Ustrój polityczny - struktura organizacyjna, kompetencje i wzajemne zależności organów państwa.
Ustrój Arystoteles- jest to ujecie w pewien porządek władz w ogóle, a przede wszystkim naczelnej z nich tj. rządu
System polityczny - (ustrój polityczny) ogół instytucji służących podejmowaniu decyzji politycznych (w ujęciu instytucjonalnym).
System polityczny - ogół zależności jakie powstają w walce o władzę.
System polityczny - struktura integrująca wspólnotę polityczną.
Reżim polityczny - zbiór formalnych i nieformalnych zasad i mechanizmów regulujących funkcjonowanie centrum władzy politycznej i sposób jego powiązania ze społeczeństwem.
Ustroje demokratyczne:
Parlamentarno-gabinetowy jego cechy to:
- władza egzekutywy (wykonawcza) pochodzi od parlamentu,
- odpowiedzialność rządu (egzekutywy) przed parlamentem, czego dowodem jest wotum nieufności,
- układ sił w parlamencie ma decydujący wpływ na kształt rządu, jego konstrukcję,
- głowa państwa ma znaczenie głównie reprezentacyjne,
- brak ścisłej separacji władz (brak podziału pomiędzy władzą ustawodawczą a wykonawczą).
Prezydencki (w klasycznej postaci występuje w USA), jego cechy to:
- organizacyjna i funkcjonalna separacja władz (w odrębnych wyborach wyłaniany jest parlament i w odrębnych wyborach wyłaniany jest prezydent),
- zakaz łączenia funkcji deputowanego i członka rządu,
- prezydent powołuje ministrów, którzy ponoszą przed nim odpowiedzialność polityczną,
- monopolistyczna egzekutywa- oznacza to, że prezydent-głowa państwa jest jednocześnie szefem rządu,
- legislatywa (parlament) posiada autonomię w stanowieniu prawa, co oznacza, że tylko parlament zajmuje się stanowieniem prawa, co oznacza, że prezydent nie może inicjować procesu ustawodawczego),
- prezydent nie jest politycznie odpowiedzialny, przed parlamentem może być zastosowana odpowiedzialność prawna.
Semiprezydencki (półprezydencki) - system o charakterze mieszanym pomiędzy systemem parlamentarno-gabinetowym, a prezydenckim (np. prezydent powołuje premiera i ministrów na wniosek premiera, nie są oni jednak
podporządkowani prezydentowi), jego cechy to:
- dualizm egzekutywy- istnieje głowa państwa (prezydent) i istnieje rząd,
- bezpośredni wybór prezydenta (przez społeczeństwo).
Komitetowo arlamentarny (Szwajcaria), jego cechy to:
- rząd jest traktowany formalnie, jako komitet parlamentarny,
- zdecydowana dominacja parlamentu w systemie politycznym,
Brak trójpodziału władz Ustroje niedemokratyczne (reżim):
- totalitarne,
- autorytarne.
Reżim totalitarny, jego cechy to:
- brak jakichkolwiek mechanizmów demokratycznych, a nawet pozorów demokracji,
- system jednopartyjny,
- aparat partyjny i aparat państwowy są tożsame,
- pełne podporządkowanie społeczeństwa i ingerencja we wszystkie przejawy życia społecznego, państwo wymaga pełnego
Reżim autorytarny, jego cechy to:
- na czele stoi autorytet: grupa ludzi , partia polityczna, jeden człowiek
- dopuszcza się stwarzanie pozorów demokracji (np. wybory z ograniczonymi możliwościami, lub fałszowane wybory),
- od społeczeństwa wymaga się tylko aby nie przeciwstawiało się systemowi (władzy), wystarczy bierność.
Państwo (wg. Jelinka) dookreślona zbiorowość ludzka, zamieszkująca obszar okolony stałymi, wyznaczonymi granicami posiadająca naczelną władzę (suwerenną). (terytorium, ludzie, władza)
Władza - jej cechy: samowładność, całowładność.
Samowładność - prawna niezależność od czynników zewnętrznych.
Całowładność - możliwość regulowania wszystkich aspektów wewnątrz państwa.
Demokracja - państwo rządzone przez prawo, w którym naród jako suweren dysponuje możliwością wpływu na skład i kształt władz państwowych, jak również istnieją rzeczywiste formy odpowiedzialności tych władz.
Inicjatywa ludowa jako możliwość wdrożenia postępowania ustawodawczego przez określoną prawnie liczbę obywateli
Konstytucja - to akt prawny określający zasady organizacji państwa oraz relacje pomiędzy jego obywatelami a władzą uchwalone przez demokratycznie wybrany parlament lub specjalnie wybraną konstytuantę (zgromadzenie konstytucyjne).
Konstytucja rozumiana jako całokształt prawa konstytucyjnego obejmującego zarówno normy pisane wynikające z różnych aktów prawnych i nie posiadające szczególnej mocy prawnej, jak również normy niepisane, jak np. zwyczaje, konwenanse czy precedensy sądowe
Konstytucja jako akt prawny określający zasady organizacji państwa oraz relacje pomiędzy władzą a obywatelami, uchwalony przez demokratycznie wybrany parlament lub celowo wybraną konstytuantę.
Monarchia- forma rządów, w której głową państwa jest monarcha sprawujący tą władzę dożywotnio, samodzielnie, bądź z innymi organami.
Monarchie parlamentarne - król panuje, ale nie rządzi
Monarcha jest symbolem tradycji, ciągłości państwa.
Naród - zbiorowość ludzi wyróżniająca się wspólną świadomością nar., czyli poczuciem przynależności do wspólnoty. Stanowi przede wszystkim wspólnotę idei i emocji, toteż pierwszym warunkiem jego ukształtowania się jest istnienie jednej lub wielu ideologii nar., tj. takich, których celem jest mobilizacja możliwie dużej części populacji, uznanej za naród, do obrony jego interesów.
Organ państwowy - osoba lub grupa osób, które na gruncie obowiązującego państwa podejmują działania uznawane za państwowe
Obywatelstwo - prawna przynależność jednostki do państwa.
Prezydent - organ władzy wykonawczej. Art. 126 Prezydent RP jest najwyższym przedstawicielem RP gwarantem ciągłości władzy państwowej.
Prezydent czuwa nad przestrzeganiem konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa, niepodzielności i nienaruszalności jego terytorium.
