MAKROEKONOMIA

1.Polityka makroekonomiczna.

Polityka makroekonomiczna - Polityka realizowania makroekonomicznych celów (obejmujących swym zasięgiem wszystkie lub znaczną część podmiotów systemu gospodarczego). Istnieje kilka kryteriów podziału

Makroekonomia

• analizuje zachowania gospodarki jako całości

• bada zmiany wielkości agregatowych występujących w życiu gospodarczym

• w centrum zainteresowania jest: ogólny poziom produkcji, zatrudnienia, bezrobocia i cen w danym kraju

Znacznie makroekonomii

• rozstrzyga o sukcesie lub niepowodzeniu całych narodów

• USA - UE

• nowi członkowie UE i „hamulcowi”

• Irlandia - Grecja

• możliwość wywierania wpływu na efekty ekonomiczne

Polityka gospodarcza

• rola państwa w gospodarce

• wysokość podatków

• polityka pieniężna

• polityka fiskalna

Cele polityki makroekonomicznej

• Produkcja

- zarówno wysoki poziom bezwzględny, jak i w stosunku do potencjału

- wysoka stopa wzrostu

• Zatrudnienie

- wysoki poziom zatrudnienia

- niski poziom bezrobocia przymusowego

• Inflacja - stabilność poziomu cen przy swobodnej grze sił rynkowych

• Bilanse wymiany z zagranicą

- równowaga eksportu i importu

- stabilność kursu waluty

Narzędzia polityki makroekonomicznej

• Polityka fiskalna

- wydatki publiczne

- podatki

• Polityka monetarna - kontrola podaży pieniądza wywierająca wpływ na stopy procentowe

• Polityka dochodowa - od swobodnego kształtowania relacji płac i cen do środków kontroli

• Stosunki międzynarodowe

- polityka handlu zagranicznego

- interwencjonizm w stosunku do kursów walutowych

Podział ze względu na wytyczane cele:

- polityka systemowa

- polityka strukturalna

- polityka redystrybucyjna

- polityka stabilizacyjna

Kryterium instrumentów, na których jest oparta:

- polityka cenowa

- polityka płacowa

- polityka stopy procentowej

- polityka podatkowa

- polityka kursu walutowego

- polityka celna

2. Cykl koniunkturalny i teoria wzrostu gospodarczego:

- cykl koniunkturalny - zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych charakteryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego w długim okresie.

Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB, zatrudnienie, ceny, wielkość eksportu i importu, wskaźniki rynku kapitałowego, nakłady inwestycyjne i zapasy przedsiębiorstw, dochody i wydatki ludności, obroty i zyski przedsiębiorstw.

Cykle zaczęły się pojawiać najpierw w krajach o najbardziej rozwiniętym systemie kapitalistycznym. Z tego powodu to w Anglii cykle koniunkturalne pojawiły się wcześniej niż w USA. W USA wczesne okresy prosperity i depresji związane były głównie z sytuacją w rolnictwie. Istnieją również dowody na to, że znane nam cykle wystąpiły dopiero w okresie silnego i charakterystycznego wzrostu uprzemysłowienia, który nastąpił po Wojnie Domowej.

W dobie gospodarki światowej wahania koniunkturalne dotyczą wszystkich nieizolowanych gospodarek, jednak często nie odbijają się w równym stopniu na wszystkich dziedzinach gospodarki. Co więcej, nawet w trakcie głębokiej depresji (ogólnej recesji gospodarczej) może się zdarzyć, że pewna branża gospodarki w danym kraju prosperuje nadzwyczajnie dobrze.

Fazy klasycznego cyklu koniunkturalnego

Cykl koniunkturalny

Faza kryzysu:

- rośnie: bezrobocie

- maleją: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt,ceny

Faza depresji:

- koniec spadku, ww. wielkości pozostają na niskim poziomie

Faza ożywienia:

- rosną: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny

- maleje: bezrobocie

Faza rozkwitu:

- koniec wzrostu, ww. wielkości utrzymują się na wysokim poziomie

W cyklu współczesnym wyróżnia się dwie fazy: ożywienie (Expansion) i recesję (Contraction).

