28.01.2013 - egzamin 9:00 - 15 minut

14.01 - nie ma wykładu i może 21.01

17.12 wyklad w innych godzinach-patrzec w ogloszenia

Metody badań społecznych - wykłady

Test - wykłady i lektury-jednokrotnego wyboru 40-50pytań

Literatura: to co pogrubione obowiązkowo!!!

1. Jerzy Kmita „wykłady z logiki i metodologii nauk” - druga część tej książki (obowiązkowo)rozdział”wyjaśnienie, interpretacja humanistyczna”

2. Tadeusz Buksiński „metodologiczne problemy uzasadniania wiedzy historycznej”

3. Jerzy Topolski „metodologia historii”

4. Heliodor Muszyński „wstęp do metodologii pedagogiki”

5. Earl Babbie „badania społeczne w praktyce” dobrze napisany (obowiązkowo)rozdzial”logika doboru próby”

6. Nachmias „metody badawcze w naukach społecznych” o metodach jakościowych rozdział”plany badawcze:eskperyment”

7. David Silverman „interpretacja danych jakościowych”

8. Krzysztof Konecki „studia z metodologii badań jakościowych:teoria ugruntowana”

9. Mieczysław Łobocki „wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych”badania ilościowe i pomiar w pedagogice”

10. J.w. „metody i techniki badań pedagogicznych”

11. Stefan Nowak „metodologii Abadan społecznych”(obowiązkowo)rozdział”prognozy samorealizujące się”

12. Grzegorz Babiński „wybrane problemy metodologii empirycznych badań socjologicznych”

13. Kotarbiński Tadeusz „elemnty teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk” rozdział „o rozumowaniu” obowiązkowo

1.Pojęcie metodologii

Od starożytności wyróżniamy dwa nurty w myśli ludzkiej, dwa rodzaje refleksji:

1. O zewnętrznej rzeczywistości oraz psychicznym wnętrzu człowieka

2. O sposobie poznawania rzeczywistości zewnętrznej i własnego wnętrza.

Stawiano także pytania o to jaki jest świat oraz o sposoby poznania tego świata. Pytania te wyłoniły dwa główne działy filozofii: ontologie i epistemologie.

2. metodologia definicje

- gr. methodos oznacza drogę, sposób, logos oznacza naukę. dały one początek pojęciu metodologii.

-metodologia to nauka o metodzie, nauka o nauce, metanauka

-każda z nauk poza nielicznymi posiada swój realny przedmiot i obiekt, np. geologii-ziemia, pedagogika- społeczeństwo, ekonomia-gospodarka. Są to tzw. nauki pierwszego rzędu, nauki realne czyli takie które maja realne przedmiotowe odniesienie.

-sposoby poznania w naukach realnych nazywa się metodologia nauk realnych

-przedmiot to są zawsze zjawiska i procesy a obiekt to „nośnik, nosiciel” tych zjawisk, procesów

3. W naukach realnych, w wyniku poznania, badania empirycznego, powstają wytwory zwane teoriami.

• W żadnej nauce nie ma wyłącznie jednej teorii

• Teorie dot. zawsze i tylko zjawisk bądź procesów.

• Zjawiska oraz procesy stanowią przedmiot badan .

• Przedmiotem metodologii są czynności poznawcze uczonych oraz ich rezultaty

• Czy te rezultaty są realne? Tak bo uczeni żyją i tworzą w danym czasie i miejscu.

4.Metodologia a prawda

Koncepcje prawdy:

• Sofiści (beczka Diogenesa)-nie wierz samym zmysłom kontroluj ich działanie przez umysł

• Platon- maksymalistyczna teoria poznania: wiedza jest pewna, prawdziwa, bezwzględna, ogólna i generalna, nie musi być użyteczna

• Arystoteles - Klasyczna koncepcja prawdy - zgodność myśli z rzeczywistością

• Racjonalna teoria prawdy(Rene Descartes)-rozum stanowi ostateczne narzędzie rozstrzygające o prawdziwości wiedzy. W umyśle dokonuje się dialektyka, czyli usuwanie sprzeczności.

• Koncepcja jaskini(Roger Bacon)- koncepcja prawdy doświadczalnej, eksperymentalnej. Doświadczenie jedynym sposobem potwierdzenia lub obalenia fragmentów wiedzy.

• Empiryzm angielski(John Lock i David Hume) - indukcjonizm wychodzi się od danych empirycznych uogólnia oraz dedukcjonizm wychodzenie z całokształtu

5.Metodologia a prawda

W dowiecznej dyskusji na temat prawdy-jej rozumienie i roli w nauce można wyróżnić 2 zasadniczy nurty:

1. Przyrodoznawczy- preferuje się tu metodologie nauk przyrodniczych jak typowa dla wszystkich nauk wraz z Obserwacja, eksperymentem, matematyzacja oraz wykorzystaniem statystki jako technikami

2. humanistyczny - eksponuje się tu historiozofię i - przede wszystkim - metodę rozumienia. Podwaliny pod nurt humanistyczny położył autor koncepcji rozumienia VERSTEHEN Wilhelm Dilthey POTEM ROZWINAL TO WEBER. Zakładał on ze świat kultury znacznie rożni się od świata przyrody i musi wykształcić własne metody badawcze. Jest także prekursorem ekspansji nauk historycznych w obrębie nauk społecznych verstehen - metoda ze badacz ma narzędzia by lepiej rozumieć podmiot lepiej niż on sam się rozumie.

3. Na styku tych 2 nurtów pojawiły się inne koncepcje prawdy jak: prawda w sensie pozytywistycznym - prawdziwe jest to co użyteczne, prawda w sensie psychologicznym - prawdziwe jest to co jest zgodne z sadami i przekonaniami ludzi oraz koncepcja PRAXIS czyli prawdziwe jest to co zostało potwierdzone przez praktykę społeczną (Karol Marks).

4. Współcześnie można także mówić o koncepcji prawdy logicznej: prawdziwym jest takie zdanie danego systemu, które jest niesprzeczne z dowolnym innym zdaniem tego systemu.

Odnosząc się do koncepcji abstrahujących od doświadczenia i społecznej praktyki można także wskazać na koncepcje prawdy, który stronią od prawdy:

a) konwencjonalizm-ujmuje on ustalenie naukowe jako wynik umowy. Inaczej można by także nazwać ten nurt arytmetyczna koncepcja prawdy-prawda jest rezultatem glosowania większości

b) instrumentalizm-ujmuje on naukowość jako ułatwienie w oglądzie świata, niezależnie od jego prawdziwego poznania. Ważne by pojęcia, twierdzenia pozwala na opis rzeczywistości. Prawdziwość opisu jest nieistotna, ważniejsze jest segregowanie, szufladkowanie rzeczywistości.

c) kalendarzowa koncepcja prawdy-zakłada ze wszystko co nowe, nowsze cechuje się większa prawdziwością. Ta koncepcja pcha nas w stronę neo -kolumbizmu czyli ignorancji, bo np. jak nie znamy koncepcji X to uznajemy ze koncepcja Y jest super.