Rządy prawa. Prawo- w znaczeniu przedmiotowym (uporządkowany formalnie i treściowo zbiór norm postępowania zabezpieczonych przymusem państwowym) i podmiotowym (uprawnienie jednostki wynikające z prawa przedmiotowego
Państwo to organizacja polityczna, jedną z nieodłącznych jej cech jest władza, która jest kategorią polityczną. Polityka i władza są nierozłączne. Polityka to dążenie do uzyskania i utrzymania władzy. Państwo to organizacja przymusowa. Przymus jest cechą organizacji państwowej. Państwo jest organizacją przymusową. Przynależność do państwa jest przymusowe
Państwo prawne- w znaczeniu podmiotowym (państwo konstytucyjne, państwo praworządne, w którym relacje między organami oraz między organami a obywatelami określają normy prawne). Rola konstytucji, ustaw. Prawa człowieka jako granica działań państwa
Państwo prerogatywne (w którym władza wyklucza możliwość nakładania na siebie ograniczających je reguł prawnych) jako przeciwieństwo państwa prawnego
Państwo -Def. funkcjonalna -zrzeszenie wolnych ludzi w celu korzystania z prawa oraz dobra powszechnego.
(społeczna organizacja mająca rozstrzygającą władzę nad wszystkimi)
Def. Strukturalno - elementowa:- jest to zbiorowość składająca się z 3 elementów: Terytorium, Ludność, Władza.
Def. Psychologiczne - państwo, to zbiór wyobrażeń dotyczących władczych stosunków międzyludzkich.
Def. Socjologiczne:- Zespół ludzi występujących, jako członkowie lub funkcjonariusze określonych instytucji i posiadających z tego tytułu prerogatywy.
Pluralizm - różnorodność rozmaitych sił politycznych, społecznych, gospodarczych.
Partia - grupa ludzi skupionych wokół jakiejś jednostki, przywódcy
To grupa ludzi rządząca państwem.
Partia jako zbiorowość zorganizowana dla celów taktycznych, skupiająca ludzi o jednakowych interesach lub światopoglądzie.
Partia polityczna to organizacje społeczne opierające się na wolnym werbunku członków w celu zdobycia władzy dla ich kierownictwa.
Partia polityczna jest dobrowolną organizacją występującą przed określoną nazwą stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej
Kryterium wyborcze - podmiot, który bierze udział w wyborach.
Partia - jako organizacja, która wysuwa kandydatów w wyborach parlamentarnych, czy na inne stanowiska polityczne.
Partia - taka grupa społeczna, która bierze udział w procesie wyborczym.
Kryterium formalno - prawne:
Partia polityczna - dobrowolna organizacja, występująca pod określoną nazwą stawiającą
sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej.
Prawo wyborcze w sensie przedmiotowym jest to zespół norm regulujących tryb wyłaniania organów przedstawicielskich.
Prawo wyborcze w sensie podmiotowym jest to prawo obywatela do uczestnictwa w wyborze swoich przedstawicieli
Prawo - w znaczeniu przedmiotowym - uporządkowany formalnie i treściowo zbiór norm postępowania zabezpieczonych przymusem państwowym.
Prawo w znaczeni podmiotowym prawo jest określonym uprawnieniem lub zbiorem uprawnień jednostki.
Prawa człowieka traktuje się jako granice prawa w państwie praworządnym.
Republika- głowa państwa wyłoniona jest na określony czas w drodze wyboru przez obywateli lub specjalne kolegium wyborcze.
System polityczny to ogół organów państwowych, partii politycznych, organizacji oraz grup społecznych uczestniczących w działaniach danego państwa, a także ogół zasad i norm regulujących stosunki między nimi.
- ujęcie instytucjonalne (ogół instytucji służących podejmowaniu decyzji politycznych - możliwość utożsamiania w tym wypadku systemu z ustrojem politycznym)
- ujęcie relacjonalne (ogół zależności, jakie powstają w toku walki o władzę i jej utrzymanie)
- ujęcie funkcjonalne (system jako struktura integrująca wspólnotę polityczną)
Suwerenność - niezależność władzy państwowej o wszelkiej władzy w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi oraz od wszelkiej innej władzy państwa. Tylko państwo może stanowić prawo na swoim terytorium
Zasada suwerenności narodu - wiodąca zasada, naród jest suwerenem sprawuje władzę w sposób bezpośredni, a częściej pośredni - przez przedstawicieli. To najwyższa władza narodu przejawiająca się w decydowaniu, w podejmowaniem decyzji.
Terytorium - obszar lądowy i wody terytorialne okalające obszar lądowy (morze - 12 mil morskich od terytorium lądowego) i przestrzeń powietrza ponad granicami państwa ( do 100 km nad ziemią, dalej jest kosmos, który jest własnością wszystkich państw).
Ekspansja terytorialna leżała w naturze państw. Terytorium państwa jest czynnikiem konsolidującym społeczeństwo danego państwa. Integralność terytorialna - ważny element bezpieczeństwa państwa, ochrona tej integralności jest podstawową zasadą prawa międzynarodowego.
Ustawa -Akt normatywny o charakterze generalnym i abstrakcyjnym, uchwalony przez parlament w szczególnym trybie (nie dotyczy więc konkretnych osób czy indywidualnych przypadków). Konstytucja wprowadza katalog spraw, które muszą być regulowane w drodze ustawy,
Ustawa jest to akt o charakterze normatywnym, ustanawiający normy prawne o charakterze generalnym uchwalanym przez parlament w określonym trybie. Można je zmienić wyłącznie ustawą.
Delegacja ustawodawcza -. To uprawnienie do wykonywania, wydawania aktów wykonawczych skierowane do określonych organów władzy wykonawczej. Delegacja jest niezbędna do ustanowienia rozporządzenia. Z reguły wystarczy większość zwykła - chyba, że Konstytucja w określonych przypadkach stanowi inaczej.
Inicjatywa ustawodawcza: RM, prezydent, senatowi, posłom, a także obywatelom w liczbie co najmniej 100 tyś. Uprawnionych do wyboru.
Rozporządzenia - wymaga delegacji ustawodawczej, należy do źródeł powszechnie bowiązującego prawa. Jest jedynym aktem wykonawczym mającym charakter powszechnie obowiązującego prawa. Inicjatywa:Prezydent, RM, premier, ministrowie, przewodniczący komitetów powołani w skład rządu.
KRRiT - uprawnieni do wydawania rozporządzeń.
Rozporządzenia z mocą ustawy, w razie wyjątkowych sytuacji w przypadku stanu wojennego, gdy sejm nie może zebrać się na posiedzenie, wówczas prezydent na wniosek rządu może ustanowić rozporządzenie z mocą ustawy
Weto ludowe jako możliwość wystąpienia społeczeństwa przeciw danej ustawie przez określoną prawnie liczbę obywateli.
