1. Czym jest efekt cieplarniany?

Jest zjawiskiem naturalnym polegającym na tym, że chmury, para wodna i niektóre gazy absorbują promieniowanie własne Ziemi, a same stają się wtórnym źródłem energii dla powierzchni Ziemi emitując promieniowanie zwrotne.

2. Czy efekt cieplarniany jest szkodliwy czy pożyteczny?

Efekt cieplarniany jest realnym procesem regulującym stan systemu klimatycznego i utrzymujący temperaturę na Ziemi na poziomie umożliwiającym istnienie życia gdyż temp bez niego wynosiłaby -17 st C a nie +15 jak obecnie.

3. Jakie gazy mają największy udział w efekcie cieplarnianym

Naturalne: para wodna(22%) z chmurami 61%, CO₂-22%, Ozon 7% N₂o-4%

Antropogeniczne: CO₂-61%, CH₄-15%, Freony-11%, O₃-9%,

4. Jakie są przyczyny globalnego ocieplenia?

- wzrost stężenia CO₂ i innych gazów szklarniowych

- zmiana pokrycia powierzchni Ziemi(wylesianie, urbanizacja, uprawa roli, )

- produkcja ciewpła sztucznego przez człowieka

- największa aktywność słoneczna od 300 lat

5. Z czego wynika podział atmosfery

Pionowy podział atmosfery wynika z właściwości fizycznych i rodzaju zjawiska. W homosferze skład chemiczny atmosfery pozostaje niezmieniony a w heterosferze zmienny.

6. Jakie są warstwy atmosfery i ich najważniejsze cechy.

- troposfera 0-11 km, spadek temperatury 0,65/100m

- stratosfera 11-50 km, wzrost temperatury

- mezosfera 50-85 km, spadek temperatury

- termosfera 85-500km, wzrost temperatury

- mezosfera 500-1500km, stała temperatura

- protosfera >1500km, całkowicie zjonizowane

7. Czym charakteryzuje się troposfera?

- 80% masy atmosfery

- 100% pary wodnej(objętość 1,5%)

- dolna 1,5km, środkowa 1,5-6/7km, górna 7km

- warstwa procesów pogodowych z pionowymi ruchami powietrza

- wys zależy od temperatury

- wys szerokości: polarne 8km, umiarkowane 11-12km, równikowe 17km

- spadek temp 0,6^o/100m

- głównym źródłem ciepła i wilgoci jest powierzchnia Ziemi

8. Czym charakteryzuje się stratosfera

- wzrost temp o 1^o/100m

- obecność ozonu O₃ następuje fotodysocjacja tlenu cząsteczkowego O₂ wywołane promieniowaniem UV

- obecność chmur iryzujących

- górną granicą jest stratopauza

9. Z czego wynikają warunki termiczne troposfery?

Na warunki termiczne tej warstwy wpływają: promieniowanie UV, korpuskularne, rentgenowskie Słońca, Wysoka temp. w tej strefie(+1500^oC) oznacza dużą prędkość molekuł bardzo rozproszonych na tych wysokościach.

10. Czym jest atmosfera?

Atmosfera to zewnętrzna powłoka okalająca Ziemie, składającą się z mieszaniny gazów(suche powietrze) oraz wody w 3 stanach skupienia i domieszki. Bierze udział w ruchu obrotowym Ziemi. Jest ściśliwa , wraz z wysokością jej gęstość maleje.

11. Jakie są główne składniki atmosfery?

Stałe(gazowe): azot 78%, tlen 21%, argon 0,93%, CO₂ 0,03%. Zmienny składnik: para wodna 0,02-0,04% Domieszki: para wodna, gazy, aerozole, jony.

12 Jakie jest znacznie klimatyczne pary wodnej?

- jest najważniejszym gazem cieplarnianym , doskonale pochłaniającym promieniowanie podczerwone

- najwięcej jej jest w strefie równikowej, więc stanowi ogromny rezerwuar ciepła

- słabo pochłania promieniowanie słoneczne, ale jej produkty kondensacji w postaci chmur skutecznie je rozpraszają i odbijają

- odgrywa główną rolę w kształtowaniu zjawisk pogodowych poprzez zachmurzenie, opady, mgły, osady

13. Jakie jest znaczenie klimatyczne i biologiczne ozonu?

- stratosferyczny 90% chroni powierzchnię Ziemi przed zabójczym promieniowaniem UV

- troposferyczny przybywa a stratosferycznego ubywa

- pochłaniając część promieniowania odgrywa ważną rolę w zatrzymywaniu bilansu cieplnego Ziemi

- troposferyczny absorbuje promieniowanie podczerwone i zwiększa efekt cieplarniany

- w dużych ilościach jest toksyczny

- ma właściwości bakteriobójcze

14. Czym jest ciśnienie atmosferyczne i jakie są jego jednostki?

Jest to ciężar słupa powietrza, którego grubością jest grubość warstwy atmosfery, a podstawową jednostką powierzchni jest 1cm². Ciężar tego słupa zmienia się zależnie od jego wysokości oraz wilgotności i temp. Powietrza. Na poziomie morza wynosi 1013 hPa, co odpowiada ciężarowi słupa rtęci o przekroju 1cm² i wysokości 760 mm w temp. 0stC

1 hPa = ¾ mm Hg

1 hPa = 1 mb

760 nn Hg = 1013,25 hPa

15. Od czego zależy wartość ciśnienia atmosfery?

Zależy od:

- wysokość nad poziomem morza

- temp. Powietrza

- szerokości geograficznej

- pory roku i wilgotności

16. Jak zmienia się ciśnienie z wysokością?

Ciśnienie bardzo szybko spada wraz z wysokością. Na mapach podaje się ciśnienie zredukowane do poziomu morza. Ciśnienie zmienia się prawie 1000 razy szybciej w pionie n iż w poziomie. Wraz z wysokością spada średnio o 11,5 hPa/100m.

