DEFINICJA KARTOGRAFII
KARTOGRAFIA - sztuka, nauka i technologia wykonywania map wraz z ich badaniem jako dokumentów naukowych i dzieł sztuki. (BCS 1964, ICA 1973)
BRZMIENIE KLASYCZNE, UKAZUJĄCE JEDNOŚĆ TRÓJDZIELNĄ
KARTOGRAFIA - organizacja, prezentacja [przedstawianie], przekaz [przekazywanie] i użytkowanie geoinformacji w formie [postaci] graficznej, cyfrowej lub dotykowej. (ICA 1989)
ICA = International Cartographic Association: Multilingual Dictionary of Technical Terms in Cartography, 1973
BCS = British Cartographic Society
CARTOGRAPHY - the art, science and technology of making maps, together with their study as scientific documents and works of art. In this context maps may be regarded as including all types of maps, charts and sections, three dimensional models and globes representing the Earth or any celestial body at any scale.
MAP - a representation, normally to scale and on a flat medium, of a selection of material or abstract features on, or in relation to, the surface of the Earth or of a celestial body.
CARTOGRAPHY ≈ MAPMAKING
KARTOGRAFIA KOMPUTEROWA (COMPUTER ASSISTED CARTOGRAPHY) - stosowanie metod i technik informatycznych do opracowania map oraz wizualizacji danych geograficznych, zwłaszcza w systemach informacji geograficznej.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
® DZIAŁY KARTOGRAFII: KARTOGRAFIA MATEMATYCZNA, KARTOZNAWSTWO, REDAKCJA MAP, REPRODUKCJA KARTOGRAFICZNA... ®
POJĘCIE MAPY
MAPA - uogólniony, matematycznie określony na płaszczyźnie obraz całości lub części obszaru Ziemi lub innego ciała niebieskiego, przedstawiający za pomocą znaków umownych wzajemne położenie przestrzenne i charakterystykę obiektów i zjawisk.
Źródło: PN-87/N-02260
MAPA (MAP) - model rzeczywistości geograficznej przedstawiony w postaci graficznej (rysunkowej lub obrazowej) z zastosowaniem skali i zrozumiałej dla użytkownika symboliki kartograficznej.
Jeśli zachodzi potrzeba podkreślenia graficznej, a więc analogowej postaci mapy nazywa się ją mapą analogową.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
SPECYFIKA MAP GEOGRAFICZNYCH
- matematycznie określona konstrukcja,
- zastosowanie specjalnych systemów znaków (symboli kartograficznych),
- wybór i uogólnienie przedstawianych zjawisk.
Źródło: K. A. Saliszczew: Kartografia... 1998
MODEL (MODEL) - według normy ISO 19109, abstrakcja pewnych aspektów przestrzeni rozważań.
MODEL DANYCH (DATA MODEL) -
1) abstrakcja świata realnego, która uwzględnia wybrane jego elementy i jest opisana danymi,
2) opis danych oraz ich powiązań odzwierciedlający strukturę informacyjną w danej organizacji lub dziedzinie,
3) wzorzec struktury danych w bazie danych.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
CECHY MAPY
SZCZEGÓŁOWOŚĆ MAPY - stopień nagromadzenia szczegółów treści mapy.
DOKŁADNOŚĆ MAPY - cecha określająca średni błąd położenia punktów na mapie.
WIERNOŚĆ MAPY - zespół cech określających zgodność treści mapy ze stanem faktycznym.
KARTOMETRYCZNOŚĆ MAPY - zgodność długości, kątów i powierzchni z ich wielkościami rzeczywistymi, określona warunkami odwzorowania kartograficznego i skalą mapy.
CZYTELNOŚĆ MAPY - cecha mapy oznaczająca możliwość łatwej i szybkiej percepcji treści zgodnie z przeznaczeniem mapy.
ORIENTACJA MAPY - umowny sposób przedstawienia rysunku mapy na arkuszu względem stron świata.
Źródło: PN-87/N-02260
WYBRANE ELEMENTY MAPY
SKALA MAPY (MAP SCALE) - stosunek długości odcinka na mapie analogowej do długości tego odcinka w terenie. * Termin skala jest również stosowany, choć nie całkiem poprawnie, do mapy cyfrowej lub bazy danych topograficznych celem porównawczego określenia szczegółowości i dokładności danych cyfrowych oraz ich pochodzenia, np. z digitalizacji mapy analogowej o przyjętej skali.
LEGENDA MAPY (MAP LEGEND) - wykaz znaków występujących na mapie wraz z objaśnieniami oraz uzupełniające informacje o mapie.
GODŁO MAPY (MAP NOMENCLATURE) - alfanumeryczne oznaczenie położenia sekcji (arkusza) mapy wykonanej zgodnie z przyjętym podziałem sekcyjnym, dotyczy np. mapy średnioskalowej pokrywającej obszar całego kraju.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
UOGÓLNIENIA POJĘCIA MAPY
GEOPRZEDSTAWIENIE - przestrzenno-czasowy, skalowy, zgeneralizowany model obiektów ziemskich (planetarnych) lub procesów, przedstawiony w obrazowej formie graficznej.
Źródło: A. M. Berlant: Geoprzedstawienia... PPK 3/1993
WIZUALIZACJA W KARTOGRAFII
WIZUALIZACJA (VISUALIZATION) - prezentacja danych w sposób wizualny, w postaci obrazów i rysunków.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
WIZUALIZACJA - aktywizowanie doświadczeń zmysłowych (percepcyjnych) i emocjonalnych w celu wykorzystania zasobów psychicznych dla przyszłych planów i ich realizacji.
Paul-Cavallier Źródło: A. Makowski 1998
RZECZYWISTOŚĆ WIRTUALNA (VIRTUAL REALITY) - system komputerowej symulacji, który stwarza użytkownikowi iluzję przebywania i działania w świecie kreowanym przez komputer.
W rzeczywistości wirtualnej użytkownik obserwuje obrazy perspektywiczne generowane w czasie rzeczywistym, które są wyświetlane zgodnie z położeniem i orientacją jego głowy.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
KLASYFIKACJA MAP
® KRYTERIA KLASYFIKACJI: ZASIĘG, SKALA, TREŚĆ, PRZEZNACZENIE... ®
MAPA [cd.] Mapy dzieli się na: * 1) mapy tematyczne *2) mapy ogólnogeograficzne
Z kolei wśród map ogólnogeograficznych wyróżnia się mapy:
* zasadnicze * topograficzne * przeglądowe
Ilustracja rodzajów map
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
MAPA TEMATYCZNA (THEMATIC MAP) - mapa przedstawiająca jeden wybrany temat w odróżnieniu od map ogólnogeograficznych, które są mapami ogólnego przeznaczenia.
Mapy tematyczne można klasyfikować zależnie od:
1) prezentowanych obiektów przestrzennych, które mogą być dyskretne i ciągłe, 0-, 1-, 2- i 3-wymiarowe, z ewentualnym uwzględnieniem czasu jako dodatkowego wymiaru;
2) charakteryzujących te obiekty atrybutów, które stanowią temat mapy, z uwzględnieniem typów danych odpowiadającym tym atrybutom;
3) kartograficznego sposobu przedstawienia tych atrybutów, który może przybierać postać prezentacji multimedialnej.
Często stosowanymi rodzajami map tematycznych są kartodiagramy i kartogramy.
MAPA OGÓLNOGEOGRAFICZNA (GENERAL GEOGRAPHICAL MAP) - mapa określonego obszaru powierzchni Ziemi z uwzględnieniem obiektów naturalnych i antropogenicznych przedstawionych z dokładnością i szczegółowością odpowiadającą skali mapy.
MAPA ZASADNICZA (BASE MAP) - mapa wielkoskalowa, tj. mapa w skali większej niż 1:10000 (najczęściej 1:500, 1:1000, 1:2000 i 1:5000), o treści, która obejmuje obiekty ogólnogeograficzne, katastralne i uzbrojenia terenu, i jest wykonywana oraz utrzymywana w stanie aktualności zgodnie z obowiązującymi przepisami.
MAPA TOPOGRAFICZNA (TOPOGRAPHICAL MAP) - mapa średnioskalowa, tj. mapa w przedziale skalowym przyjmowanym zazwyczaj od 1:10 000 do 1:300 000, o treści ogólnogeograficznej ze szczególnym uwzględnieniem obiektów topograficznych. * W Polsce do celów cywilnych stosowane są mapy topograficzne w skalach: 1:10000, 1:25000, 1:50000, 1: 100 000 i 1 :200 000, z których podstawowe znaczenie mają obecnie mapy 1:10000 i 1:50000. * Topograficzne mapy cyfrowe o przeznaczeniu wojskowym wykonywane są obecnie zgodnie ze standardami NATO (VMAP).
MAPA PRZEGLĄDOWA (GENERAL MAP) - mapa małoskalowa, tj. na ogół mapa w skali mniejszej niż 1:300 000, otrzymywana przez zmniejszenie i odpowiednią generalizację map topograficznych.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
INSTRUKCJE TECHNICZNE W ZAKRESIE KARTOGRAFII
§ 1. 1. Wprowadza się na obszarze kraju jednolite standardy techniczne dla opracowań geodezyjnych, kartograficznych i krajowego systemu informacji o terenie.
2. Przez standardy techniczne rozumie się przepisy lub normy techniczne, ustanowione w formie instrukcji technicznych.
3. Wykaz standardów technicznych określa załącznik do rozporządzenia.
§ 2. Jednolite standardy techniczne stosuje się przy: [...]
5) wykonywaniu i aktualizacji map topograficznych i map tematycznych na potrzeby państwa.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 marca 1999 r. w sprawie standardów technicznych dotyczących geodezji, kartografii oraz krajowego systemu informacji o terenie. (Dz. U. 30 z 1999 r.)
Instrukcja techniczna O-2, Ogólne zasady opracowania map do celów gospodarczych. [1987, wyd. III]
Instrukcje techniczne Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii otrzymują następującą symbolikę:
1. instrukcja dotycząca zasad opracowania mapy zasadniczej otrzymuje oznaczenie K-1,
2. instrukcja dotycząca zasad opracowania i reprodukcji map topograficznych do celów gospodarczych otrzymuje oznaczenie K-2, [1980, wyd. II]
3. instrukcja dotycząca zasad opracowania i reprodukcji map tematycznych (z wyłączeniem mapy zasadniczej) otrzymuje oznaczenie K-3. [1980]
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987, § 15
Instrukcja techniczna O-1/O-2, Ogólne zasady wykonywania prac geodezyjnych i kartograficznych.
[2001 wyd. V zm.]
KLASYFIKACJA MAP DO CELÓW GOSPODARCZYCH
Mapy objęte niniejszą instrukcją stanowią zbiory map w skalach od 1:250 do 1:500000, dostosowanych pod względem przeznaczenia, treści, skali i formy graficznej do potrzeb gospodarki narodowej, wykonywanych przez służbę geodezyjno-kartograficzną.
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987, § 3
Jako główne kryterium klasyfikacji map przyjmuje się kryterium treści. W ramach tego kryterium mapy dzieli się na klasy, zespoły, grupy, podgrupy i rodzaje.