Zasada pluralizmu - wielość podmiotów odgrywających role polityczne.
Zakłada istnienie wielu różnorodnych sił politycznych konkurujących ze sobą w ramach przyjętych reguł prawnych.
Przeciwieństwem pluralizmu jest monizm polityczny, jego założeniem jest dążenie do kierowania wszystkimi dziedzinami w państwie z jednego ośrodka, z jednego centrum. Jedno centrum decyzyjne.
Geneza Państwa
Arystoteles:
Państwo pochodzi z natury.
Stopniowe łączenie mniejszych wspólnot. Jedność osad, rodów w celu osiągnięcia samowystarczalności.
Idea podziału zadań. Rodzaje władz.;
1.czynnik obradujący - to władza naczelna, która rozstrzyga o wszystkich sprawach
2.czynnik rządzący - musi być w pełni podporządkowana zgromadzeniu
3.czynnik sądzący - powinny orzekać zgodnie z prawem i naturalnym poczuciem sprawiedliwości.
Podział ustrojów:
Dobre
Monarchia- władza jednostki, króla, ustrój historyczny |
Arystokracja- rządy najdoskonalszych obywateli z moralnego pktu widzenia |
Politeja- klasa stanu średniego, warstwa sprzyjająca stabilności politycznej, jest gwarantem równowagi społecznej |
Złe
Tyrania- rządy jednostki, której celem jest dobro własne |
Oligarchia- rządy bogatych, których celem jest dobro własne |
Demokracja- rządy ubogich, biednych |
Doktryny nowożytne:
1. doktryny umowy społecznej XVII i XVIII w.
- oddzielenie własności monarchy od własności publicznej
- wytworzenie się trwałych instytucji administracji państwowej
- odrzucenie dogmat o boskim pochodzeniu państwa
Grocjusz - dążenie człowieka do życia we wspólnocie. wspólnocie interesie ludzi było przekazanie władzy danej jednostce.
Spinoza - opowiadał się za demokracją
Lock, Hobbes, Rousseau)
- władza suwerenna należy do ludu , do narodu
2. doktryna podboju - państwo powstaje w toku podboju, zaboru coraz obszerniejszych terytoriów; państwo powstaje na drodze przemocy
3. doktryna procesu rozwarstwiania klasowego Fryderykk Engels
państwo pojawiło się wówczas, gdy pojawiła się wartość prywatna
4. doktryny socjologiczne - państwo, albo instytucja harmonizująca interesy różnych grup społecznych
Średniowiecze
System feudalny - pierwowzór państwo Franków
- wykształciło się rycerstwo
- obowiązek służby zbrojnej
- obowiązek goszczenia władzy
feudał - wasal, władca stojący na czele
lenno - nadanie własności monarchia patrymonialna - państwo jest dziedziczną własnością dynastii panującej.
Król dysponował terytorium państwa, jak prywatnym majątkiem. Król wszechwładny.
Monarchia stanowa - wiąże się to z wyodrębnieniem stanów społecznych, wśród nich stany uprzywilejowane. Monarcha dzieli się władzą z uprzywilejowanymi grupami społeczeństwa.
Pojawia się parlament Sejm i Sejmiki.
Władza króla traci cechy władzy patrymonialnej.
Zasady dziedziczenia są uregulowane.
Państwo Nowożytne (koniec Średniowiecza)
Narodziny państwa liberalnego (takiego, które szanuje wszystkich obywateli)
Stopniowe oddzielenie państwa od Kościoła.
W wielu państwach dominuje idea absolutyzmu.
Monarchia renesansowa (Odrodzenie)
- współistnienie elementów monarchii stanowej i absolutnej
- swoboda działania w sferze władzy publicznej
- monarcha respektuje przywileje stanowe
- silna władza monarsza
- kontrola Kościoła przez monarchę
- wzrost liczby i znaczenia urzędników (rozbudowuje się aparat państwowy)
- wystawianie urzędów na sprzedaż
Monarchia absolutna (powrót do realnej władzy królewskiej).
-jedność i niepodzielność władzy królewskiej
-wyłączność tworzenia prawa przez monarchę
-wyłączność kierowania wszelkimi sprawami państwowymi
-monarcha pozostaje poza kontrolą społeczną
-monarcha jest suwerenem
-władza nadana przez boga
-posługiwanie się ciałami kolegialnymi (charakter doradczy)
-monarcha decyzje podejmuje sam.
Monarchia absolutyzm oświecony - typ państwa charakterystyczny dla II poł. XVIII w.
-głębokie przemiany społeczne (wzrost roli mieszczaństwa, wzrost ambicji politycznej mieszczaństwa)
-upowszechnianie się myśli ideologicznej oświecenia
-dostrzegano potrzeby reform społecznych, aby uniknąć rebelii społecznych (Prusy-Fryderyk II, Austria-Józef I)
-warunki do rozwoju przemysłu, handlu
-powszechny obowiązek nauczania
-stopniowe uwłaszczenie ludności rolnej
-zniesienie tortur
-zniesienie procesów czary.
Pod koniec XVIII w. rewolucja przemysłowa, wzrost demograficzny, wzrost znaczenia mieszczaństwa, kształtuje się system kapitalistyczny.
Ustrój wczesnokapitalistyczny
- liberalizm gospodarczy
- wolność pracy, produkcji, handlu
- nieskrępowana konkurencja
- państwo - „nocny stróż” pilnuje tylko bezpieczeństwa
Kapitalizm monopolistyczny:
- gromadzenie własności
- tworzenie większych organizacji gospodarczych
- drobna wytwórczość
- państwo coraz bardziej wpływa na procesy gospodarcze.
Kapitalizm państwowo-monopolistyczny zamienia się w państwo liberalno - demokratyczne:
- demokratyzacja życia politycznego
- państwo przyjazne obywatelom
- upowszechnienie praw wyborczych.
Państwo faszystowskie:
- następuje stopienie 3 czynników: narodu, władzy i partii
- stopienie aparatu państwowego z aparatem partyjnym
- wyeksponowany aparat przymusu
- łączenie kultu państwa z kultem wodza
Państwa Trzeciego Świata (inaczej: Państwa Rozwijające Się) powstawały na terenach dawnych kolonii
Państwo socjalistyczne:
-fundamentem doktryna socjalizmu
- antyindywidualizm (społeczeństwo, a nie jednostka)
- antyliberalizm
- antykonserwatyzm.