17. Co to jest stopień baryczny i od czego zależy?

Stopień baryczny to wielkość określająca przyrost wysokości odpowiadającej spadku ciśnienia o 1hPa lub 1 mmHg. Wyrażenie d2/dp nazywa się stopniem barycznym. S.B jest odwrotnie proporcjonalny do ciśnienia atmosferycznego i wprost proporcjonalny do temp. powietrza. Im większa jest wysokość wskutek tego mniejsze ciśnienie atmosferyczne tym większy jest stopień baryczny. Przy takim samym ciśnieniu atmosferycznym stopień baryczny zwiększa się wraz z wzrostem temp.

18. Czym jest poziomy gradient ciśnienia?

Poziomym gradientem ciśnienia nazywa się zmianę ciśnienia atmosferycznego przypadającą na jednostkę odległości na płaszczyźnie poziomej przy czym bierze się pod uwagę odległość w kierunku największego spadku ciśnienia. Więc jest to wektor, którego kierunek jest idealny w kierunku normalnej do izobary, skierowany w stronę ciśnienia malejącego i równa się pochodnej ciśnienia działającego w tym kierunku. Zmiana pozornego gradientu jest odwrotnie proporcjonalna do odległości pomiędzy izobarami.

19. Czym jest wiatr i z czego wynika jego prędkość?

Wiatr to poziomy ruch powietrza względem powierzchni Ziemi spowodowany różnicą ciśnienia atmosferycznego. Określa się dwie jego cechy: prędkość i kierunek. Kierunek wiatru wyraża się w stopniach miary kątowej a jego prędkość w km/h lub m/s, czasem również w milach morskich.

20. Dlaczego wiatr nie wieje od wyżu do niżu?

Z chwilą wystąpienia ruchu powietrza pojawiają się siły zmieniające kierunek i prędkość wiatru: siła Coriolisa, a przy ruchu krzywoliniowym również siła odśrodkowa. Siły te odchylają kierunek ruchu od kierunku gradientu lub hamują prędkość ruchu. W wyniku wspólnego oddziaływania wymienionych sił wiatr w warstwie przyziemnej wieje względem izobar średnio pod kątem 30^o tworząc z gradientem ciśnienia kąt mniejszy od 90^o

21. Z czego wynika oddziaływanie siły Coriolisa i od czego zależy jej wielkość?

Siła ta powstaje wskutek dobowego obrotu Ziemi i działa na każde ciało poruszające się po powierzchni Ziemi lub w jej pobliżu. Ciała poruszające się po powierzchni ziemi odchylają się na połkuli północnej w prawo a południowej w lewo względem kierunku ich ruchu. Wielkość siły rośnie ku biegunom i w miarę wzrostu prędkości wiatru.

22. Czym różni się wiatr górny od dolnego?

Na wiatr górny działają siły poziomego gradientu ciśnienia i siła Coriolisa a przy zakrzywionych izobarach siła odśrodkowa, stąd też wiatr wieje wzdłuż izobar. Wiatr dolny wieje w warstwie przyziemnej i jego prędkość i kierunek modyfikuje siła tarcia.

23. Jak brzmi baryczne prawo wiatru?

Prawo (reguła) Buys-Ballota reguła, wyrażająca związek kierunku wiatru z rozkładem ciśnienia atmosferycznego; podaje, że na półkuli północnej centrum niżu znajduje się w lewo i nieco z przodu, a centrum wyżu po prawej stronie i nieco z tyłu obserwatora ustawionego plecami do kierunku wiatru; na półkuli południowej odwrotnie; odkryte przez hol. meteorologa Ch.H. Buys-Ballota.

24. Klimat - definicje i czynniki.

Klimat a) wieloletni ustrój warunków atmosferycznych właściwych dla danego miejsca w zależności od jego warunków geograficznych, b) średni przebieg pogody w roku nad danych obszarem ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji.

Czynniki klimatu:

- promieniowanie słoneczne (zmiany aktywności słońca)

- cyrkulacja atmosferyczna (adwekcja + wiatr)

- położenie geograficzne ( szer + odległość od mórz bądź lądów)

- hipsometria ( wysokość)

- rzeźba terenu (ekspozycja + formy)

- rodzaj podłożą i jego pokrycie (roślinność, woda, gleba, śnieg, lód)

- skład atmosfery (domieszki + zanieczyszczenia)

- czynniki astrofizyczne (zmiany orbity ziemi, nachylenie osi)

- erupcje wulkaniczne

25. Dowody zmienności klimatu Polski.

- kontrastowość pór roku

- brak cykliczności

- zmienność czasowa pogody jest większa od zmienności przestrzennej

- zmienność pogody z roku na rok jest większa niż różnice pogodowe w różnych miejscowościach w ciągu tego samego roku.