6. Podział metodologii

a)metodologia opisowa - jest charakteryzowaniem czynności badawczy w związku z tym , jak na podłoży wiedzy powiększonej o hipotezę formułuje się i kontroluje zdania proponowane na twierdzenia nauki, jak wiąże się je w teorie i systemy teoretyczne. Innymi słowy jest ona opisem czynności badaczy oraz rezultatów w danym czasie i miejscu.

b)metodologia normatywna - w oparciu o przyjęte racjonalizacje czyli modele adekwatnego postepowania naukowego, charakteryzuje realne czynności uczonych, wskazując w których miejscach ich praktyka odbiega od wzorców mogąc prowadzić do wiedzy błędnej. Metod. Normatywna formułuje pewne zalecenia, dyrektywy - jak należy poprawnie postępować by osiągnąć założony cel poznawczy.

c) metodologia genetyczna - jest to opis czynności i wytworów badawcza wraz z jego struktura, składnikami oraz uporządkowaniem w czasie. Dodatkowo zawiera się tu zespól twierdzeń orzekających, dlaczego w danym czasie i miejscu upowszechnił się dany wzorzec uprawiania nauki.

d)metodologia funkcjonalna- jest to opis czynności badaczy wzbogacony o powiazanie tych czynności oraz wytworów z następstwami ich działalności, z umysłowością epoki w której realizuje się poznanie.

7.Podział metodologii wg Kazimierza Ajdukiewicza:

a)metodologia nauk formalnych -głównymi narzędziami poznani są tu reguły rachunku zdań, predykatów, systemy relacyjne, kategorie zbiorów. Pojawiają się wszędzie kwantyfikatory oraz rachunek kwantyfikatorów(znaczniki trójkąciki co się stawia przed twierdzeniem). Jest to świat liczb, relacji na tych liczbach, relacji miedzy nimi oraz operacji. Najlepszym przykładem dyscypliny formalnej jest matematyka, wraz z jej jeżykiem, czyli logika. Nauki formalne dostarczają narzędzi będących podstawa jeżyka opisu o naukach realnych. O wartości systemu decyduje nie prawdziwości epistemologiczna lecz logiczna.

b)metodologia nauk realnych -stosują indukcja, badając fragment orzeka się o całości, wiedza w naukach realnych jest obciążona błędem, nieścisłościami, bo jest wiedzą historyczną (pewne elementy tej wiedzy się przedawniają),dalej ta dezaktualizacja, osłabienie tej wiedzy wynika z tego ze sam obiekt jest zmienny i dodatkowo wiedza w naukach realnych, naukach społecznych czyli w pedagogice pochodzi z obciążeń uczonych w procesie poznawczym np. obciążenia świadomościowe ideologiczne. W naukach realnych każda wiedza nie mająca empirycznych odniesień jest wiedza bezwartościowa.

8. Podział nauk realnych

a)nauki przyrodnicze: fizyka, biologia, chemia, geologia…

b)nauki społeczne: socjologia, pedagogika, ekonomia, etnologia, psychologia, historia, prawo???(bo nie jest nauka)

c)nauki humanistyczne: filologie, nauki o sztuce i muzyce

9.Paradygmanty ujmowania rozwoju nauki

a)kumulatywistyczny paradygmat rozwoju nauki-zakłada ze każdy badacz i każde pokolenie badaczy dokłada swoja cegiełkę do naukowego gmachu, ze osiągniecia naukowe się kumulują.

b)antykumulatywistyczny(rewolucyjny) paradygmat rozwoju nauki - zakłada ze nauka podlega rewolucjom, które kwestionują jej dotychczasowy stan wiedzy i reorientują myślenie o poszczególnych zjawiskach i procesach.

PROCES POZNAWCZY W NAUKACH SPOLECZNYCH. TEORIA I JEJ FUNKCJE.

1. Proces poznawczy w naukach społecznych: cechy procesu poznawczego żeby był uznany za naukowy

-powtarzalny - drogę docierania do danych empirycznych można przebyć wielokrotnie

-porównywalny - musi dotyczyć tego samego problemu

Z zagadnieniem porównywalności wiąże się:

a)standaryzacja-następuje ona dzięki posługiwaniu się tym samym narzędziem, do tego zakłada standaryzacje roli badacza(obiektywizm)

b)naturalizacja-pozyskiwaniu danych w tych samych warunkach, najlepiej w warunkach najbliższych przedmiotowi badania

c)kategoryzacja-zamykanie możliwych reakcji przedmiotu w procesach obserwacyjnych oraz respondenta w procesach komunikacyjnych, inaczej: ujmowanie tych reakcji w gotowych członach, które ułatwiają porównywanie tzn. w narzędziu badawczym np. w ankiecie stosowanie pytań zamkniętych

-intersubiektywna komunikowalność czyli ten sam jeżyk teoretyczny

-intersubiektywna kontrolowalność - możliwość sprawdzania wyników badań przez innych badaczy

Proces poznawczy który spełnia powyższe wymogi, a także jest celowy i systematyczny nazwiemy naukowym. Musi jednak dotyczyć problemów poznawczo ważkich lub i praktycznie znaczących.

2. Kontrola twierdzeń jako zadanie metodologii - kontrola twierdzeń jako element postepowania badawczego

Epistemologia jest filozoficzna nauka o wszelkim poznaniu, zaś metodologia jako część epistemologii zajmuje się poznaniem uczonych. Do jej zadań należą:

-formułowanie zadań proponowanych na twierdzenia nauki (danej dyscypliny empirycznej)

-kontrola zdań proponowanych na twierdzenia nauki

-leczenie skontrolowanych zdań w szersze zespoły a tych w systemy

3. Kontrola twierdzeń w nauce może mieć następujące wyniki:

-falsyfikacja: to rozstrzygniecie o nieprawdziwości zdania, inaczej jest to odrzucenie, obalenie zdania, falsyfikacja prowadzi do twierdzeń orzekających o braku. Można uznać zdanie za nieprawdziwe w sensie logicznym, epistemologicznym lub psychologicznym(w pedagogice nie, w naukach przyrodniczych jest)

-dyskonfirmacja: jest to podważanie twierdzenia czyli osłabienia jego uzasadnienia, twierdzeniu ubywa wiarygodności (w naukach społecznych i pedagogice jest)

-konfirmacja: to uznanie zdania za wysoce prawdopodobne ze względu na jego dotychczasowe uzasadnienie, inaczej jest to przechodzenie od hipotezy do zdania uzasadnionego empirycznie, przez pewna liczbę prób badawczych, jednak nie można osiągnąć weryfikacji poprzez powiększenie liczby prób empirycznych

-weryfikacja :jest to całkowite potwierdzenie zdania, czyli uznanie zdania za prawdziwe prawdziwość oznacza tu obowiązywanie zawsze wszędzie bez wyjątku

W naukach społecznych w tym w pedagogice nie można doprowadzić do pełnej falsyfikacji twierdzenia ani do jego weryfikacji dlatego mówimy jedynie o dyskonfirmacji lub konfirmacji, bo przedmiotem jest człowiek a on się zmienia.

