Turystyka i rekreacja wiejska

Turystyka wiejska jest jedną z form turystyki w ogóle. Można ją podzielić na dwa rodzaje:

- Turystyka na terenach wiejskich i leśnych,

- Turystyka w gospodarstwach rolnych (agroturystyka).

DEFINICJE turystyki wiejskiej

- Turystyka wiejska oznacza właściwie każdą formę turystyki odbywającą się w środowisku wiejskim (o charakterze jej decyduje krajobraz, rodzaj zabudowy itp).

- Pojęcie turystyki wiejskiej obejmuje różnorakie formy wypoczynku na obszarach wiejskich i jest najszerszym spośród zbliżonych do niego pojęć, takich jak turystyka farmerska, zielona, ekologiczna (ekoturystyka) oraz agrarna (agroturystyka)

- Turystyka wiejska jest to forma wakacyjnego ruchu turystycznego, spowodowanego pragnieniem ciszy i spokoju w wiejskim otoczeniu, z możliwością korzystania z zasobów naturalnych i dziedzictwa kulturowego danego rejonu oraz uczestniczenia w życiu wsi.

Najwartościowsze cechy turystyki wiejskiej poszukiwane przez turystów to:
- możliwości wypoczynku środowisku odmiennym od warunków życia i pracy w mieście,

- możliwość kontaktu bezpośredniego z nie zanieczyszczonym środowiskiem przyrodniczym,

- cisza, spokój, mały ruch,

- możliwość kontaktu z życiem wiejskim, zwierzętami domowymi, pracami rolnymi, folklorem wsi

- możliwość korzystania ze zdrowej żywności.

Słowo agroturystyka wzięło swój początek od francuskiego „tour” i oznacza wycieczkę lub podróż kończącą się powrotem do miejsca, skąd nastąpił wyjazd, oraz łacińskiego agricultura - rolnictwo.

• Agroturystyka jest formą wypoczynku odbywającego się na terenach wiejskich o charakterze rolniczym, opartą o bazę noclegową i aktywności rekreacyjne związane z gospodarstwem rolnym lub równoważnym i jego otoczeniem (przyrodniczym, produkcyjnym i usługowym).

• Rytm życia gospodarstwa, wyznaczany terminami prac polowych i porami obrządku przy zwierzętach gospodarskich, przejawiający się charakterystycznymi zapachami, dźwiękami, barwami np. dźwiękiem baniek przy udoju, odgłosami bydła wypędzanego na pastwiska, pianiem kogutów, zapachem świeżego mleka itp. stanowi o niepowtarzalności i unikalności agroturystyki.

• Dodatkowo bliski kontakt z rodziną rolniczą, u której spędza się czas, możliwość poznania jej historii i zwyczajów, bezpośredniej rozmowy, podzielenia się własnymi troskami i doświadczeniami

• Serdeczna i gościnna atmosfera domu pozostają w pamięci dłużej niż anonimowy pobyt w najbardziej luksusowym hotelu.

ZAKWATEROWANIE	ATRAKCJE ŚRODOWISKA	DOSTĘPNE URZĄDZENIA	FORMY SPĘDZANIA CZASU	MOŻLIWE USŁUGI
• dom w gospodarstwie rolnym; • noclegi i samodzielne wyżywienie; • przyczepy kempingowe; • campingi; • namioty/szałasy; • schroniska itp.	• góry; • jeziora; • rzeki; • morza; • bagna; •krajobraz • świeże powietrze itp.	• szlaki turystyczne - rowerowe; - konne; - spacerowe; • kluby; • obiekty sportowe; • obiekty kulturalne; • placówki oświatowe; • rzemiosło itp.	• praca w gospodarstwie rolnym; •jeździectwo; • sporty wodne; • udział w imprezach kulturalnych; • hobby; • uczenie się: - języków; - umiejętności itp.	• opieka nad dziećmi; • pralnie; • poczty; • restauracje; • sklepy/banki • agencje turystyczne; • transport i komunikacja; • wypożyczalnie; • schronisko dla psów itp.