26. Cechy klimatu Polski.

- przejściowośc klimatu między morskim a kontynentalnym

- zmienność typów pogody w ciągu roku

- pod względem rocznego przebiegu opadów Obszar Polski należy do klimatu kontynentalnego, z pod względem zachmurzenia do klimatu morskiego

- przewaga opadów półrocza letniego

- charakter pogodowy kształtuje niż islandzki i wyż azorski

• Wyróżniamy 6klimatycznych pór roku:

*przedwiośnie (0*C-5*C)

*wiosna (5*-15*C)

*lato (15*C- więcej)

*jesień (0*-15*C)

*przedzimie (0*-5*C)

*zima (poniżej 0*C

W obrębie całej Polski dają się wyróżnić krainy i dość zróżnicowanych cechach klimatu:

A) klimaty bałtyckie- charakteryzuje małą równa amplitudą temp. (13,4*-19*), chłodne lata, łagodne zimy. Okres wegetacji nieco ponad 200dni. Ku wschodowi wzrasta przewaga opadów letnich, wiosna jest bardziej sucha niż jesień.

B) klimaty pojezierne- mają chłodniejsze zimy, zaostrzające się wyraźnie ku wschodowi, prawie niezmienione temp. lata, wyższe amplitudy (od20* na zachodzie do 22,5* na wschodzie), okres wegetacyjny skrócony do 190 dni. Ku wschodowi rośnie udział opadów letnich.

C) klimaty wielkich dolin- ciepłe, długie lato, amplitudy roczne rosną, większe sumy opadów.

D) klimaty wyżyn- zimy są tu ostrzejsze i lata nieco chłodniejsze, amplitudy są nie wysokie, rosną znacznie ku wschodowi, Udział opadów letnich wzrasta ku wschodowi.

E) klimaty podgórski nizin i kotlin- ciepłe długie lato, łagodna zima, wysokie średnie roczne temp. (powyżej 8*) zmniejszone amplitudy, wzrasta przyrost opadów/

27. Oscylacja Północnoatlantycka i jej wpływ na klimat Polski.

Oscylacja Północnego Atlantyku nazywa się „zjawiska klimatyczne” działające w rejonie Północnego Atlantyku, tworzące swoisty podsystem w ramach ogólnej cyrkulacji atmosfery. Istota działania tego podsystemu jest współdziałanie dwu ośrodków aktywności atmosf.- wyżu Azorskiego i niżu Islandzkiego. Na terenie, w którym ciśnienie Wyżu Azorskiego spada, wzrasta ciśnienie Niżu Islandzkiego i odwrotnie. Powiązane są ze sobą oba układy. Ciśnienia wytwarzają gradient baryczny o określonej wartości i zwrocie. Zachodnie przenoszenie powietrza na północnych peryferiach Wyżu Azorskiego i na południowym obrzeżu Niżu Islandzkiego nasila się i słabnie wskutek przeciwnych wahań ciśnienia w obu ośrodkach. Wahania NAO wywierają istotny wpływ na warunki termiczne i wilgotnościowe w Europie: wpływają zwłaszcza na ostrość zim na kontynencie. Wyrażają się dodatnią i ujemną fazą NAO. Miarą (wskaźnikiem) NAO jest odchylenia od średniej różnicy ciśnień na Azorach i na Islandii. Relacje między ośrodkami barycznymi na Atlantyku wpływają na sezonowe zmiany cyrkulacji, w rezultacie przeważającym kierunkiem napływu mas powietrza nad Europę Środkową zmienia się z południowo-zachodniego i zachodniego zimę, na północno-zachodni w lecie.

Oscylacja NAO ma wpływ na zmienność pór roku w Polsce. Oscylacja zachodnia (MILD- dodatnia) przynosi zimy łagodne i wilgotne. Oscylacja ujemna przynosi zimy mroźne, prąd strumieniowy ma zakłócony przebieg.

28. Jakie są naturalne źródła CO₂ w atmosferze?

- z rozpadu zw organicznych w glebie

- z procesów spalania i utleniania zw organicznych

- z oddychania organizmów żywych

- z wulkanów i wód mineralnych

29.Geograficzna klasyfikacja mas powietrza.

W zależności od położenia geograficznego obszaru źródłowego danej masy powietrza wyróżnia się następujące główne masy powietrza:

• Powietrze arktyczne(PA)- na półkuli południowej antarktyczne

• Powietrze polarne(PP)- charakterystyczne na umiar, szer. geogr.

• Powietrze zwrotnikowe(PZ)

• Powietrze równikowe (PR)

Każda masa powietrza dzieli się na dwa typy: morski lub kontynentalny

30.Termiczna klasyfikacja masz powietrza.

Ciepła masa powietrza oddaje ciepło podłoża, nad którym się przemieszcza a chłodna masa powietrza pochłania ciepło od podłoża.