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987, § 4
1. Mapy ogólnogeograficzne zawierają wszystkie główne elementy krajobrazu powierzchni Ziemi jak: hydrografię, rzeźbę terenu, osiedla, drogi, lasy, użytki rolne itd., przedstawione z jednakowym względnym stopniem szczegółowości.
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987, § 5
2. Ze względu na skalę oraz związany z nią zakres i stopień uogólnienia treści, mapy ogólnogeograficzne [Mapy topograficzne ze względu na zakres treści i stopień uogólnienia charakterystyki powierzchni Ziemi] dzielą się na:
1) mapy topograficzne wielkoskalowe w skalach 1:5000 i 1:10000,
2) mapy topograficzne średnioskalowe w skalach 1:25000, 1:50000 i 1:100000,
3) mapy topograficzne małoskalowe w skalach od [1:100000] 1:200000 do 1:500000 włącznie.
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987, § 5; Instr. techn. K-2, 1980, § 12
2. Dla obszaru całego kraju sporządza się i aktualizuje mapy topograficzne w skali 1:10000 oraz 1:50000.
Źródło: Instr. techn. O-1/O-2, 2001, § 36
1a. Dla obszaru całego kraju zakłada się i prowadzi w systemie teleinformatycznym bazy danych, obejmujące zbiory danych przestrzennych infrastruktury informacji przestrzennej, dotyczące: [...]
8) obiektów topograficznych o szczegółowości zapewniającej tworzenie standardowych opracowań kartograficznych w skalach 1:10 000-1:100 000, w tym kartograficznych opracowań numerycznego modelu rzeźby terenu;
9) obiektów ogólnogeograficznych o szczegółowości zapewniającej tworzenie standardowych opracowań kartograficznych w skalach 1:250 000 i mniejszych, w tym kartograficznych opracowań numerycznego modelu rzeźby terenu; [...]
1b. Dla terenów miast oraz zwartych zabudowanych i przeznaczonych pod zabudowę obszarów wiejskich zakłada się i prowadzi w systemie teleinformatycznym bazy danych obiektów topograficznych o szczegółowości zapewniającej tworzenie standardowych opracowań kartograficznych w skalach 1:500-1:5 000, zharmonizowane z bazami danych, o których mowa w ust. 1a. [...]
1e. Standardowymi opracowaniami kartograficznymi, tworzonymi na podstawie odpowiednich zbiorów danych zawartych w bazach danych, o których mowa w ust. 1a i 1b, są:
1) mapy ewidencyjne w skalach: 1:500, 1:1 000, 1:2 000, 1:5 000;
2) mapy zasadnicze w skalach: 1:500, 1:1 000, 1:2 000, 1:5 000;
3) mapy topograficzne w skalach: 1:10 000, 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000;
4) mapy ogólnogeograficzne w skalach: 1:250 000, 1:500 000, 1:1 000 000.
Źródło: Prawo geodezyjne i kartograficzne art. 4 - zmieniony na mocy ustawy o infrastrukturze informacji przestrzennej
MAPY TOPOGRAFICZNE
Ilekroć w ustawie jest mowa o [...] mapie topograficznej - rozumie się przez to opracowanie kartograficzne o treści przedstawiającej elementy środowiska geograficznego powierzchni Ziemi i ich przestrzenne związki.
Źródło: Prawo geodezyjne i kartograficzne art. 2. pkt 6
1. Mapy topograficzne przedstawiają elementy środowiska geograficznego powierzchni Ziemi i ich przestrzenne związki.
Źródło: Instr. techn. O-1/O-2, 2001, § 36
Mapy topograficzne stanowią obrazy kartograficzne przestrzeni geograficznej, jaką tworzą elementy fizyczno-geograficzne i społeczno-gospodarcze, występujące na powierzchni Ziemi, konstruowane według określonych zasad matematycznych i graficznych.
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987, § 17
Mapy topograficzne dają wszechstronną charakterystykę wzajemnego rozmieszczenia obiektów i zjawisk terenowych, ich cechy jakościowe, ilościowe oraz nazwy i opisy. Wszystkie elementy przestrzeni geograficznej w obrazie kartograficznym map topograficznych są praktycznie równoważne.
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987, § 18
Mapy topograficzne są mapami ogólnogeograficznymi o treści dostosowanej do potrzeb gospodarczych.
Źródło: Instr. techn. K-2, 1980, § 5
Przy przedstawieniu treści map topograficznych [we wszystkich skalach] powinna być zachowana jednorodność klasyfikacji i charakterystyki poszczególnych elementów treści z uwzględnieniem jednolitych zasad jej i doboru i uogólnienia.
Źródło: Instr. techn. K-2, 1980, § 6; Instr. techn. O-2, 1987, § 22
Dla map topograficznych będących przedmiotem niniejszej instrukcji ustala się następujące skale: 1:5 000, 1:10 000, 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000, 1:200 000, 1:500 000.
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987, § 20
Mapy topograficzne do celów gospodarczych opracowuje się w skalach: 1:10 000, 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000, 1:200 000 i 1:500 000 dla obszaru całego kraju oraz w skali 1:5 000 dla obszaru wielkich miast, lub innych obszarów intensywnie zagospodarowanych.
Źródło: Instr. techn. K-2, 1980, § 4
Przeznaczenie map
Mapy topograficzne przeznaczone są do zaspakajania różnorodnych potrzeb gospodarczych, a w szczególności:
- wykonywania pomiarów i obliczeń geodezyjno-kartograficznych,
- sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego i ich realizacji,
- rozwiązywania problemów naukowo-badawczych,
- studiów nad terenem i oceny specyfiki terenu,
- jako materiał podkładowy do opracowywania map tematycznych.
Źródło: Instr. techn. K-2, 1980, § 10
Wymagania stawiane mapom topograficznym
Mapy topograficzne powinny odpowiadać następującym wymaganiom:
- wiarygodnie i z odpowiednią do skali szczegółowością i dokładnością odzwierciedlać aktualny stan
terenu, jego typowe cechy i charakterystyczne właściwości,
- powinny być przejrzyste i czytelne oraz umożliwiać szybką ocenę terenu i łatwą orientację,
- dawać możliwości wykonywania pomiarów i obliczeń z dokładnością przewidzianą dla danej skali, jak
również dawać charakterystyki jakościowe i ilościowe ważniejszych przedmiotów terenowych.
Źródło: Instr. techn. K-2, 1980, § 11
TREŚĆ MAP TOPOGRAFICZNYCH
1. Treść map topograficznych stanowią:
1) osnowa matematyczna (siatka kartograficzna lub siatka kilometrowa, narożniki arkuszy, skala i podziałka mapy oraz punkty osnowy geodezyjnej) [elementy osnowy matematycznej i geodezyjnej]
2) osiedla,
3) obiekty przemysłowe, rolnicze i socjalno-kulturalne,
4) koleje i urządzenia z nimi związane,
5) drogi i urządzenia z nimi związane,
6) wody i urządzenia z nimi związane,
7) roślinność, uprawy i grunty,
8) granice: państwa, jednostek administracyjnych, użytków itd., [granice,]
9) rzeźba terenu,
10) opisy informacyjne związane z treścią mapy. [-]
[Opisy w treści mapy. Ramka i opis pozramkowy]
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987, § 19; Instr. techn. K-2, 1980, § 28
2. Szczegółowe ujęcie treści oraz kartograficzną formę jej prezentacji ustala instrukcja o opracowaniu i reprodukcji map topograficznych do celów gospodarczych (K-2).
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987, § 19
Treść map przedstawia się znakami umownymi ustalonymi we wzorach i objaśnieniach znaków topograficznych map w odpowiednich skalach oraz zgodnie z wzorami map załączonymi do niniejszej instrukcji.
Źródło: Instr. techn. K-2, 1980, § 7
DOKŁADNOŚĆ MAP TOPOGRAFICZNYCH
1. Błąd kartowania punktów osnowy matematycznej na czystorysie mapy topograficznej nie może przekroczyć ± 0.15 mm.
2. W przypadku mapy topograficznej w skali 1:5000 lub 1:10000 średni błąd położenia punktów sytuacyjnych I grupy dokładnościowej na czystorysie nie może przekroczyć ± 0.5 mm względem najbliższych punktów osnowy geodezyjnej, a w przypadku terenów zakrytych i górzystych ± 0.75 mm. Średni błąd położenia punktów pozostałych elementów treści mapy nie może przekroczyć ± 1.0 mm.
3. W przypadku map topograficznych opracowywanych w skalach mniejszych od 1:10000 średni błąd położenia punktów sytuacyjnych I grupy dokładnościowej nie może przekroczyć ± 0.75 mm względem najbliższych punktów osnowy geodezyjnej, a w przypadku terenów zakrytych i górzystych ± 1.0 mm.
4. Średni błąd wysokości warstwic na mapach topograficznych we wszystkich skalach nie może przekroczyć:
1) 1/3 zasadniczego cięcia warstwicowego dla terenów o nachyleniu do 2˚,
2) 2/3 zasadniczego cięcia warstwicowego dla terenów o nachyleniu 2˚ - 6˚,
3) 1 zasadniczego cięcia warstwicowego dla terenów o nachyleniu większym od 6˚.
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987, § 21
[Dokładność przedstawienia przedmiotów sytuacyjnych (mapy 1:5000 i 1:10000 oraz pozostałe skale); boki i przekątne sekcji; opis wysokości punktów osnowy; średnie błędy w położeniu wysokościowym warstwic; boki i przekątne materiałów podstawowych (w skali równej oraz większej); podkład do montażu; nanoszenie punktów osnowy na podkład montażowy; punkty do montażu; błędy montażu]
® Instrukcja techniczna K-2, 1980, § 15 - 27 ®
METRYKA MAPY
Nowoopracowywany arkusz mapy lub zespół arkuszy mapy powinny posiadać metrykę zawierającą przede wszystkim: charakterystykę osnowy matematycznej, skorowidz wykorzystywanych materiałów i ich opis, opis metod zastosowanych w poszczególnych etapach pracy w kolejności ich realizacji, uwagi kontroli i skorowidz podziału arkuszowego map. § 31
Formę formularza metryki oraz szczegółowy wykaz danych, które powinny się znaleźć w metryce, określają wytyczne techniczne dotyczące opracowania i reprodukcji poszczególnych rodzajów map.
§ 32
Metrykę wypełnia się stopniowo od chwili rozpoczęcia opracowania mapy. § 33
1. Metryka mapy jest podstawowym dokumentem obrazującym przebieg opracowania danego arkusza lub grupy arkuszy mapy.
2. Metrykę wypełniają wykonawcy po zakończeniu prac, przy czym każdy wpis kończący etap pracy wypełnia wykonawca, a podpisuje jego zwierzchnik. § 34
Po wydaniu mapy metrykę przechowuje się wraz z oryginałem redakcyjnym, czystorysem i odbitką mapy. § 35
W metryce arkusza mapy podaje się również opis wszelkich późniejszych zmian i uzupełnień wprowadzonych przy aktualizacji oraz datę ich wprowadzenia. § 36
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987
1. Przebieg opracowania mapy dokumentuje się w metryce mapy.
2. W metryce mapy zamieszcza się podstawowe informacje źródłowe o cechach mapy i stopniu jej aktualności.
Źródło: Instr. techn. O-1/O-2, 2001, § 39
METRYKA MAPY TOPOGRAFICZNEJ
Każdy arkusz mapy powinien posiadać metrykę, która jest podstawowym dokumentem obrazującym przebieg opracowania poszczególnych etapów mapy. § 9
Metryka jest dokumentem odzwierciedlającym opracowanie poszczególnych etapów mapy.
