Wykaz

czynników biologicznych,

na które narażony jest personel placówek pediatrycznych

Opracowano na podstawie publikacji:

BIOLOGICZNE CZYNNIKI ZAGROŻENIA ZAWODOWEGO

Autor: Jacek Dutkiewicz, Radosław Śpiewak, Leon Jabłoński, Jolanta Szymańska

Opracowała:

Kategoria czynnika biologicznego/ Nazwa	Grupa zagroże-nia wg MZ*	Droga przenoszenia	Działanie na człowieka	Źródło zakażenia /występowanie	Szczepio-nka Przechowywanie Szkod. zaw.*	Środki ochrony przed zagrożeniami
1	2	3	4	5	6	7
Wirusy (Coronaviridae) Coronavirididae/koronawirusy	2	Powietrzno-kropelkowe	Z-łagodne choroby górnych dróg oddechowych	Ludzie, zwierzęta	0 0 0	Ochrony osobiste
Wirusy (Herpesviridae) Cytomegalovirus hominis/wirus cytomegalii	2	Bezpośrednie, przez kontakt ze śliną i moczem chorych	Z-mononukleoza z gorączką, postać rozsiana u osób z obniżoną odpornością; postać wrodzona: uszkodzenie płodu	Ludzie	0 0 1	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja, ochrona pracownic w ciąży przed możliwym kontaktem z zarazkiem, oświata zdrowotna
Wirusy (Herpesviridae) Herpesvirus Epstein-Barr/wirus Epsteina i Barr (EBV)	2	Bezpośrednie, przez kontakt ze śliną i moczem chorych	Z-klasyczna mononukleoza, syndrom proliferacji limfocytów, syndrom Duncana, chłoniak Burkitta; RAK- rak jamy nosowo-gardłowej	Ludzie	0 0 1	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja
Wirusy (Herpesviridae) Herpex simplex virus (HSV)/ wirus opryszczki pospolitej (typ 1 i 2)	2	Bezpośrednie: przez pocałunki (najczęściej typ 1), przez stosunek płciowy (najczęściej typ 2), przez uszkodzoną skórę, przez kontakt rąk	Z-opryszczka: pęcherzykowe zapalenia błon śluzowych jamy ustnej i narządów moczowo-płciowych, zapalenie skóry (wypryski i wysypki pęcherzykowe), zapalenie rogówki, zapalenie mózgu	Ludzie	1 0 1	Ochrony osobiste, szczepienia ochronne, dezynfekcja, sterylizacja, bierna immunizacja immunoglobuliną
Wirusy (Herpesviridae) Ludzki wirus B-limfotropowy (HBLV - HHV-6)	2	Bezpośrednie	Z-wysypka, odrzucanie przeszczepu nerek	Ludzie	0 0 0	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja
Wirusy (Herpesviridae) Ludzki herpeswirus 7 (HHV7)	2	Bezpośrednie	Z-wysypka, odrzucanie przeszczepu nerek	Ludzie	0 0 0	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja
Wirusy (Herpesviridae) Wirus ospy wietrznej i półpaśca (VZV)	2	Powietrzno-kropelkowe	Z-ospa wietrzna, półpasiec	Ludzie	1 0 1	Ochrony osobiste, szczepienia ochronne, dezynfekcja, sterylizacja
Wirusy (Orthomyxoviridae) Wirusy grypy (typ A, B i C)	2	Powietrzno-kropelkowe	Z, Z(ZOO)-grypa, zapalenie płuc	Ludzie, zwierzęta domowe (zwłaszcza konie, świnie, kaczki, fretki i tchórzofretki)	1 0 1	Szczepienia ochronne (skuteczne tylko przeciwko typom A i B), witaminizacja, izolacja grup wysokiego ryzyka (wcześniaki, marynarze, wojsko baz specjalnych)
Wirusy (Papovaviridae) Wirusy BK i JC	2	Powietrzno-kropelkowe	Z-zakażenie bezobjawowe nerek, wirus JC może powodować u ludzi z obniżoną odpornością wieloogniskową leukoencefalopa-tię; guzy nowotworowe u zwierząt, brak dowodów na to u ludzi	Ludzie, zwierzęta	0 1 0	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja
Wirusy (Papovaviridae) Wirus odry	2	Powietrzno-kropelkowe, bezpośrednie	Z-odra (choroba wieku dziecięcego), możliwe powikłania: zapalenie uszu, płuc, mózgu	Ludzie	1 0 0	Szczepienia ochronne, izolacja chorych
Wirusy (Papovaviridae) Wirus zapalenia przyusznic	2	Powietrzno-kropelkowe, bezpośrednie	Z-zapalenie przyusznic (mumps, choroba wieku dziecięcego i młodzieńczego), możliwe powikłania: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu, trzustki, jąder	Ludzie	1 0 0	Szczepienia ochronne, izolacja chorych
