Struktura rachunkowości

Rachunkowość finansowa - jest systemem ewidencji gospodarczej, odzwierciedlającym w formie pieniężnej zjawiska i procesy gospodarcze, zachodzące w danej jednostce

Rachunkowość zarządcza - stanowi część rachunkowości), która służy wprost potrzebom wewnętrznym zarządzania przedsiębiorstwem, dostarczając danych niezbędnych do podejmowania decyzji bieżących i rozwojowych oraz informacji, które pozwalają na podejmowanie decyzji strategicznych, taktycznych, operacyjnych, planistycznych i kontrolnych poprzez wyspecjalizowane techniki i procedury, jak np.: budżetowanie, wzorce, odpowiednio dobrane modele rachunku kosztów i przychodów, analizę zachowania się kosztów oraz informowanie o dokonaniach.

Istota rachunkowości

Rachunkowość jako system ewidencji i przetwarzania informacji ekonomicznych ,która zbiera , grupuje, prezentuje i interpretuje informacje o zasobach majątkowych przedsiębiorstwa ,źródłach ich finansowania oraz przebiegu i rezultatach procesów gospodarczych związanych z działalnością przedsiębiorstwa.

Rachunkowość obejmuje: prowadzenie ksiąg rachunkowych, okresowe ustalanie lub sprawdzanie w drodze inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów, wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego (rachunek wyników), kalkulacje, sporządzanie, badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych, gromadzenie i przechowywanie dokumentacji.

Metody rachunkowości.

Metoda bilansowa. Polega na ujmowaniu , grupowaniu i przedstawianiu majątku przedsiębiorstwa i wszystkich zdarzeń gospodarczych dwustronnie i równoważnie, czyli bilansowo. Metoda podwójnego zapisu

Metoda podmiotowa. Rachunkowość jest prowadzona odrębnie dla każdego podmiotu gospodarczego. Z metody tej wynika m.in. traktowanie każdego przedsiębiorstwa jako odrębnego bytu prawnego.

Metoda grupowania. Polega na ewidencji w odpowiednich urządzeniach księgowych (kontach) operacji o jednorodnej lub zbliżonej treści ekonomicznej

Funkcje rachunkowości

Funkcja informacyjna - polega na tworzeniu określonych zbiorów informacji, odpowiednim ich przetwarzaniu i przekazywaniu zarówno kierownictwu jak i otoczeniu przedsiębiorstwa w celu ich właściwego wykorzystania w procesie zarządzania.

Funkcja kontrolna - jest nieodłącznym elementem procesu zarządzania bez względu na jego szczebel i zakres. Ma na celu sprawdzanie zgodności przebiegu określonych działań z przepisami w zakresie prowadzenia działalności gosp. i z planowanymi zamierzeniami.
F. kontrolną realizuje się w praktyce w dwóch niezależnych formach: 1) Pierwsza to kontrola działalności podmiotu gosp. od strony osiągniętych wyników finansowych i wykonania zadań. 2) Drugą formą jest kontrola zgodności rejestrowanych zdarzeń gosp. z obowiązującymi przepisami.

Funkcja sprawozdawcza - związana jest ze sporządzeniem różnego rodzaju sprawozdań finansowych zarówno periodycznych, jak i dorywczych na podstawie informacji dostarczanych przez rachunkowość. Sprawozdawczość finansowa stanowi ostateczny „produkt” całego procesu przetwarzania materiału informacyjnego.

Funkcja analityczno-interpretacyjna - polega na wykorzystywaniu danych liczbowych zawartych w sprawozdaniach do bieżącej oceny działalności podmiotu gospodarczego oraz realizacji wniosków, ułatwiających w podejmowaniu optymalnych decyzji, które mają wpływ na podniesienie efektywności działania podmiotu gosp.

Funkcja statystyczna - polega na dostarczaniu danych umożliwiających skompletowanie informacji o charakterze makroekonomicznych. Funkcja statystyczna rachunkowości sprowadza się głównie do sprawozdawczości w zakresie procesu tworzenia, podziału, konsumpcji, akumulacji i obliczania produktu krajowego.