Metryka mapy powinna zawierać:
- godło, wymiary oraz współrzędne naroży arkusza,
- charakterystykę osnowy geodezyjnej,
- skorowidz wykorzystywanych materiałów i ich charakterystykę,
- skrócony opis metod opracowania i ocenę wyników wszystkich etapów pracy w kolejności ich realizacji,
- wnioski i uwagi redakcyjne,
- uwagi kontroli technicznej. § 98
Formę formularza metryki oraz szczegółowy wykaz danych, które powinny się znaleźć w metryce określają odpowiednie wytyczne. § 99
Metrykę wypełnia się sukcesywnie od chwili rozpoczęcia opracowania mapy. W metryce podaje się także opis, wszelkich późniejszych zmian i uzupełnień wprowadzonych przy aktualizacji oraz datę ich wprowadzenia. § 100
Metrykę wypełniają wykonawcy po zakończeniu danego etapu prac, przy czym każdy wpis do metryki powinien być podpisany i zaopatrzony datą. § 101
Po wydaniu mapy metrykę przechowuje centralny ośrodek dokumentacji geodezyjno-kartograficznej. § 102
Źródło: Instr. techn. K-2, 1980
POJĘCIE GENERALIZACJI KARTOGRAFICZNEJ
GENERALIZACJA KARTOGRAFICZNA - uzasadniony dobór i uogólnienie elementów treści mapy zależnie od jej treści i przeznaczenia.
Źródło: PN-87/N-02260
[...] sposób doboru i uogólnienia treści mapy, polegający na celowym wyjawieniu i wyodrębnieniu na niej istotnych, typowych cech i charakterystycznych właściwości przedstawianych przedmiotów i zjawisk terenowych, które tworzą prawdziwy, odpowiadający przeznaczeniu mapy, naukowo uzasadniony obraz kartograficzny.
Źródło: W. Grygorenko: Redakcja i opracowanie... 1970
[...] wybór rzeczy najważniejszych i istotnych oraz ich celowe uogólnienie, mające na względzie przedstawienie na mapie pewnej części rzeczywistości z uwypukleniem jej zasadniczych, typowych cech i charakterystycznych właściwości, stosownie do przeznaczenia, tematyki oraz skali mapy.
Źródło: K. A. Saliszczew: Kartografia... 1998
W kartografii jesteśmy szczególnie zainteresowani sposobami, które służą do podniesienia efektywności przekazu kartograficznego poprzez przeciwdziałanie niepożądanym skutkom zmniejszania. Istnieje wiele różnych przekształceń, które mogą, a także muszą, wystąpić w wyniku zmniejszania; obejmują one zarówno procesy czysto mechaniczne, jak też intelektualne. Zespół tych przekształceń określa się mianem generalizacji kartograficznej.
Źródło: A. Robinson...: Podstawy kartografii 1988
GENERALIZACJA MAPY (MAP GENERALIZATION) - proces zmniejszania szczegółowości mapy jako konsekwencja zmniejszania jej skali; może podlegać częściowej automatyzacji dla niektórych rodzajów obiektów i map, np. topograficznych.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
ZNACZENIE GENERALIZACJI
jest ona “kunsztem słowa” języka mapy
[...] redukcja wyrażająca dążenie do optymalnego kompromisu pomiędzy tendencją do przekazania maksimum informacji a tendencją zastosowania minimalnej ilości sygnałów kartograficznych nazywa się generalizacją kartograficzną. Umiejętna generalizacja przyczynia się więc walnie do pełnej efektywności mapy, czyli do optymalnego odbioru informacji przez odbiorcę zgodnie z intencją kartografa. Generalizacja jest tym postępowaniem w kartografii, które cechuje się największą indywidualnością i które najtrudniej ująć w sztywne normy.
RODZAJE GENERALIZACJI
W wyniku generalizacji ilościowej, redukcji ulega liczba sygnałów określonych parametrami x, y [...]
M (Σ x, y) > M1 (Σ x, y) > M2 (Σ x, y) > ... Mn (Σ x, y)
Następuje więc tutaj jedynie ubytek ilości (liczby) zdarzeń pokazanych na mapie.
Generalizacja jakościowa polega na uogólnianiu pojęć, na zastępowaniu pojęć elementarnych pojęciami nadrzędnymi, bardziej syntetycznymi. Zmieniają się więc tutaj parametry semantyczne z (q). [...]
Z ® Z1 = Σz ® Z2 = Σz1 ® Zn = Σz n-1
Q ® Q1 = Σq ® Q2 = Σq1 ® Qn = Σq n-1
[...] oba rodzaje są ze sobą ściśle związane i nawzajem na siebie oddziałują w procesie tworzenia mapy.
[...] Generalizacja jest procesem kompleksowym, niezwykle złożonym, o czym świadczą m.in. trudności w jej sformalizowaniu.
Źródło: L. Ratajski: Metodyka kartografii... 1989
REDAKCJA MAP
REDAGOWANIE MAPY - proces opracowania treści mapy oraz jej formy graficznej i wydawniczej.
Źródło: PN-87/N-02260
Pod pojęciem “redakcja” należy rozumieć zbiór czynności związanych z opracowaniem koncepcji treści mapy pod względem merytorycznym i technicznym. [...]
Redakcja merytoryczna obejmuje: ustalenie koncepcji treści mapy, analizę i dobór niezbędnych materiałów źródłowych, ustalenie metod opracowania pierworysów i czystorysów oraz ustalenie kompozycji graficznej prezentacji treści, pozwalającej na uzyskanie najlepszych efektów w zakresie grafiki, estetyki i komunikatywności mapy.
Redakcja techniczna obejmuje zbiór czynności mających na celu przygotowanie materiału kartograficznego do reprodukcji lub wydania drukiem w określonej kolorystyce i zamierzonym nakładzie.
Źródło: L. Brokman: Redakcja map... 1989
Ilekroć w ustawie jest mowa o [...] pracach kartograficznych - rozumie się przez to opracowywanie, merytoryczne i techniczne redagowanie map i opracowań pochodnych oraz ich reprodukowanie.
Źródło: Prawo geodezyjne i kartograficzne art. 2. pkt 2
MAPOWANIE (MAPPING) - wykonywanie mapy w postaci cyfrowej lub analogowej z uwzględnieniem kolejnych etapów całego procesu wiodącego od pozyskiwania danych początkowych do produktu końcowego. W polskiej kartografii termin ten, wprowadzony przez prof. L. Ratajskiego już w roku 1977, nie jest szeroko stosowany.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
Treść informacji przekazywanej za pomocą mapy określa i opracowuje autor mapy, którym może być kartograf. Formę przekazu, czyli samą mapę konstruuje jej redaktor, który musi być kartografem. [...]
W dawniejszych czasach, a w niektórych krajach i obecnie, istniał zawód pisarza listów. Klient chce przekazać wiadomości adresatowi, ale nie posiada znajomości pisma, czyli formy przekazu. Pisarz natomiast potrafi otrzymane od klienta informacje zapisać w odpowiedniej formie znanej odbiorcy listu. Współpraca tych dwóch ludzi może stanowić porównanie ze współpracą między autorem a redaktorem map. Oczywiście w tym przypadku, gdy autor mapy nie posiada wiedzy i umiejętności kartograficznych. Autor dostarcza inicjatywę i konieczną informację, redaktor informacje te koduje w języku mapy. [FORMOWANIE = REDAKCJA]
Źródło: L. Ratajski: Metodyka kartografii... 1989
KONCEPT AUTORSKI [MAPY] - odręczny projekt graficzny i opisowy mapy, na którego podstawie jest sporządzany pierworys redakcyjny.
ORYGINAŁ AUTORSKI - projekt mapy sporządzony przez autora.
Źródło: PN-87/N-02260
PRZEBIEG REDAKCJI
Sporządzaniem mapy nazywamy cały zespół prac nad przygotowaniem i stworzeniem oryginału mapy i jej wydaniem. Przygotowanie [...] rozpada się na cztery zasadnicze, po sobie następujące części [...]:
a) prace przygotowawcze, obejmują redakcję mapy w ścisłym tego słowa znaczeniu (ustalenie programu, wzorów i sposobu wykonania mapy),
b) dobór i analizę materiału źródłowego,
c) wykonanie i korektę oryginału redakcyjnego (pierworysu) mapy,
d) wykreślenie i korektę czystorysu.
Źródło: J. Szaflarski: Zarys kartografii 1965
PRACE REDAKCYJNO-PRZYGOTOWAWCZE - wybór i przygotowanie materiałów służących do opracowania założeń redakcyjnych mapy oraz jej pierworysu.
MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE [DO OPRACOWANIA MAPY] - materiały kartograficzne, statystyczne i inne, które wykorzystuje się przy opracowaniu mapy.
MATERIAŁY KARTOGRAFICZNE - mapy i opracowania pokrewne, jak szkice, odrysy, wyrysy itp.
Źródło: PN-87/N-02260
Do materiałów podstawowych należą dokumenty, które można bezpośrednio lub przy niewielkiej liczbie zabiegów technicznych wykorzystać do opracowywania danej mapy. Będą to więc:
- opracowania kartograficzne lub wybrane elementy treści tych opracowań wykorzystywane jako materiały podkładowe, na podstawie których ma być przedstawiana treść opracowywanej mapy,
- istniejące mapy o tematyce zbieżnej z treścią opracowywanej mapy (w tym fotomapy i ortofotomapy),
- wykazy współrzędnych zawierające dane niezbędne do konstrukcji osnowy matematycznej mapy,
- wyniki specjalnych pomiarów i badań terenowych, zdjęcia lotnicze, zdjęcia i obrazy satelitarne, dane ewidencyjne, wyniki specjalnych obliczeń itp., związane z tematyką mapy [...].
Do materiałów pomocniczych zalicza się materiały służące do uzupełniania treści mapy. Będą to więc zdjęcia lotnicze [...], obrazy satelitarne [...] oraz mapy o różnej tematyce i skali, których treść - po zabiegach reprodukcyjnych i redakcyjnych - może być wykorzystana [...] oraz piśmiennictwo zawierające informacje bardziej aktualne i szczegółowe niż zawarte w materiale podstawowym.
Do materiałów uzupełniających zalicza się w zasadzie te same materiały, co zaliczone do pomocniczych, ale z zachowaniem odmiennego sposobu wykorzystania [...]. Materiały pomocnicze były przeznaczone do wykorzystania w pracach redakcyjnych, natomiast materiały uzupełniające służą do porównywania i sprawdzania informacji budzących zastrzeżenia [...]. Często w praktyce kartograficznej nie wyodrębnia się [...] materiałów uzupełniających, a materiały te zalicza się do materiałów pomocniczych.