4.Teoria:pojecie i funkcje

Teoria jest rezultatem działania uczonych. Dotyczy to wszystkich nauk realnych. Samo rozumienie teorii różnic się jednakże na gruncie różnych nauk. Najogólniej rozumienie to może być:

a)restryktywne - nauki przyrodnicze

b)łagodne- nauki społeczne.

5.Strukturalne ujęcie teorii SUT

Teoria - to zespól twierdzeń teoretycznych uporządkowanych semantycznie lub syntaktycznie.

Ujęcie semantyczne- za teorie uznaje się tu zespól twierdzeń teoretycznych połączonych relacjami znaczeniowymi, a wiec mających wspólne odniesienie do tego samego przedmiotu.

Ujęcie syntaktyczne- za teorie uznaje się tu zespól twierdzeń teoretycznych powiązanych ze sobą relacjami wynikania logicznego czyli jest to schemat logiczny w którym z racji wyprowadzamy następstwa a z następstw inferencyjne konsekwencje, x jest otyły -> x nie zdobędzie medalu na 100m -> x nie wystąpi w zawodach

6.Eksplanacyjne ujęcie teorii-wyjaśniające

Eksplanacyjne ujęcie teorii - za teorii uznaje się tu zespól zdań sprawdzalnych czyli dających się sprawdzić empirycznie, potwierdzonych w sposób umożliwiający powtórzenie kontroli przez innych badaczy, które to zdania wyjaśniają jakaś klas efektów czyli zjawisk lub procesów i pozwalają w oparciu o te wyjaśnienia bądź to adekwatniej rozumieć świat bądź efektywniej praktycznie działać.

7.Proponowane ujęcie teorii

W naukach społecznych oraz węziej w pedagogice proponuje się następujące rozumienie teorii. Teoria- to zespól zdań empirycznie uzasadnionych powiązanych semantycznie, orzekających o związkach, w miarę generalnych i ogólnych.

8.Twierdzenia teoretyczne

a) to takie zdania, które orzekają o związkach, a nie o uwarunkowaniach , gdzie związek to wzajemny wpływ czynników; warunkowanie to powiazanie stanów rzeczy

b)twierdzenia teoretyczne powinny mieć postać okresu warunku, implikacji.

c) Twierdzenia teoretyczne musze być maksymalnie generalne - czyli maksymalna generalność oznacza ze twierdzenie ma szerokie odniesienie przedmiotowe; generalizować to inaczej-rozszerzać

d) twierdzenia teoretyczne powinny być wysoce ogólne - ogólność to zdolność do wyprowadzania z danego zdania inferencyjnych konsekwencji

maksymalna Ogólność oraz generalność nazywa się uniwersalnością.

e)twierdzenia teoretyczne to takie zdanie które zawiera terminy teoretyczne, terminy teoretyczne nie maja bezpośrednich predykatów empirycznych

Podsumowanie - w wersji restrykcyjnej wymaga się od twierdzeń teoretycznych utrzymania okresu warunku a w wersji łagodnej wymaga się jedynie zawarcia terminów teoretycznych.

GŁÓWNE STANOWISKA I ANTYNOMIE W UJMOWANIU RZECZYWISTOŚCI

1. Antonomia to zestawienie (w warstwie epistemologicznej(E) i ontologicznej(O) dot. budowy świata):

1. Naturalizm vs. Antynaturalizm

• Naturalizm w warstwie ontologicznej przyjmuje ze istnieje jedna rzeczywistość przyrodniczo społeczna, istnieją w tej rzeczywistości prawidłowości tego samego rodzaju. Wszędzie istnieją, występują regularności.

W warstwie epistemologicznej naturalizm twierdzi że istnieją wspólne wszystkim dyscyplinom naukowym sposoby poznania, dla których najbardziej typowe są obserwacja, oraz eksperyment. Każdy przedmiot poznania można ująć w sposób mierzalny i opisać matematycznie. Różnice pomiędzy dyscyplinami mają charakter wtórny i sprowadzają się do nieco innego ujęcia określonych aspektów tego samego przedmiotu. Naturalizm zrodził się pod wpływem nauk przyrodniczych, fizyki, biologii, postępu w zakresie badawczym tych nauk, ale pewne sposoby myślenia naturalistyczne sposoby myślenia które w naukach społecznych przyjmują postać scjentyzmu można tez nazwać pewnym duchem epoki. Jest teza naturalizmu że żadne wielki teorie nie maja sensu, więc opowiada się za tzw. teoria średniego zasięgu. (nie globalnych spraw, ani mikro).

• Antynaturalizm - w warstwie ontologicznej zakłada że istnieją dwie różne rzeczywistości: natura oraz kultura, w ramach tych dwóch rzeczywistości działają inne prawidłowości. W przyrodzie mówi się o tzw. żelaznych koniecznościach np. grawitacja, w świecie kultury działa przypadek, możliwość określone przede wszystkim wolą działających podmiotów. W przeciwieństwie do naturalizmu rzeczywistość ujmuje się zawsze jako konkretną, istniejącą w danym czasie i miejscu.

W warstwie epistemologicznej antynaturalizm przyjmuje dwa niezależne sposoby poznania tych dwóch światów. W świecie przyrody można stosować eksperyment, zewnętrzną obserwacje oraz metody statystyczne. W celu poznania obiektów społeczno- humanistycznych nie wolno stosować eksperymentu laboratoryjnego którego schemat nie może być nawet modelem postępowania. Stwierdza się że rzeczywistość kulturowa ma charakter jakościowy i przypisywanie cyfr różnym stanom rzeczy nie jest równoznaczne z ich matematycznym ujęciem. Rzeczywistość kulturowa wymaga opisu typologicznego a nie klasyfikacyjnego. Klasyfikacja - będąc zaliczonym do jednej klasy nie można być w innej klasie będąc kobietą nie można być mężczyzna, w typologii granice nie są tak wyraźne i można być tu i tu. To samo zachowanie np. witanie się może być pożądane, jako uprzejme ale w innym kontekście kulturowym może być zachowaniem niepożądanym. Wiedz dotycząca kultury w większym stopniu daje się wyrazić poprzez modele opisowe będących przybliżeniami wiedzy, a niżeli za pomocą funkcji i modeli ekonometrycznych. Antynaturalizm preferuje poznawanie kultury za pomocą metody monograficznej, typologicznej, oraz historyczno- porównawczej. Antynaturalizm przyjmuje także że każda rzeczywistość, ostatecznie załamuje się w świecie podmiotów i musi być ujmowana przez pryzmat ich doświadczeń oraz wraz z ich interpretacja. Sposób poznania musi być procesualny, całościowy oraz dynamiczny(Np. metoda biograficzna). Antynaturalizm preferuje, dopuszcza stosowanie następujących technik komunikacyjnych, socjometrycznych, projekcyjnych, częściowo testowych oraz obserwacyjnych.

2. Indywidualizm vs. Antyindywidualizm

• Indywidualizm w warstwie ontologicznej przyjmuje że w rzeczywistości istnieją tylko indywidua, wytwory ich działań oraz sensy czyli znaczenia. Wszystko co ponad indywidualne ma charakter fikcji lub skrótowej etykiety. W warstwie epistemologicznej indywidualizm kładzie nacisk na badanie indywiduów oraz ich wytworów ale zawsze w powiązaniach z uwzględnieniem wzajemnych relacji między nimi. Szeroko wykorzystuje się techniki nastawione na obserwacje i komunikacje, a także próbuje się dotrzeć do podstaw myślenia potocznego.