Podział cykli koniunkturalnych

• Krótkie (cykle Kitchina), trwające 2-4 lata, związane ze zmianami zapasów, cen hurtowych, jak również z rozliczaniem operacji bankowych

• Średnie:

- Cykle Juglara, trwające 8-10 lat, związane ze zmianami wydatków inwestycyjnych, Produktu Narodowego Brutto, inflacją i bezrobociem

- Cykle Kuznetsa, trwające od 15-23 lat, związane z akumulacją czynników wytwórczych w długim okresie (inwestycje, budownictwo, migracje)

• Długie (cykle Kondratiewa), trwające 40-60 lat, związane z odkryciami lub ważnymi innowacjami technicznymi oraz procesem ich rozprzestrzeniania się (elektryczność, silnik parowy, koleje, komputery, internet)

- teoria wzrostu gospodarczego

Wzrost gospodarczy - jest mierzalną kategorią ekonomiczną, którą definiuje się na ogół w kategoriach przyrostu wartości rocznej produkcji dóbr i usług w danym kraju.

Pod pojęciem modelu wzrostu gospodarczego rozumie się schematy, które w uproszczony sposób prezentują główne związki i zależności pomiędzy czynnikami wzrostu. W modelach pomija się drugorzędne elementy, które nie mają wpływu na ostateczny przebieg procesu i ustalenie głównych zależności przyczynowo-skutkowych.

Do najpopularniejszych modeli wzrostu gospodarczego należą modele opracowane przez R.F. Harroda, E. Domara oraz M. Kaleckiego. Nieco odmienną koncepcje opracował R. Solow.

● Powszechnie stosowaną miarą wzrostu gospodarczego jest Produkt Krajowy Brutto, który określa całkowitą wartość dóbr i usług wytworzonych w ciągu roku na obszarze danego kraju. Jako zagregowana kategoria ekonomiczna wyrażana w jednostkach pieniężnych, jest ona wrażliwa na zmiany cen. Dlatego też należy rozróżniać realną i nominalną wartość PKB, a co zatem idzie realny i nominalny wzrost PKB. W tym pierwszym przypadku chodzi o przyrost wartości PKB, który nie jest wynikiem wzrostu cen (inflacji).

● W teorii wzrostu gospodarczego najczęściej stosowaną miarą wzrostu gospodarczego jest stopa wzrostu gospodarki, która na ogół jest utożsamiana ze stopą wzrostu produkcji (PKB). W krótkim okresie przyjmuje się, że wzrost gospodarczy zależy głównie od krajowego i zagranicznego popytu na towary (dobra i usługi) konsumpcyjne i inwestycyjne, natomiast w długim okresie o wzroście gospodarczym decyduje dostateczna podaż i efektywność czynników produkcyjnych. Pod pojęciem czynników produkcji rozumie się na ogół: ziemię, pracę, kapitał rzeczowy (fizyczny) - ujęcie neoklasyczne, a od stosunkowo niedawna: kapitał ludzki, kapitał społeczny, kapitał intelektualny, kapitał kulturowy, postęp techniczny, postęp technologiczny, dyfuzję technologii, a także instytucje (systemy polityczno-prawne).

Ekonomiści starają się rozróżniać wzrost i rozwój gospodarczy. Definiując rozwój gospodarczy podkreślają, że jest on pojęciem szerszym od wzrostu gospodarczego.

Podstawą rozróżnienia obu tych zagregowanych kategorii ekonomicznych jest przypisywanie rozwojowi gospodarczemu pewnych cech zmian o charakterze jakościowym (zmiany systemu polityczno-prawnego, zmiany o charakterze niemierzalnym, które mają wpływ na wzrost gospodarczy, ale zasadniczo odnoszą się do poprawy szeroko rozumianej jakości życia w określonym społeczeństwie).

Rozróżnienie to, nie jest jednak dostatecznie ostre, o czym świadczy wieloletnia i ciągle bardzo żywa dyskusja nad doborem właściwej miary wzrostu gospodarczego.

Jakkolwiek najczęściej stosowaną miarą wzrostu gospodarczego, jest i pozostaje

PKB lub PKB per capita w ujęciu realnym, to trwa nieustająca dyskusja nad konstrukcją lepszych miar wzrostu gospodarczego. Obecnie ważnym kontekstem tej dyskusji są nasilające się tendencje globalizacyjne. Wśród stosunkowo nowych zastrzeżeń wobec PKB, PKB p.c. jako mierników wzrostu gospodarczego podnosi się kwestię, że w wyniku globalizacji, której jednym z przejawów są działania ponadnarodowych korporacji powodujące trudności z lokalizacją miejsc powstawania produktu krajowego poszczególnych państw. Ponadto często wspomina się o tym, że miary te uwzględniają niedokładnie: redystrybucję dochodów, negatywny wpływ wzrostu gospodarczego na środowisko naturalne, czy też funkcjonowanie nieformalnego sektora gospodarki. Dlatego też pojawiają się propozycje używania alternatywnych miar wzrostu gospodarczego.

