OSTEOLOGIA

• JEST TO NAUKA O KOŚCIACH, STAWACH I WIĘZADŁACH

BUDOWA KOŚCI

• Kość (os) składa się:

a) tkanki kostnej nadającej kształt kości

b) szpiku kostnego zawartego wewnątrz kości

• Tkanka kostna składa się:

a) istoty zbitej, która tworzy zewnętrzną warstwę kości. Jest ona twarda i ma lity wygląd

b) istoty gąbczastej, która tworzy wewnętrzną część kości o utkaniu beleczkowatym

• Powierzchnia zewnętrzna kości pokryta jest bogato unaczynioną i unerwioną błoną włóknistą zwaną okostną

KSZTAŁT KOŚCI

• Kości długie - mają długość większą od szerokości i grubości, składają się z trzonu, końca bliższego i dalszego

Oba końce oddzielone są od trzonu warstwą chrząstki tzw. chrząstką nasadową.

Wewnątrz trzonu znajduje się jama szpikowa, która powstaje w toku rozwoju kości, na skutek zaniku istoty gąbczastej, spowodowanej przez komórki kościogubne (osteoklasty).

W jamie szpikowej znajduje się szpik żółty, który nie pełni funkcji krwiotwórczej

• Kości krótkie - posiadają prawie równe wszystkie wymiary. Przykładem są kości nadgarstka

• Kości płaskie - są to kości, w których najmniejszym wymiarem jest grubość. W kościach tych przez całe życie utrzymuje się szpik czerwony, który pełni funkcje krwiotwórcze. Przykładem są kości sklepienia czaszki, mostek

• Kości pneumatyczne - zawierają przestrzenie wypełnione powietrzem i wysłane błoną śluzową. Zgrupowane są wokół jamy nosowej.Przykładem jest kość sitowa, szczęka.

• Kości różnokształtne - mają postać nieregularnych brył. Przykładem są kręgi.

WZROST KOŚCI

• Na długość - odbywa się od strony chrząstki nasadowej. Gdy chrząstki nasadowe ulegną skostnieniu, kość przestaje rosnąć. Wzrost kości na długość odbywa się do 20 roku życia.

• Wzrost zależny jest od trzech hormonów

- hormonu wzrostu - somatotropina (STH) wytwarzane przez

przedni płat przysadki mózgowej

- tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3) - hormonów tarczycy

- hormonów płciowych

Hormon wzrostowy i hormony tarczycy pobudzają wzrost a

hormony wzrostu hamują

• Na grubość - odbywa się przez przywarstwianie kości od okostnej, w której znajdują się komórki kościotwórcze (osteoblasty). Równocześnie z przyrastaniem tkanki kostnej od strony zewnętrznej, wewnątrz kości odbywa się proces niszczenia tkanki kostnej przez komórki kościogubne (osteoklasty) prowadzący do wytworzenia jamy szpikowej. Grubość kości jest uwarunkowana genetycznie.

CZYNNOŚĆ KOŚCI

• Budują szkielet, który:

a) pełni funkcję podporową /dźwiga ciężar ciała/

b) jest biernym narządem ruchu

c) stanowi miejsce przyczepu mięśni, więzadeł oraz powięzi otaczających narządy

d) ochrania narządy wewnętrzne

• Zawierają szpik kostny, który posiada zdolność wytwarzania upostaciowanych składników krwi /hematopoeza/

• Są magazynem związków mineralnych, głównie Ca i P

• Stanowi zapas energii, którym są komórki tłuszczowe, znajdujące się w szpiku kostnym żółtym

PODZIAŁ KOŚCA

• KRĘGOSŁUP - COLUMNA VERTEBRALIS

• KLATKA PIERSIOWA - THORAX

• CZASZKA - CRANIUM

• KOŃCZYNA GÓRNA - MEMBRUM SUPERIUS

• KOŃCZYNA DOLNA - MEMBRUM INFERIUS

BUDOWA KRĘGOSŁUPA

• Składa się z 33 lub 34 kręgów ułożonych jeden na drugim.