Nadrzędna zasady rachunkowości

Zasada memoriału - polega na ujmowaniu wszystkich operacji gospodarczych, dotyczących danego przedsiębiorstwa zarówno w zakresie przychodów jak i kosztów, w momencie ich wystąpienia, a nie w momencie zapłaty.

Zasada kontynuacji działania - opiera się na założeniu, że podmiot, w którym prowadzi się rachunkowość, będzie kontynuował swoją działalność gosp. w najbliższej przyszłości i że nie przewiduje się jego likwidacji. Przestrzeganie tej zasady ma wpływ na wycenę majątku przedsiębiorstwa i jego ujęcie w bilansie.

Zasada ciągłości - polega na stosowaniu w danym przedsiębiorstwie w sposób ciągły jednakowych i tych samych zasad grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów, dokonywania odpisów amortyzacyjnych, ustalania wyniku finansowego. Stosowanie tej zasady powoduje, że każdy bilans końcowy jest jednocześnie bilansem początkowym dla nowego okresu sprawozdawczego.

Zasada współmierności - polega na tym, że koszty wywołujące określone przychody muszą być ujęte w rachunkowości w tym samym okresie, w którym zostały ujęte te przychody. Dotyczy to gł. kosztów bezpośrednich. Stosowanie tej zasady napotyka trudności przy rozliczaniu i ewidencjonowaniu kosztów pośrednich oraz powoduje powstanie rozliczeń międzyokresowych kosztów i przychodów.

Zasada ostrożności - ( ostrożnej wyceny) polega na zachowaniu rozwagi przy wycenie poszczególnych składników majątku przedsiębiorstwa, tak aby ich wartość prezentowana na dany dzień bilansowy nie była zawyżona, a wynik finansowy nie został zniekształcony.

Zasada istotności - polega na tym, że rozwiązania przyjęte w rachunkowości prezentują informację, które mają ważne znaczenie dla podjęcia decyzji. Zasada ta jest stosowana gł. w rachunkowości zarządczej. Przez informację istotną należy rozumieć taką informację, której pominięcie lub zniekształcenie może wpłynąć ujemnie na decyzje podejmowane przez odbiorców informacji ( np. dyrekcję przedsiębiorstwa).

Zasada przewagi treści nad formą - polega na prezentowaniu zgromadzonej w rachunkowości informacji zgodnie z rzeczywistością, nawet kiedy jest to sprzeczne z wymogami formalnymi. Tzn. operacje gospodarcze muszą być w rachunkowości ujmowane i rozliczane zgodnie z ich charakterem i rzeczywistością ekonomiczną.

Zasada prawdziwego i rzetelnego obrazu - polega na tym, że rachunkowość musi odzwierciedlać - przez zastosowanie prawidłowej ewidencji operacji gospodarczych i ich przetworzenie oraz odpowiednią sprawozdawczość - rzetelny, a więc rzeczywisty i wiarygodny oraz stanu majątkowego konkretnego podmiotu gospodarczego.

Regulacje prawne rachunkowości w Polsce

- Ustawa o rachunkowości
- Rozporządzenia wykonawcze MF
- Krajowe Standardy Rachunkowości
- Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej
- Rozporządzenia UE

Organy:
- UE - za pośrednictwem Dyrekcji Generalnej
- Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- Międzynarodowa Federacja Księgowych
- Konsorcjum XBRL
- ISAR - organ Narodów Zjednoczonych

Struktura bilansu majątkowego i jego istota - równanie bilansowe

Aktywa trwałe: - wartości niematerialne i prawne - rzeczowe aktywa trwałe - należności długoterminowe - inwestycje długoterminowe - dł. rozliczenia międzyokresowe Aktywa obrotowe: - zapasy - należności krótkoterminowe - inwestycje krótkoterminowe - krót. rozliczenia międzyokresowe.

Kapitał własny: - kapitał podstawowy, - kapitały rezerwowe - zysk (stratę). Kapitały: - zobowiązania długoterminowe, - zobowiązania krótkoterminowe - krót. rozliczenia międzyokresowe.