Tabela 1. Liczba gospodarstw, miejsc oraz gości w latach 1998, 1999 i 2000

Rok	Liczba gospodarstw		Liczba miejsc		Liczba gości
		łącznie	W tym agroturyst.	łącznie	W tym agroturyst.	łącznie	W tym agroturyst.
1998	7993	3959	91594	32550	526191	219935
1999	9159	4693	105109	40123	849332	286484
2000	11260	5789	126389	51589	940390	342035

Baza noclegowa

• Najwyższą liczbę miejsc noclegowych odnotowano w województwach: zachodniopomorskim - 144,6 tys., pomorskim - 127,8 tys., małopolskim - 98,9 tys., dolnośląskim - 58,1 tys., i warmińsko-mazurskim - 55,7 tys.

• Najmniejszą agroturystyczną bazą noclegową dysponują województwa: kujawsko-pomorskie (531 miejsc) i opolskie (580).

Specyfikę i szczególny charakter takiej formy wypoczynku powoduje wiele czynników. Wśród nich można wymienić:

• Pobyt w rodzinnym gospodarstwie, który umożliwia bezpośredni kontakt ze zwierzętami domowymi,

• poznanie pracy rolników oraz ich trybu życia.

• Możliwość poznania wiejskiego życia, wiejskich zajęć i infrastruktury.

• Możliwość bezpośredniego kontaktu z przyrodą,

• poznanie dziedzictwa kultury materialnej i duchowej

• oraz możliwość uprawiania różnych form rekreacji z dala od miejskiego zgiełku.

Najkorzystniejsze elementy ukształtowania terenu oraz środowiska naturalnego sprzyjające rozwojowi agroturystyki to:

• zbiorniki wodne;

• cieki wodne i możliwość budowy na nich zbiorników zaporowych;

• duże zbiorowiska roślinne - lasy, łąki naturalne;

• punkty widokowe- wzniesienia krawędzie dolin;

• strefy ekotonowe- zbiegu różnych biocenoz, kontaktu szczególnie kontrastowych fragmentów krajobrazu (rzeźby terenu, roślinności wód);

• góry, jeziora, morze;

• bagna.

Korzyści z agroturystyki dla gospodarstwa, wsi i turystów

Dla gospodarstwa i wsi	Dla turystów
- Wykorzystanie wolnych zasobów - Dodatkowy dochód - Nowe miejsca pracy - Poprawa infrastruktury wiejskiej - Aktywizacja społeczności wiejskiej - Integracja środowiska wiejskiego - Zachowanie dziedzictwa kulturowego wsi - Estetyzacja wsi - Kontakt z innymi wzorcami kulturowymi - Rozwój osobowy mieszkańców wsi	- Aktywny wypoczynek na wsi - Poznanie cyklu produkcji żywności - Korzystanie ze świeżej żywności - Kontakt ze zwierzętami - Uczestniczenie w życiu gospodarstwa rolnego - Bezpośredni kontakt z miejscową ludnością - Poznanie kultury regionu - Zdobywanie nowych umiejętności - Rozwijanie zainteresowań - Bezpośredni kontakt z przyrodą

Z wyników badań, jakie zostały przeprowadzone wśród turystów gospodarstw wiejskich wynika, że typowi goście agroturystyczni to:

• mieszkańcy bloków dużych i średnich miast;

• rodziny średnio zamożne, pracujące w tzw. budżetówce;

• osoby z wykształceniem średnim i wyższym;

• rodzice z dziećmi w wieku szkolnym lub przedszkolnym

• rodziny przeważnie 3-4 osobowe, nastawione na pobyt 2-4 tygodniowy;

• posiadacze samochodów osobowych;

• rzadko nastawieni tylko na pobyt, chętnie zwiedzają okolicę, korzystają z atrakcji oferowanych dzieciom, interesują się ciekawostkami turystycznymi;

• cenią ciszę, przestrzeń, kameralność i kontakt z przyrodą.