Funkcje państwa, to całokształt działalności państwa w określonej sferze życia społecznego. Funkcje dzielimy:
wg kryterium przestrzennego:
- funkcja wewnętrzna - polega na zapewnieniu bezpieczeństwa wewnątrz kraju
- funkcje zewnętrzne to całokształt działalności w sferze stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi
wg dziedziny działania:
- funkcja gospodarczo - organizatorska
- funkcja socjalna
wg kryterium celów działania państwa:
- funkcja adaptacyjna - przystosowanie się państwa i społeczeństwa do nowych wyzwań cywilizacyjnych
- funkcja regulacyjna - tworzenie pewnych reguł życia społecznego i politycznego, tworzenie prawa
- funkcja innowacyjna - polega na inicjowaniu przez państwo nowych procesów, przeobrażeń społecznych .
System polityczny państwa
System polityczny to ogół organów państwowych, partii politycznych, organizacji oraz grup społecznych uczestniczących w działaniach danego państwa, a także ogół zasad i norm regulujących stosunki między nimi.
Podsystemy:
1. instytucjonalny - obejmuje przeróżne struktury organizacyjne w państwie. najważniejsze to aparat państwowy, partie polityczne
2. funkcjonalny - składa się z ogółu funkcji i ról wypełnianych przez poszczególne instytucje
3. regulacyjny (normatywny) - obejmuje ogół norm, za pośrednictwem których regulowane są wszelkie stosunki społeczno-polityczne.
Normy prawne - ustawodawstwo, kodeks prawa
pozaprawne - tradycje narodowe, kultura polityczna, państwowa
4. komunikacyjny - ogół interakcji zachodzących pomiędzy poszczególnymi strukturami systemu politycznego
System parlamentarno - gabinetowy
Najważniejszy organ w państwie to parlament, władza prezydenta jest ograniczona, główną rolę w rządzeniu pełni Parlament i Rząd.
Funkcje parlamentu:
1. funkcja ustrojodawcza - parlament poprzez uchwalenie konstytucji kreuje ustrój państwa
2. funkcja ustawodawcza
3. funkcja kreacyjna - kreowanie nowych instytucji
4. funkcja kontrolna - parlament kontroluje inne organy władz
Procedury powoływania rządu:
- parlamentarna - parlament ma decydujący wpływ w tworzenie rządu
- pozaparlamentarna - tryb charakterystyczny dla systemów prezydenckich. Główny głos należy do głowy państwa.
Zadania rządu:
- kierowanie aparatem administracyjnym
- realizacja parlamentarnych aktów prawnych z ustawami na czele
- wpływ na działalność prawodawczą parlamentu, zwłaszcza poprzez inicjatywę ustawodawczą
- tworzenie prawa (akty wykonawcze do ustaw)
- opracowanie i realizacja budżetu
- realizacja polityki zagranicznej państwa.
Organy państwa w stosunkach międzynarodowych:
Wewnętrzne - głowa państwa, rząd, szef rządu, minister spraw zagranicznych
Zewnętrzne:
a) stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne (ambasady)
b) urzędy konsularne
c) misje doraźne (specjalne)
Prawo legacji:-prawo do utrzymywania stosunków dyplomatycznych
Czynne - (państwo A wysyła ambasadora do państwa B),
Bierne - (prawo przyjmowania we własnym państwie stałych przedstawicieli dyplomatycznych innych państw: ambasadorów i innych pracowników dyplomatycznych
Szefowie misji dyplomatycznych:
I klasa - ambasador (Watykan - nuncjusz apostolski)
II klasa - posłowie nadzwyczajni lub minister pełnomocny
III klasa - Charge d'affaires
Funkcje misji dyplomatycznej:
- reprezentowanie państwa wysyłającego w państwie przyjmującym
- ochrona interesów państwa wysyłającego i jego obywateli
- prowadzenie rozmów, negocjacji, wszelkich rozmów z państwem przyjmującym
- zdobywanie informacji o państwie pobytu (metodami zgodnymi z prawem)
- popieranie przyjaznych stosunków między państwem wysyłającym, a przyjmującym.
Urzędy konsularne
Exequatur - zgoda państwa przyjmującego na kandydaturę misji konsularnej.
Szefowie misji konsularnej (4 klasy)
1.konsulowie generalni
2.konsulowie
3.wice konsulowie
4.agenci konsularni.
Konsul honorowy - nieodpłatnie.
Funkcje misji konsularnych:
-ochrona interesów państwa wysyłającego i jego obywateli
-popieranie rozwoju stosunków gospodarczych, kulturalnych i naukowych między państwem wysyłającym, a przyjmującym
-zapoznawanie się z warunkami życia gospodarczego, kulturalnego i naukowego w państwie przyjmującym legalnymi sposobami
-wydawanie paszportów oraz wiz
-pełnienie czynności notariusza i urzędnika stanu cywilnego
-udzielanie pomocy samolotom i statkom państwa wysyłającego.
Typy państw:
Unitarne
Państwo unitarne jest jednolite wewnętrznie, jego poszczególne jednostki terytorialno - administracyjne są podporządkowane organom państwowym i zorganizowane w identyczny sposób.
Jednolity system prawa w państwie, Jednolity system organów prawodawczych, wykonawczych, sądowych.
Państwo zdecentralizowane - organy regionalne budowane są niezależnie od organów centralnych.
Państwo zcentralizowane - organy regionalne są w pełni podporządkowane urzędnikom wyznaczonym przez władze centralne.
Złożone
Państwo złożone- ich części składowe zachowują określoną sferę suwerenności.Związek dwóch lub więcej państw, których łączy wspólna głowa państwa.
-unia realna dwóch lub więcej państw, które oprócz wspólnej głowy państwa mają wspólne inne organy państwowe
-federacja - państwo związkowe, którego części składowe mają samodzielność prawną i do pewnego stopnia samodzielność polityczną.
Cechy federacji:
-terytorium nie jest jednolitą całością, składa się z terytoriów o określonym stopniu samodzielności, ale pozbawionych prawa pełnego uczestnictwa w stosunkach międzynarodowych
-nie mają prawa recesji
-podmioty federacji rozporządzają władzą ustrojodawczą i ustawodawczą
-prawo do ustanowienia własnej konstytucji
-mogą mieć własny system prawny i sądowy
-posiadają własne organy władzy najwyższej
-podwójne obywatelstwo
-parlament dwuizbowy
-podział kompetencji między federacje, a jej części składowe.