Równanie bilansowe, określa iż suma aktywów musi być równa sumie pasywów. Zasadę tą nazywamy zasadą równowagi bilansowej.

Elementy Sprawozdania Finansowego

- bilansu,
- rachunku zysków i strat,
- informacji dodatkowej.

Te przedsiębiorstwa, które mają obowiązek badania i ogłaszania swoich sprawozdań sporządzają również:
- zestawienie zmian w kapitale własnym,
- rachunek przepływów pieniężnych.

Ponadto spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, spółdzielnie i przedsiębiorstwa państwowe dołączają do rocznego sprawozdania finansowego sprawozdanie z działalności spółki.

Grupy operacji księgowych ze względu na ich wpływ na pozycje bilansu.

1. Operacje gospodarcze powodujące zmiany wyłącznie w składnikach zasobów majątkowych (aktywach) jednostki gospodarczej. ( aktywa + operacja - operacja = pasywa )

2. Operacje gospodarcze powodujące zmiany wyłącznie w źródłach finansowania majątku (pasywach). ( aktywa = pasywa + operacja - operacja )

3. Operacje gospodarcze, które powodują jednocześnie zwiększenie stanu aktywów
   i źródeł ich finansowania (pasywów) oraz powodują zwiększenie sumy bilansowej. ( aktywa + operacja = pasywa + operacja )

4. Operacje gospodarcze powodujące jednoczesne zmniejszenie składnika aktywów
   i zmniejszenie odpowiedniego składnika pasywów. ( aktywa - operacja = pasywa - operacja )

5. Operacje wynikowe, wszystkie operacje związane z uzyskiwanymi przychodami
   z działalności oraz ponoszonymi kosztami prowadzenia działalności, które ostatecznie wpływają na wynik finansowy.

Dowody księgowe są to dokumenty, które stanowią podstawę zapisów księgowych. Ich istotą jest prawidłowe ujęcie operacji gospodarczych w ewidencji.

Klasyfikacja dowodów księgowych:

1. ze względu na źródło informacji, będące podstawą sporządzenia dowodów:

• dowody źródłowe

• dowody zbiorcze (wtórne)

2. ze względu na przeznaczenie dowodu źródłowego (odbiorcę dowodu):

• dowody zewnętrzne obce

• dowody zewnętrzne własne

• dowody wewnętrzne
  

3. ze względu na zapis operacji gospodarczych w księgach rachunkowych, innych niż źródłowe:

• dowody zbiorcze

• dowody korygujące

• dowody zastępcze

• dowody rozliczeniowe

4. ze względu na rodzaje dokumentowanych operacji gospodarczych:

• dowody gotówkowe

• dowody bezgotówkowe (memoriałowe)

• dowody materiałowe

• dowody płacowe

• dowody kosztowe

• dowody zakupu

• dowody sprzedaży

Konto księgowe to rachunek zmian prowadzony oddzielnie dla każdego składnika aktywów i pasywów, ujmujący stan początkowy danego składnika, jego zwiększenia, zmniejszenia oraz stan końcowy.

Konto księgowe zazwyczaj przedstawia się za pomocą schematu „teowego” (w kształcie dużej litery T) i zawiera następujące elementy: nazwę, dwie strony konta (służące do ewidencji zmian- zwiększenia po jednej i zmniejszenia po drugiej stronie), stan początkowy, obroty (przedstawiające łączne wartości operacji gospodarczych), stan końcowy.