• Antyindywidualizm zakłada w warstwie ontologicznej że istnieją w rzeczywistości grupy…ponad indywidualne, od najmniejszych jak rodziny, grupy rówieśnicze poprzez pośrednie jak społeczności lokalne aą po największe jak np. społeczności międzynarodowe. Elementy te stanowią ciąg składający się na mikro, mezo i makro struktury. Istotą tych całości są nie tylko więzi, lecz także pewne cechy globalne np. historia, tradycja, kultura, doświadczenia zbiorowe itp. Zakłada się też że na poziomie różnych całości istnieją prawidłowości specyficzne, na poziomie mikro np. na poziomie rodziny wychowanie jako proces. Na poziomie społeczności lokalnej np. rodzaj działań o charakterze stowarzyszeniowym czy obywatelskim, samorządność, na poziomie makro na poziomie społeczeństw globalnych, międzynarodowych np. procesy kształtowania cywilizacyjnych tożsamości. Antyindywidualizm zakłada w warstwie epistemologicznej że chcąc zbadać określone zjawiska lub procesy jednego rzędu np. społeczności lokalnej zawsze musimy je uchwycić w kontekście całości nadrzędnej i przez pryzmat części istotnych. Badanie jest zawsze badaniem kontekstowym albo nawet wieokontekstowym. Podejście antyindywidualistyczne zakłada również istnienia pewnych cech globalnych jak np. struktura społeczna czy system edukacyjny, organizacja czy instytucjonalizacja. Z antindywidualizmem jako stanowiskiem epistemologicznym wiąże się dodatkowo dwie struktury metodologiczne: antyredukcjonizm (holizm) oraz redukcjonizm. Antyredukcjonizm to stanowisko które zakłada że nie wolno poprzez zbadanych mniejszych części orzekać o tym co zachodzi w szerszych całościach i odwrotnie. Z antredukcjonizmem wiąże się postulat holistyczny który zakłada że rzeczywistość da się opisać w całej złożoności w sposób wielostronny i z charakterystyką wielu poziomów. Redukcjonizm wyraża się w tym że całość wyższego rzędu charakteryzuje się poprzez przebadanie losowej próby indywiduów.

3. Historyzm vs. Ahistoryzm

• Historyzm w warstwie ontologicznej rozumie się jako czasowo-przestrzenną lokalizację twierdzeń, wydaje się ze podeście historyczne jest naturalne dla każdej nauki ale tak nie jest bo nie które nauki rezygnują z tej lokalizacji czasowo-przestrzennej twierdzeń i tu np. gdy np. w chemii czy matematyce czas i przestrzeń nie jest możliwa do podania to podaje się warunki towarzyszące. Historyzm zakłada że każde zjawisko i każdy proces są zawieszone w jakimś czasie i dzieją się w jakimś miejscu. Czas i miejsce pełnia tu funkcję skrótowego zapisu ogólnych ram życia społecznego. Historyzm zakłada również że nawet zjawiska o tej samej strukturze przebiegają inaczej w innym otoczeniu społeczno-kulturowym.

W warstwie epistemologicznej historyzm przyjmuje że istota poznania jest zmiana realizująca się w strukturach. Historyzm metodologiczny należy odróżnić od historyzmu potocznego który wyraża się w rozmaitych poglądach na historie zwłaszcza najnowszą i ma zabarwienie ideologiczne. W podejściu historycznym stosuje się specyficzne metody w tym analizę źródeł i świadectw z minionych lat, epok. Opracowania „historyczne” mają charakter monograficzny, a metoda monograficzna idzie zwykle w parze z metoda historyczno-porównawczą. Metoda historyczno-porównawcza (analiza tych samych zjawisk i procesów w różnym czasie i miejscach geograficznych) pozwala uchwycić zmiany( i tym samym rozwój, postęp ale i regres).

• Ahistoryzm jako stanowisko metodologiczne - ahistoryzm odrzuca historię oraz lokalizację czasowo-przestrzenna twierdzeń np. na rzecz kwantyfikatorów(dyscypliny ahistoryczne to fizyka, chemia, matematyka).

4. Strukturalizm vs. Amorfizm

• Strukturalizm jako stanowisko ontologiczne przyjmuje że wszystkie obiekty (całości) posiadają strukturę, a więc takie ułożenie części (elementów bądź stanów rzeczy), który może przyczyniać się do trwania rozwoju bądź rozpadu obiektów czy przedmiotów. Różne struktury systemu pozostają we wzajemnych relacjach. Nie tylko bezpośrednie oddziaływania ale też pośrednie powodują że wpływa się na dane struktury (akupunktura, edukacja-rynek pracy). W naukach społecznych nie ma odwrotu od strukturalizmu. Strukturalizm zakłada podwójna zależność: całość użycza swej mocy częściom, a części odbudowują całość.

Struktura-to takie wzajemne ułożenie części, w którym każda ze składowych jest powiązana z dowolną inną, gdzie zmiana jednej wywołuje zmiany innych części, a zanik pewnych wyróżnionych części bądź stanów rzeczy powoduje przekształcenie jednej struktury w inną, albo rozpad struktury.

W warstwie epistemologicznej strukturalizm zakłada poznawanie tego co trwa i jest strukturą. Zakłada także badanie zmian zachodzących w obrębie struktury (podejście strukturalne nakazuje, postuluje badanie wzajemnych powiązań i mechanizmów zmiany tych powiązań).

• Amorfizm zakłada ze rzeczywistość jest chaotyczna i nie da się w niej wydzielić, jakiś wiodących elementów. W warstwie epistemologicznej zakłada się badanie dowolnych (przypadkowych) relacji. Nie ma struktury więc badamy cokolwiek.

5. Obiektywizm vs. Subiektywizm

• Obiektywizm w warstwie ontologicznej zakłada że istnieją pewne prawidłowości niezależne od obiektów, których dotyczy. Prawidłowości te mogą się pojawić w świecie przyrody, w świecie społecznym, a także w psychice człowieka. Obiektywizm preferuje prawidłowości niezależne od woli i świadomości indywiduów. W życiu społecznym obiektywnymi czynnikami są czynniki biologiczne, geograficzne, częściowo demograficzne i częściowo ekonomiczne.

• Subiektywizm zakłada że najważniejszymi czynnikami są w życiu społecznym emocje , wiedza, wola podmiotu, zachowania. Przez nie filtruje się wpływ tego co obiektywne (czynniki obiektywne działają na ludzi, społeczeństwo zawsze przez ich subiektywne okulary). Do czynników subiektywnych zaliczamy emocje, świadomość, zachowania ludzi (Florian Znaniecki status obiektywności przypisywał także wartościom).

6. determinizm vs. Indeterminizm

• Determinizm warstwa ontologiczna- zakłada że w życiu społecznym istnieją żelazna prawidłowości oraz bezwyjątkowość. Determinizm wiąże się z dwoma skrajnymi przypadkami: konieczności (coś zajść musi ) oraz niemożliwości (coś zajść nie może).