Cechy ciepłej masy powietrza:

• Powietrze przemieszcza się z niższych do wyższych szer. geogr.

• Powietrze przemieszcza się z nad otwartego wolnego od lodu akwenu morskiego nad tę jego część, która jest pokryta lodem.

• Powietrze w okresie zimy przemieszcza się z nad oceany nad ląd

• Powietrze w porze letniej z wnętrza kontynentu napływa na obszary morskie.

Warunki pogodowe:

Rośnie wilgotność względna i występuje izotermia, chmury stratus i mgły adwekcyjne, spadek widzialności, mała prędkość wiatru, cisza.

Cechy chłodnej masy powietrza:

• Powietrze z wyższych do niższych szer. geogr.

• Powietrze znad zalodzonych części nad akweny wodne wolne od lodu

• Powietrze zimne napływa znad lądu

• Powietrze letnie znad morza

Warunki pogodowe:

Zmienne zachmurzenie nieba, dobra widzialność, rozwój chmur o budowie pionowej, chwiejna wilgotność powietrza powyżej 70-75%

31.Fronty klimatologiczne.

Front klimatologiczny- jest to wieloletnie średnie położenie głównych frontów w różnych porach roku, oddzielających główne rodzaje mas powietrza na kuli ziemskiej.

• Front arktyczny-oddzielający masy powietrza arktycznego od polarnego

• Front antarktyczny-oddzielający masy powietrza antarktycznego od polarnego

• Fronty polarne- oddzielające masy powietrza polarnego od zwrotnikowego

• Fronty zwrotnikowe- oddzielające masy powietrza zwrotnikowego od równikowego

Od stycznia do lipca wszystkie fronty klimatologiczne mniej lub bardziej są przesunięte na północ, od lipca do stycznia na południe.

32.Warunki powstawania bryzy morskiej i lądowej.

Bryza- wiatry występujące na wybrzeżach mórz i wielkich jezior, zmieniające bardzo wyraźnie w ciągu doby swój kierunek.

Warunki do powstania:

• Pogoda bezchmurna

• Słabe ogólne przemieszczanie powietrza

• Różnice w nagrzewaniu się mórz i lądów

• Ogólne gradienty ciśnienia małe.

33.Schemat ogólnej cyrkulacji powietrza.

 Ogólną cyrkulacją atmosf. nazywa się układ wieloskokowych prądów powietrznych nad powierzchnią kuli ziemskiej tj. takich prądów które pod względem swej wielkości są porównywalne z wielkimi obszarami lądów i oceanów.

Przyczyny ogólnej cyrkulacji powietrz:

• Nierównomierny dopływ do pow. Ziemi energii słonecznej

• Ruch obrotowy układu Ziemia-atmosfera

W strefie równikowej nagrzane powietrze unosi się i część odpływa na północ a część na południe, powstają masy obniżonego ciśnienia. Odpływające górą na półkuli północnej w stronę bieguna powietrze równikowe pod wpływem działania siły Coriolisa odchyla swój kierunek ruchu w skutek czego na szer. ok. 35* powietrze to przemieszcza się już równolegle do równoleżników. Dzięki temu w okolicy zwrotników tworzą się zapory powietrzne utrudniające swobodny przepływ znad równika. Powoduje to powstanie na zwrotniku pasu wysokiego ciśnienia. Wiatr który napotkał przeszkodę wraca w stronę równika jako pasat.

Między 35* a 65* wiatry początkowo skierowane ku biegunom, wskutek oddziaływania siły Coriolisa przybierają kierunek zbliżony do zachodniego.

W okolicy biegunów cyrkulacja atmosferyczna związana jest z istnieniem dnia i nocy polarnej, w obszarach okołobiegunowych przeważa wschodni kierunek spływu powietrza.

34.Inwersja pasatowa.

W dolnej warstwie ruch powietrza wskutek tarcia ma składową skierowaną ku równikowi. Na wschodnich krańcach każdego wyżu podzwrotnikowego składowa ta przybiera znacznie na sile już niezależnie od tarcia.

Dlatego stratyfikacja prądu pasatowego, staję się w dolnych warstwach ????. Powstają duże pionowe gradienty temp. Rozwija się silna konwekcja z prędkościami prądów wewnętrznych rzędu 2:5-4 m/s, oraz tworzeniem się chmur kłębiastych. Jednak konwekcja ta nie osiąga większych wysokości. Już na wysokościach rzędu 1200-2000m na obszarze pasatów występuje warstwa hamująca o grubości kilkuset metrów, z inwersją temp. albo przynajmniej o zmniejszonym gradiencie pionowym temp. Ta inwersja pasatowa tworzy się pod czas osiadania powietrza charakterystycznego dla wyżu. Właśnie inwersja hamuje rozwój konwekcji już na stosunkowo niskim poziomie. Chmury rozwijają się pionowo słabo, nie osiągają poziomu tworzenia się kryształków lodu(75km). Dlatego chmury te albo wcale nie dają opadów albo znikome.

35.Przyczyny powstawania pustyń zwrotnikowych.