Klasyfikacja kont

1. Konta bilansowe (konta księgi głównej) - ewidencjonuje się na nich składniki aktywów i pasywów bilansowych:

1. konta aktywne - odpowiadają składnikom aktywów,

dt	KONTO AKTYWNE		ct
Stan początkowy
+		-
		Stan końcowy

2. konta pasywne - odpowiadają składnikom pasywów,

dt	KONTO PASYWNE		ct
		Stan początkowy
-		+
Stan końcowy

3. konta aktywno-pasywne - mogą występować jednocześnie po stronie aktywów i pasywów bilansu,

dt	KONTO AKTYWNO-PASYWNE		ct
Sp. A		Sp. P
+ A - P		- A + P
Sk. A		Sk. A

2. Konta wynikowe (procesowe) - służące do ewidencji kosztów (strat) i przychodów (zysków)

KONTO KOSZTÓW/STRAT			KONTO PRZYCHODÓW/ZYSKÓW
+koszty/straty	- koszty/straty		- przychody/zyski	+ przych./zyski
	Przeniesienie RZiS		Przeniesienie RZiS

3. Konta analityczne (konta ksiąg pomocniczych) - prowadzone są do kont syntetycznych (księgi głównej) w celu prowadzenia szczegółowej ewidencji. Sumy obrotów i sald kont analitycznych muszą zgadzać się z obrotami i saldami konta syntetycznego, do którego są prowadzone.

Plan kont

• wykaz kont księgi głównej

• przyjęte zasady klasyfikacji operacji gospodarczych

• zasady prowadzenia ksiąg pomocniczych (ewidencji analitycznej) i ich powiązania z kontami księgi głównej.

Wyróżnia się dziewięć zespołów kont od 0 do 8:

• Zespół 0- Aktywa trwałe,

• Zespół 1-Środki pieniężne, rachunki bankowe i inne krótkoterminowe aktywa finansowe,

• Zespół 2- Rozrachunki i roszczenia,

• Zespół 3- Materiały i towary,

• Zespół 4-Koszty według rodzajów i rozliczenie,

• Zespół 5-Koszty według typów działalności i ich rozliczenie,

• Zespół 6- Produkty i rozliczenia międzyokresowe,

• Zespół 7-Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem,

• Zespół8- Kapitały własne, fundusze specjalne, wynik finansowy.

Ewidencja kosztów u układzie rodzajowym ( zespół 4)

W tym układzie koszty dzielimy ze względu na ich rodzaj:
amortyzacja, zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników, pozostałe koszty rodzajowe.

Wyróżniamy następujące segmenty działalności jednostki gospodarczej:

1. zwykła działalność operacyjna

2. pozostała działalność operacyjna

3. działalność na operacjach finansowych

4. zdarzenia nadzwyczajne

Ujęcie kosztów w układzie funkcjonalnym ( zespół 5)

Pozwala uzyskać informacje, gdzie i na co zostały poniesione koszty.
koszty działalności podstawowej, wydziałowe, zarządu, zakupu, działalności pomocniczej

Budowa rachunku przepływów pieniężnych

Rachunek przepływów pieniężnych przedstawia informację o zmianie stanu środków pieniężnych w przedsiębiorstwie w ciągu danego okresu sprawozdawczego.

- Działalność operacyjna - to podstawowy rodzaj działalności jednostki oraz inne rodzaje działalności niezaliczone do działalności inwestycyjnej lub finansowej.

- Działalność inwestycyjna (lokacyjna) - to nabywanie lub zbywanie składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści

- Działalność finansowa - to pozyskiwanie lub utrata źródeł finansowania oraz wszystkie
z nimi związane pieniężne koszty i korzyści

Metody sporządzania

Metoda bezpośrednia w segmencie działalności operacyjnej skupia się na ukazaniu podstawowych kategorii uzyskanych środków pieniężnych i głównych kierunków wydatków na tę działalność. Podsumowując metoda bezpośrednia polega na prezentacji rzeczywistych wpływów i wydatków dotyczących działalności operacyjnej.

Natomiast metoda pośrednia koncentruje się na eliminacji z wyniku finansowego jednostki transakcji bezgotówkowych oraz dodaniu operacji gotówkowych, które nie znalazły odzwierciedlenia w wyniku.