Wirusy (Papovaviridae) Wirusy paragrypy (typ 1- 4)	2	Powietrzno-kropelkowe, bezpośrednie	Z-zapalenie dróg oddechowych (zwłaszcza u dzieci)	Ludzie, zwierzęta	0 0 0	Ochrony osobiste, izolacja chorych
Wirusy (Papovaviridae) Pneumovirus RS/wirus RS (RSV)	2	Powietrzno-kropelkowe	Z-zapalenie dróg oddechowych (zwłaszcza u dzieci), zapalenie uszu	Ludzie, małpy	0 0 1	Ochrony osobiste, izolacja chorych
Wirusy (Papovaviridae) Parwowirus ludzki (B19)	2	Powietrzno-kropelkowe	Z-gorączka z wysypką (zwłaszcza u dzieci), anemia, poronienia	Ludzie	0 0 0	Ochrony osobiste, izolacja chorych
Wirusy (Picornaviridae) Wirus ostrego krwotocznego zapalenia spojówek (AHC)	2	Powietrzno-kropelkowe	Z-ostre, krwotoczne zapalenie spojówek	Ludzie	0 0 0	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja
Wirusy (Picornaviridae) Wirus Coxsackie (grupy A i B)	2	Powietrzno-kropelkowe, bezpośrednie	Z-zapalenie układu oddechowego, angina, gorączki, zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, paraliż, zapalenie wątroby, stany zapalne skóry z wysypką, biegunka, zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia (grupa B), pleurodynia (grupa B)	Ludzie	0 0 0	Ochrony osobiste. Dezynfekcja, sterylizacja
Wirusy (Picornaviridae) Wirusy ECHO	2	Powietrzno-kropelkowe, bezpośrednie	Z-zapalenie układu oddechowego, gorączki, zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, paraliż, zapalenie wątroby i jelit, stany zapalne skóry z wysypką, zapalenie spojówek, biegunka, zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia	Ludzie	0 0 0	Ochrony osobiste. Dezynfekcja, sterylizacja
Wirusy (Picornaviridae) Wirus zapalenia wątroby typu A (typ 72 ludzkich enterowirusów)	2	Kałowo-pokarmowe, bezpośrednie	Z-zapalenie wątroby typu A, zapalenie żołądka i jelit (przeważnie u młodzieży)	Ludzie, ścieki	1 0 1	Szczepienia ochronne, bierne uodparnianie ludzką immunoglobuliną, ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja, asenizacja kału i ścieków
Wirusy (Picornaviridae) Wirus choroby Heinego i Medina (polio, typ 1- 3)	3	Powietrzno-kropelkowe, bezpośrednie, pokarmowe	Z-gorączka, zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, paraliż (zwykle u dzieci), inwalidztwo	Zwierzęta, ścieki	1 0 0	Szczepienia ochronne, ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja, asenizacja ścieków
Wirusy (Picornaviridae) Inne enterowirusy	0	Powietrzno-kropelkowe, bezpośrednie, pokarmowe	Z-zapalenie układu oddechowego, gorączki, zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie wątroby, jelit, serca i mięśni	Ludzie, zwierzęta, ścieki	0 0 0	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja, asenizacja ścieków
Wirusy (Picornaviridae) Rynowirusy	2	Bezpośrednie, powietrzno-kropelkowe	Z-łagodne zapalenia górnych i dolnych dróg oddechowych	Ludzie, zwierzęta (bydło, świnie, psy, koty, małpy i inne)	0 0 0	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja
Wirusy (Reoviridae) Rotavirus hominis/ rotawirus ludzki	2	Kałowo-pokarmowe, powietrzno-kropelkowe	Z-zapalenie żołądka i jelit, biegunki (głównie u dzieci)	Ludzie	0 0 0	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja
Wirusy (Reoviridae) Reowirusy	2	Powietrzno-kropelkowe, bezpośrednie	Z-gorączki reowirusowe	Ludzie	0 0 1	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja
Wirusy (Togaviridae, Rubivirus) Rubivirus hominis/wirus różyczki	2	Powietrzno-kropelkowe, bezpośrednie	Z-różyczka, zapalenie stawów, uszkodzenia płodu	Ludzie (zwłaszcza dzieci)	1 0 1	Ochrony osobiste, szczepienia ochronne, dezynfekcja, sterylizacja, ochrona pracownic w ciąży od możliwego kontaktu z zarazkiem