Na zwrotnikach występuje pas podzwrotnikowego ciśnienia atmosferycznego, przeważają ruchy zstępujące niż wstępujące. Na terenach zwrotnikowych podstawa inwersji termicznej (pasatowej) obniża się na wysokość rzędu 1200-2000m. Właśnie inwersja hamuje rozwój konwekcji już na stosunkowo niskim poziomie. Chmury rozwijają się pionowo słabo, nie osiągają poziomu tworzenia się kryształków lodu(75km).Dlatego chmury te albo wcale nie dają opadów albo znikome. Powietrze jest suche przy dużym albedo powierzchni Ziemi, jednak o bardzo wysokich temp., gdyż mało ciepła zużyte jest na parowanie.

36.Cyrkulacja monsunowa cechy.

• Najwyraźniej zaznacza się w szer. zwrotnikowych

• Zmiany sezonowe wiatrów monsunowych są wywołane zmianom w rozkładzie ciśnienia

• Stabilność cyrkulacji monsunowej jest uwarunkowana znaczna stałością układów barycznych danej porze roku.

• W poszczególnych latach występują różnice w terminach pojawiania się i zaniku danego monsunu, dlatego ze pole ciśnienia w danym sezonie ulega wielu deformacją.

• Monsun letni wiejący z nad oceanu przynosi pogodę pochmurna i deszczową

• Monsun zimowy wije znad lądu nad ocean i przynosi pogodę o względnie małym zachmurzeniu i z reguły bez opadów.

37.Konwekcje pogodowe chwiejnej równowagi dynamicznej.

W lecie przy silnym ogrzewaniu od dołu, powstają silne prądy wstępujące, tworzą się chmury kłębiaste deszczowe, przelotne opady, burzowe a nawet gradobicie.

38. Konwekcje pogodowe stałej równowagi dynamicznej.

Powietrze ochładzając się od dołu staje się masą o równowadze stałej, przynosi często pogodę bezchmurną, chłodną i brak opadów.

39.Czynniki dobowej i rocznej amplitudy temp. powietrza.

Dobowe:

• Wysokość n.p.m.

• Intensywność ruchów turbulencyjnych i konwekcyjnych

Dobowy poprzez:

• Strumień bezpośredniego i rozproszonego promieniowania słonecznego

• Strumień emitowanego przez całą dobę promieniowania długofalowego ziemi

• Wymiana ciepła między atmosf. i podłożem

Czynniki wpływające na dobową amplitudę:

• Szer. geor.

• Zachmurzenie ogólne nieba

• Pory roku

• Sąsiedztwo zbiorników wodnych

• Orografie terenu

Czynniki roczne:

• Adwekcja mas powietrza uwarunkowana ogólną cyrkulacją atmosfery.

• I te co u góry

40.Podobieństwa i różnice klimatu polarnego i wysokogórskiego.

Klimat polarny:

• Kształtuje się pod wpływem bardzo długiego letniego dnia polarnego, oraz długiej zimowej nocy polarnej

• Temp. najcieplejszego miesiąca nie przekracza +10*C

• Znaczne amplitudy temp.

• Niskie sumy opadów

• Pogoda pochmurna, wilgotna, mglista

• Częste inwersje temp.

Klimat wysokogórski:

• W miarę wzrostu wysokości obniża się gęstość powietrza

• Temp. obniża się

• Obniża się zawartość pary wodnej

• Szczyty górskie pozostają maksymalnie usłonecznione

• Zachmurzenie jest mniejsze na szczytach

• Prędkości wiatru na szczytach są duże

• Bardzo duże opady

• Duże dobowe amplitudy temp.

• Roczne amplitudy są mniejsze

41.Zmiany promieniowania wraz z wysokością.

Wraz ze wzrostem wysokości promieniowanie słoneczne jak i również promieniowanie efektywne wzrasta. Bezpośrednie promieniowanie słoneczne ulega osłabieniu docierając do Ziemi poprzez obecność cząstek pochłaniających i rozpraszających. Im wyżej tym przeźroczystość atmosfery większa, jest mniej cząstek rozpraszających oraz mniejsze stężenia aerozoli. Dlatego promieniowanie słoneczne wzrasta, ale wzrasta również promieniowanie efektywne bo na dużych wysokościach występuje mniejsze zachmurzenie, które potęguje straty ciepła z powierzchni Ziemi.

42.Wpływ rzeźby tereny na temp. powietrza w górach.

Szczyty , zbocza i doliny zwłaszcza zamglone, wskutek niejednokrotnego ogrzewania się i ochładzania w wyniku grawitacyjnego spływu powietrza mają często odmienne warunki termiczne.

Powietrze spływające po zboczach w dół gromadzi się w bezodpływowych dolinach i przyczynia się do powstawania inwersji termicznych. Dlatego też doliny są chłodniejsze od szczytów.

Związku z przepływem prądów przez pasmo górskie na zboczach podwietrznych gór zwiększa się zachmurzenie i opady, u szczytu temp. maleje i ciśnienie spada. Na zboczach zawietrznych tworzą się feny. Temp. powietrza wzrasta mgły i zachmurzenie maleje. Tworzy się konwekcja.

43.Cechy wiatru fenowego.