Metoda bezpośrednia:

1. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej

1. Wpływy ( według tytułów)

2. Wydatki (według tytułów)

3. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I-II)
   

2. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej

1. Wpływy ( według tytułów)

2. Wydatki ( według tytułów)

3. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I-II)
   

3. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej

1. Wpływy ( według tytułów)

2. Wydatki ( według tytułów)

3. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I-II)
   

4. Przepływy pieniężne netto razem ( A III+B III+C III)
   

5. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych (I-II)

1. Środki pieniężne na koniec okresu

2. Środki pieniężne na początku okresu

Metoda pośrednia:

A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej

1. Zysk ( strata) netto

2. Korekty

3. Przepływy pieniężne z netto z działalności operacyjnej (I-II)

B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej

1. Wpływy ( według tytułów)

2. Wydatki ( według tytułów)

3. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I-II)

C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej

I. Wpływy ( według tytułów)

II. Wydatki ( według tytułów)

3. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I-II)

D. Przepływy pieniężne netto razem ( A III+B III+C III)

E. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych (I-II)

I. Środki pieniężne na koniec okresu

II. Środki pieniężne na początku okresu

Parametry wyceny bilansowej

Wycena bilansowa aktywów i pasywów jest zabiegiem rachunkowym, którego celem jest ustalenie wartości poszczególnych składników aktywów i pasywów w bilansie.

Cena zakupu: kwota należna sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku od towarów
i usług oraz podatku akcyzowego, a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym (tj. cło, podatek akcyzowy); obniżona o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski

Cena nabycia: jest to cena zakupu (cena wynikająca z faktury dostawy bez podatku VAT, jeżeli podlega odliczeniu), a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o wszystkie dodatkowe koszty związane z zakupem
(np. transport, ubezpieczenie, opakowanie), a pomniejszonej o udzielone rabaty, upusty.

Cena sprzedaży netto składnika aktywów stanowi możliwą do uzyskania na dzień bilansowy cenę jego sprzedaży, bez podatku VAT oraz podatku akcyzowego, pomniejszoną o rabaty, upusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży
i dokonania tej sprzedaży, a powiększoną o należną dotację unijną.

Koszt wytworzenia produktu: koszty poniesione w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadniona część kosztów pośrednich związanych z wytworzeniem produktu.

Wartość godziwa: kwota, za jaką dany składnik aktywów i pasywów mógłby zostać wymieniony,
a zobowiązanie uregulowane w warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami

Wartość nominalna: wartość uwidoczniona na środkach pieniężnych, jak np. gotówce, czekach, wekslach, wyemitowanych przez jednostkę papierach wartościowych, wartość wynikająca najczęściej z obliczeń
i szacunków przeprowadzanych przez jednostkę we własnym zakresie - dla innych aktywów i pasywów

Kwota wymaganej zapłaty - to wartość należności wraz z należnymi odsetkami, naliczonymi karami umownymi, zasądzonymi kosztami postępowania sądowego, jakiej firma oczekuje od kontrahenta lub wartość zobowiązania, jakie musi zapłacić.

Wartość rynkowa to kwota, jaką można uzyskać ze sprzedaży lub jaką należy zapłacić za nabycie danych aktywów lub zobowiązań. Dotyczy ona aktyw oraz zobowiązań finansowych.

Uzasadniona, wiarygodnie oszacowana wartość: najbardziej prawdopodobny, na dzień bilansowy, szacunek wartości danego składnika pasywów.

Skorygowana cena nabycia: to cena nabycia, w jakiej składnik aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych został po raz pierwszy wprowadzony do ksiąg rachunkowych (wartość początkowa), pomniejszona o spłaty wartości nominalnej (kapitału podstawowego), odpowiednio skorygowana
o skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową składnika i jego wartością w terminie wymagalności wyliczoną za pomocą efektywnej stopy procentowej, a także pomniejszona o odpisy aktualizujące wartość.

Rachunek kosztów - w rachunkowości zarządczej to ogół działań zmierzających do odzwierciedlenia procesów zachodzących w przedsiębiorstwie poprzez ujęcie, zgrupowanie i interpretację w określonych przekrojach kosztów produkcji i sprzedaży produktów, mierzonych ilościowo i wartościowo za pewien okres, w celu uzyskania informacji potrzebnych do ustalania wyników i kierowania przedsiębiorstwem.