Źródło: L. Brokman: Redakcja map... 1989
MAKIETA MAPY - ręcznie wykonany rysunek rozmieszczenia takich elementów mapy, jak: ramka, zarys przedstawianego terytorium, legenda, stanowiących podstawę jej opracowania.
ZAŁOŻENIA REDAKCYJNE MAPY - zbiór ustaleń określających rodzaj, skalę, przeznaczenie, podstawy matematyczne i treść mapy oraz sposób jej prezentacji.
Źródło: PN-87/N-02260
Plan redakcyjny konkretyzuje [...] zasady opracowywania tych map [...], których zakres treści wybiega poza ustalenia instrukcji i wytycznych. [...] Założenia planu redakcyjnego powinny ustalać:
- rodzaj, przeznaczenie i skalę mapy, - zasięg obszaru [...], - podstawy matematyczne mapy [...],
- zasady konstrukcji poszczególnych arkuszy mapy, [...] podziału na arkusze, godeł arkuszy [...],
- kartograficzne materiały źródłowe, [...] a także sposób wykorzystania materiałów źródłowych,
- treść mapy, łącznie ze wskazówkami dotyczącymi [...] redagowania poszczególnych elementów treści,
kartowania [...], graficznego sposobu przedstawiania (wykazy znaków umownych i oznaczeń),
- wskazówki dotyczące wyboru techniki sporządzania pierworysu mapy [...],
- wskazówki dotyczące techniki opracowania czystorysu mapy [...],
- wskazówki dotyczące sposobów przygotowania mapy do druku, [...]
Źródło: L. Brokman: Redakcja map... 1989
PIERWORYS MAPY - pierwszy rysunek mapy.
PIERWORYS AUTOGRAMETRYCZNY - pierworys mapy sporządzony ze zdjęć fotogrametrycznych na autografie. * PIERWORYS POLOWY - pierworys mapy sporządzony bezpośrednio w terenie.
PIERWORYS REDAKCYJNY, ORYGINAŁ REDAKCYJNY - pierworys mapy sporządzony na podstawie materiałów kartograficznych i tekstowych.
CZYSTORYS MAPY, ORYGINAŁ WYDAWNICZY - rysunek elementów treści mapy wykonany z zachowaniem warunków przydatności do przewidzianego sposobu reprodukcji.
Źródło: PN-87/N-02260
ZASADY REDAGOWANIA MAP TOPOGRAFICZNYCH
Dla obszaru całego kraju sporządza się i aktualizuje ewidencję gruntów i budynków, mapę zasadniczą oraz mapy topograficzne, stanowiące podstawę do wykonywania innych rodzajów map.
Źródło: Prawo geodezyjne i kartograficzne art. 4 ust. 1
3. Mapy topograficzne wielkoskalowe stanowią źródłowe opracowanie kartograficzne oparte na wynikach pomiarów geodezyjnych.
4. Mapy topograficzne średnioskalowe i małoskalowe stanowią opracowania kartograficzne pochodne od map topograficznych wielkoskalowych powstałe w wyniku prac redakcyjnych i reprodukcyjnych.
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987, § 5 [analogicznie Instr. techn. K-2, 1980]
3. Mapa topograficzna 1:10000 stanowi podstawowy materiał do redagowania mapy topograficznej w skali 1:50000 oraz map topograficznych w innych skalach.
Źródło: Instr. techn. O-1/O-2, 2001, § 36
Przy opracowaniu i wydawaniu map topograficznych dopuszcza się stosowanie uzasadnionych technicznie i ekonomicznie metod sporządzania pierworysów i czystorysów map oraz przygotowania ich do reprodukcji, pod warunkiem zachowania wymagań dokładności i jakości technicznej [...].
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987, § 23
Pierworysy map topograficznych w skali 1:10 000 lub 1:5 000 wykonuje się:
1 - metodą kombinowaną [...],
2 - metodą autogrametryczną [...],
3 - metodą stolikową (klasyczną),
4 - innymi technicznymi i ekonomicznymi uzasadnionymi metodami.
Źródło: Instr. techn. K-2, 1980, § 73
CYFROWY MODEL KRAJOBRAZU (DIGITAL LANDSCAPE MODEL = DLM) - w znaczeniu określonym przez Europejską Asocjację EuroGeographics - wektorowy model danych geoprzestrzennych dedykowany obiektowym topograficznym bazom danych. Określona w takim modelu struktura danych umożliwia dokonywanie analiz przestrzennych i wiązanie obiektów geograficznych z innymi danymi zewnętrznymi. Takie bazy danych mogą zawierać w sposób pośredni lub bezpośredni dane topologiczne. Obiekty geograficzne, a także ich atrybuty i powiązania miedzy nimi są odniesione do pojęć odpowiadających bytom rzeczywistym.
CYFROWY MODEL KARTOGRAFICZNY (DIGITAL CARTOGRAPHIC MODEL = DCM) - [w znaczeniu jw.] - model danych geoprzestrzennych dedykowany prostym mapom cyfrowym o płaskiej strukturze, na przykład mapom wektorowym otrzymanym w wyniku digitalizacji map zeskanowanych. Mapy oparte na takim modelu są odpowiednie jedynie dla przedstawiania ich na ekranie lub do wydruku. W systemach geoinformatycznych mogą być używane jako tło dla innych danych geoprzestrzennych.
CYFROWY MODEL TERENU (NUMERYCZNY MODEL TERENU = NMT), NUMERYCZNY MODEL RZEŹBY TERENU (DIGITAL TERRAIN MODEL = DTM), (DIGITAL ELEVATION MODEL = DEM) - numeryczna reprezentacja fragmentu powierzchni ziemskiej, utworzona zazwyczaj przez zbiór punktów tej powierzchni oraz algorytmy służące do aproksymacji jej położenia i kształtu na podstawie współrzędnych x, y, z tych punktów. * Podstawowe znaczenie mają modele, w których rzuty punktów na płaszczyznę x, y znajdują się w węzłach gridu lub nieregularnej sieci trójkątów.
NUMERYCZNY MODEL SYTUACJI TERENU (DIGITAL PLANIMETRIC MODEL) - numeryczna reprezentacja fragmentu powierzchni ziemskiej oraz powiązanych z nią obiektów, która jest ograniczona do przedstawienia planimetrycznego, bez uwzględniania wysokości jako trzeciej współrzędnej.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
Zbieranie i analiza materiałów Podstawowymi materiałami do opracowania pierworysów map topograficznych w skalach 1:5 000 i 1:10 000 są:
- dokumentacja techniczna poziomych i wysokościowych osnów geodezyjnych,
- fotogrametryczne zdjęcia lotnicze,
- materiały kartograficzne. Źródło: Wytyczne techn. K-2.1, 1985, § 13
Pierworysy redakcyjne map topograficznych w skalach: 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000, 1:200 000 i 1:500 000 opracowuje się w skali materiałów podstawowych, w skali roboczej lub skali wydawniczej.
§ 75
Opracowanie sytuacji [...] Generalizację stosuje się, jeżeli przedstawienie wszystkich elementów treści w ich rzeczywistym kształcie i zagęszczeniu ujemnie wpływa na czytelność mapy i poprawną, zgodną z możliwościami znaków charakterystykę terenu. * Szczegóły ważne pod względem gospodarczym i orientacyjnym nie powinny być pominięte w treści mapy. § 83
Opracowanie rzeźby terenu [...]
Przy opracowywaniu rzeźby terenu na mapach topograficznych obowiązują następujące zasady:
- rzeźba terenu powinna być opracowana zgodnie z dopuszczalnymi dla danej mapy odchyłkami w
pionowym położeniu warstwic,
- rysunek powinien odtwarzać rzeźbę terenu i poszczególne jej formy zgodnie z ich
geomorfologicznym pochodzeniem,
- generalizacja drobnych form powinna być wykonana w taki sposób, aby uproszczenia nie
zniekształcały obrazu terenu i nie obniżały wartości mapy,
- rzeźba terenu powinna być opracowana w logicznym powiązaniu z sytuacją,
- uwydatnienie pewnych charakterystycznych form, ze względu na ich orientacyjne znaczenie, może
być dokonane przez przesunięcie warstwic [...] § 90
Źródło: Instr. techn. K-2, 1980
Rysowanie pierworysu mapy [...]
Rysunek treści pierworysu mapy powinien być czytelny, zachowywać rozmiary znaków umownych zgodne z podanymi we wzorach i objaśnieniach znaków oraz powinien być wykonany w sposób umożliwiający otrzymanie z niego czytelnej reprodukcji dla opracowania kartograficznego. § 110
Uzgodnienie styków przeprowadza się przy pomocy kalki uzgodnienia styków [...] § 106
Redakcyjne opracowanie nazewnictwa
Opracowanie nazewnictwa obejmuje: - zebranie materiału nazewniczego,
- opracowanie kalki nazw oraz sporządzenie wykazu nazw. § 92
Kalka nazw powinna zawierać: - opis pozaramkowy,
- opis współrzędnych płaskich lub geograficznych,
- opis wylotów granic administracyjnych oraz kolei i dróg,
- nazwy fizjograficzne i ich zasięgi,
- skróty objaśniające. § 95
Wykaz nazw powinien zawierać dane oraz informacje dotyczące wszystkich nazw i skrótów objaśniających, występujących na kalce nazw. § 96
Źródło: Instr. techn. K-2, 1980
PRNG - Państwowy rejestr nazw geograficznych
- W państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym poziomu centralnego [...]
* obiekty osadnicze (miejscowości),
* obiekty fizjograficzne,
* obiekty przyrodnicze.
PRNG jest urzędową, referencyjną bazą danych stanowiącą podstawę dla innych systemów informacji przestrzennej zawierających nazwy geograficzne.
Źródło: http://www.codgik.gov.pl/
SKOROWIDZ NAZW (GAZETTEER) - wykaz nazw obiektów geograficznych, np. ulic lub miejscowości, zawierający informacje o położeniu tych obiektów.