W warstwie epistemologicznej determinizm zakłada możliwość zbudowania uniwersalnych teorii- specyfikacji praw. Skrajny determinizm zarówno w warstwie ontologicznej jaki epistemologicznej jest właściwie nie możliwy w naukach społecznych ale łagodna wersja tak jest wskazany, pożądany (osłabiony determinizm jest wskazany).

• Indeterminizm przyjmuje że wszystko jest chaosem, wszystko jest możliwe, nie ma prawidłowości (wszystko zależy od ludzi). W warstwie epistemologicznej indeterminizm głosi ze żadnej teorii nie da się zbudować a nauka może jedynie tworzyć opis, w tym opis typologiczny.

7. Aksjologizm vs. Neutralizm (odnoszą się do ról wartości w poznaniu humanistycznym)

• Neutralizm w warstwie epistemologicznej zakłada że wiedza, poznania, badanie empiryczne powinno być wolne od wartości , od wartościowania. Musi zatem zawierać zdania oznajmujące, pozbawione celów i norm, bo tylko taka wiedza może być kontrolowana. W naukach społecznych przedstawicielem tego był Stanisław Ossowski.

Alexis de Tocqueville - baron francuski który wyjechał do ameryki napisał książkę o rewolucji francuskiej i książkę o demokracji w Ameryce. Ta analiza barona francuskie zagorzałego przeciwnika demokracji jest uznawana za najlepszych i najbardziej obiektywna analiza demokracji w stanach zjednoczonych.

• Aksjologizm dopuszcza role wartości, normy i cele w poznaniu, w badaniu empirycznym, w twierdzeniach.

8. Teleologizm vs. Opcja bezkierunkowa

• Teleologizm zakłada że rzeczywistość rozwija się w dającym się wskazać kierunku. Zadaniem nauki jest rozpoznanie tego kierunku i wskazanie uwarunkowań rozwoju.

• Opcja bezkierunkowa zakłada że rzeczywistość jest chaotyczna jest nieustannym stawaniem się, i to badacze nakładają na nią pewne kategorie porządkujące.

STRUKTURA PROCESU BADAWCZEGO

1. Wstępne sformułowanie problemu badawczego.

Zawsze problem badawczy formujemy jako pytanie(czy jak dlaczego?) ale tez nie każde pytanie jest problemem badawczym, naukowym.

Wyróżniamy następujące kryteria kwalifikujące pytanie jako problem naukowy:

• Musi ono dotyczy obiektywnego stanu niewiedzy (Pitrim Sorokin - neokolumbizm odkrywanie ameryki na nowo)

• To pytanie powinno być wyrażone w języku naukowym, musi zawierać terminy naukowe

• Musi być wiadomo jakie należy podjąć czynności żeby odpowiedzieć na to pytanie

Największe trudności są z 2 i 3 kryterium. Dodatkowo tym pytaniom, problemom badawczym stawia się kolejne pytania:

- jaka jest najbardziej adekwatna forma tego pytania

- w jakim celu badania się podejmuje, czy celem jest wypełnienie luki w wiedzy czy rozstrzygnięcie spornych problemów i dostarczenie podstaw do działań praktycznych (dwa cele: poznawczy, praktyczny)

- czy przy rozwiązaniu danego problemu wystarczy odwołać się do literatury, danych statystycznych, do zastanych badań innych badaczy

- czy przy rozwiązywaniu danego problemu wystarczy posłużyć się aparatem pojęciowym tej konkretnej dyscypliny np. pedagogiki czy trzeba odwołać się do innych nauk czy należy wyprowadzić, tworzyć własne pojęcia tzw. operacyjne definicji, robocze

2. Eksplikacja problematyki badawczej, uszczegółowienie tematu

1. Wyjaśnienie problematyki badawczej - polega na:

- wyrażenie problematyki badawczej za pomocą prostych, zrozumiałych, jednoznacznych, terminów w zdaniu

- ukazanie powiązań tematu badań, głównego problemu z problemami pokrewnymi oraz nadrzędnymi (pojęcia użyte w problemie jak rozumiemy) . paradoks moora - eksplitacji (użycie pojęć które są odpowiednikami swoimi ale są tak samo ogólne, nie konkretyzują np. presja jest to forma nacisku czyli brak wyjaśnienia masło maślane, a druga wersja paradoksu gdy używamy w wyjaśnieniu, pojęć węższych zakresowo zatem niepokrywającym znaczenia danego terminu)

- przy wyjaśnieniu tematu mamy następujące sposoby selekcji pytań i uszczegółowienia:

• Kryterium teoretyczne - polega na tym że zachowujemy najważniejsze, główne, centralne pytanie

• Kryterium metodologiczne - taki rodzaj selekcji który przebiega w oparciu o możliwość odpowiedzi na to pytanie, selekcja możliwości udzielenia odpowiedzi w oparciu o badanie

• Kryterium techniczno-organizacyjne - np. środki finansowe są zbyt skromne, albo nie damy rade zrobić ogólnopolskich badan lecz lokalne

2. Wybór i uzasadnienie hipotez badawczych

- Hipoteza - przypuszczenie badacza odnośnie problemu badawczego albo pod problemów - problemów szczegółowych hipoteza jest odpowiedzią na problem. Hipoteza jest to propozycja TWIERDZENIA naukowego.

- Każda hipoteza jako propozycja twierdzenia naukowego musi posiadać uzasadnienie, czyli odwołanie, bądź do literatury bądź do danych statystycznych bądź do danych empirycznych, zastanych.

- Źródła hipotez - na jakiej podstawie formujemy hipotezy: rozważania teoretyczne, dane statystyczne oraz dotychczasowe badania z tego zakresu, intuicja i pomysłowość badacza

-wymogi jakie stawia się hipotezą: hipoteza musi jednoznacznie odnosić się do problematyki badawczej, musi mieć uzasadnienie, musi podawać warunki sprawdzalności

3. operacjonalizacja problematyki badawczej - jest to też dobór wskaźników

- wskaźnik to cecha, zjawisko lub proces na podstawie której wnioskujemy o występowaniu innej cechy, zjawiska lub procesu (a które są niemierzalne)

-wybór zbiorowości w której będą realizowane badania

-wybór metod i technik badawczych, ten wybór musi uwzględnić następujące problemy:

• Czy problematyka badawcza może być rozpoznana przy pomocy materiałów źródłowych uzyskanych przez zastosowanie danej techniki badawczej (technika: badanie krwi, czy to starczy by daną chorobę zdiagnozować)

• Czy istnieją przeszkody uniemożliwiające zastosowanie jakiejś techniki badawczej

• Czy jest możliwe stosowanie bardziej złożonych, skomplikowanych technik dających w rezultacie bogatszy materiał (ankieta vs. wywiad pogłębiony) wywiad idzie zawsze w parze z obserwacją

- należy zdecydować na tym etapie badań:

• czy wystarczy 1 czy kilka etapów badań

• czy wystarczy 1 metoda badawcza czy kilka

• czy obserwacja powinna być dokonana w warunkach naturalnych czy konieczne jest wprowadzanie jakiś bodźców (dot. badan pedagogicznych)