Bakterie (tlenowe pałeczki Gram-ujemne) Bordetella bronchiseptica/ Pałeczka oskrzelowa	2	Powietrzno-kropelkowe	Z(ZOO)-choroba układu oddechowego przypominająca krztusiec (występująca rzadko)	Króliki, koty, psy	0 0 0	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja
Bakterie (tlenowe pałeczki Gram-ujemne) Bordetella parapertussis/ Pałeczka rzekomokrztuśco-wa	2	Powietrzno-kropelkowe	Z-krztusiec (postać łagodna)	Ludzie (głównie dzieci)	0 0 0	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja
Bakterie (tlenowe pałeczki Gram-ujemne) Bordetella pertussis/ pałeczka krztuśca	2	Powietrzno-kropelkowe	Z-krztusiec (koklusz), możliwe powikłania: zapalenie oskrzeli i płuc, encefalopatia; T- działanie toksyczne przez toksyny białkowe i endotoksynę (LPS)	Ludzie (głównie dzieci)	1 0 0	Szczepienia ochronne, ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja
Bakterie (tlenowe pałeczki Gram-ujemne) Bordetella spp.: B. avium, B. hinzii	0	Powietrzno-kropelkowe	Z(ZOO)-choroba układu oddechowego przypominająca krztusiec (występująca bardzo rzadko)	Ptaki (indyki i inne)	0 0 0	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja
Bakterie (maczugowce) Corynebacterium diphteriae/ maczugowiec błonicy	2	Powietrzno-kropelkowe, bezpośrednie	Z-błonica (angina błonicza, błonica przyranna, błonica narządów moczowo-płciowych i inne); T- egzotoksyna błonicza powodująca większość objawów chorobowych	Ludzie (zwłaszcza dzieci)	1 0 0	Szczepienia ochronne, ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja
Bakterie (warunkowo beztlenowe pałeczki Gram-ujemne) Enterobacter aerogenes/ cloacae	2	Pokarmowe, bezpośrednie (często przez sprzęt medyczny), Powietrzno-kropelkowe, powietrzno-pyłowe	Z-oportunistyczne zapalenia dróg moczowych, żołądka i jelit, płuc, innych narządów (często zapalenia wewnątrzszpitalne); IT- reakcje immunotoksyczne wywołane endotoksyną	Kał ludzi i zwierząt, gleba, woda, ścieki, produkty roślinne i zwierzęce, pył, powietrze, środowisko szpitalne	0 0 0	Przestrzeganie zasad higieny w szpitalach i laboratoriach (mycie rąk, dezynfekcja, sterylizacja), mycie produktów spożywczych, chlorowanie wody, ochrony osobiste, osłony zabezpieczające w oczyszczalniach ścieków
Bakterie (warunkowo beztlenowe pałeczki Gram-ujemne) Enterobacter spp.	2	Pokarmowe, bezpośrednie (często przez sprzęt medyczny), Powietrzno-kropelkowe, powietrzno-pyłowe	Z-oportunistyczne zapalenia dróg moczowych, żołądka i jelit, płuc, innych narządów (często zapalenia wewnątrzszpitalne); IT- reakcje immunotoksyczne wywołane endotoksyną	Kał ludzi i zwierząt, gleba, woda, ścieki, produkty roślinne i zwierzęce, pył, powietrze, środowisko szpitalne	0 0 0	Przestrzeganie zasad higieny w szpitalach i laboratoriach (mycie rąk, dezynfekcja, sterylizacja), mycie produktów spożywczych, chlorowanie wody, ochrony osobiste, osłony zabezpieczające w oczyszczalniach ścieków
Bakterie (ziarniaki Gram-dodatnie) Enterococcus spp.: E. faecalis, E. faecium/ paciorkowce kałowe (enterokokki)	2	Pokarmowe, bezpośrednie (często przez sprzęt medyczny), Powietrzno-kropelkowe, powietrzno-pyłowe	Z-oportunistyczne zapalenie dróg moczowych, pęcherzyka żółciowego, wsierdzia, rzadziej bakteriemia (często zakażenia szpitalne)	Przewody pokarmowe ludzi I zwierząt, kał, produkty spożywcze, rośliny, pył, powietrze	0 0 0	Przestrzeganie zasad higieny w szpitalach i laboratoriach (mycie rąk, dezynfekcja, sterylizacja), mycie produktów spożywczych, ochrony osobiste, redukcja zapylenia w zakładach drobiarskich (zwłaszcza w wylęgarniach)