• Wyróżniamy:

a) kręgi szyjne /7/ - vertebra cervicalis

b) kręgi piersiowe /12/ - vertebra thoracica

c) kręgi lędźwiowe /5/ - vertebra lumbalis

d) kręgi krzyżowe /5/ - vertebra sacralis, które zrastają się

i tworzą kość krzyżową - os sacrum

e) kręgi guziczne /4-5/ - vertebra coccygea, które u

człowieka znajdują się w stanie szczątkowym i zrastają

się i tworzą kość guziczną - os coccygis

BUDOWA KRĘGU

• Wyróżniamy:

a) trzon skierowany do przodu

b) łuk skierowany do tyłu, na którym znajdują się wyrostki:

- wyrostek kolczysty /1/ - skierowany ku tułowi

- wyrostki poprzeczne /2/ - skierowane bocznie

- wyrostki stawowe górne /2/-

skierowane ku górze

- wyrostki stawowe dolne /2/-

skierowane ku dołowi

• otwór kręgowy - znajduje się między trzonem a łukiem

(z otworów kręgowych wszystkich kręgów powstaje kanał kręgowy)

• wcięcie kręgowe górne /płytsze/ i wcięcie kręgowe dolne /głębsze/ - jest to przewężone miejsce odejścia łuku kręgu od trzonu (wcięcia dwu sąsiadujących ze sobą kręgów oraz krążek międzykręgowy tworzą otwór międzykręgowy)

KRĘGI SZYJNE -V. CERVICALIS

• Cechy charakterystyczne:

- wyrostek kolczysty
jest krótki rozdwojony
na końcu

- wyrostek poprzeczny składa się z dwóch
listewek kostnych zrastających się na
końcach i obejmujących otwór wyrostka poprzecznego

KRĘG SZCZYTOWY - ATLAS

• Posiada:

- łuk przedni zamiast trzonu (na wewnętrznej jego powierzchni występuje dołek zębowy

- guzek tylny - zamiast wyrostka kolczystego

- dołki stawowe górne
i dolne zamiast wyrostków stawowych

KRĘG OBROTOWY - AXIS

• Posiada:

- ząb - który wyrasta
z górnej powierzchni trzonu i na którym znajdują się powierzchnie stawowe

- powierzchnie stawowe górne - zamiast wyrostków stawowych górnych

KRĘGI PIERSIOWE - VERTEBRA THORACICA

• Cechy charakterystyczne:

- dołki żebrowe górne i dolne - występujące na bocznych powierzchniach trzonu

- dołki żebrowe wyrostka poprzecznego - występujące na wyrostkach poprzecznych

- długie wyrostki kolczyste dachówkowato zachodzące na siebie

KRĘGI LĘDŹWIOWE - V. LUMBALIS

• Cechy charakterystyczne:

- powierzchnia górna i dolna trzonu o kształcie nerkowatym

- posiadają wyrostki żebrowe (w miejscu wyrostka poprzecznego)

- wyrostki stawowe ustawione są pionowo, powierzchnia stawowa wyrostków górnych skierowana jest przyśrodkowo a dolnych bocznie

KOŚĆ KRZYŻOWA - OS SACRUM

• Wyróżniamy:

- podstawa zwrócona do góry

- wierzchołek skierowany ku dołowi

- powierzchnię miedniczną

- powierzchnię grzbietową

- otwory krzyżowe - przez które przechodzą nerwy rdzeniowe

- części boczne - na których znajdują się powierzchnie uchowate, służące do połączenia stawowego

- kanał krzyżowy

KOŚCI KLATKI PIERSIOWEJ

• MOSTEK - STERNUM

• ŻEBRA - COSTAE

• KRĘGI PIERSIOWE /12/

MOSTEK - STERNUM

• Składa się:

- rękojeści

- trzonu

- wyrostka mieczykowatego

- wcięcia żebrowe /służące do połączeń z żebrami/

• W miejscu połączenia rękojeści i trzonu znajduje się kąt mostka,do którego przyczepia się II żebro

• Jest miejscem punkcji w celu uzyskania szpiku kostnego

ŻEBRA - COSTAE

• Wyróżniamy 12 par żeber

• Żebra dzieli się na:

- prawdziwe - VII górnych par łączące się bezpośrednio z mostkiem

- rzekome - (VIII, IX, X) łączące się z mostkiem za pośrednictwem chrząstki VII żebra wytwarzając łuk żebrowy

- wolne - (XI, XII) nie łączące się z mostkiem

• Żebro dzieli się na:

- część tylną zwaną kością żebrową

- część przednią - chrząstkę żebrową,
która łączy się z mostkiem

ŻEBRO - COSTA

• Wyróżniamy:

- koniec mostkowy - przedni

- trzon - płaski, tworzy kąt żebra - na brzegu dolnym jest bruzda żebra przeznaczona dla naczyń i nerwu międzyżebrowych

- koniec kręgosłupowy - tylny, na którym znajduje się głowa, szyjka i guzek żebra /na głowie i guzku znajdują się pow. stawowe do połączenia z k.piersiowymi/