-dobór źródeł - podstawowy podział: źródła zastane(to co już są) i wywołane(te co badacz wywołuje), należy się zastanowić:

• czy i które problemy badawcze mogą być rozwiązane poprzez odwołanie się do źródeł zastanych

• jakie proporcje w analizie ma mieć odwoływanie się do wypowiedzi respondentów oraz do ich zachowań

• jaki poziom abstrakcji, ogólności informacji jest wymagany

-wybór zasad, kryteriów i technik analizy danych -

• np. jakościowo czy ilościowo?, badania Nie mogą być jakościowe albo ilościowe tylko analiza badan może być jakościowa lub ilościowa

• jak krzyżowane maja być odpowiedzi np. w kwestionariuszy czy ankiecie np. wiek respondenta z pytaniem 26, taki schemat analizy musi mieć badacz przed pomiarem

4. Konstrukcja, przygotowanie narzędzi badawczych

Ostateczny kształt narzędzia badawczego wyznaczają następujące czynniki:

- zakres problematyki badawczej

-wymogi i ograniczenia techniki badawczej

-specyficzne cechy zbiorowości w której realizowany jest pomiar

-uwarunkowania techniczno-organizacyjne np. miejsce badań, czas prowadzenia pomiaru, skład zespołu badawczego

-każde pytanie czy w kwestionariuszu czy odnoszące się do sytuacji badacz-respondent, należy poddać „testowi istotności”- dlaczego się stawia takie pytanie? (zawsze przy udzieleniu odpowiedzi trzeba się samemu kontrolować, czy pytania nie wykraczają poza problematykę badawczą), dlaczego w taki sposób jest sformułowane to pytanie? (zamknięte, otwarte, ale sens gramatyczny też), czego dotyczy to pytanie, jakiego zakresu?(jakiej zmiennej tylko 1 zmiennej w 1 pytaniu 2 nie może naraz dotyczyć-czy lubisz chodzić do teatru i kina? nie , tak, trudno powiedzieć - bezsens chyba ze pytanie jest w formie tabelarycznej), dlaczego dane pytanie umieszczono w tym bloku a nie innym w tym miejscu w kwestionariuszu?(każde z pytań musi być przemyślane kiedy i po jakim pytaniu ma być jakie pytanie), w jaki sposób będą analizowane odpowiedzi na te pytania?

5. Pilotaż narzędzi badawczych - to etap postepowania badawczego który ma na celu sprawdzenie trafności narzędzi badawczych

Pilotaż odpowiada na następujące pytania (plan maximum):

• Czy problem badawczy może być rozwiązany przy użyciu przyjętych metod i technik?

• Czy został prawidłowo zoperacjonalizowany?

• Jaka jest wartość przyjętych wskaźników?

• Czy wszystkie pojęcia maja jednoznaczny sens empiryczny?

Plan minimum - by sprawdzić czy narzędzie np. kwestionariusz ankiety jest trafny, czy jest dobrze rozumiane, czy odp. udzielane są trafne, czy respondent wie o co chodzi.

Do pilotażu trafia między 5-10% próby uczestniczącej w pilotażu jak 400 osób to 40 pilotażem, nie wolno osób które trafiły do pilotażu badać w docelowym badaniu, i po trzecie nie ma takiej opcji by badacz który przeprowadził rzetelnie pilotaż nie zmienił czegoś w narzędziu, zawsze nanosi się poprawki. Pilotuje się wszelkie narzędzia, nie tylko ankiety, wszystko np. listę dyspozycji do wywiadu.

6. dobór jednostek do badań - dobór próby (logika doboru próby BUUBY-przeczytać)

-o wielkości próby decydują następujące elementy:

• Wielkość badanej zbiorowości

• Stopień jednorodności zbiorowości

• Oczekiwana dokładność wyników

• Stopień błędu przy uogólnianiu wyników 1 - alfa, d-błąd szacunku

• Rodzaj, typ doboru jednostek

• Liczba i charakter zmiennych

• Metoda i techniki badań

7. Realizacja badań empirycznych - pomiar

Fazę pomiaru trzeba organizacyjnie przygotować - faza przygotowawcza, potem faza właściwego pomiaru - wyjście do ludzi,

8. Ocena materiału empirycznego

a)wstępna ocena

- stopień realizacji próby badawczej (założyliśmy ze przebadamy 354 a przebadaliśmy 326, czemu tak trzeba spr.)

- poznanie, oszacowanie kierunku zniekształceń próby (np. więcej przebadaliśmy mężczyzn niż kobiet, albo ze wsi niż miasta)

- eliminacja materiałów niepełnych oraz nieprawidłowo pozyskanych, wypełnionych

- ustalenie szczegółowych problemów, pytań, zagadnień odnośnie których powstawały największe nieprawidłowości i luki(wnioskowanie z niewystępowania -jak brak odpowiedzi to nie znaczy ze niewiedza ale może niechęć, dlatego nie wyrzucamy z badania pytań z brakami tez je analizujemy) w materiale empirycznym

- ocena stopnia istotności materiału empirycznego

b)pogłębiona ocena

- zawiera ona ocenę stopnia wiarygodności zebranych danych

9. Kodowanie danych

- wpisywanie do komputera

10. Analiza materiału empirycznego - różne techniki

11.Testowanie hipotez i uogólnianie wyników badań.

12.Raport z badań

- bilans dotyczący tego na które pytania uzyskano odpowiedzi na które nie, zarówno przy celu praktycznym i teoretycznym, które pytania można by przeformułować lub uszczegółowić, które hipotezy udało się sprawdzić, jaka jest siła argumentów potwierdzających hipotezę, jakie nowe pytania, wątpliwości i hipotezy pojawiły się po przeprowadzeniu badań

-zawsze raport z badań kończy się propozycją nowych badań

Metody badawcze

Antynomie i Ideologie badacza -> Metoda -> procedury ->techniki badawcze

1. Co to jest metoda?

-metoda to stały stosowany systematycznie celowy i utrwalony na gruncie danej dyscypliny sposób postępowania obejmujący również naukowe uzasadnienie dla tego sposobu postepowania (orientacja teoretyczno-metodologiczna czyli antynomie)

II. Rodzaje metod

1.Monograficzna

2.Statystyczna

3.Eksperymentalna

4.Typologiczna

5.Historyczno-porównawcza

6.Sytuacyjna

7.Ekologiczna

1. Metoda monograficzna

a)podstawowe założenia

- w rzeczywistości społecznej da się wydzielić pewne względnie izolowane układy

- rzeczywistość społeczna - edukacyjna jest złożona i daje się ująć z przybliżeniem historycznym

- dane które uzyskiwane są za pomocą różnych technik mogą następnie być transformowane w jedną całościową macierz danych

b)cele tej metody

- dążenie do tworzenia opisu naukowego który całościowo charakteryzuje funkcjonowanie układu, struktury