Bakterie (warunkowo beztlenowe pałeczki Gram-ujemne) Escherichia coli/ pałeczka okrężnicy (szczepy wytwarzające Vero-cytotoksyny: 0157:H7, 0103)	3	Pokarmowe, bezpośrednie (często przez sprzęt medyczny), powietrzno-kropelkowe	Z-krwotoczne zapalenie okrężnicy (krwawa biegunka), hemolityczna uremia (często zakażenia wewnątrzszpitalne); T- zatrucia silnymi enterotoksynami białkowymi; IT- reakcje immunotoksyczne wywołane endotoksyną	Przewody pokarmowe ludzi I zwierząt, kał, gleba, woda, ścieki, środowisko szpitalne	0 0 0	Przestrzeganie zasad higieny w szpitalach i laboratoriach (mycie rąk, dezynfekcja, sterylizacja), mycie produktów spożywczych, chlorowanie wody, ochrony osobiste, osłony zabezpieczająca w oczyszczalniach ścieków
Bakterie (warunkowo beztlenowe pałeczki Gram-ujemne) Escherichia coli/ pałeczka okrężnicy (pozostałe szczepy)	2	Pokarmowe, bezpośrednie (często przez sprzęt medyczny), powietrzno-kropelkowe	Z- oportunistyczne zapalenie jelit, biegunki (często zakażenia wewnątrzszpitalne),; IT- reakcje immunotoksyczne wywołane endotoksyną	Przewody pokarmowe ludzi I zwierząt, kał, gleba, woda, ścieki, środowisko szpitalne	0 0 1	Przestrzeganie zasad higieny w szpitalach i laboratoriach (mycie rąk, dezynfekcja, sterylizacja), mycie produktów spożywczych, chlorowanie wody, ochrony osobiste, osłony zabezpieczająca w oczyszczalniach ścieków
Bakterie (tlenowe pałeczki Gram-ujemne) Flavobacterium meningosepticum (Chryseobacterium meningosepticum)	2	Powietrzno-kropelkowe, bezpośrednie (często przez sprzęt medyczny)	Z-zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, posocznica (zwłaszcza u małych dzieci)	Woda, gleba, ludzie	0 0 0	Ochrony osobiste, przestrzeganie zasad higieny w szpitalach i laboratoriach, dezynfekcja
Bakterie (warunkowo beztlenowe pałeczki Gram-ujemne) Haemophilus influenzae/ pałeczka influenzy	2	Bezpośrednie, powietrzno-kropelkowe	Z-zapalenie układu oddechowego, zatok, ucha, nagłośni, opon, tkanki łącznej	Ludzie (często dzieci)	1 0 0	Ochrony osobiste, szczepienia ochronne, dezynfekcja, sterylizacja
Bakterie (warunkowo beztlenowe pałeczki Gram-ujemne) Haemophilus spp. (H. parainfluenzae, H. aegyptius)	2	Bezpośrednie, powietrzno-kropelkowe	Z-zapalenie płuc, wsierdzia, spojówek, brazylijska gorączka purpurowa	Ludzie	0 0 0	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja
Bakterie (warunkowo beztlenowe pałeczki Gram-ujemne) Shigella boydii/pałeczka czerwonki	2	Pokarmowo-wodne	Z-czerwonka bakteryjna (zapalenie jelita grubego z krwawą biegunką)	Ludzie (zwłaszcza dzieci)	0 0 0	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja, oświata zdrowotna, utrzymanie czystości I higieny
Bakterie (warunkowo beztlenowe pałeczki Gram-ujemne) Shigella dysenteriae (typ 1)/ pałeczka czerwonki (typ 1)	3	Pokarmowo-wodne	Z-czerwonka bakteryjna (zapalenie jelita grubego z krwawą biegunką); T- b. silna egzotoksyna białkowa (cytotoksyna Shigi)	Ludzie (zwłaszcza dzieci)	0 0 0	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja, oświata zdrowotna, utrzymanie czystości I higieny
Bakterie (warunkowo beztlenowe pałeczki Gram-ujemne) Shigella dysenteriae (pozostałe typyt)/ pałeczka czerwonki (pozostałe typy)	2	Pokarmowo-wodne	Z-czerwonka bakteryjna (zapalenie jelita grubego z krwawą biegunką)	Ludzie (zwłaszcza dzieci)	0 0 0	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja, oświata zdrowotna, utrzymanie czystości I higieny