Samorząd terytorialny
Im większa decentralizacja tym silniejszy samorząd
Cechy:
-wyłanianie własnych przedstawicieli w drodze wyborów
-organizowanie, realizacja podstawowych zadań wynikających z potrzeb społeczności lokalnej
Zasady suwerenności narodu
Naród jest suwerenem, podmiotem władzy, nosicielem decyzji.
Suwerenność narodu, to najwyższa władza narodu przejawiająca się w decydowaniu.
Realizacja suwerenności przebiega przez:
demokrację bezposrednią (np. referendum, inicjatywa ludowa, veto ludowe, samorząd społeczny)
demokrację pośrednią (dominuje)
Referendum - bezpośredni udział ludności.
Kryteria podziału wyróżnienia referendów:
-kryterium czasowe:
- referendum przedparlamentarne - przed podjęciem decyzji przez parlament
- referendum poparlamentarne- najpierw parlament przyjmuje ustawy
skutki prawne
- referendum konsultatywne - wysądowanie opinii społeczeństwa
- referendum rozstrzygające - zatwierdza dany akt prawny lub go odrzuca
kryterium na przedmiot referendum:
- referendum konstytucyjne - przedmiotem jest uchwalenie konstytucji lub zmiana konstytucji
- referendum ustawodawcze - chodzi o ustawę.
Inicjatywa ludowa - możliwość wszczęcia postępowania prawnego przez określoną liczbę obywateli (min. 100 tys. osób).
Veto ludowe - społeczeństwo występuje przeciwko obowiązującej ustawie.
Zgromadzenie ludowe lub samorząd społeczny - polega na zebraniu ogółu obywateli do podejmowania decyzji obywateli (Szwajcaria).
Akt wyborczy - demokracja bezpośrednia
-wybory wyłaniają parlament
-przedmiotem wyboru może być organ samorządu terytorialnego.
Prawo wyborcze:
1.całokształt norm regulujących sposób wyłaniania organu przedstawicielskiego
2.uprawnienie obywatela do udziału w wyborach.
Zasady prawa wyboru:
1.powszechność - oznacza, że wszyscy obywatele państwa, którzy osiągnęli minimalny wiek niezależnie od płci, rasy, języka i t.d. mają prawo głosować i być wybierani.
Ograniczenie: wiek i pozbawienie z mocy prawa.
2.Równość - każdy wyborca ma jednakową ilość głosów, głosów tej samej wartości, co inni wyborcy. Wyborcy głosują na tych samych zasadach. Każdy przedstawiciel wybierany jest przez podobną liczbę wyborców.Istniały 0graniczenia zasady równości - system głosowania pluralnego - niektórzy wyborcy głosowali kilkakrotnie lub dysponowali większą ilością głosów.
3.Bezpośredniość - osobisty, bezpośredni charakter głosowania.
4.tajność głosowania - gwarancja, że treść jego głosu nie zostanie ujawniona.
Systemy wyborcze
Podział na :
-system większościowy - mandaty otrzymuje tylko ta partia, która zebrała większość głosów w danym okręgu
-system proporcjonalny - podział mandatów odbywa się odpowiednio do liczby głosów zebranych przez partię.
System d'Handta (system przeliczania głosów
Zasada podziału i równowagi władz:
reguła podziału władz - wyraża się w podziale na :
ustawodawczą, wykonawczą
sądowniczą. - wzajemne równoważenie się władz
- kontrola władz.
Zasada konstytucjonalizmu
Konstytucja - akt prawny określający zasady organizacji państwa oraz relacje pomiędzy jego obywatelami, a władzą, uchwalony przez parlament lub specjalnie wybraną konstytuantę (Zgromadzenie Konstytucyjne).
Szczególna moc prawna Konstytucji - najwyższe źródło prawa.- Normy prawne zawarte w innych aktach nie mogą być sprzeczne z Konstytucją.
Inne akty prawne w państwie służą realizacji postanowień zawartych w konstytucji.
Szczególna treść prawna konstytucji - konstytucja reguluje podstawowe kwestie dla państwa i społeczeństwa.
Konstytucja nie zawiera szczegółowych rozwiązań prawnych.
Szczególna forma i tryb uchwalania konstytucji - forma uroczysta poprzedzona preambułą.
Konstytucja charakteryzuje się specjalnym trybem zmian, bądź uchwalania.
Funkcje konstytucji:
1.prawna - jest podstawą prawa w danym państwie
2.integracyjna - jest rezultatem zgody społecznej, społecznego konsensusu, kompromisu.
3.organizatorska - jest statutem organizacyjnym państwa, określa zasady organizacji
4.programowa - wytycza pewien program, wskazuje kierunek w rozwoju państwa
wychowawcza - konstytucja posiada określony system wartości, które powinny być zrealizowane
Rodzaje konstytucji: (kryteria)
- kryt. Formy konstytucji:
konstytucja pisana, konstytucja niepisana (W. Brytania)
- kryt treści konstytucji:
-konstytucja pełna - reguluje całokształt spraw
-konstytucja niepełna - mała, dotyczy tylko najważniejszych organów państwowych
- kryt procedury powstawania:
-k. oktrojowana (nadana)- nadana przez monarchę
-k. uchwalona - przez parlament
- kryt podział wg sposobu zmiany konstytucji:
-k. elastyczne, sztywne
- kryt obowiązywania konstytucji:
stałe, czasowe
Zasady ustroju politycznego RP w świetle Konstytucji.
Zasada suwerenności narodu - wiodąca zasada, naród jest suwerenem sprawuje władzę w sposób bezpośredni, a częściej pośredni - przez przedstawicieli.
Zasada republikańskiej formy państwa - Polska jest republiką, na jej czele stoi prezydent.
Zasada demokratycznego państwa prawnego - demokratyczne państwo prawne to takie, w którym praw jest najwyższym nakazem.
Zasada podziału i równowagi władz - charakterystyczna jest dla większości demokratycznych państw (poza Szwajcarią), ideą tej zasady jest wyodrębnienie trzech ról państwa: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej i realizacja tych ról przez inne organy. Realizacja tych ról polega na wzajemnym kontrolowaniu i równoważeniu się tych władz.
Zasada reprezentacji politycznej (demokracji przedstawicielskiej) - naród jest reprezentowany przez swoich przedstawicieli (w niewielki stopniu pełni władzę w sposób bezpośredni).
Formy demokracji bezpośredniej:
- inicjatywa ludowa,
- referendum
- akt wyborczy.
Zasada dwuizbowości parlamentu - współczesne państwa Europy mają dwie izby: Sejm i Senat.
Zasada pluralizmu politycznego:
Wielość i różnorodność sił politycznych
Zasada zagwarantowania wolności i praw człowieka i obywatela:
Art. 5 Konstytucji: „Państwo zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli”.