ZAUTOMATYZOWANE UMIESZCZANIE NAZW (AUTOMATED NAME PLACEMENT) - umieszczanie nazw i innych napisów na mapach opracowywanych w sposób cyfrowy, stosując oprogramowanie realizujące zbiór odpowiednich reguł i algorytmów mających na celu spełnienie wymagań dotyczących czytelności mapy.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
OPRACOWANIE KARTOGRAFICZNE MAP TOPOGRAFICZNYCH
Opracowanie kartograficzne map obejmuje wykonanie czystorysów na podstawie pierworysów map oraz opracowanie nazewnictwa na podstawie materiałów nazewniczych zebranych na etapie opracowania pierworysu. § 111
Wybrany sposób opracowania czystorysów map powinien umożliwić otrzymanie w jak najprostszej formie materiałów do reprodukcji. § 112
Sposób wykonywania czystorysów map uzależniony jest od ilości kolorów, w których mapa będzie reprodukowana. § 113
Metody sporządzania czystorysów Czystorysy map sporządza się następującymi metodami:
- rysowanie na planszach kartograficznych,
- rysowanie na przezroczystej folii,
- rytowanie w warstwie pokrywającej szkło lub przeźroczystą folię,
- innymi metodami gwarantującymi odpowiednio wysoką jakość opracowań kartograficznych. § 114
Zasady wykonywania czystorysów mapy
Czystorysy winny spełniać następujące warunki:
- linie rysunku powinny być intensywne i gwarantować uzyskanie z czystorysu wysokiej jakości reprodukcji,
- rysunek i rozmiary znaków oraz rodzaje krojów pisma powinny być zgodne z wzorami znaków
umownych i wzorami pism obowiązujących dla map w poszczególnych skalach,
- minimalne odstępy pomiędzy poszczególnymi znakami nie powinny być mniejsze od 0.2 mm w skali
wydawniczej mapy. § 117
Źródło: Instr. techn. K-2, 1980
Sporządzenie czystorysów mapy obejmuje następujące czynności:
- wykonanie podkładów [...], - wykonanie rysunku treści mapy,
- konstrukcję arkusza mapy [...], - umieszczanie napisów,
- opracowanie redakcyjne arkusza mapy, - uzgodnienie styków z arkuszami sąsiednimi. § 118
Koncepty kolorów [...] materiał pomocniczy do rozdzielenia treści map na poszczególne kolory. § 131
Kartograficzne opracowanie nazewnictwa obejmuje analizę i uzupełnienie kalki nazw i opisów, wykazu nazw powstałych na etapie wykonania pierworysu oraz wniesienie opisów na czystorys mapy. § 123
Wykaz nazw uzupełnia się poprzez:
- wypisanie nazw osiedli i obiektów fizjograficznych,
- wypisanie objaśnień, skrótów i danych liczbowych,
- wypisanie elementów opisu pozaramkowego,
- określenie wielkości i rodzaju czcionki dla poszczególnych grup nazewnictwa. § 125
Opisy umieszcza się na czystorysie przy zachowaniu następujących warunków:
- opisy powinny jednoznacznie określać zlokalizowany obiekt,
- opisy nie powinny zakrywać znaków ważnych obiektów, przecinać rzek przedstawionych dwiema
liniami, linii kolejowych, szos, ani pokrywać się z poziomymi liniami siatki kilometrowej lub
geograficznej,
- nazwy osiedli, obiektów fizjograficznych, skróty objaśniające, wysokości punktów geodezyjnych
i topograficznych - umieszcza się równolegle do południowej linii ramki arkusza mapy,
- nazwy rozległych obiektów fizjograficznych powinny podkreślać kierunek największej rozciągłości
obiektu,
- nazwy obiektów obszarowo dużych - umieszcza się pismem rozspacjowanym (rozstrzelonym). § 130
Źródło: Instr. techn. K-2, 1980
AKTUALIZACJA MAP
1. Mapy podlegają aktualizacji: * 1) bieżącej lub * 2) okresowej [...]
3. Aktualizacji okresowej podlegają: * 1) mapy topograficzne [...] § 28
2. Za aktualizację okresową uważa się aktualizację dokonywaną w określonych odstępach czasu. § 29
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987
AKTUALIZACJA MAP TOPOGRAFICZNYCH
Mapy objęte niniejszą instrukcją podlegają aktualizacji okresowej w odstępach 5 - 15 letnich, zależnie od tempa zmian zachodzących w terenie. § 8
Cel i istota aktualizacji Aktualizacja map topograficznych obejmuje zespół prac i czynności organizacyjno-technicznych mających na celu doprowadzenie treści topograficznej map do zgodności ze stanem w terenie oraz uaktualnienie związanych z treścią charakterystyk opisowych. § 145
Aktualizacja map topograficznych polega na:
- wrysowaniu na mapę nowopowstałych oraz usunięciu nieistniejących już szczegółów treści przy
zachowaniu obowiązujących warunków dokładności opracowania pierworysu,
- zastosowaniu nowych rozwiązań kartograficznych zwiększających czytelność, komunikatywność
i użyteczność zaktualizowanych map. § 147
Aktualizacji polegają:
- osnowa geodezyjna, - rzeźba terenu,
- obiekty i szczegóły sytuacyjne, - nazewnictwo i opis pozaramkowy mapy. § 148
Zaktualizowana mapa w skali 1:10 000 lub 1:5 000 stanowi materiał podstawowy do aktualizacji map w skalach mniejszych. § 150
Źródło: Instr. techn. K-2, 1980
Zasady i metody aktualizacji mapy w skali 1:10 000 (1:5 000)
Aktualizację mapy topograficznej w skali 1:10 000 lub 1:5 000 wykonuje się w pięciu podstawowych etapach produkcyjnych:
1. Przegląd i analiza map podstawowych i innych materiałów wyjściowych oraz przygotowanie
materiałów podkładowych do aktualizacji.
2. Aktualizacja kameralna treści mapy obejmująca:
- aktualizację osnowy geodezyjnej,
- aktualizację obiektów i szczegółów sytuacyjnych [...].
3. Aktualizacja terenowa treści mapy obejmująca:
- sprawdzenie polowe poprawności aktualizacji kameralnej,
- polowe uzupełnienie, bądź poprawienie sytuacji, rzeźby terenu i nazewnictwa.
4. Aktualizacja kartograficzna polegająca na nowym opracowaniu, bądź aktualizacji czystorysu [...]
5. Wydanie zaktualizowanej mapy. § 156
Materiały wykorzystywane do aktualizacji mapy podstawowej [...] materiały podstawowe:
1. Materiały geodezyjne: - katalogi oraz wykazy współrzędnych [...]
2. Materiały fotogrametryczne: - zdjęcia lotnicze [...]
3. Materiały topograficzne i kartograficzne - pierworysy lub czystorysy map [...]
4. Mapa zasadnicza i inne mapy. § 158
Aktualizacja kartograficzna mapy w skali 1:10 000 (1:5 000) [...]
1. przy zmianach treści do ok. 40 % następuje aktualizacja czystorysu [...],
2. przy zmianach treści powyżej 40 % następuje ponowne opracowanie (odnowienie) czystorysu mapy.
§ 162
Aktualizację map w skalach 1:25 000 - 1:500 000 przeprowadza się kameralnie [...] § 163
Źródło: Instr. techn. K-2, 1980
BAZA DANYCH OGÓLNOGEOGRAFICZNYCH (BDO)
- jest opracowana w skali podstawowej 1:250 000 oraz w skalach mniejszych: 1:500 000, 1:1 000 000 oraz 1:4 000 000. BDO powstała w oparciu o wiele materiałów źródłowych, wśród których najistotniejszym był zasób bazy VMap poziomu 1, udostępniony przez Zarząd Geografii Wojskowej Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Zakres informacyjny BDO obejmuje: podział administracyjny, osadnictwo i obiekty antropogeniczne, hydrografię, rzeźbę terenu, transport, pokrycie terenu i użytkowanie ziemi, obszary chronione, nazwy geograficzne. Baza Danych Ogólnogeograficznych pełni rolę integracyjną w stosunku do kilku funkcjonujących rejestrów publicznych i baz danych, dzięki uwzględnieniu w niej stosowanych tam identyfikatorów obiektów przestrzennych.
Źródło: http://www.gugik.gov.pl/
Treść Bazy Danych Ogólnogeograficznych obejmuje 8 obszarów tematycznych, z których każdy zapisany jest w kilku warstwach:
- podział administracyjny,
- transport,
- osadnictwo i obiekty antropogeniczne,
- pokrycie terenu,
- hydrografia,
- obszary chronione,
- rzeźba terenu,
- nazwy geograficzne.
Źródło: http://www.codgik.gov.pl/
BAZA DANYCH OBIEKTÓW TOPOGRAFICZNYCH (BDOT)
- dawniej BAZA DANYCH TOPOGRAFICZNYCH (TBD)
- jest urzędową nazwą spójnego pojęciowo w skali kraju systemu gromadzenia, zarządzania i udostępniania danych topograficznych funkcjonującego w oparciu o właściwe przepisy prawne. Określenie Baza Danych Topograficznych obejmuje zarówno zasób danych, system informatyczny zarządzania danymi, jak i odpowiedni system finansowania i organizacji.
Pod pojęciem zasób danych TBD rozumie się wszystkie dane określone wytycznymi stanowiące zawartość TBD, zorganizowane w zdefiniowane struktury i spełniające wymagania jakościowe TBD [...]
TBD ma za zadanie spełniać funkcję zasilania aktualnymi, wysokiej jakości danymi topograficznymi specjalistycznych urzędowych systemów informacji przestrzennej [...]. Realizacja TBD ma na celu m. in. uniknięcie wielokrotnego pozyskiwania i aktualizacji tych samych danych przez wielu użytkowników.
Celem budowy TBD jest również zapewnienie zasilania aktualnymi danymi topograficznymi systemów produkcji map, przede wszystkim topograficznych, ale również tematycznych. Proces tworzenia mapy topograficznej i TBD są ze sobą skoordynowane i zorganizowane w spójny system.
Źródło: http://www.gugik.gov.pl/
Zasób podstawowy jest częścią zasobu TBD zorganizowaną i zapisaną zgodnie z ogólnie przyjętymi standardami dotyczącymi budowy baz danych przestrzennych właściwymi systemom informacji geograficznej (GIS), zawierającą dane pomiarowe wolne od zniekształceń w wyniku procesów redakcyjnych związanych z prezentacjami kartograficznymi, obarczone jedynie generalizacją pierwotną danych wynikającą z metod pomiaru i przyjętego modelu pojęciowego danych.
Zasób podstawowy TBD stanowią trzy główne bazy składowe:
1. “ciągła” przestrzennie wektorowa baza danych topograficznych tworzona w oparciu o technologię
GIS (komponent TOPO)
2. zapisana w podziale sekcyjnym baza numerycznego modelu rzeźby terenu (komponent NMT)
3. zapisana w podziale sekcyjnym baza ortofotomap (komponent ORTOFOTO) [...]
Zasób kartograficzny jest częścią zasobu TBD zorganizowaną zgodnie z kartograficznym modelem danych, będącą wynikiem przekształceń zasobu podstawowego, służącą opracowaniu wysokiej jakości prezentacji kartograficznych (w szczególności map topograficznych) zarówno w ramach TBD jak i w zewnętrznych systemach produkcji map. Utworzenie cyfrowego zasobu kartograficznego (map cyfrowych) ma na celu m.in. umożliwienie udostępnienia danych topograficznych w formie cyfrowej do systemów produkcji urzędowych map tematycznych.
W ramach TBD możliwe jest generowanie map topograficznych w całym szeregu skalowym. [...]
Mapa topograficzna 1:10 000 w standardzie TBD jest produktem opracowanym pod kątem przygotowania wysokiej jakości wydruków ploterowych w niewielkich ilościach egzemplarzy na zamówienie. Mapa ta o konwencji graficznej zbliżonej do stosowanej obecnie na mapie 1:10 000 pozwala na zaspokojenie oczekiwań informacyjnych odbiorców przy zachowaniu najwyższej z możliwych aktualności danych i szybkości opracowania.