KOŃCZYNA GÓRNA - MEMBRUM SUPERIUS

• Dzieli się na:

1. Obręcz kończyny górnej

2. Kończyna górna wolna

a) ramię - brachium

b) przedramię -

antebrachium

c) ręka - manus

- nadgarstek -

carpus

- śródręcze -

metacarpus

- palce - digiti

OBRĘCZ KOŃCZYNY GÓRNEJ

• Do kości obręczy zaliczmy:

1. OBOJCZYK - CLAVICULA

2. ŁOPATKA - SCAPULA

OBOJCZYK - CLAVICULA

• Jest kością długą, esowato wygiętą

• Wyróżnia się w nim:

- koniec mostkowy pokryty powierzchnią stawową

- koniec barkowy pokryty powierzchnią stawową

- trzon

• Obojczyk łączy rękojeść mostka z wyrostkiem barkowym łopatki

ŁOPATKA - SCAPULA

• Posiada:

- powierzchnia żebrowa - wklęsła i przylega do ścian klatki piersiowej

- powierzchnia grzbietowa - wypukła, na której znajduje się grzebień łopatki, który przechodzi w wyrostek barkowy /do połączenia z obojczykiem/

- wydrążenie stawowe, pokryte powierzchnią stanowiące panewkę służącą do połączenia z głową kości ramiennej

RAMIĘ - BRACHIUM

• W skład ramienia wchodzi jedna kość:

• KOŚĆ RAMIENNA- HUMERUS

KOŚĆ RAMIENNA - HUMERUS

• Posiada:

- koniec bliższy, na którym znajduje się głowa /pokryta powierzchnią stawową/ łącząca się z wydrążeniem stawowym łopatki.

- szyjka chirurgiczna - część kości na pograniczu końca bliższego i trzonu /jest to najczęstsze miejsce złamań kości/

- trzon

KOŚĆ RAMIENNA

• Koniec dalszy nosi nazwę -kłykcia kości ramiennej, na którym znajduje się:

- główka - łącząca się z kością promieniową

- bloczek - łączący się z kością łokciową

- dół wyrostka łokciowego - znajdujący się na powierzchni tylnej kości ponad bloczkiem, do którego wchodzi wyrostek łokciowy kości łokciowej

PRZEDRAMIĘ - ANTEBRACHIUM

• Do kości przedramienia zaliczmy:

• KOŚĆ PROMIENIOWA - RADIUS

• KOŚĆ ŁOKCIOWA - ULNA

KOŚĆ PROMIENIOWA - RADIUS

• Kość promieniowa leży po stronie kciuka.

• Posiada:

-koniec bliższy, na którym znajduje się:

- głowa, na której znajduje się dołek głowy, który łączy się z główką kości ramiennej

- obwód stawowy głowy - do połączenia z wcięciem promieniowym na kości łokciowej

- trzon, na którym widoczny jest brzeg międzykostny /służący do przyczepu błony międzykostnej przedramienia

- koniec dalszy, na którym znajduje się:

- powierzchnia stawowa nadgarstkowa - do połączenia z kośćmi nadgarstka

- wcięcie łokciowe - do połączenia z kością łokciową

KOŚC ŁOKCIOWA - ULNA

• Leży po stronie palca V

• Posiada:

- koniec bliższy, na którym znajduje się:

- wyrostek łokciowy - łączący się z kością ramienną

- wcięcie bloczkowe - przeznaczone dla bloczka kości ramiennej

- wcięcie promieniowe,
z którym łączy się głowa kości promieniowej

- trzon, na którym znajduje się brzeg międzykostny służący do przyczepu błony międzykostnej

- koniec dalszy, na którym znajduje się:

- głowa, na której znajduje się obwód stawowy służący do połączenia z wcięciem łokciowym kości promieniowej

RĘKA - MANUS

• Do kości ręki zaliczamy:

- KOŚCI NADGARSTKA - OSSA CARPI

- KOŚCI ŚRÓDRĘCZA - OSSA METACARPI

- KOŚCI PALCÓW - OSSA DIGITORUM MANUS

KOŚCI NADGARSTKA

• Jest 8 i są ułożone w dwóch szeregach po 4 w każdym:

- szereg bliższy - sąsiaduje z kośćmi przedramienia

- szereg dalszy - sąsiaduje z kośćmi śródręcza

KOŚCI ŚRÓDRĘCZA

• Jest 5 i są zaliczane do kości długich

• Każda kość posiada:

- koniec bliższy zwany podstawą

- trzon

- koniec dalszy w kształcie głowy

• Podstawa łączy się z kośćmi nadgarstka a głowa z paliczkiem bliższym

KOŚCI PALCÓW

• Są to paliczki - phalanges

• W palcach II do V występują

po 3 paliczki:

- paliczek bliższy

- paliczek środkowy

- paliczek dalszy, który posiada guzowatość stanowiącą podstawę dla paznokcia

• W kciuku wyróżniamy 2 paliczki: bliższy i dalszy

PALCE - DIGITI

• Wyróżniamy kolejno następujące palce:

I - kciuk- pollex

II - palec wskazujący - index

III - palec środkowy - digitus medius

IV - palec obrączkowy - digitus anularis

V - palec mały - digitus minimus

KOŃCZYNA DOLNA - MEMBRUM INFERIUS

• Dzieli się na:

1. Obręcz kończyny dolnej

2. Kończyna dolna wolna

a) udo - femur

b) poudzie - crus

c) stopa - pes

- stęp - tarsus

- śródstopie

metatarsus

- palce - digiti

OBRĘCZ KONCZYNY DOLNEJ

• Do kości obręczy kończyny dolnej zaliczamy:

a) kość miedniczną - os coxae, która powstała ze zrośnięcia się 3 kości:

- kości biodrowej

- kości kulszowej

- kości łonowej

• Trzony tych kości zrastają się ze sobą w miejscu zwanym panewką, która służy do połączenia z głową kości udowej.

KOŚĆ BIODROWA

• Składa się z:

- trzonu

- talerza, którego górny brzeg nosi nazwę:

- grzebienia biodrowego

• granica pomiędzy nimi stanowi - kresa łukowata

• W części tylnej kości biodrowej znajduje się powierzchnia uchowata, która łączy się z powierzchnią uchowatą kości krzyżowej

KOŚC KULSZOWA

• Dzieli się na:

- trzon

- gałąź

• Na brzegu tylnym trzonu znajduje się:

- kolec kulszowy

- guz kulszowy

• Do gałęzi przyczepiają się mięśnie kończyny dolnej

KOŚC ŁONOWA

• Jest utworzona z:

- trzonu

- gałęzi dolnej

- gałęzi górnej, która kończy się powierzchnią spojeniową, służącą do połączenia z przeciwległą kością łonową.

• Gałęzie kości łonowej i kulszowej ograniczają otwór zasłoniony

UDO - FEMUR

• Do kości uda zaliczmy:

- KOŚĆ UDOWĄ - FEMUR

KOŚĆ UDOWA - FEMUR

• Jest kością długą i składa się z: - końca bliższego, na którym znajduje się: głowa i szyjka /stanowi miejsce stosunkowo łatwo ulegające złamaniom/ oraz krętarz większy i mniejszy

- trzon

- koniec dalszy, na którym znajdują się: kłykieć przyśrodkowy i boczny, na których występują powierzchnie stawowe do połączenia z kością piszczelową i rzepką

RZEPKA - PATELLA

• Leży w ścięgnie mięśnia czworogłowego uda.

• Na powierzchni tylnej posiada powierzchnię stawową służącą do połączenia z kłykciami kości udowej

• Należy do kości trzeszczkowatych

PODUDZIE - CRUS

• Do kości podudzia zaliczmy:

KOŚĆ PISZCZELOWĄ - TIBIA

KOŚĆ STRZAŁKOWĄ - FIBULA

KOŚĆ PISZCZELOWA - TIBIA

• Składa się z:

- końca bliższego, na którym znajduje się:

kłykieć przyśrodkowy i boczny pokryte powierzchniami stawowymi do połączenia z kością udową

powierzchnia stawowa strzałkowa do połączenia z głową strzałki

- trzonu, na którym znajduje się brzeg międzykostny /do którego przyczepia się błona międzykostna

- koniec dalszy, na którym znajduje się kostka przyśrodkowa pokryta powierzchnią stawową i powierzchnia stawowa dolna. Powierzchnie służą do połączenia z kością skokową

KOŚĆ STRZAŁKOWA - FIBULA

• Posiada:

- koniec bliższy, na którym znajduje się głowa pokryta powierzchnią stawową, która łączy się z kością piszczelową

- trzon, na którym znajduje się brzeg międzykostny

- koniec dalszy, na którym znajduje się kostka boczna pokryta powierzchnią stawową i służy do połączenie z kością skokową

STOPA - PES

• Kości wchodzące w skład stopy:

• KOŚCI STĘPU - OSSA TARSI

• KOŚCI ŚRÓDTOPIA - OSSA METATARSI

• KOŚCI PALCÓW - OSSA DIGITORUM PEDIS

KOŚCI STĘPU

• Występują w liczbie 7

• Bezpośrednio z golenią łączy się kość skokowa, która spoczywa na kości piętowej

CZASZKA - CRANIUM

• Kości czaszki dzielimy na:

- kości mózgoczaszki

- kości twarzoczaszki

• Wyróżniamy w niej sklepienie
  i podstawę

KOŚCI MÓZGOCZASZKI

• NIEPARZYSTE

- KOŚĆ POTYLICZNA

- KOŚĆ KLINOWA

- KOŚĆ CZOŁOWA

- KOŚĆ SITOWA

PARZYSTE

- KOŚĆ SKRONIOWA

- KOŚĆ CIEMIENIOWA

KOŚC POTYLICZNA

• Buduje tylny dół czaszki

• Ogranicza otwór wielki, w którym rdzeń przedłużony przechodzi w rdzeń kręgowy

• Na dolnej powierzchni posiada kłykcie, które służą do połączenia z kręgiem szczytowym

KOŚĆ KLINOWA

• Buduje środkowy dół czaszki

• Składa się z trzonu, w którym znajduje się jama wypełniona powietrzem (zatoka klinowa) i 3 par wyrostków

• Na górnej powierzchni trzonu znajduje się dół przysadki mózgowej, w którym leży przysadka mózgowa

KOŚĆ CZOŁOWA

• Buduje przedni dół czaszki oraz górną ścianę oczodołów

• Jest kością pneumatyczną zawiera zatokę czołową

KOŚĆ SITOWA

• Buduje przedni dół czaszki, oczodoły i jamę nosową

• Należy do kości pneumatycznych, zawiera przestrzenie powietrzne zwane komórkami sitowymi przednimi i tylnymi

KOŚĆ SKRONIOWA

• Ogranicza dół środkowy czaszki

• Składa się z 4 części:

- część skalista (piramida) - wewnątrz leży narząd słuchu i równowagi (ucho środkowe i wewnętrzne)

- część łuskowa - znajduje się w niej dół żuchwowy i guzek stawowy, które wspólnie tworzą powierzchnię stawową dla stawu skroniowo-żuchwowego

- część bębenkowa - znajduje się przewód słuchowy zewnętrzny

- część sutkowa - przedłuża się w wyrostek sutkowy

KOŚĆ CIEMIENIOWA

• Wchodzi w skład sklepienia czaszki

• Łączą się miedzy sobą szwem strzałkowym

KOŚCI TWARZOCZASZKI

• NIEPARZYSTE

- ŻUCHWA

- LEMIESZ

- KOŚĆ GNYKOWA

PARZYSTE

- SZCZĘKA

- KOŚĆ JARZMOWA

- KOŚĆ NOSOWA

- KOŚC ŁZOWA

- KOŚC PODNIEBIENNA

- MAŁŻOWINA NOSOWA DOLNA

ŻUCHWA

• Jest jedyną ruchomą kością czaszki

• Za pośrednictwem stawów skroniowo-żuchwowych łączy z kośćmi skroniowymi

• Składa się z trzonu i 2 gałęzi

• Na gałęzi znajduje się głowa żuchwy, na trzonie znajdują się zębodoły oraz kanał żuchwy

LEMIESZ

• Wraz z kością sitową buduje przegrodę nosa

SZCZĘKA

• Buduje ścianę oczodołu, jamy nosowej i ustnej

• Składa się z trzonu i 4 wyrostków

- trzon zawiera jamę wypełnioną powietrzem (zatokę szczękową)

- wyrostek zębodołowy stanowi przedłużenie trzonu i znajdują się w nim zębodoły

- wyrostek podniebienny tworzy podniebienie twarde

KOŚĆ JARZMOWA

• Buduje ściany oczodołu

• Leży po obu stronach twarzy

KOŚĆ NOSOWA

• Buduje ściany jamy nosowej

KOŚĆ ŁZOWA

• Buduje ścianę oczodołu

KOŚĆ PODNIEBIENNA

• Wspólnie z kością szczękową tworzy podniebienie twarde

oraz buduje boczną ścianę jamy nosowej

MAŁŻOWINA NOSOWA DOLNA

• Położona jest na ścianie bocznej jamy nosowej

KOŚCI PNEUMATYCZNE

• KOŚĆ CZOŁOWA

• KOŚĆ KLINOWA

• KOŚĆ SKRONIOWA

• KOŚĆ SITOWA

• SZCZĘKA