Zasada decentralizacji władzy publicznej i zasada samorządu terytorialnego:
-Art. 15 Konstytucji: „Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej:
Administracja rządowa,
Samorząd terytorialny.
Zasada systemu parlamentarno - gabinetowego - określenie wzajemnych relacji głównych organów państwowych (parlament, głowa państwa, rząd).
Zasada odrębności władzy sądowniczej i niezawisłości sądów (wynika z trójpodziału władz).
Zasada społecznej gospodarki rynkowej:
wolność działalności gospodarczej, własność prywatna, solidarność partnerów gospodarczych, dialog i współpraca.
Rodziny partii politycznych
1.rodzina partii lewicowych
prymat równości nad wolnością, akcentowanie potrzeby reform,
łagodzenie różnic majątkowych
partie komunistyczne - -postulat rewolucyjnego dojścia do władzy
partie socjaldemokratyczne
-postulaty reform społecznych jednak na drodze ewolucyjnej wpisanych w demokratyczny porządek
socjaldemokracja deklaruje antykomunizm
partie ekologiczne - pacyfizm i ekologia to główne cechy
2. partie chadeckie - (chrześcijańsko - demokratyczne)
prawicowe lub centroprawicowe
-Silna tożsamość chrześcijańska
-Kierują się zasadami solidaryzmu społecznego, dobro wspólne
-Zasada subsydiarności (oddany charakter współpracy społecznej)
-Oddany rozwój demokracji
-Podkreślona rola rodziny i małych wspólnot politycznych
3.partie liberalne
-akcentują wolność jednostki
-ochrona własności prywatnej
-możliwość bogacenia się
-prymat jednostki nad zbiorowością
4.partie konserwatywne
-zachowanie trwałości istniejącego stanu stosunków politycznych, społecznych
-niechęć do zmian
-antyindywidualizm - prymat społeczeństwa nad jednostką,tradycjonalizm - poszanowanie tradycji, poszanowanie prawa, antylewicowa postawa
5.partie ultraprawicowe
-faszystowskie bojówki
cele: kładą nacisk na bezpieczeństwo
naród jako najwyższa wartość
ksenofobia - wrogość wobec obcych, partie antykonstytucyjne
Warunki posiadania praw wyborczych:
ukończone 18 lat najpóźniej w dniu głosowania, posiadanie obywatelstwa polskiego, dysponowanie pełnią praw politycznych.
Bierne prawo wyborcze - możliwość bycia wybieranym:
21 lat wybory do sejmu
30 lat wybory do senatu
35 lat wybory na urząd prezydenta
18 lat wybory do JSM.
Mandat wolny - nie są związani instrukcjami wyborców, nie są przedstawicielami swoich wyborców, okręgów. Mają dbać o interesy państwa, narodu.
Mandat imperatywny - przeciwny do wolnego, przedstawiciel narodu jest związany instrukcjami wyborców.
Przywilejem posła i senatora jest immunitet, nietykalność. Chroni to przed ograniczeniem wolności osobistej posła i senatora, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku. Nie może być ujęty bez zgody sejmu. Organy ścigania o takim zatrzymaniu muszą powiadomić marszałka sejmu.
Immunitet formalny - zakaz pociągnięcia posła do odpowiedzialności karnej bez zgody sejmu. Istnieje możliwość wyrażenia zgody przez posła na zrzeczenie się immunitetu. Jeśli zgody nie wyraża, to również sejm może zdecydować o pociągnięciu posła do odpowiedzialności karnej. Zabiera immunitet karny większością 2/3 głosów.
Immunitet materialny - posła nie można ścigać za wystąpienia w sejmie, za sposób głosowania, za wnioski składane w sejmie, za działalność parlamentarną.
Zasady prawa wyborczego.
Organy kreowane w drodze wyborów.
Parlament:
Sejm, Senat, Prezydent RP,
Organy samorządu terytorialnego:
Rady gmin, Rady powiatów,
Sejmiki wojewódzkie, wójtowie gmin, burmistrzowie i prezydenci miast.
Konstytucyjne zasady prawa wyborczego w Polsce.
Wybory do Sejmu: powszechne,równe, bezpośrednie, tajne, proporcjonalne,
Wybory do Senatu: powszechne, bezpośrednie, tajne,
Wybory Prezydenta RP: powszechne, równe, bezpośrednie, tajne,
Wybory organów stanowiących samorządu terytorialnego: powszechne, bezpośrednie, równe, tajne, proporcjonalne (w gminach powyżej 20 tys. mieszkańców) lub większościowe (w gminach poniżej 20 tys. mieszkańców),
Wybory wójtów, burmistrzów i prezydentów miast: powszechne, bezpośrednie, równe, tajne, większościowe.
Zasada rozdziału mandatów.
Zasada proporcjonalności (wyborów proporcjonalnych):
- wybory do Sejmu,
- wybory do organów stanowiących samorządu terytorialnego w gminach powyżej 20 tys. mieszkańców.
Zasada większościowa (wyborów większościowych)
- wybory do Senatu (większość względna),
- wybory prezydenckie (większość bezwzględna),
- wybory do organów stanowiących samorządu terytorialnego w gminach powyżej 20 tys. mieszkańców (większość względna),
- wybory wójtów, burmistrzów i prezydentów miast (większość bezwzględna).
Większość bezwzględna jest to większość głosujących stanowiących ponad 50 % głosów.
Konstytucja.
Konstytucja - „najwyższe prawo Rzeczypospolitej” (art.),
-Zasada bezpośredniego stosowania Konstytucji, Tryb zmiany, inicjatywa zmiany Konstytucji (uchwalenie ustawy konstytucyjnej) należy do 1/5 liczby posłów (92), Senatu i Prezydenta
- ustawa zmieniająca Konstytucję musi być jednobrzmiąco przyjęta przez Sejm i Senat (czyli Sejm nie może odrzucić poprawek Senatu, tak jak przy ustawach zwykłych),
-w Sejmie wymagana jest większość 2/3 (kworum 50 %), w Senacie większość bezwzględna (kworum 50 %),
-możliwość zażądania referendum przez 1/5 posłów, Senat i Prezydenta, gdy zmiany dotyczą rozdziałów I, II, i XII.