Źródło: http://www.gugik.gov.pl/
Treść Bazy Danych Obiektów Topograficznych obejmuje 10 obszarów tematycznych, z których każdy zapisany jest w kilku warstwach:
- jednostki podziału administracyjnego,
- sieci dróg i kolei,
- budowle i urządzenia,
- kompleksy pokrycia terenu,
- kompleksy użytkowania terenu,
- sieci cieków,
- tereny chronione,
- osnowa, obiekty inne,
- sieci uzbrojenia terenu
- punkty adresowe.
Baza Danych Obiektów Topograficznych jest podzielona na następujące komponenty:
1. wektorowa baza danych topograficznych (baza TOPO),
2. mapa cyfrowa (baza KARTO),
3. baza ortofotomap cyfrowych (baza ORTOFOTO),
4. numeryczny model rzeźby terenu (baza NMT).
Źródło: http://www.codgik.gov.pl/
MAPY TEMATYCZNE
MAPA TEMATYCZNA - mapa eksponująca wybrane elementy środowiska geograficznego i określone procesy lub zjawiska przyrodnicze i społeczno-gospodarcze.
Źródło: PN-87/N-02260
1. Mapy tematyczne opisują wybrane elementy środowiska geograficznego i określone procesy lub zjawiska przyrodnicze i społeczno-gospodarcze.
Źródło: Instr. techn. O-1/O-2, 2001, § 38
1. Mapy tematyczne są opracowaniami kartograficznymi eksponującymi jeden lub kilka wybranych elementów treści mapy ogólnogeograficznej, bądź określone zagadnienia, zjawiska i procesy społeczno-gospodarcze lub przyrodnicze.
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987, § 6
Mapy tematyczne są opracowaniami kartograficznymi eksponującymi jeden lub kilka wybranych elementów treści ogólnogeograficznej bądź określone zagadnienie społeczno-gospodarcze lub przyrodnicze.
Źródło: Instr. techn. K-3, 1980, § 3
2. Na mapach tematycznych niezależnie od przedstawionego zagadnienia (tematu) występują wybrane elementy treści ogólnogeograficznej spełniającej funkcję osnowy geograficznej (tzw. podkładu geograficznego).
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987, § 6
Tłem, spełniającym funkcję osnowy geograficznej (tzw. podkładu geograficznego), dla przedstawienia treści map tematycznych jest odpowiednio dobrana mapa ogólnogeograficzna lub mapa zasadnicza, albo wybrane elementy tych map.
Źródło: Instr. techn. K-3, 1980, § 5
2. Do opracowania map tematycznych wykorzystuje się odpowiednio mapę zasadniczą oraz mapy topograficzne.
Źródło: Instr. techn. O-1/O-2, 2001, § 38
Przeznaczeniem map tematycznych jest zaspokojenie różnorodnych potrzeb gospodarki narodowej, a w szczególności:
- potrzeb planowania przestrzennego, rolnictwa i gospodarki żywnościowej, górnictwa itp.,
- rozwiązywania problemów naukowo-badawczych,
- administracji i zarządzania. § 4
1. Mapy tematyczne objęte [...] instrukcją stanowią zbiory map w skalach od 1:250 do 1:500 000.
2. Zasadniczymi kryteriami doboru skali mapy tematycznej są:
1) przeznaczenie i rola mapy, * 2) szczegółowość mapy, * 3) czytelność mapy. § 9
Dla map tematycznych przyjmuje się odwzorowanie kartograficzne, matematyczną powierzchnię odniesienia i układ współrzędnych map stanowiących tło treści tematycznej. § 10
1. Podział na sekcje i system oznaczenia arkuszy map tematycznych powinien być zgodny z podziałem i systemem oznaczeń arkuszy map stanowiących tło do przedstawienia treści tematycznej.
2. Dla map jednostkowych, wieloarkuszowych podstawą podziału na arkusze jest wielkość i kształt obszaru przedstawionego na mapie.
3. Schemat podziału na arkusze mapy jednostkowej wieloarkuszowej oraz oznaczenie każdego arkusza mapy wykazuje się w opisie mapy. § 11
1. Każda nowoopracowana mapa tematyczna powinna posiadać metrykę. [...]
3. W przypadku opracowywania map tematycznych wieloarkuszowych można prowadzić tylko jedną metrykę. § 45
Źródło: Instr. techn. K-3, 1980
Treść map tematycznych
3. Mapy tematyczne obejmują w ogólności:
1) zagospodarowanie przestrzenne terenu z jego zainwestowaniem w urządzenia inżynieryjne
nadziemne, naziemne i podziemne,
2) zjawiska i procesy występujące w środowisku przyrodniczym łącznie z dynamiką zmian
strukturalnych zachodzących w czasie i przestrzeni.
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987, § 6
W zależności od przeznaczenia i skali mapy zakres i stopień szczegółowości treści poszczególnych map tematycznych określają:
1) założenia redakcyjne, 2) resortowe instrukcje techniczne. § 12
2. Sposób przedstawienia treści ustalają:
1) instrukcje K-1, K-2, 3) wytyczne techniczne [...],
2) resortowe instrukcje techniczne, 4) założenia redakcyjne. § 13
Źródło: Instr. techn. K-3, 1980
KLASYFIKACJA MAP TEMATYCZNYCH
Mapy tematyczne objęte niniejszą instrukcją stanowią zbiory map, wykonywanych przez służbę geodezyjno-kartograficzną, dostosowanych pod względem przeznaczenia, treści, skali i formy graficznej do potrzeb gospodarki narodowej. § 6
[...] jako podstawę klasyfikacji przyjęto kryterium treści. § 7
Źródło: Instr. techn. K-3, 1980
Podziały grup tematycznych na podgrupy i rodzaje map stanowią szeregi otwarte, które mogą być rozwijane [lub zmieniane] stosownie do określonych potrzeb.
Źródło: Instr. techn. K-3, 1980, § 8; Instr. techn. O-2, 1987, § 6, ust. 5
1. Mapy tematyczne ze względu na treść dzielą się na dwa zespoły map, a mianowicie:
1) społeczno-gospodarcze, 2) przyrodnicze.
2. Mapy społeczno-gospodarcze zawierają informacje ilustrujące określone zagadnienia z zakresu zjawisk gospodarczych i struktury zagospodarowania terenu oraz zagadnienia i zjawiska społeczne.
3. Mapy przyrodnicze zawierają informacje ilustrujące zasoby naturalne, zjawiska fizjograficzne i wzajemne powiązania występujące między poszczególnymi elementami środowiska przyrodniczego oraz skutki działalności ludzkiej w zakresie przeobrażeń tego środowiska na określonym obszarze. § 14
1. Zespół map społeczno-gospodarczych dzieli się na dwie grupy map, a mianowicie:
1) mapy gospodarcze, 2) mapy społeczne.
2. Mapy gospodarcze ilustrują jakościowe i ilościowe zagospodarowanie terenu.
3. Mapy społeczne zawierają informacje ilustrujące określone zagadnienia z zakresu zjawisk i stosunków demograficznych, charakterystyki warunków socjalno-bytowych oraz ich powiązań ze strukturą zagospodarowania przestrzennego. [...] § 15
1. Zespół map przyrodniczych dzieli się na dwie grupy map, a mianowicie:
1) mapy fizjograficzne, 2) mapy sozologiczne.
2. Mapy fizjograficzne zawierają informacje ilustrujące zagadnienia z zakresu charakterystyki: rzeźby terenu, budowy geologicznej, wód powierzchniowych i podziemnych, gleb, klimatu, szaty roślinnej, procesów zachodzących w środowisku przyrodniczym, przeprowadzonej z punktu widzenia potrzeb zagospodarowania przestrzennego terenu.
3. Mapy sozologiczne zawierają informacje ilustrujące: jakościowo i ilościowo zróżnicowane zaburzenia, zniszczenia, zanieczyszczenia i skażenia środowiska geograficznego, dynamikę ujemnych zmian z uwzględnieniem znajomości tego środowiska oraz stan zasobów środowiska geograficznego i ochronę jego naturalnych wartości. § 16
Źródło: Instr. techn. K-3, 1980
TECHNIKA KOMPUTEROWA W KARTOGRAFII
MAPA ANALOGOWA (ANALOG MAP) ® mapa.
CYFROWY (DIGITAL) - dotyczący 1) cyfr, 2) cyfr i innych znaków kodowanych cyfrowo, zazwyczaj binarnie.
NUMERYCZNY (NUMERICAL) - dotyczący liczb.
MAPA CYFROWA (DIGITAL MAP) - * 1) model rzeczywistości geograficznej przedstawiony w postaci cyfrowej i przystosowany do komputerowego przetwarzania danych geograficznych oraz generowania map analogowych określonego obszaru,
2) zbiór danych geograficznych reprezentujących ten model.
MAPA NUMERYCZNA (NUMERICAL MAP) ® mapa cyfrowa
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
MAPA KOMPUTEROWA [MAPA NUMERYCZNA!] - mapa uzyskana w sposób automatowy na podstawie danych numerycznych.
Źródło: PN-87/N-02260
MAPY W INTERNECIE (MAPS IN THE INTERNET) - zasoby danych przestrzennych udostępniane w intemecie, głównie przez WWW, w postaci map o ustalonym kształcie lub generowanych przy uwzględnieniu wymagań użytkownika, których zakres i forma uzależniane są od funkcji i danych systemu produkującego mapy.
Służące do tego celu oprogramowanie jest bardzo zróżnicowane, m.in. pod względem szybkości działania, dostępnych funkcji i sposobu ich realizacji, powiązania z bazą danych, standardów i kosztów.
Przykładem powszechności stosowania tej formy przekazu może być strona mapquest.com, której serwer w roku 2001 generował dziennie ok. 20 milionów prostych map, głównie miejskich i drogowych.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
Krajowy System Informacji Geograficznej (KSIG) obejmuje dane geograficzne opisujące obszar Polski i stanowi referencyjny rejestr państwowy dla wszystkich instytucji zajmujących się zarządzaniem przestrzenią kraju. KSIG powstał w celu ujednolicenia i zintegrowania referencyjnych baz danych przestrzennych dla obszaru całego kraju. Stanowi również zestaw procedur i technik służących systematycznemu pozyskiwaniu, aktualizowaniu, przetwarzaniu i udostępnianiu tych danych. [...] Zasób systemu bazuje na istniejących zasobach ośrodków dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej oraz na nowo powstałych zasobach, rozwiązaniach technicznych, organizacyjnych i prawnych zapewniających dostęp do informacji geograficznej najwyższej jakości.
Składniki KSIG stanowią następujące bazy danych:
BDO - Baza Danych Ogólnogeograficznych, o stopniu szczegółowości odpowiadającym skali 1:250 000 i mniejszym, w której zgromadzone są dane ogólnogeograficzne - zgeneralizowana postać danych topograficznych, służące do prezentacji na mapach małoskalowych (1:500 000, 1:1 000 000 oraz 1:4 000 000) podstawowych obiektów i zjawisk geograficznych.
VMAP2 - baza danych wektorowych, o stopniu szczegółowości odpowiadającym skali 1:50 000; zawiera dane topograficzne uporządkowane w następujące grupy: granice, przemysł, obiekty użyteczności publicznej, transport, informacje lotnicze, fizjografia, rzeźba terenu, hydrografia, roślinność; służy do prezentacji na mapach treści topograficznej.