Fen: ciepły suchy, porywisty, zmniejsza wilgotność względną, wieje po zawietrznej stronie gór, w zimę powoduję gwałtowne topnienie i parowanie pokrywy śnieżnej, latem efekt fenowy wywołuje gwałtowne wysuszenia, u podnóża gór ma wyższą temp. i znacznie mniejszą wilgotność od wartości początkowej.

44.Rozwój niżu według Bjerknesa.

Niże powstają przeważnie w frontach polarnych i arktycznych. W umiarkowanych szer. geogr. front polarny rozgranicza chłodne masy polarne od ciepłych zwrotnikowych. Na powierzchni frontu dochodzi do ścierania tych mas, powstają zafalowania powierzchni frontowych a w konsekwencji wiry stwarzające początek cyglogenezy. Główne stadia to:

• Stadium fali- z chwilą pojawienia się silnej fali wiru następuje wygięcie lini frontu

• Stadium niżu młodego- kiedy powietrze ciepłe wciska się w chłodne powstaje wyciek z obniżonym ciśnieniem na którego wierzchołku powstaje niż.

46.Jet stream i jego znaczenie klimatyczne.

Jet stream- prądy strumieniowe, prądy powietrza z bardzo silnymi wiatrami zachodnimi w górnej troposferze. Najczęstszym miejscem występowania osi prądu strumieniowego jest linia przecięcia się powierzchni frontowej z powierzchnią izobaryczną 500hPa. Wystepuje ona zwykle w warstwie atmosf. między 5,5-13,5 km n.p.m.

Znaczenie:

• Rozwój prądów zstępujących i wstępujących

• Nad strumieniem prądu strumieniowego wzmacnia się konwekcja i tworzy cyrkulacja cyklonowa w dolnej troposferze

• Pod sektorami prądu strumieniowego występuje zbieżność ruchu powietrza co blokuje rozwój niżów

47.Wiatry regionalne i lokalne na Ziemi.

Wiatry lokalne to wiatry charakterystyczne tylko dla danych obszarów geograficznych, ich pochodzenie bywa różne.

• Powstają w wyniku cyrkulacji miejscowych (różnice w nagrzewaniu się podłoża)

• Pod wpływem orografii lub topografii terenu.

• Wiatry powstające na pewnych obszarach, które w istocie swej są prądami cyrkulacji ogólnej.

Wiatry lokalny:

1. bryza

2. wiatry dolinne i górskie- w dzień wiatr dolinny wieje od ujścia doliny w jej górę a także w górę po zboczach dolinnych, dolinnych nocy wieje w dół zboczy i w dół doliny w kierunku równin.

3. Wiatry zboczowe- w dzień zbocza gór są ogrzane bardziej niż powietrze. Ciepłe powietrze znajduje się tuż przy zboczu zaczyny się unosić po nim do góry

4. Wiatry lodowcowe- wiatr wiejący w dół wzdłuż lodowca

5. Fen- ciepły suchy porywisty. Wiatr wiejący znad niskich pasm górskich w stronę dostatecznie ciepłego morza.

6. Nawałnice- krótkotrwałe wzmożenia siły wiatru

7. Cyklony tropikalne- niże powstające w strefie międzyzwrotnikowej. Cyklony te przypominają olbrzymie wiatry, powstają w masach powietrza bardzo ciepłego i wilgotnego, zalegającego nad wodami oceanicznymi, których temp. przekracza 25*C

48.Czy monsun to duża bryza?

Przez długi czas sądzono ze przyczyną cyrkulacji monsunowej jest letnie nagrzewanie się lądu i znaczne jego ochładzanie zimą. Sądzono tez, że tak jak w wypadku bryzy prądom wstępującym w dolnej troposferze odpowiadają prądy w kierunku przeciwnym w górnej troposferze. Lecz dalsze badania nie potwierdzały koncepcji wywołującej termiczne przyczyny formowania się tej cyrkulacji. Nie stwierdzono tez m.in.- obecności górnych prądów powietrza tak zwanych antycyklonów.

49.Wpływ oceanów na klimat globalny?

• Podział na klimaty morskie i kontynentalne

• Powstawanie mas powietrza różniących się zasobem ciepła i wilgoci

• Powoduje zmianę warunków termicznych i związaną z tym przemieszcza się wyżów i niżów

• W umiarkowanych szer. geogr. Silne kontrasty między porą zimową (nad lądem wysokie ciśnienie) a latem (niże termiczne)

• Powoduje wytworzenie się cyrkulacji monsunowej

• Wpływa na przebieg dobowy i roczny temp., wilgoci, zachmurzenia i opadów.

• Rozwój cyrkulacji bryzowej

• Prądy morskie, które wpływają na zmiany klimatu

50.Co oznacza termin upwelling

(Prądy wstępujące oddalone) zjawisko wznoszenia się zimnych wód ku powierzchni oceanu i kompensowania przez nie ubytku wód na dolnym obszarze spowodowanego przemieszczaniem się w kierunku otwartego oceanu powierzchniowych wód wskutek wiejących wiatrów. Zjawisko to występuję we wschodnich rejonach brzegów oceanicznych, szczególnie wyraźnie zjawisko upwellingu występuje w pobliżu Peru i Chile. Zimne, bogate w składniki pokarmowe wody głębinowe sprawiają że wody na powierzchni oceanu odznaczają się najczęściej bardzo dużą produktywnością biologiczną.Ten powolny ruch wznoszący zachodzi w strefie międzyzwrotnikowej głównie w pobliżu zachodnich wybrzeży kontynentów, gdzie pasaty odpychają od lądów powierzchniowe wody oceaniczne w kierunku zachodnim

51.Czynniki opadotwórcze.