- tworzymy nie tylko opis ale również intencję generalizującą (cechy wspólne)

c)uwagi

-specyficznym rodzajem monografii jest studium przypadku

- jest to bardzo rozpowszechniona metoda w antroplogii

d) słabe strony monograficznej metody

- brak esencjalizacji czyli brak istotnościowania, brak gradacji pewnych problemów, wszystkie traktuje równo, w założeniach metody jest badanie wielowymiarowe a przeważnie polega to na tym że nie stosuje się wag, nie oznacza się istotności pewnych wymiarów badanego obiektu np. badamy nauczycieli - ich rozwój , poziom kompetencji, tożsamość, stopień wypalenia i wszystko z równa mocą a nie wybiera np. ze najistotniejsze są kompetencje i rozwój

- subiektywizm jako niekompetencja badawcza - przez technikę badawczą - obserwację - fakty okraszone interpretacją

- hermetyczność metody monograficznej - badanie określonej struktury a co z czynnikami zewnętrznymi - szerszym kontekstem

- niemożność holistycznego, całościowego poznania (antynomia antyindywidualizm -holizm)

e)postepowanie badawcze w metodzie monograficznej

-precyzowanie przedmiotu badań - zjawisko, proces lub obiekt

-nie formułujemy bezpośrednio problemu i nie stawiamy wstępnie hipotez lecz próbujemy usytuować przedmiot na tle innych zjawisk i procesów

-dobieramy procedurę badawczą (im mniejsza jest zbiorowość tym bardziej idziemy w stronę analiz jakościowych)

-decydujemy co konkretnie chcemy w danej zbiorowości ustalić(badania monograficzne idą w parze z badaniami eksplanacyjnymi wyjaśniającymi mechanizmy pewnych zachowań)

2. Metoda statystyczna

a) założenia:

- liczy się masa i liczebność poszczególnych kategorii (im więcej przebadanych jednostek tym istotniejsze jest to co będziemy formułować jako twierdzenia

- mniejszą wagę przykłada się w metodzie statystycznej do rzadkich zjawisk i procesów (to nie jest fundamentalne założenie ale przeciętnie rzecz biorąc tak jest)

- oparta jest na wymogu reprezentatywności - liczebność to co innego niż reprezentatywność, liczebność prób w przypadku metody statystycznej nie jest warunkiem wystarczającym reprezentatywności jest warunkiem koniecznym ,384 osoby to już jest reprezentatywna próba, reprezentatywność zakłada proporcję różnych cech (musi zakładać proporcję kryteriów) i liczebność

- w indukcji statystycznej istotny jest poziom istotności ALFA(L) oraz błąd szacunku (d)

b) ponieważ metoda statystyczna bazuje na liczebnościach, niespełnianie kryteriów związanych z liczebnością zdecydowanie obniża wartość wniosków (sa one wtedy właściwie bezwartościowe)

c) przyjmuje się że zliczanie jest zawsze możliwe (nawet wykonywanie operacji na liczbach) i nie zniekształca rzeczywistości

d)etapy w podejściu statystycznym (zawsze pojawiają się zmienne):

- wyrażenie problemu, podproblemów badawczych oraz hipotez w języku zmiennych

Zmienna to jest obraz cech w populacji, i zmienna jest niepodzielna porcją informacji sytuacja nie może być zmienną bo w jej skład wchodzi wiele informacji

- główne, każde zmienne musza znaleźć odzwierciedlenie w narzędziach- jeśli mamy listę zmiennych: wiek, płeć…to musi to być w narzędziu np. w ankiecie

- dobór próby jako jeden z najważniejszych kroków w metodzie statystycznej

- pomiar - zebranie danych musi być realizowany w krótkim czasie

Metoda eksperymentalna 
Założenia: 
- z rzeczywistości społecznej, edu. da się wydzielić względnie izolowane układy przeważnie małe - do 30 osób. 
- w odniesieniu do tego układu, każdego , który sobie wyizolujemy, jesteśmy w stanie wszystkie istotne wymiary objąć kontrolą. 
- w każdym układzie potrafimy, do każdego ukł. Potrafimy wprowadzić stan rzeczy bądź czynnik, który jest wyraźny, jednoznaczny i kontrolowany - BODZIEC
- bodziec wprowadzony przez badacza i działający w tym względnie izolowanym układzie wpływa w sposób rzeczywisty tzn taki jak w warunkach naturalnych 
- badacz potrafi wykreować układ tzn. dobrać elementy z których on powstaje i losowo dobrać przynajmniej 2 grupy

Metoda eksperymentalna zakłada, że wszystko co najistotniejsze dzieje się na poziomie małych grup i daje się interpretować statystycznie. 

Procedura postępowania 
1. Należy dobrać w sposób losowy ewentualnie przypadkowy ( a nie celowy ) 2 układy, które będziemy z sobą porównywać. 
2. Losowo należy rozstrzygać, który z układów będzie pełnił rolę układu eksperymentalnego a który kontrolnego. !
3. Należy przeprowadzić pomiar pierwotny/początkowy obu grup/układu.
(dopuszcza się różne techniki) 
4. Wprowadzamy bodziec, którym działamy na grupę eksperymentalną, a w grupie kontrolnej „nic się nie dzieje” - nie wprowadzamy bodźca. 
5. Po pewnym czasie od wprowadzenia bodźca… pomiary, pomiar końcowy ?

Schemat eksperymentu jest możliwy do wykorzystania, również przy stosowaniu innych metod badawczych. 
Eksperyment potwierdza rolę bodźca (cel).
Pomiar końcowy w grupie kontrolnej musi być równoważny z pomiarem początkowym. 
Pomiar końcowy w grupie eksperymentalnej musi się statystycznie istotnie różnić od pomiaru początkowego.
Pomiar końcowy, w grupie kontrolnej musi się statystycznie różnić od pomiaru końcowego w grupie eksperymentalnej.
W naukach społecznych mamy do czynienia z tzw. „eksperymentem terenowym”, w którym bodziec ma charakter naturalny.
Eksperyment EX POST FACTUM - nie ma w nim pomiaru początkowego, bodziec jakiś zadziałał , w jakimś czasie, ale nie ma pomiaru początkowego i eksperyment taki polega na rekonstruowaniu tego stanu początkowego. 

Ograniczenia i możliwości metody eksperymentalnej:
- ponieważ met. Eksperyment. Dot. Małych grup (30 osób) to odnosi się tym samym do fragmentu społecznej rzeczywistości czyli do mikrostruktur 
- bodziec ma zawsze w mniejszym lub większym stopniu sztuczny charakter - w przypadku eksperymentu naturalnego przecież jest naturalny, nie wolno przecież eksperymentować na ludziach!
- warunkiem eksperymentu jest jego pełna kontrolowalność, której jednak nie jesteśmy w pełni spełnić 
- nie wiadomo jakie są przyczyny zmiany/zmian, czy jest to efekt działania bodźca ( tego wprowadzonego przez badacza) czy innych czynników - zawsze w rzeczywistości społ, edu działają pewne zespoły czynników dlatego 100 % pewności nie będziemy mieć że dana zmiana została całkowicie wywołana przez dany bodziec, w badaniach społ. Trudno jest wydzielić bodziec od innych współwystępujących z nim czynników. Najczęściej mamy do czynienia z syndromem bodźców.