TBD - baza danych topograficznych o stopniu szczegółowości odpowiadającym skali 1:10 000.
Ortofotomapa - w tym zdjęcia lotnicze jak również zobrazowania satelitarne.
EGiB (ewidencja gruntów i budynków) - baza danych katastralnych,
mapa zasadnicza w skalach od 1:500 do 1:5000, będąca podstawą tworzenia EGiB oraz TBD.
W założeniach organizacyjnych działania Systemu, zarządzanie jego składnikami będzie się odbywało na trzech poziomach: powiatowym, wojewódzkim i centralnym. Źródło:?
KRAJOWY SYSTEM INFORMACJI O TERENIE (NATIONAL LAND INFORMATION SYSTEM) - zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z roku 2001 jest to nazwa systemu tworzonego w Polsce, który stanowią bazy danych przestrzennych odnoszących się do obszaru całego kraju lub jego części oraz procedury i techniki służące do systematycznego zbierania, aktualizowania, przetwarzania i udostępniania tych danych.
Dane obligatoryjne systemu dotyczą:
1) państwowego systemu odniesień przestrzennych,
2) rejestru granic Rzeczypospolitej Polskiej oraz granic jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa,
3) osnów geodezyjnych,
4) ewidencji gruntów i budynków,
5) ewidencji sieci uzbrojenia terenu,
6) obiektów topograficznych.
System jest zakładany i prowadzony na poziomach:
1) centralnym, przez Głównego Geodetę Kraju,
2) wojewódzkim, przez marszałków województw,
3) powiatowym, przez starostów powiatów.
Bazy danych na poziomie centralnym dotyczą: podstawowych osnów geodezyjnych, przebiegu granic państwa i województw, topografii kraju z numerycznym modelem rzeźby terenu oraz metadanych dla systemów i baz o zasięgu krajowym.
Bazy danych na poziomie wojewódzkim dotyczą: topografii województwa z numerycznym modelem rzeźby terenu oraz metadanych dla systemów i baz o zasięgu wojewódzkim.
Bazy danych na poziomie powiatowym dotyczą: szczegółowych osnów geodezyjnych, ewidencji gruntów i budynków, ewidencji sieci uzbrojenia terenu oraz metadanych dla systemów i baz o zasięgu powiatowym.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
BAZA DANYCH TOPOGRAFICZNYCH (TOPOGRAPHICAL DATABASE) - baza danych dotycząca obiektów topograficznych, tj. obiektów przedstawianych na mapach topograficznych, z uwzględnieniem numerycznego modelu rzeźby terenu.
Wybór obiektów oraz szczegółowość ich reprezentacji zależy od przeznaczenia bazy, np. od skal map topograficznych, które mają być generowane na podstawie danych bazy.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
MAPA EWIDENCJI GRUNTÓW I BUDYNKÓW W POLSCE (CADASTRAL MAP IN POLAND) - mapa wielkoskalowa wchodząca w skład ewidencji gruntów i budynków, która zgodnie z rozporządzeniem z roku 2001 w sprawie tej ewidencji zawiera następującą treść:
1) granice państwa, terytorialnego trójstopniowego podziału administracyjnego (województwo, powiat, gmina) i trójstopniowego podziału ewidencji gruntów (jednostka ewidencyjna, obręb, działka),
2) kontury użytków gruntowych, klas gleboznawczych i budynków,
3) granice rejonów statystycznych,
4) oznaczenia wyżej wymienionych obiektów oraz uzupełniające dane opisowe i informacyjne, np. nazwy ulic oraz numery porządkowe i ewidencyjne budynków.
Mapę prowadzi się w skalach 1:500, 1:1000, 1:2000 i 1:5000 zależnie od stopnia zurbanizowania terenu i struktury władania gruntów, stosując standardy właściwe dla mapy zasadniczej.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
MAPA GEOLOGICZNO-GOSPODARCZA (GEOLOGICAL-ECONOMIC MAP) - mapa cyfrowa odpowiadająca skali 1:50 000, wykonywana przez Państwowy Instytut Geologiczny i przedstawiająca abiotyczne środowisko przyrodnicze Polski w czterech grupach tematycznych:
1) złoża kopalin oraz górnictwo i przetwórstwo kopalin,
2) ochrona przyrody i zabytków kultury,
3) wody powierzchniowe i podziemne,
4) warunki podłoża budowlanego.
Mapa ta służy planowaniu przestrzennemu i podejmowaniu decyzji gospodarczych na poziomie regionalnym i lokalnym.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
MAPA KATASTRALNA (CADASTRAL MAP) - mapa wielkoskalowa, której główną treść stanowią przestrzenne dane katastralne; może być prowadzona i użytkowana w postaci analogowej, obecnie jednak coraz częściej jest to mapa cyfrowa.
W katastrze wielozadaniowym treść mapy katastralnej ulega znacznemu rozszerzeniu.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
MAPA MORSKA (CHART) - mapa przedstawiająca morza, oceany lub ich części wraz z wybrzeżami.
Rozróżnia się mapy morskie:
a) nawigacyjne zawierające dane o głębokościach akwenów, rzeźbie i rodzaju dna, położeniu latarń, przeszkód i innych obiektów mających znaczenie w nawigacji oraz
b) informacyjne, np. mapy wiatrów, prądów morskich, zalodzenia, szlaków morskich i rybołówstwa.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
MAPA SKOROWIDZOWA (INDEX MAP) - mapa przedstawiająca granice lub zasięgi obiektów oraz ich identyfikatory, może w szczególności pokazywać pokrycie pewnego obszaru mapami określonego rodzaju.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
MAPA WARSTWICOWA (CONTOUR MAP) - mapa przedstawiająca rzeźbę terenu za pomocą warstwic.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
ZNAK KARTOGRAFICZNY, ZNAK UMOWNY - znak graficzny przedstawiający na mapie zgodnie z przyjętą konwencją obiekt, zjawisko i ich cechy.
Źródło: PN-87/N-02260
KARTODIAGRAM (CARTODIAGRAM) - mapa tematyczna przedstawiająca zmienność wybranych atrybutów obiektów przestrzennych, czyli tematu, za pomocą wykresów, np. wykresów słupkowych lub wykresów kołowych.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
WYKRES SŁUPKOWY (BAR CHART) - wykres, w którym wartości liczbowe są reprezentowane przez prostokąty o długości proporcjonalnej do wartości.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
WYKRES KOŁOWY (PIE CHART) - wykres, w którym wartości liczbowe są reprezentowane przez segmenty koła (przedstawiającego pewną całość, np. 100%) o rozmiarach proporcjonalnych do wartości.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
KARTOGRAM (CARTOGRAM) - mapa tematyczna przedstawiająca wartości wybranego atrybutu obiektów dwuwymiarowych, czyli powierzchniowych, powstających przez podział pewnego obszaru.
Granice obiektów są z góry określone, np. przez podział administracyjny, a odpowiadające obiektom wartości atrybutu prezentowane są graficznie, np. barwą lub szrafurą, zazwyczaj z uwzględnieniem podziału przedziału zmienności atrybutu na klasy.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
SEMANTYKA (SEMANTICS) -
1. W znaczeniu ogólnym - dział lingwistyki zajmujący się badaniem znaczenia wyrazów, fraz i zdań.
a) semantyka języków programowania,
b) semantyka danych.
W odniesieniu do danych semantyka zajmuje się ich znaczeniem i odwzorowaniem tego znaczenia w modele pojęciowe opisujące analizowaną rzeczywistość w jakiejś konkretnej dziedzinie.
3. W geomatyce semantyka odnosi się nie tylko do dziedzinowego znaczenia danych, ale także do analizy i klasyfikowania elementów i form przestrzennych w oderwaniu od ich dziedzinowego znaczenia.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
SEMANTYKA DANYCH (DATA SEMANTICS) - w geomatyce - znaczenie przypisywane danym w zakresie informacji geoprzestrzennej.
Dotyczy to także określania związków znaczeniowych pomiędzy klasami obiektów będących składnikami różnych modeli ogólnych.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
SKALA INTERWAŁOWA (INTERVAL SCALE) - według normy ISO 19108, skala o dowolnym początku, która umożliwia porządkowanie wartości oraz określanie odległości między nimi.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
SKALOWANIE (SCALING) - w grafice komputerowej, zmiana skali obrazu lub rysunku.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
TREŚĆ (CONTENT) - istotna merytorycznie dla danego odbiorcy część informacji.
Informacja może zawierać również część dotycząca formy przedstawianej treści. Przykładem różnicy pomiędzy treścią i formą są dwie mapy, na których ta sama informacja geoprzestrzenna przedstawiona jest w różny sposób - przy pomocy różnych konwencji i w rezultacie różnych zbiorów symboli kartograficznych.
Synonim: zawartość
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
R O Z D Z I A Ł VI
MAPY TEMATYCZNE
§ 24
1. Mapy społeczno-gospodarcze są to mapy obrazujące wybrane zjawiska oraz stosunki gospodarcze i społeczne określonego obszaru.
2. Mapy społeczno-gospodarcze zawierają informacje ilustrujące określone zagadnienia z zakresu struktury zagospodarowania terenu oraz zagadnienia i zjawiska społeczne przedstawione na tle odpowiednio dobranej mapy ogólnogeograficznej lub wybranych ogólnogeograficznych elementów treści mapy zasadniczej.
§ 25
1. Mapy gospodarcze ilustrują jakościowe i ilościowe zainwestowanie lub zagospodarowanie terenu.
2. Jedną z najważniejszych map gospodarczych jest mapa zasadnicza.
1) Mapa zasadnicza jest to źródłowe opracowanie kartograficzne, zawierające informacje o przestrzennym rozmieszczeniu obiektów ogólnogeograficznych oraz elementów ewidencji gruntów i uzbrojenia terenu.
2) Mapa zasadnicza stanowi:
- podstawowy materiał kartograficzny wykorzystywany do różnorodnych potrzeb gospodarki narodowej, a w szczególności gospodarki ziemią, planowania przestrzennego, projektowania lokalizacji inwestycji itd.,
- źródłowe opracowanie kartograficzne do sporządzania innych wielkoskalowych i średnioskalowych map tematycznych oraz aktualizacji mapy topograficznej w skali 1:10000 (1:5000).
3) Mapa zasadnicza powinna być utrzymywana w stanie bieżącej aktualności.
4) Na treść mapy zasadniczej składają się:
- osnowa matematyczna,
- granice: państwa, podziału administracyjnego,
- jednostek ewidencyjnych, działek oraz użytków gruntowych,
- ogrodzenia trwałe,
- budowle i budynki,
- urządzenia inżynieryjno-techniczne nadziemne i naziemne,
- uzbrojenie podziemne,
- drogi i urządzenia towarzyszące,
- koleje i urządzenia towarzyszące,
- wody i urządzenia towarzyszące,
- rzeźba terenu i sztucznie ukształtowane formy terenu,
- rodzaje użytków gruntowych i pokrycie szatą roślinną,
- tereny rekreacji, zabaw i sportu,
- pomniki, cmentarze, figury i krzyże przydrożne,
- opisy informacyjne związane z treścią mapy,
- kontury klasyfikacji gruntów i ich oznaczenia oraz numery działek, zgodnie z operatem ewidencji gruntów.