Główne aspekty prawne działalności agroturystycznej:

• Obowiązek zgłoszenia do ewidencji nowego rodzaju działalności gospodarczej

• Zmiana sposobu obliczania i płacenia podatku od nieruchomości związanego ze zmianą przeznaczenia pomieszczeń i gruntów na cele turystyczne

• Obowiązek w zakresie ubezpieczenia społecznego związanego z podejmowaniem działalności gospodarczej na własny rachunek (KRUS, ZUS) oraz zatrudnieniem innych osób

• Obowiązek zgłoszenia usług do statystycznego systemu REGON

• Innych obowiązków administracyjnych wynikających z ustaw szczególnych, a przede wszystkim:

• obowiązku przestrzegania warunków sanitarno - higienicznych w przypadku wynajmowania pokoi, wydawania posiłków,

• obowiązku przeciwpożarowego

• obowiązków budowlanych, związanych ze zmianą sposobu użytkowania budynków

• obowiązków dotyczących ochrony środowiska

• obowiązku meldunkowego wczasowiczów

Osoby świadczące usługi agroturystyczne są całkowicie zwolnione z podatku dochodowego, gdy spełniają równocześnie następujące warunki:

• pokoje są wynajmowane osobom przebywającym na wypoczynku

• wynajmowane pokoje znajdują się w budynkach mieszkalnych

• budynki mieszkalne położone są na terenach wiejskich

• osoba wynajmująca pokoje prowadzi gospodarstwo rolne, a budynki, w których znajdują się te pokoje, należą do tego gospodarstwa

• Liczba wynajmowanych pokoi nie przekracza pięciu

Polska Federacja Turystyki Wiejskiej „ Gospodarstwa Gościnne” podjęła współpracę z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w zakresie

- wydawania opinii oraz nadawania kategorii obiektom realizowanym dla potrzeb agroturystyki

- oraz usług związanych z turystyką i wypoczynkiem, obejmujących tworzenie bazy noclegowej dla turystyki wiejskiej

Kategoryzacja Wiejskiej Bazy Noclegowej

Cele:

• uporządkowanie i uzyskanie przejrzystości ofert gospodarstw agroturystycznych

• stworzenie produktów turystycznych wiarygodnych jakościowo

• podnoszenie jakości świadczonych usług

• ujednolicenie oznakowania obiektów

Kategoryzacji podlegają:

• pokoje gościnne,

• pokoje grupowe,

• samodzielne jednostki mieszkalne.

Pokoje gościnne i samodzielne jednostki mieszkalne muszą najpierw spełniać Minimalne Wymagania aby móc uzyskać następujące kategorie w kolejności do najwyższej:

• standard

• kategoria I

• kategoria II

• kategoria III.

Agroturystyka na obszarach przyrodniczo cennych

• Agroturystyka może być ściśle związana z obszarami przyrodniczo cennymi, gdyż właśnie tam znajdują się najcenniejsze zasoby i walory środowiska przyrodniczego i kulturowego człowieka.

• Uważa się, że obszary te powinny podlegać szczególnej ochronie, ale powinny również w miarę możliwości, stwarzać szansę rozwoju społeczno - gospodarczego zamieszkałej na nich ludności.

• Należy jednak przestrzegać, aby formy ruchu turystycznego i ich natężenie nie naruszały równowagi ekologicznej środowiska przyrodniczego.

Agroturystyka w UE

• Agroturystyka w Europie Zachodniej znana jest od 30 lat i zajmuje się nią ok. 10 % gospodarstw.

• W Europie najwięcej obiektów agroturystycznych istnieje w 5 krajach: Austrii, Niemczech, Wielkiej Brytanii, Francji i Irlandii. Również w innych krajach europejskich np. Danii, Holandii, Hiszpanii, Włoszech, krajach skandynawskich rozwija się agroturystyka

Wielka Brytania

• Promocją i sprzedażą ofert zajmuje się samofinansujące się Biuro Wakacji na Farmie zrzeszające około 1000 gospodarstw wiejskich.

• Kwatery w obrębie czynnego gospodarstwa rolnego:

• - B&B (nocleg w pensjonacie ze śniadaniem)

• - Self-catering (samodzielne jednostki mieszkalne)

Austria

W każdym kraju związkowym Austrii funkcjonuje regionalna organizacja "Koło Gościnnych Farm", która zrzesza prywatnych kwaterodawców.