Ustawa
-Inicjatywa ustawodawcza przysługuje: posłom (co najmniej 15 - tu art. 29 regulaminu Sejmu), Senatowi (w formie uchwały Senatu), Prezydentowi, Radzie Ministrów, grupie 100 tys. obywateli posiadających prawa wyborcze,
-Sejm rozpatruje projekt w trzech czytaniach,
-Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów (kworum 50 %), chyba że Konstytucja przewiduje inną większość,
-Następnie Sejm może przyjąć ustawę, zaproponować poprawki lub odrzucić ustawę (w ciągu 30 dni),
-Sejm może podtrzymać swoje stanowisko wbrew Senatowi większością bezwzględną (kworum 50 %),Ustawę podpisuje Prezydent w ciągu 21 dni, jednak może ja zawetować (wówczas Sejm może przełamać weto większością 3/5, lub skierować do Trybunału Konstytucyjnego (jego orzeczenie jest ostateczne).
Status prawny posła i senatora.
-Mandat wolny (art. 104),
-Przywilej nietykalności, ochrona przed zatrzymaniem i aresztowaniem (z wyjątkiem ujęcia na gorącym uczynku),
-Immunitet formalny - zakaz poddawania posła odpowiedzialności karnej bez zgody sejmu (większość 2/3 , sam poseł tez może wyrazić zgodę),
-Immunitet materialny - zakaz poddawania posła odpowiedzialności za działalność parlamentarną (wystąpienia sejmowe ich treść, sposób głosowania, zgłaszane wnioski itp.)
-Kluby parlamentarne (minimum 15 posłów) i koła parlamentarne ( minimum 3) jako podstawowa forma zrzeszania się posłów,
-Zakaz prowadzenia przez posła działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia państwowego lub komunalnego,
-Obowiązek składania oświadczenia majątkowego corocznie od początku kadencji.
Organy wewnętrzne Sejmu i Senatu:
-Marszałek Sejmu (art. 110),
-Prezydium Sejmu,
-Konwent seniorów,
-Komisje stałe (art. 110),
-Komisje nadzwyczajne (art.. 110),
-Komisje śledcze (art. 111).
Marszałek:
-Reprezentuje Sejm na zewnątrz,
-Zwołuje posiedzenia,
-Przewodniczy obradom,
-Zwołuje Konwent Seniorów,
-Czuwa nad tokiem i terminami prac,
- Nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym,
-Kieruje pracami Prezydium Sejmu
Prezydium:
-Prezydium tworzą Marszałek i wicemarszałkowie,
-Zadania Prezydium sejmu:
-Uchwalanie planu prac Sejmu p zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów, -Dokonywanie wykładni regulaminu Sejmu,
-Organizowanie współpracy pomiędzy komisjami sejmowymi i koordynowanie ich działalności,
Opiniowanie spraw wniesionych przez Marszałka sejmu.
Konwent seniorów.
-Konwent Seniorów składa się z Marszałka, wicemarszałków oraz przewodniczących (lub wiceprzewodniczących)klubów i kół parlamentarnych,
-Posiedzenia Konwentu Seniorów zwołuje Marszałek Sejmu,
-Główne zadania Konwentu Seniorów:
-opiniowanie projektów planu prac Sejmu,
-opiniowanie projektów porządku dziennego prac Sejmu,
-wnioski co do trybu dyskusji wyboru organów Sejmu.
Komisje.
-Komisje rozpatrują sprawy stanowiące przedmiot prac Sejmu,
-Skład komisji powołuje Sejm,
-Komisja wybiera ze swego grona przewodniczącego i wiceprzewodniczących,
-Rodzaje komisji:
stałe, nadzwyczajne, śledcze
Zgromadzenie Narodowe.
-Sejm i Senat obraduje wspólnie, działają jako Zgromadzenie Narodowe Kompetencje:
-Przyjęcie przysięgi nowego Prezydenta RP, wysłuchanie orędzia Prezydenta, uznanie trwałej niezdolności Prezydenta do pełnienia urzędu ze względu na stan zdrowia (większością 2/3 ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego),
-Postawienie Prezydenta przed Trybunałem Stanu na wniosek co najmniej 140 członków ZN (większością 2/3 ustawowej liczby członków ZN
Prezydent - jest najwyższym przedstawicielem RP Wybory prezydenta zarządza Marszałek sejmu między 100, a 75 dniem przed upływem końca kadencji aktualnego prezydenta. Wymogi:
-posiadanie obywatelstwa polskiego, wiek min. 35 lat,
korzystanie z pełni praw wyborczych do sejmu i senatu, zebranie 100.000 podpisów (poparcie 100.000 obywateli).
Kandydatów rejestruje państwowa komisja wyborcza, ogłasza ich listę. Warunkiem jest ponad połowa bezwzględnej większości głosów.
II tura zawsze 14 dni po I turze. Po stwierdzeniu ważności wyborów przez Sąd Najwyższy droga dla prezydenta jest otwarta. Kadencja trwa 5 lat. Rozpoczyna się w dniu złożenia przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym.
Zastępcą prezydenta jest marszałek sejmu, a później marszałek senatu.
Kompetencje Prezydenta jako głowy państwa.
W stosunkach międzynarodowych.
-Ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych (najważniejsze wymagają zgody Parlamentu).
-Mianowanie i odwoływanie przedstawicieli RP w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych.
-Przyjmowanie listów uwierzytelniających i odwołujących akredytowanych przy Prezydencie przedstawicieli dyplomatycznych innych państwa.
-Prezydent RP w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem -
Kompetencje Prezydenta jako głowy państwa.
-Najwyższy zwierzchnik sił zbrojnych(za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej).
-Mianowanie szefa sztabu Generalnego i dowódców rodzajów sił zbrojnych.
-Rada Bezpieczeństwa Narodowego - organ doradczy.
-Wprowadzanie stanów nadzwyczajnych:
-stan wojenny (w razie napaści lub zewnętrznego zagrożenia państwa lub traktatowego obowiązku wspólnej obrony przeciwko agresji),
-stan wyjątkowy (w razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.
-Prawo łaski (nie dotyczy osób skazanych przez Trybunał Stanu).
-Prawo nadawanie obywatelstwa polskiego.
-Prawo mianowania sędziów, nadawania tytułów naukowych.
Kompetencje Prezydenta jako głowy państwa.
-Zarządzanie wyborów parlamentarnych (art.98).
-Zwoływanie pierwszego posiedzenia sejmu i Senatu.
-Prawo skrócenia kadencji sejmu i Senatu w dwóch przewidzianych Konstytucyjnie sytuacjach:
-Prawo inicjatywy ustawodawczej.
-Podpisywanie ustaw (21 dni w trybie zwykłym i 7 dni odnośnie ustawy budżetowych i ustaw pilnych).
-Możliwość wetowania ustaw.