Bakterie (warunkowo beztlenowe pałeczki Gram-ujemne) Shigella flexneri/ pałeczka czerwonki	2	Pokarmowo-wodne	Z-czerwonka bakteryjna (zapalenie jelita grubego z krwawą biegunką); T- enterotoksyny białkowe	Ludzie (zwłaszcza dzieci)	0 0 0	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja, oświata zdrowotna, utrzymanie czystości I higieny
Bakterie (warunkowo beztlenowe pałeczki Gram-ujemne) Shigella sonnei/ pałeczka czerwonki	2	Pokarmowo-wodne	Z-czerwonka bakteryjna (zapalenie jelita grubego z krwawą biegunką)	Ludzie (zwłaszcza dzieci)	0 0 1	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja, oświata zdrowotna, utrzymanie czystości I higieny
Bakterie (Gram-dodatnie ziarniaki) Streptococcus spp. (S. bovis, S. equi, S. mutans, S. salivarius I inne)	2	Powietrzno- kropelkowe, bezpośrednie	Z-zapalenie płuc, wsierdzia, jamy ustnej, dróg moczowych I innych narządów, próchnica zębów	Zwierzęta, ludzie	0 0 0	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja, przestrzeganie zasad czystości i higieny w miejscu pracy, opatrywanie ran, oświata zdrowotna
Bakterie (krętki) Treponema carateum/ krętek pinty	2	Bezpośrednie (nieseksualny kontakt człowieka z człowiekiem)	Z-pinta: zakażenia skóry	Ludzie (głównie dzieci), Ameryka środkowa i Południowa	0 0 0	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja
Bakterie (krętki) Treponema pallium subsp. Pertenue, Treponema spp./ krętek framboezji (malinicy), inne krętki z rodzaju Treponema	2	Bezpośrednie (nieseksualny kontakt człowieka z człowiekiem)	Z- frambezja (malinica): zakażenia skóry, tkanek miękkich, kości	Ludzie (głównie dzieci i młodzież), kraje tropikalne	0 0 0	Ochrony osobiste, dezynfekcja, sterylizacja
Pasożyty (robaki, nicienie) Ascaris lumbricoides/ glisda ludzka	2	Pokarmowe	Z- glistnica (inwazja przewodu pokarmowego); zapalenie płuc (spowodowane przez larwy wędrujące); AL.- reakcje alergiczne	Ludzie, gleba	0 0 0	Asenizacja odchodów ludzkich, przestrzeganie zasad higieny (mycie i gotowanie produktów żywnościowych), dezynfekcja, oświata zdrowotna
Pasożyty (pierwotniaki, zarodnikowce) Toxoplasma gonidii/ toksoplazmoza	2	Pokarmowe (przez spożycie niedogotowanego mięsa lub pokarmu zanieczyszczonego kałem kota zawierającym oocyty pasożyta), bezpośrednie, przezłożyskowe	Z(ZOO)-toksoplazmoza wrodzona: śmierć płodu lub znaczne wady rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego i narządu wzroku; toksoplazmoza nabyta: zapalenie węzłów chłonnych, zapalenie naczyniówki i siatkówki oka, zapalenie mózgu przy obniżonej odporności	Liczne gatunki zwierząt domowych (koty, psy, owce, świnie, bydło i inne), dzikich (gryzonie i inne), ludzie	0 0 1	Gotowanie mięsa przed spożyciem, asenizacja odchodów kocich, ochrony osobiste, dezynfekcja i sterylizacja w laboratoriach, ochrona pracownic w ciąży przed możliwym kontaktem z zarazkiem, oświata zdrowotna

L e g e n d a

(rodzaj czynnika biologicznego):

(w) - wirusy

(b) - bakterie

(g) - grzyby

(grupa zagrożenia):

** Czynniki biologiczne zakwalifikowane do grupy 3 zagrożenia mogące stanowić ograniczone ryzyko zakażenia dla pracowników, gdyż nie są zazwyczaj zakaźne drogą powietrzną

Grupa zagrożenia wg MZ* - grupa zagrożenia wg klasyfikacji rozporządzenia Ministra Zdrowia (w skali 2-4)

Szczepionka, Przechowywanie, Szkodliwość zawodowa*

*Szczepionka - informacja na temat dostępności skutecznej szczepionki (1=tak. 0=nie)

*Przechowywanie - informacja na temat konieczności przechowywania akt zdrowotnych narażonego pracownika przez okres dłuższy niż 10 lat od ostatniej ekspozycji (1=tak, 0-nie)

* Zagrożenie zawodowe - informacja, czy piśmiennictwo naukowe opisuje dany czynnik jako zagrożenie zawodowe (1=tak, 0=nie)

---