5) Szczegółowy zakres treści dla poszczególnych skal oraz kartograficzną formę jej przedstawienia określa instrukcja dotycząca zasad opracowania mapy zasadniczej (K-1).
6) Mapę zasadniczą opracowuje się w skalach 1:500, 1:1000, 1:2000 i 1:5000.
7) Dla określonego obszaru opracowuje się tylko jedną mapę zasadniczą w odpowiednio dobranej skali.
8) Skalę mapy zasadniczej dobiera się w zależności od:
- stopnia zagęszczenia terenu obiektami ogólnogeograficznymi stanowiącymi treść mapy zasadniczej,
- stopnia zainwestowania terenu w urządzenia inżynieryjno-techniczne,
- przewidywanych zamierzeń inwestycyjno-gospodarczych.
9) Układy współrzędnych dla mapy zasadniczej, podział na sekcje oraz godła arkuszy podano w rozdziale III § 9.
10) Błąd kartowania osnowy matematycznej na czystorysie mapy zasadniczej nie może przekroczyć 0.15 mm,
11) Średni błąd położenia punktów sytuacyjnych I grupy dokładnościowej na pierworysie nie może przekroczyć 0.3 mm względem najbliższych punktów osnowy geodezyjnej.
Średni błąd położenia punktów pozostałych elementów treści mapy nie może przekraczać 0.6 mm.
12) Wielkości średnich błędów wysokości warstwic są identyczne jak na mapach topograficznych (§ 21, ust. 4).
13) Do opracowania mapy zasadniczej dopuszcza się stosowanie wszystkich dostępnych i uzasadnionych technicznie i ekonomicznie metod pod warunkiem zachowania wymagań ustalonych dla mapy zasadniczej w ust. 2, pkt. 10, 11, 12.
3. Zakres i stopień szczegółowości treści poszczególnych rodzajów map gospodarczych oraz formę graficzną tych map i ich skale ustalają instrukcje K-1, K-3 i odpowiednie instrukcje resortowe.
4. Materiałami źródłowymi do opracowania map gospodarczych w zależności od skali są:
1) wyniki specjalnych pomiarów i badań terenowych,
2) dane opisowe i liczbowe dotyczące specjalistycznych charakterystyk technicznych,
3) szczegółowe opracowania kartograficzne dotyczące opracowywanej tematyki mapy.
§ 26
1. Mapy społeczne zawierają informacje ilustrujące określone zagadnienia z zakresu zjawisk i stosunków demograficznych, charakterystyki warunków socjalno-bytowych oraz ich powiązań ze strukturą zagospodarowania przestrzennego, przedstawione na tle odpowiednio dobranej mapy ogólnogeograficznej lub wybranych ogólnogeograficznych elementów treści mapy zasadniczej.
2. Zakres i stopień szczegółowości treści poszczególnych rodzajów map społecznych oraz formę graficzną tych map i ich skale określa się każdorazowo w zależności od potrzeb.
3. Materiałami źródłowymi do opracowania tych map są odpowiednio dostosowane do treści tematycznej materiały wymienione w § 25 ust. 4.
§ 27
1. Mapy przyrodnicze są to opracowania kartograficzne ilustrujące stan zasobów naturalnych, zjawiska fizjograficzne i wzajemne powiązania występujące między poszczególnymi czynnikami środowiska przyrodniczego oraz skutki działalności ludzkiej w zakresie przeobrażeń tego środowiska na określonym obszarze.
2. Zakres i stopień szczegółowości treści poszczególnych rodzajów map przyrodniczych oraz formę graficzną tych map i ich skale określa się podobnie jak w § 26 ust. 2.
3. Materiałami źródłowymi dla opracowania map przyrodniczych są odpowiednio dostosowane do treści tematycznej materiały wymienione w § 25 ust. 4.
Źródło: Instr. techn. O-2, 1987
http://www2.dcs.hull.ac.uk/CISRG/publications/DPs/DP5/DP5.html
International Cartographic Association, Multilingual Dictionary of Technical Terms in Cartography 1973
British Cartographic Society (BCS)
The art, science and technology of making maps, together with their study as scientific documents and works of art. In this context maps may be regarded as including all types of maps, charts and sections, three dimensional models and globes representing the Earth or any celestial body at any scale. (ICA, 1973, p 1)
węższe znaczenie maps is defined as a "representation, normally to scale and on a flat medium, of a selection of material or abstract features on, or in relation to, the surface of the earth or of a celestial body" (ICA, 1973, p 7).
http://www.usm.maine.edu/~maps/essays/andrews.htm ponad 300 definicji map
187) A representation, normally to scale and on a flat medium, of a selection of material or abstract features on, or in relation to, the surface of the earth or of a celestial body (International Cartographic Association Commission II, Multilingual dictionary of technical terms in cartography (Wiesbaden, 1973), p. 7. Quoted in Stamp and Clark (1979). Confirmed by R. W. Anson, chairman, ICA publications committee, 17 March 1994).
http://go.owu.edu/~jbkrygie/krygier_html/geog_353/geog_353_lo/geog_353_lo02.html
International Cartographic Association (ICA): Cartography is "the art, science, and technology of making maps, together with their study as scientific documents and works of art. In this context may be regarded as including all types of maps, plans, charts, and sections, 3D models and globes representing the Earth or any celestial body at any scale.
WYBRANE CECHY MAPY
SZCZEGÓŁOWOŚĆ - stopień nagromadzenia szczegółów treści mapy.
DOKŁADNOŚĆ - stopień matematycznej zgodności położenia poszczególnych elementów treści na mapie i w terenie.
WIERNOŚĆ - zgodność treści mapy ze stanem faktycznym.
KARTOMETRYCZNOŚĆ - możliwość mierzenia długości, kątów lub pól z dokładnością odpowiadającą skali mapy i odwzorowaniu.
CZYTELNOŚĆ - możliwość łatwej i szybkiej percepcji treści w określonych warunkach.
CIĘŻAR GRAFICZNY - stosunek powierzchni zadrukowanej elementami graficznymi do niezadrukowanej.
Źródło: L. Brokman: Redakcja map... 1989
WYBRANE ELEMENTY MAPY
SKALA MAPY (MAP SCALE) - stosunek długości odcinka na mapie analogowej do długości tego odcinka w terenie. * Termin skala jest również stosowany, choć nie całkiem poprawnie, do mapy cyfrowej lub bazy danych topograficznych celem porównawczego określenia szczegółowości i dokładności danych cyfrowych oraz ich pochodzenia, np. z digitalizacji mapy analogowej o przyjętej skali.
LEGENDA MAPY (MAP LEGEND) - wykaz znaków występujących na mapie wraz z objaśnieniami oraz uzupełniające informacje o mapie.
GODŁO MAPY (MAP NOMENCLATURE) - alfanumeryczne oznaczenie położenia sekcji (arkusza) mapy wykonanej zgodnie z przyjętym podziałem sekcyjnym, dotyczy np. mapy średnioskalowej pokrywającej obszar całego kraju.
Źródło: Internetowy Leksykon Geomatyczny
MAPA OGÓLNOGEOGRAFICZNA - mapa przedstawiająca z jednakowym stopniem szczegółowości główne elementy krajobrazu Ziemi.
MAPA TEMATYCZNA - mapa eksponująca wybrane elementy środowiska geograficznego i określone procesy lub zjawiska przyrodnicze i społeczno-gospodarcze.
MAPA TOPOGRAFICZNA - mapa ogólnogeograficzna w skali 1:1000000 i w skalach większych.
MAPA ZASADNICZA - mapa sytuacyjno-wysokościowa w skalach 1:500 ÷ 1:5000, zawierająca również wybrane elementy ewidencji gruntów i uzbrojenia terenu.
MAPA PRZEGLĄDOWA - mapa przedstawiająca uogólnione informacje o określonych obiektach lub zjawiskach.
MAPA PODKŁADOWA - mapa sporządzona w formie umożliwiającej uzupełnienie rysunku innymi elementami.
MAPA SYTUACYJNO-WYSOKOŚCIOWA - mapa przedstawiająca elementy sytuacyjne terenu i rzeźbę terenu.
MAPA WIELOARKUSZOWA - mapa sporządzona w jednolity sposób na więcej niż jednym arkuszu.
MAPA SEKCYJNA - mapa wieloarkuszowa, której poszczególne arkusze powstają w wyniku przyjętego podziału sekcyjnego.
MAPA JEDNOSTKOWA, MAPA OBRĘBOWA - mapa, na której rysunek treści jest zawarty w granicach określonej jednostki terytorialnej.
MAPA BOCZNA, KARTON - mapa dodatkowa umieszczona na danym arkuszu, związana z mapą główną.
MAPA UPLASTYCZNIONA - mapa, której wybrane elementy treści przedstawiono sposobami graficznymi dającymi efekt przestrzenny.
MAPA CIENIOWANA - mapa uplastyczniona przez nadanie świateł i cieni rysunkowi rzeźby terenu.
MAPA ANAGLIFOWA - mapa zawierająca dwa obrazy tego samego terenu, sporządzone w dwóch kolorach, przesunięte o wartość paralaksy, odczytywane jako model przestrzenny za pomocą dwukolorowych okularów.
MAPA DOTYKOWA, TYFLOMAPA - mapa przeznaczona dla niewidzących i słabowidzących, której treść jest przedstawiona w sposób umożliwiający jej odczytanie za pomocą dotyku.
DIAMAPA - mapa w postaci jednego lub kilku diapozytywów nakładkowych przeznaczona do demonstracji za pomocą rzutnika.
FOTOMAPA - obraz fotograficzny terenu sporządzony z przetworzonych strefowo zdjęć lotniczych.
ORTOFOTOMAPA - obraz fotograficzny terenu sporządzony z przetworzonych różniczkowo zdjęć lotniczych.
MAPA FOTOGRAFICZNA - mapa zawierająca przetworzony obraz fotograficzny terenu, elementy osnowy matematycznej, nazewnictwo i opis pozaramkowy.
MAPA SATELITARNA - mapa, która w swej treści zawiera przetworzony obraz satelitarny.
KARTOGRAM - mapa, na której wartości względne zjawisk i faktów, odnoszące się do jednostek terytorialnych, są przedstawione przez pokrycie tych jednostek deseniem lub barwą wg przyjętej skali.
KARTODIAGRAM - mapa, na której ilościowe charakterystyki zjawisk i faktów są przedstawione za pomocą wykresów lub diagramów.
MAPA SKOROWIDZOWA - mapa przedstawiająca zasięgi map należących do określonego zbioru.
MAPA DO SPADU - mapa, której treść sięga krawędzi papieru.
MAPA SERYJNA - mapa wchodząca w skład serii map.
SERIA MAP - zbiór map opracowanych wg jednolitych założeń redakcyjnych.
ATLAS - usystematyzowany zbiór map tworzących celowy związek, polegający na ich łącznym funkcjonowaniu, opracowany jako jednolite dzieło.
Źródło: PN-87/N-02260