-Możliwość kierowania ustaw do trybunału Konstytucyjnego.
-Przedstawienie sejmowi kandydata na prezesa NBP.
Kompetencje prezydenta wobec Rady Ministrów.
-Prawo desygnowania premiera.
-Powoływanie Rady Ministrów na wniosek Premiera (RM musi następnie uzyskać wotum zaufania w sejmie).
-Przyjmowanie dymisji Rady Ministrów.
-Dokonywanie zmian w składzie RM na wniosek Premiera.
-Zwoływanie Rady Gabinetowej (Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta).
Kompetencje prezydenta wobec władzy sądowniczej.
-Powoływanie sędziów na wniosek krajowej rady Sądownictwa.
-Powoływanie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i Prezesów Sądu Najwyższego (spośród kandydatów Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego).
-Powoływanie Prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego (spośród kandydatów Zgromadzenia Ogólnego sędziów trybunału Konstytucyjnego).
-Powoływanie Prezesa i wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego (spośród kandydatów zgromadzenia Ogólnego Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego).
-Powołanie swego przedstawiciela w skład KRS.
Inne ważniejsze kompetencje Prezydenta.
-Możliwość ogłaszania referendum ogólnokrajowego za zgodą Senatu,
-Powoływanie części członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz Rady Polityki Pieniężnej.
-Prawo nadawania statutu Kancelarii prezydenta.
-Prawo powoływania szefa Kancelarii Prezydenta.
Akty prawne Prezydenta.
-Rozporządzenia (akty wykonawcze art..142).
-Zarządzenia (akty prawa wewnętrznego art. 142).
-Postanowienia wydawane w zakresie realizacji pozostałych swoich kompetencji (art.142).
-Rozporządzenia z mocą ustawy (w czasie stanu wojennego, jeśli sejm nie może się zebrać, art. 234).
Rada Ministrów
obok prezydenta
gabinet parlamentarny
jest organem władzy wykonawczej, prowadzi politykę zewnętrzną i wewnętrzną, kieruje działalnością administracji rządowej w rządach jednopartyjnych, realizacja ustaw.
-Prezes Rady Ministrów - premier
-wiceprezes - wicepremier
-ministrowie
-przewodniczący ustawowo określonych komitetów
Tryb powoływania rady ministrów:
-prezydent desygnuje premiera
-premier proponuje skład rządu
-skład jest nominowany przez prezydenta
-od momentu mianowania rząd powinien uzyskać votum zaufania w sejmie.
Jeżeli sejm nie udzieli votum zaufania, to:
-sejm zgłasza kandydata na premiera
-14 dni na skompletowanie rady ministrów
-prezydent dokonuje nominacji i kończy się procedura.
3 krok „awaryjny” - prezydent ponownie nominuje premiera i votum zaufania zwykłej większości.
Odpowiedzialność konstytucyjna jest zawsze indywidualna.
-wykonywanie ustaw poprzez rozporządzenia
-prawo inicjatywy ustawodawczej
-monopol inicjatywy ustawodawczej, jeśli chodzi o projekt ustawy budżetowej
-składanie sprawozdań przed sejmem, odpowiedź na pytania poselskie, kierowanie całą administracją rządową,
nadzór nad administracją rządową, może uchylać rozporządzenia poszczególnych ministrów,
nadzór nad samorządem terytorialnym, kolegialny tryb podejmowania decyzji,
tworzą organy pomocnicze,
premier, kierownicy, ministrowie i bez teki
Odpowiedzialność polityczna (parlamentarna)
Konstytucja wprowadza następujące środki odpowiedzialności politycznej rządu;
-Wotum zaufania
W procesie formowania rządu (bezwzględną większością w Sejmie),
W każdym innym momencie na wniosek Premiera (zwykłą większością w Sejmie),
- Wotum nieufności
Wobec rządu: wniosek składa minimum 46 posłów, musi wskazywać następcę dotychczasowego Premiera, wymaga ustawowej liczy posłów,
Wobec ministra: wniosek składa minimum 69 posłów, wymaga większość ustawowej liczby posłów.
Administracja rządowa
-Wojewoda - przedstawiciel rządu w województwie (województwo - jednostka rządowo - samorządowa).
-Wojewodę powołuje Premier na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych.
-Wicewojewodowie - powoływani i odwoływani przez Premiera na wniosek wojewody.
-Organy administracji zespolonej oraz niezespolonej.
Samorząd terytorialny
Szczeble samorządu terytorialnego
Gmina, Powiat, Województwo (szczeble rządowo - samorządowe).
Gmina
Organy Gminy:
-Rada Gminy: organ stanowiący, kolegialny, pochodzący z wyborów, kadencja 4 letnia, obraduje na sesjach, na czele przewodniczący,
-Wójt, burmistrz, prezydent miasta: organ wykonawczy, jednoosobowy, pochodzący z wyborów, wybierany większością bezwzględną (zatem w razie potrzeby organizowana jest dryga tura wyborów) jego Oranem pomocniczym jest urząd gminy (miasta).
Powiat
-Powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym, zarówno własne jak i zlecone
-Organy powiatu:
-Rada Powiatu: organ stanowiący, kolegialny, pochodzący z wyborów, kadencja 4 letnia,
-Zarząd Powiatu: wybierany przez Radę Powiatu, na czele stoi Starosta, ponad to w skład wchodzą wicestarosta i członkowie, organem pomocniczym jest starostwo powiatowe.
Województwo
-Główne zadania: określenie strategii i rozwoju województwa.
-Realizacja zadań własnych oraz zleconych.
-Organy samorządu województwa:
-Sejmik województwa: (organ stanowiący), kadencja 4 letnia, na czele przewodniczący,
-Zarząd Województwa (organ wykonawczy, 5 osobowy, na czele stoi Marszałek województwa, jego zastępcy i członkowie, wybierani przez Sejmik, organem pomocniczym jest urząd marszałkowski).
Trybunał Konstytucyjny - skład
-TK składa się z 15 sędziów, wybieranych przez Sejm bezwzględną większością głosów, (kworum 50 %) na 9 letnia kadencję, bez możliwości ponownego wyboru. Prawo wskazywania kandydatów mają grupy co najmniej 50 posłów oraz Prezydium Sejmu.
-Prezesa i Wiceprezesa TK powołuje Prezydent RP z grona sędziów TK spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK.
Organy kontroli państwowej KRRiT
-Art. 213 Krajowa rada Radiofonii i Telewizji stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.
-Członkowie KRRiT powoływani są przez:
Sejm, Senat, Prezydent
1