Wymagania ogólne dotyczące prowadzenia agroturystyki:

• aktywnie działające gospodarstwo rolnicze

• mniej niż 30 miejsc noclegowych

• członkostwo w organizacji

• obecność zwierząt gospodarskich lub charakterystyczna dla regionu produkcja rolnicza

• min. 3 produkty spożywcze wytwarzane w gospodarstwie lub kupowane od rolników w ramach współpracy sąsiedzkiej

Belgia

• Wypoczynek w aktywnej zagrodzie chłopskiej, gdzie goście uczestniczą w życiu rodziny.

• Urlop w częściowo aktywnej zagrodzie, gdzie zaprzestano w dużej części produkcji rolniczej

• Agroturystyka w hotelu wiejskim, gdzie zupełnie zaprzestano produkcji rolniczej.

Francja

• Gîte rural - domek wiejski (lub część domu) w wiosce lub na farmie, który zawsze wyposażony jest w kuchnię i łazienkę.

• Gîte communal - domki należące do gminy, najmniejszej jednostki administracyjnej w kraju. Najczęściej wynajmuje się je co najmniej na tydzień, a sporadycznie na kilka dni.

• Chambre d'hôte - to nocleg (ze śniadaniem) w prywatnej kwaterze

• Kwatera grupowa na krótki pobyt

• Kwatera grupowa wakacyjna

• Kamping na farmie

Spośród ogólnoeuropejskich organizacji wspierających rozwój agroturystyki można wymienić:

• Europejską Federację Agroturystyki i Turystyki Wiejskiej (EUROGITES);

• Europejską Radę do spraw Wsi i Małych Miasteczek (ECOVAST);

• Europejski Ruch Wiejski (MER).

Federacja EUROGITES powstała w 1990 r.

• skupia organizacje agroturystyczne ponad dwudziestu państw (m.in. Polską Federację Turystyki Wiejskiej - Gospodarstwa Gościnne).  Celem funkcjonowania EUROGITES jest podtrzymanie tradycji wiejskiego stylu życia i współpraca w tworzeniu wspólnej oferty agroturystycznej m.in. poprzez nadzór nad programem Europejska Sieć Turystyki Wiejskiej. Program pomaga w tworzeniu krajowych sieci gospodarstw agroturystycznych poprzez dzielenie się wiedzą na temat rynku turystycznego oraz promowanie usług agroturystycznych w poszczególnych krajach.

ECOVAST- the European Council for the Village and Small Town funkcjonuje od 1984 r.

• jej celem jest przede wszystkim wsparcie społeczności wiejskich i ochrona europejskiego dziedzictwa ludowego. Cele te są realizowane poprzez pomoc w działaniach gospodarczych, społecznych, kulturalnych i administracyjnych mieszkańców obszarów wiejskich oraz ochronę i odtwarzanie zabytków i lokalnego środowiska. ECOVAST działa na rzecz krajobrazu, ludowej architektury i wiejskich inicjatyw. Organizacja skupia osoby indywidualne, organizacje rządowe i pozarządowe
  o różnym zasięgu, dzięki czemu umożliwia porozumienie pomiędzy ekspertami na szczeblu decyzyjnym i praktykami na poziomie lokalnym. Organizacja jest konsultantem przy Radzie Europy oraz członkiem MER.

Europejski Ruch Wiejski (MER).

• Celem działania MER, który tworzy platformę międzynarodowych organizacji pozarządowych jest czuwanie i wspieranie działań dotyczących rozwoju terenów wiejskich w krajach Unii Europejskiej, a także promocja wspólnej polityki rozwoju wsi i współpraca z instytucjami międzynarodowymi w celu ochrony interesów wszystkich sektorów związanych z rolnictwem.

• Ponadto działania MER koncentrują się także na podnoszeniu jakości życia mieszkańców wsi i ochronie ich autonomicznego działania.

• MER czuwa także nad ustawodawstwem związanym z użytkowaniem terenów publicznych i prywatnych, tak aby było ono korzystne dla gospodarki i przyjazne dla środowiska. Więcej informacji
  

---