Jedną z nich jest tzw. „zielony” PKB (Green Gross Domestic Produkt - GGDP), który jest w założeniu miarą wypływu wzrostu gospodarczego na środowisko naturalne. Celem konstrukcji takiego wskaźnika jest potraktowanie dobrego stanu środowiska naturalnego na równi ze znaczeniem pozytywnych aspektów gospodarki rynkowej.

Innym przykładem jest miernik trwałego dobrobytu ekonomicznego6 (Index of

Sustainable Economic Welfare - ISEW), w którym wydatki konsumpcyjne bilansowane są przez takie czynniki jak: dystrybucja dochodów, koszty związane z zanieczyszczeniem środowiska oraz inne ekonomicznie nieodczuwalne koszty. Wskaźnik ten ma mierzyć ład gospodarczy w kontekście ochrony naturalnego środowiska. Jego konstrukcja opiera się na konsumpcji indywidualnej, ważonej współczynnikiem nierówności społecznej, ze szczególnym uwzględnieniem aspektów ochrony środowiska.

- model Solow'a

Model wzrostu gospodarczego R. Solowa.

Zgodnie z poglądami Roberta Solowa wzrost gospodarczy określony jest poprzez rozmiary produkcji. Przyjął on, że wielkość produkcji jest funkcja dwóch zmiennych: kapitału i pracy.

Pr = F (L. C)

gdzie: Pr - wielkość produkcji w gospodarce;

L - nakład pracy;

C - nakłady kapitałowe.

Model Solowa pozwala na wyjaśnienie zależności pomiędzy wzrostem gospodarczym (rozumianym jako przyrost produkcji) a zasobami zaangażowanymi w proces wytwórczy. Pozwala więc na określenie wpływu technologii na rozmiary produkcji. Wiąże także rynek czynników wytwórczych ze zjawiskiem wzrostu gospodarczego, ponieważ to popyt i podaż pracy i kapitału decydują o tempie przyrostu mocy produkcyjnych. Omawiając tę koncepcję nie sposób pominąć następujące aspekty:

• wielkość kapitału zależy z jednej strony od inwestycji (które powiększają jego rozmiary), z drugiej strony od zużycia kapitału w wyniku zaangażowania w proces produkcji (co pomniejsza wartość kapitału);

• nakład pracy zależy od postępu technicznego oraz od przyrostu naturalnego.

Model wzrostu Solowa - to prosty makroekonomiczny egzogeniczny model wzrostu (istniejące czynniki produkcji są w pełni wykorzystywane; nie istnieją trudności związane ze zbytem wytworzonej produkcji, co oznacza, że w gospodarce występuje nieograniczony popyt), posługujący się funkcją produkcji uzależniającą wielkość produkcji od ilości zużywanych czynników produkcji (pracy, kapitału i stanu technologii).

Według założeń modelu Roberta Solowa coraz większa ilość kapitału, jaka przypada na pojedynczego pracownika, wywołuje coraz mniejszy przyrost przypadającej na niego porcji produkcji. Solow poszukuje takiej ilości kapitału przypadającego na jednego zatrudnionego, w której gospodarka osiąga stan równowagi. Praca i kapitał będą rosły w tym samym stopniu, co spowoduje stabilny wzrost gospodarczy i ograniczy efekty prawa malejących przychodów.

Solow poszukuje takiej ilości kapitału przypadającego na jednego zatrudnionego, w której gospodarka osiąga stan równowagi. Praca i kapitał będą rosły w tym samym stopniu, co spowoduje stabilny wzrost gospodarczy i ograniczy efekty prawa malejących przychodów.