• Nasycenie powietrza parą wodną

• Istnienie jąder kondensacji

• Parowanie

• Kondensacja

• Koalescencja- łączenie się małych kropelek wody w chmurach w większe wskutek zderzeń- koagulacja grawitacyjna

• Odpowiedni wzrost kropelek wody

52.Rodzaje chmur i ich cech.

Piętro wysokie:

1. cirrus-chmury pierzaste, od setek m do kilku km, składają się wyłącznie z kryształków lodu, nie dają opadów

2. cirrocumulus- chmury pierzasto kłębiaste, mają podstawę na wysokości 6-8km są bardzo cieknie jeśli chodzi o miąższość. Nigdy nie daja opadów wyglądem przypominają plaster miodu.

3. Cirrostratus- pierzasto warstwowe. Różnią się tym że tworzą warstwę przez którą prześwieca słońce lub księżyc. Nie dają opadów. Częściowo lub całkowicie pokrywają niebo

Piętro średni:

1. altocumulus- średnie kłębiaste, w górach zwiastują wiatr halny, powstają od 2 do 6 km . Zbudowane wyłącznie z kropelek wody, przy niskich temp. powstają w nich kryształki lodu, występuję zjawisko halo

2. altostratus- średnie warstwowe, wysokość od 3 do 5km, zawierają kropelki przechłodzonej wody, pokrywają niebo częściowo lub całkowicie, opady słabe, w leci zanim dolecą do ziemi wyparowują

Piętro niskie:

1. stratus- w górach sięgają do powierzchni ziemi. Ich wysokość 100-700m. Zimą zalegają przez całe tyg. Może przez nie przeświecać słońce. Prawdopodobieństwo wystąpienia opadów ok11%, opady o małym natężeniu.

2. Stratocumulus- warstwowe kłębiaste. Podstawa przyciemniona- są to kropelki wody. Bardzo rzadko dają opady, często mżawki, przy niskich temp. drobny śnieg.

3. Nimbostratus- deszczowe warstwowe. Występują na wysokości 100m-1km W górach jest ich więcej. Więcej w nich kropelek wody niż kryształków lodu. Opady ciągłe i duże.

Chmury o budowie pionowej:

1. cumulus humilis- chmury pięknej pogody. Nie dają opadów. Znikają przed zachodem słońca, składają się z kryształków lodu i wody

2. b)cumulus congestus- może dawać opady krótkotrwałe o małym natężeniu, występują latem

3. cumulusnimbus- podstawa na wysokości400m, składają się z kropelek wody

53.Przyczyny powstawania mgieł?

a)Silne ochładzanie powierzchni ziemi na skutek nocnego wypromieniowania

b)Mieszanie się wilgotnego oceanicznego powietrza i chłodnym i mniej wilgotnym lądowym

c)Napływ ciepłego, wilgotnego powietrza nad wychłodzoną powierzchnię

d)Adwekcja wilgotnego powietrza z szer. geogr. niższych do wyższych

e)Wskutek unoszenia się powietrza po stokach gór i ochładzanie do poniżej poziomy rosy

f)Parowanie z ciepłej, swobodnej powierzchni wodnej

54.Rodzaje opadów atmosferycznych.

Deszcz-tworzy krople o średnicy od 0,5-do 8mm. Krople większe pod wpływem oporu powietrza pękają. Gdy chmura jest jednorodna lecz jej elementy są różnej wielkości to może dojść do opady mżawki o bardzo drobnych kropelkach

Mżawka- krople mniejsze niż 0,5mm

Śnieg ziarnisty- jest odpowiednikiem mżawki. Jest to opad małych drobnych cząstek lodu. Ziarna śniegu ziarnistego nie odbijają się o twarde podłoże, nie przyklejają się.

Krypy śniegu- są to białe nie przezroczyste kryształki lodu o średnice 5mm. Wypadają z chmur stratocumulus, cumulonimbus. Towarzyszą opadom na przedwiośniu(marzec-kwiecień) powstają w temp. bliskiej 0*C przy silnym porywistym wietrze.

Krupy lodowe- powstaja z chmur cumulonimbus. Są to opady prześwitujących cząstek lody, podobne do gradu. Jako opad przelotny jest to krupa pokryta lodem. Występuje w zimniej porze roku.

Grad- wypada z chmur cululonimbus, ale dotyczy okresy od maja do września. Może osiągać wielkość piłki tenisowej. W naszych warunkach grad wypada pod koniec opady z chmury burzowej

Ziarna lodowe- z chmur altostratus i nimbostratus. Są to drobne cząstki, przezroczyste kryształki lodu. Opad ciągły długotrwały

Pył diamentowy- z chmur stratus, poniżej 15*C widzimy migotliwe drobne cząsteczki (Antarktyda)

55.Znaczenie klimatyczne pokrywy śnieżnej.