Metoda typologiczna
W naukach społecznych mówimy o 2 typach, rodzajach tej met
I Oparty jest na indukcji analitycznej Floriana Znanieckiego ,
a II na indukcji eliminacyjnej Johna S. Milla
ad I
Procedura postępowania :
1. Teoretycznie wydzielamy z rzeczywistości typy tzn. wskazujemy cechy konstytutywne przedmioty zaliczonego do typu
2. Przyjmuje się założenie, że stwierdzenie istnienia cech konstytutywnych (czyli tworzących typ) jest równoznaczne ze stwierdzeniem manifestacji tego typu w rzeczywistości 9reprezentacji) 
3. Przyjmuje się syndrom oznak objawów i wskaźników które pozwolą rozpoznać istnienie typu:
a) Rozpoznać istnienie typu
b) Oddzielić ten typ od innych
c) Pozwolą wskazać obiekty których nie da się zal. Do typu. 
4. Diagnoza bądź wyjaśnienie przedmiotów, typów.
Nie ma określonej liczby jednostek, które jako reprezentacje danego typu należało by zbadać. 
Ograniczenia podejścia typologicznego:
- stosując met typologiczną musimy widzieć jednocześnie przedmioty i obiekty, których te przedmioty dotyczą ( styl wychowania i tez rodzina) 
- mamy pewien zbiór obiektów, który następnie dzielimy na podzbiory wśród, których zawsze będzie „reszta” czyli obiekt/y nie podpadające poż żaden ze stylów, nie dający się zal. Do żadnego typu. 
- okreslamy wymiary przedmiotu, ale przedmiot ten może mieć takie właściwości, które są charakterystyczne tylko dla danego zbioru i które nie występują nigdzie indziej 
Celem podejścia typologicznego jest z jednej strony diagnoza ( opis typu i jego pogłębiona egzemplifikacja) (uzasadnienie istnienia typologi, podziału rzeczywistości na typu, których wcześniej nie było, które wcześniej nie wyst. w żadnej koncepcji) .

Metoda biograficzna - klasycznym i najsłynniejszym ujęciem badawczym jest nota metodologiczna Znanieckiego do książki pt. Chłop polski ; Jan Włodarek i Marek Ziółkowski „metoda biograficzna w socjologii”

Metody-procedury-techniki

• Procedura badawcza - to pewien sposób postepowania który nie zawiera wizji świata ani nawet propozycji jego poznawania, sposób ten celowo ucieka od tych założeń, ma charakter synchretyczny i dąży do pewnej niezależności od metod (te sama procedurę można stosować na gruncie różnych metod badawczych). Procedura to sposób poznania niezależny od założeń teoretyczno- metodologicznych.

• Metoda - sposób postepowania całościowy i zawierający założenia teoretyczno- metodologiczne np. antynomie

• Procedura - Pewien sposób który nie zawiera żadnej wizji świata skupia się na tym co i jak należy wykonać

• Technika- sposób postepowania na konkretnym etapie postepowania badawczego

Wyróżniamy następujące procedury badawcze:

1. Sondaż zwykły

Wykorzystujemy głównie w badaniach diagnostycznych w zakresie rozpoznania przedmiotów świadomościowych np. opinii oraz pewnych elementów wewnętrznych np. postawa, motywacja. Zadaniem sondażu jest dostarczenie danych w sposób szybki, tani i łatwy do opracowania. Przeważnie cel który stawia się przed sondażem jest praktyczny. Sondaż pomaga w podjęciu decyzji np. władzom oświatowym. Sondaż w którym występuje tzw. zasada jedynkowości czyli jeden obiekt jedna technika i jeden moment-czas, nazywamy survey (głosowałeś na x czy y? jedno pyt.)-najgorszy rodzaj sondażu najsłabszy metodologicznie - survey

Zdjęcie rozmyte

2. Sondaż pogłębiony

Służy celom diagnostycznym oraz weryfikacyjnym (seria sondaży pogłębionych może stanowić podstawę prognozowania. Cel poznawczy lub praktyczny lub ten i ten naraz. Zawsze opiera się minimum na 2 technikach równolegle (wywiad i obserwacja,wywiad i analiza dok.) . Po to by dane otrzymywane w ramach tej procedury kontrolować-uwiarygodnienie. Zawsze daje w rezultacie dwie macierze danych które następnie można przekształcić w jedne zbiór.

Cechy sondaży pogłębionego:

-procedura szybka ale mniej niż s. zwykły.

-za sprawa tych 2 technik jest to procedura względnie wiarygodna (potrafimy stopień ten wiarygodności oszacować)

-dostarcza danych względnie łatwo analizowalnych, dają się te dane ująć tabelarycznie, w postaci rozkładów i prostych korelacji.

Zdjęcie wyrazne

3. Badania terenowe

Procedura popularna i bardzo warta polecenia. Te badania łącza cele poznawcze i praktyczne i zorientowane są na poznanie mechanizmów, uwarunkowań. Oba cele związane są z badaniami eksplanacyjnymi - wyjaśniającymi (jak? dlaczego?). Jest to procedura najbardziej złożona, oparta na kilku technikach badawczych i warunkach pozyskiwania danych zbliżonych do naturalnych.

Zdjecie panormaiczne hd

4. Badania porównawcze (panelowe i pollingowe)

Po badaniach terenowych jest to procedura która pozwala dotrzeć do najbardziej adekwatnych i wiarygodnych informacji, badania te w pełni nie ukazuja procesu jednak po badaniach terenowych i metodzie experymentalnej dają najbardziej prawdziwy obraz rzeczywistości. Istota badań porównawczych - jest to przynajmniej dwukrotny pomiar tego samego rodzaju przedmiotu, zjawiska, procesu, obiektu. Technika badawcza również musi być ta sama z ewentualna modyfikacja metodyczna. W szczególnym przypadku badań panelowych pomiar musi być także dokonany na tej samej zbiorowości. Wariant badań porównawczych - badania panelowe polegają na tym ze mamy jedna zbiorowość i w czasie t1 przeprowadzamy pomiar i potem w czasie t2 panelowe bo ta zbiorowość niezmienna, stała nazywa się panelem. Zarzuty: odstępy czasowe t1 i t2 w życiu społecznym musza być zdecydowanie dłuższe okolo50 lat teraz ok15 lat by uchwycić zmianę. Trudności: niechęć członków zbiorowości (przynajmniej 2 pomiary), im dłuższe odstępy czasu i im więcej pomiarów tym w sposób naturalny zbiorowość będzie się kurczyć np. ludzie będę umierać.

Badania pollingowe - jest jakgdyby uproszczeniem badan panelowych i przeważnie nastawiona jedynie na wskazanie kierunku zmian. Nie muszą być na tej samej zbiorowości, mogą być oparte na badaniu np. studentów UAM i UW.

Seria zdjec

5. Badania próbkowe (niezupełne statystyczne)

Procedura badań próbkowych oparta jest na niepełnej indukcji statystycznej najczęściej ma cel poznawczy choć może współwystępować z celem praktycznym, powinna łączyć techniki zawsze więcej niż 1,procedura badan probkowych jest najczęściej sprzężona z metoda statystyczna.

---