Prof. dr hab. Tomasz Maruszewski

Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej

Psychologia procesów poznawczych

Wykład 11.

Wyobrażenia i wyobraźnia II

1. Argumenty empiryczne II

• Rotacje umysłowe. Przy operacjach na wyobrażeniach obowiązują takie same zależności jak w przypadku operacji na rzeczywistych przedmiotach (Shepard, Metzler; Cooper, Shepard).

Rotacje - wyniki badań

• Czas rotacji wprost proporcjonalny do wielkości kąta rotacji (zależność obowiązuje w zakresie od 0^o-180^o)

• Zależność między kątem i czasem rotacji znika, kiedy badany jest informowany o położeniu litery.

• Czas rotacji nie zależy od stopnia złożoności figury ani od tego, czy rotacja wykonywana jest na płaszczyźnie kartki, czy też prostopadle do niej.

• Rotacje występują także u pawianów (Vanclair i in. 1993). Pawiany potrafią wykonywać szybciej rotacje aniżeli ludzie, ale zdolność do wykonywania rotacji jest silnie zlateralizowana (występują one tylko wtedy, kiedy obrazy eksponuje się do prawego pola wzrokowego, czyli do lewej półkuli).

Interpretacja rotacji przez stanowisko abstrakcyjne: dopasowanie figur jest wynikiem porównywania opisów figur w postaci charakterystyk poszczególnych części tych figur.

Skanning - efekt odległości i jego alternatywna interpretacja

• „Podróż w wyobraźni” przypomina podróż w przestrzeni. Czasy reakcji dotyczące występowania różnych elementów na mapie fikcyjnej wyspy w badaniu Kosslyna były uzależnione od długości drogi, jaką należało przebyć w wyobraźni.

• Pylyshyn: wyniki badań nad skanningiem zależą od instrukcji - kiedy mówi się, by badany szedł od jednego punktu do drugiego, zabiera to więcej czasu niż przy zastosowaniu instrukcji zalecającej przebieganie dystansu.

• Wniosek: ludzie nie dokonują skanningu w identyczny sposób; transformacje wyobrażeń podlegają kontroli oczekiwań, przekonań i wiedzy.

• Wyobrażenia są poznawczo penetrowalne.

Ważną rolę w polemice odegrało skonstruowanie programów komputerowych symulujących działanie wyobraźni. Obok przedstawiono obraz wygenerowany przez taki program komputerowy.

Obraz zachowuje relacje strukturalne oraz uwzględnia to, że poszczególne elementy zanikają z różną prędkością (Kosslyn, Schwartz). Obraz zbudowany z elementów symbolicznych (litery).

2. Ekologiczna koncepcja wyobrażeń jako efektu modyfikowania procedur poznawczych (Thomas, 1999).

3. Wnioski dla praktyki

• Tworzenie reprezentacji w wielu niezależnych kodach pozwala na lepsze wykorzystanie możliwości pamięci oraz myślenia.

• Wizualizacja - zastosowania terapeutyczne w NLP oraz w innych formach terapii.

• Możliwości nadużyć: zaszczepianie fałszywych wspomnień.

14. Gdzie jesteśmy - pytania do obu stron

• W jaki sposób głuchy Beethoven skomponował IX symfonię.

• Skąd biorą się w naszej wyobraźni wizje archetypowe, wspólne dla wszystkich ludzi.

4

Przedmiot spostrzegania

Schematy (procedury eksploracyjne)

Selektywnie pobudzają

Raport o wynikach

Instrumenty percepcyjne

Mózg

Testy

Informacja dotycząca efektów oddziaływania przedmiotu percepcji, np. szyk optyczny, pobudzenie ucha wewnętrznego, itd.

---