- krańcowy produkt kapitału

Z pojęciem produkcyjności kapitału związane jest pojęcie krańcowej produkcyjności kapitału, rozuminej jako przyrost wielkości produkcji w konsekwencji wzrostu nakładu kapitału o jednostkę, w sytuacji gdzie reszta czynników produkcji pozostaje na niezmienionym poziomie. Istotne zdaje się również wprowadzenie terminu malejącej krańcowej produktywności kapitału polegającego na tym, że w sytuacji nie zmieniającej się wielkości nakładów pracy, po przekroczeniu pewnego poziomu, w miarę jak zwiększa się ilość kapitału krańcowa produkcyjność kapitału maleje.

W przypadku gdy krańcowy produkt kapitału jest większy od produkcyjności kapitału, to wzrost nakładu kapitału o jednostkę spowoduje zwiększenie się produkcyjności kapitału. W związku z działaniem prawa malejących przychodów produkt krańcowy stosunkowo szybko spadnie poniżej produktu przeciętnego. W konsekwencji dalsze zwiększenie się nakładu kapitału spowoduje także to, że produkt przeciętny będzie się zmniejszał.

Tym co jest w stanie zmniejszyć wpływ efektu malejących przychodów jest wzrost produkcyjności kapitału.

Koncepcja Clarka opiera się na, twierdzeniu, że kapitał tak samo jak praca ma zdolność tworzenia nowych wartości. Oznacza to, że wartość dóbr wytworzonych przez zużycie środków kapitałowych o pewnej wartości jest większa od wartości tych zużytych środków- inwestowanie przynosi pewną nadwyżkę ponad wartość wyłożonego kapitału. Uznając to stwierdzenie za oczywiste, Clark nie stosuje w tej kwestii żadnych dowodów. Traktując kapitał jako czynnik produkcji, tworzący nową wartość niezależnie od pracy, odchodzi się od kanonu ekonomii klasycznej.

3. Podstawowe zmienne makroekonomiczne.

Trzy typy zmiennych:

• zmienne zewnętrzne - klimat, środowisko, zasoby naturalne - oddziałują na gospodarkę, ale są niepodatne (stosunkowo) na wpływ gospodarki,

• zmienne polityczne - rząd, Bank Centralny, RPP - oddziaływają na gospodarkę i są kształtowane przez nią - narzędzia ekonomiczne

• zmienne indukowane - wynik procesu gospodarczego; są produktem - czy też wynikiem - procesu gospodarczego. W zmiennych indukowanych zawierają się wszystkie cele polityki makroekonomicznej: produkcja, zatrudnienie, poziom cen i eksport netto.

Zmienne polityczne i zmienne zewnętrzne są siłą napędową gospodarki i wpływają na zmienne indukowane.

4. 5 punktów dotyczących cyklu biznesowego wg.Burns'a i Mitchell'a.

Lata czterdzieste

Josepha Kitchina, Nikolaja D. Kondratiewa (1892-1931?) i Clementa Juglara (1819-1905).

indukcyjną weryfikację hipotez cyklu koniunkturalnego.

rozpoczyna się od zgromadzenia danych empirycznych, a następnie przechodzi do teorii koniunktury. Metoda dedukcyjna zaczyna się i kończy teorią. Nie wyklucza gromadzenia danych, ale określa je mianem „historycznych sprawozdań”.

Lata dwudzieste

Thorp (1926)

1912 Dobrobyt; recesja; depresja Narastająca aktywność i postęp; wojna bałkańska; jesień, przemysł pogrąża się w głębokim kryzysie; liczne bankructwa; bardzo aktywny handel zagraniczny. Dotkliwe obciążenia pieniężne; wzmożona spekulacja, zwłaszcza w pierwszej połowie roku; giełda w głębokim kryzysie, szczególnie w ostatnim kwartale; moratoria bałkańskie powodują trudności. Znakomite plony. Ożywienie emigracji; niepewność z powodu wojny bałkańskiej; październik.

1913 Kryzys; panika Powszechna bezczynność; duże bezrobocie; gwałtowne osłabienie handlu zagranicznego. Drogi pieniądz; panika finansowa wymaga moratorium; niemrawa giełda. Niezłe zbiory żyta i pszenicy; znakomite owsa. Wewnętrzne i zewnętrzne problemy polityczne; rekordowa emigracja; kilkumiesięczna mobilizacja armii w obawie przed rosyjską agresją.

