, sprawdzenie projektu powinno doprowadzić do zgodności jednoznacznego pod względem zgodności wewnętrznej i bezkolizyjności z istniejącymi obiektami, wszystkie punkty osiowe powinny mieć określone współrzędne względem osnowy realizacyjnej. Każdy punkt powinien mieć pomiary kontrolne, wszystkie poprawki powinny być przedstawione na szkicu dokumentacyjnym. Podkład mapowy: Przedmiot geodezyjnego opracowania planu realizacyjnego, ustalenie układu współrzędnych geodezyjnych (lokalny) czy nie jest przesunięty względem osnowy geodezyjnej. Zaleta: - łatwość określenia miar i łatwość kontroli, - jedna oś tego układu współrzędnych powinna być równoległa do głównej osi obiektu budowlanego (najczęściej oś X).

6) Szkic dokumentacyjny - szkic zawierający dane z geodezyjnego opracowania planu realizacyjnego zawierający osnowę realizacyjną, miary do wytyczenia obiektu w stosunku do osnowy realizacyjnej. Treść szkicu dokumentacyjnego: punkt osnowy realizacyjnej, linie tej osnowy i oznaczenia, osie budowli i ich oznaczenia, obrysy budowli, wymiary i oznaczenia, wszystkie elementy liniowe, kątowe niezbędne do wytyczenia budowli, odległość do obiektów istniejących, znaki wysokościowe i ich rzędne, rzędne wysokości punktów projektowanej budowli.

7) Osnowa realizacyjna - osnowa geodezyjna służąca do wykonywania pomiarów realizacyjnych. Podział:

- osnowa podstawowa służy do powiązania tyczonego obiektu z terenem, do powiązania jej z uzbrojeniem terenu, do oparcia osnowy szczegółowej, może być wykorzystana do tyczenia obiektów budowlanych,

- osnowa szczegółowa służy do bezpośredniego oparcia pomiarów realizacyjnych.

Cechy osnowy: kierunek siatki realizacyjnej powinien być równoległy do głównej osi obiektu, wymiary oczek będą różne w zależności od metody tyczenia, metody obsługi, rozmiary ramy geodezyjnej zależą od istniejącej zabudowy, zasięgu robót ziemnych, przyjętego sposobu przenoszenia poszczególnych osi względem ramy, od metody realizacji podczas wznoszenia.

8) Projekt osnowy realizacyjnej: przenosi się w teren przez wykonanie następujących czynności:

tyczenia wstępnego punktów osnowy i ich stabilizacja,

pomiaru osnowy,

nawiązania osnowy zakładanej do osnowy wyższego rzędu,

opracowania wyników,

sporządzania końcowej dokumentacji wymienionych prac

W projekcie szczegółowym osnowy realizacyjnej określone zostaje położenie punktów osnowy. Miejsca położenia znaków geodezyjnych, na których oznaczone będą punkty osnowy, wyznacza się w terenie w ramach tyczenia wstępnego. Punkt otrzymany w ramach tyczenia wstępnego może być przesunięty do położenia projektowanego po przeprowadzeniu przewidzianych pomiarów i obliczeń. Można również utrzymać nie zmienione pozycje punktów, które uzyskano w tyczeniu wstępnym gdy ich położenie mieści się w granicach, określonych projektem osnowy. Tyczenie punktów osnowy odbywa się w dwóch etapach:

I etap - wyznaczenie punktów bazowych lokalizujących obiekt w terenie

II etap - tyczenie od punktów bazowych pozostałych punktów osnowy.

Gdy tyczymy w nawiązaniu do osnowy geodezyjnej to I etap może być pominięty, gdyż znamy współrzędne tych punktów. Osnowa geodezyjna tyczenia lokalizcyjnego, zapewniać musi określoną dokładność powiązania obiektów istniejących i projektowanych.

17) Metody pionowania a) teodolitem (bezpośrednie albo pośrednie), b)mechaniczne, c) pionownikiem optycznym, d) odchyłomierzem, e) pionownik laserowy.

18) Pionowanie zespół czynności pomiarowych związanych z doprowadzeniem elementów konstrukcyjnych do pozycji pionowej, przemieszczenie punktów osnowy pomiarowej na wyższe kondygnacje lub w dół przy budowie i głębieniu szybów górniczych. Czynności związane z określeniem odchylenia elementów konstrukcyjnych od pionu i zmian nachylenia wysokich konstrukcji przez okresowe pomiary ich odchylenia od pionu.

---