• Stanowi bardzo ważny zapas zmagazynowanej wody

• Wiosenne topnienie śniegu przebiegające powoli jest korzystne, gdyż wtedy gleba może zatrzymać więcej wody

• Przy gwałtownym topnieniu, zwłaszcza gdy gleba nie jest jeszcze rozmrożona, powstają silne roztopy a nawet powodzie.

• Grunt przykryty śniegiem zachowuje w zimie dość wysoką temp.

• Im cieńsza jest pokrywa śniegu w zimie tym głębiej przemarza grunt

• Pokrywa śniegu powoduje oziębienie się powietrza- tworzą się inwersje przy gruntowe

• Obecność pokrywy śnieżnej zwiększa w dużym stopniu oświetlenie

56.Granica wiecznego śniegu czynniki.

W górach jest to wysokość powyżej której przez cały rok występuje pokrywa śnieżna. Oznacza to że roczny przychód opadów atmosferycznych w stanie stałym powyżej tej lini równa się lub przewyższa ich rozchód z powodu topnienia i spływania lodowców.

Czynniki:

• Ujemne temp.

• Szer.geogr. i związana z tym wysokość n.p.m. gwarantuje istnienie temp. ujemnych.

• Kontynentalizm klimaty, tj. ze wzrostem temp. letnich i ogólnym zmniejszeniem się opadów, linia wiecznych śniegów podnosi się

• Na północnych zboczach niżej przebiega ta linia niż na południowych

• Obfitość opadów w umiarkowanych szer. geogr. większa na zachodnich zboczach wiec linia leży ten niżej

• Wysokość nad poziomem morza

• Obfitość opadów śnieżnych

57.Rozkład promieniowania i usłonecznienia na Ziemi

Usłonecznienie-czas dopływu bezpośredniego promieniowania słonecznego do określonego punktu na powierzchni Ziemi.

• Możliwe-zależy od astronomicznej długości dnia zmieniającej się wraz z szer. geogr. i pora roku (h)

• Rzeczywiste- zależy od długości dni, zachmurzenia i stopnia zakrycia horyzonty

• Względne- wyrażane w procentach usłonecznienia możliwego

Jeżeli usłonecznienie rzeczywiste wynosi 6h a możliwe 8h to usłonecznienie względne wynosi 75%, a dzień jest najbardziej pogodny

Atmosfera pochłania ok. 15% promieniowania słonecznego docierającego do powierzchni Ziemi. W atmosf. rozproszeniu ulega 25% energii promieniowania z czego 2/3 osiąga powierzchnie Ziemi a 1/3 uchodzi w przestrzeń kosmiczną.

Część promieniowania ulega odbiciu, a część pochłanianiu. Nagrzana powierzchnia Ziemi staję się wtórnym źródłem promieniowania. Promieniowanie długofalowe powierzchni Ziemi jest pochłaniane przez atmosf. głównie przez zawarta niej parę wodną i CO2. Ogrzana w ten sposób atmosfera staje się źródłem promieniowania, które rozchodzi się we wszystkich kierunkach (ok70% dopływa do pow. Ziemi)

58.Pogoda w niżu szerokości umiarkowanych.

Podczas przejścia niżu wiatr wzmaga się i zmienia się jago kierunek. kierunek przedniej części niżu występują wiatry o składowych podłużnych, w części tylnej składowe pionowe. Te zmiany pociągają ze sobą z kolei wahania temp. powietrza przy przechodzenie niżu. Obszary niżowe cechuje zwiększone zachmurzenie i opady. W przedniej części niżu opady mają charakter ciągły wypadają z chmur frontu ciepłego lub frontu okluzji, natomiast w tylnej części niżu są opady przelotne, pochodzące z chmur kłębiastych, deszczowych. W przedniej części opady są typu mżawki.

59.Fronty atmosferyczne.

Fronty stacjonarne- polarne, arktyczne, zwrotnikowe

Fronty ruchome można podzielić na:

Front ciepły- jest warstwą przejściową między następującym powietrzem chłodnym a nasuwającym się nań powietrzem ciepłym, charakteryzują się przy tym małym kątem nachylenia względem powierzchni ziemi. Wślizgujące się ciepłe powietrze oziębia się adiabatycznie i ulega kondensacji, powstają chmury pierzaste, warstwowe, dają zwykle ciągłe opady, opady występują przed linią frontu. Przy równowadze chwiejnej frontu ciepłego powstają burze. Pogoda deszczowa, w zimie odwilż i opady śniegu.

Front chłodny- warstwa przejściowa między następującym powietrzem ciepłym a napływającym dołem powietrzem chłodnym. Powietrze chłodne przemieszcza się dołem a powietrze ciepłe cofa się przed nim lub zostaję wyparte do góry. To powoduje tworzenie się wzdłuż przedniej lini frontu silnie rozbudowanych chmur kłębiastych deszczowych. Pogoda przelotne ulewne deszcze, budze, grad, w zimie obfite opady śniegu, spadek temp. ciśnienie początkowo spada ale potem wzrasta.

---