Schumpeter

Profesor Joseph Schumpeter utrzymuje, że tłumaczenie cykli koniunkturalnych błędami wynikającymi z niepewności i podtrzymywanymi psychologią tłumu jest przejawem powierzchownego spojrzenia na sprawę. Przyznaje, że błędy są popełniane, że pojawiają się wraz z koniunkturą, i że odgrywają istotną rolę w cyklu. Dodaje jednak, że kryzysy i depresje występowałyby nawet, jeśli wyeliminowałoby się błędne decyzje (20).

Za główną przyczynę wahań koniunkturalnych Schumpeter uznaje innowacje dokonywane czasami przez stosunkowo niewielką liczbę wyjątkowo energicznych przedsiębiorców — stosowanie przez nich w praktyce odkryć naukowych i innowacji technicznych, rozwijanie nowych form organizacji przemysłowych i handlowych,

wprowadzanie nieznanych dotąd produktów, podbijanie nowych rynków, wykorzystywanie nowych zasobów, zmienianie szlaków handlowych, itp. Gdy tego rodzaju zmiany zachodzą na dużą skalę, nieaktualne stają się informacje, na bazie których swoje plany opierało rzesze typowych przedsiębiorców. Niewątpliwie plany biznesowe uwzględniają pewien margines błędu, jednak innowacje sprawiają, że zostaje on przekroczony.

Lata czterdzieste

Josepha Kitchina, Nikolaja D. Kondratiewa (1892-1931?) i Clementa Juglara (1819-1905).

Kilku badaczy odkryło długie cykle, analizując dane statystyczne. Kondratiew wykrył „długie fale” trwające od około 50 do 60 lat. Kuznets dopatrzył się „wtórnych trendów wieloletnich”, trwających średnio 22 lata w produkcji i 23 lata w kosztach. Burns dostrzegł „trendy cykliczne” utrzymujące się od 15 do 20 lat w produkcji i innych rodzajach działalności. Wardwell dostrzegł „główne cykle” o średniej długości 15 lat w Stanach Zjednoczonych i 9,5 roku w Niemczech. Kitchin zidentyfikował „główne cykle”, które trwały zazwyczaj około 7 do 10 lat. Jeśli cykle koniunkturalne rzeczywiście następują po sobie w sposób cykliczny, to od przyjęcia stanowiska, że pojedynczy cykl koniunkturalny mieści się w „długim cyklu”, zależy, czy jest to łagodne poruszenie o niewielkim znaczeniu czy może wyraziste wahanie, czy rozpoczynające go ożywienie jest intensywne czy też łagodne, czy jego ekspansja rozwija się w „boom”, czy jego recesja staje się „kryzysem”, a także czy jego ograniczenie zamienia się w dotkliwą „depresję”.

`50

Gordon

Metoda indukcyjnego pomiaru spotkała się z krytyką ze strony ekonometryków. Gordon zauważa, że metodologiczny zgrzyt nastąpił pomiędzy „metodą ekonometryczną” a metodą „historyczną” czy też „historyczno-ilościową”, reprezentowaną zarówno przez NBER, jak i przez „opisową metodę historyczną”, praktykowaną i bronioną przez R. A. Gordona oraz przez Schumpetera. Gordon spostrzega, że Schumpeter był bardziej wyrozumiały w stosunku do ekonometrycznej metody niż ekonometrycy w stosunku do metody historycznej.

`60

Friedman i Schwartz oraz Burns, Cagan

`20

Mitchell objaśnia teorię Schumpetera, iż przedsiębiorstwo musi się dostosować, „albo ponieść porażkę”.

Depresja trwa „do momentu, gdy ponowna adaptacja doprowadzi do względnie stabilnych warunków gospodarczych — stabilnych na tyle, by przywrócić pewność planującym jednostkom”. Biznes „wznawia działania na dużą skalę”, a dobra koniunktura powraca

Innowacje pojawiają się falami

`50

Mitchell nazywa ją „doskonałym początkiem”, dodając zastrzeżenie: „następny etap w tym badaniu — zastosowanie, najszybciej jak to możliwe, testów ilościowych dla różnych hipotez przyczynowych było znacznie większym przedsięwzięciem”.

http://mises.pl/wp-content/uploads/2010/10/Kaza-NBER.pdf

5. Dwa ważne elementy cyklu biznesowego.

6. Dwie główne teorie cyklu biznesowego.

7. Model zagregowanej podaży i popytu.

8. Sztywność cen.

9. Model IS-LM/ AD-AS:

- krzywa IS,

- krzywa LM.

2

1

---