Koszt: uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru. Do kosztów zalicza się również niektóre wydatki wynikające z regulacji prawnych, które przedsiębiorstwo jest zobowiązane uiścić.

Klasyfikacja kosztów:

• Koszty działalności operacyjnej

• Koszty działalności inwestycyjnej

• Koszty działalności finansowej

• Koszty związane z funduszami celowymi

Koszty działalności operacyjnej: koszty działalności produkcyjnej, usługowej, handlowej

Koszty rodzajowe: amortyzacja, usługi obce, zużycie materiałów i energii, wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia, podatki i opłaty, pozostałe koszty rodzajowe

Koszty działalności operacyjnej (funkcjonalne): koszty działalności podstawowej, koszty działalności pomocniczej, koszty zarządu, koszty zakupu, koszty sprzedaży.

Koszty działalności operacyjnej ( kalkulacyjny układ kosztów):

- koszty bezpośrednie: materiały, paliwo, płace, obróbka obca, koszty przygotowania nowej produkcji

- koszty pośrednie: koszty wydziałowe, koszty zarządu, koszty sprzedaży, koszty zakupu

Rozliczanie kosztów- istota i etapy












I I


II


I I




II I


Ia II III
















IV





I VI






V V V








VI

WF

I. Przeniesienie kosztów rodzajowych(na podstawie rozdzielników) na przyjęte przekroje kosztów
w układzie funkcjonalnym(V zespół). Odbywa się to przeważnie na podstawie dokumentów źródłowych. Niekiedy stosuje się pewne metody rozliczeń gdy chodzi o przekroje analityczne do tych narysowanych.

II. Przeniesienie uprzednio rozliczonych kosztów wydziałów pomocniczych na odbiorców i usługi.

III. Przeniesienie kosztów zakupu w stosunku do wartości materiałów na kierunki ich zużycia. Na schemacie przyjęto ze koszty zakupu dotyczą tylko materiałów bezpośrednich. Jest to uzasadnione gdy poziom kosztów zakupu jest niewielki a głównie dotyczą one materiałów bezpośrednich.

IV. Przeniesienie uprzednio rozliczonych kosztów wydziałowych na(produkcje podstawową) produkty.

V. Rozliczenie kosztów produktów na zakończone i niezakończone . Niekiedy odbywa się to już
w etapie IV.

VI. Przeniesienie kosztów produktów sprzedanych i kosztów okresu(sprzedaży i ogólnego zarządu): te przeniesienia pozwalają ustalić WF w jego strukturze wariantu kalkulacyjnego.

Metody kalkulacji:

ze względu na sposób zaliczania kosztów na nośniki:

a) podziałowa prosta- ma zastosowanie w tych jednostkach gospodarczych, które wytwarzają masowo lub wielkoseryjnie produkcję jednorodną. Polega ona na podzieleniu sumy kosztów poniesionych w danym okresie przez liczbę naturalnych jednostek miar produkcji(sztuk, metrów). Jeśli występuje produkcja niezakończona, to należy ją przeliczyć na jednostki umowne(umowne jednostki kalkulacyjne). Warunkiem ich ustalenia jest znajomość procentowego zaawansowania produkcji niezakończonej w stosunku do produkcji gotowej. Za pomocą tego wskaźnika procentowego przelicza się produkcję nie zakończoną na produkcje gotową, co umożliwia dalszą kalkulację.

kj=K/P; kj=K/P=(Pwt*%przerobu)

Kjmat= Kmaterialowe/ P+Pwt; Kjprzerob_u= Kprzerobu/ P+(Pwt*% przerobu)

Oznaczenia:

P - produkty gotowe

Pwt - Produkcja w toku

K - suma kosztów

Kj - koszt jednostkowy

%przerobu - % w jakim produkcja w toku została już przerobiona

b) podziałowa ze współczynnikami - metoda stosowana, gdy jednostka gospodarcza wytwarza
w sposób masowy kilka prostych produktów najczęściej w oparciu o te same surowce. Wytwarzane wyroby często różnią się rozmiarem, formą, złożonością zdobienia. W kalkulacji podziałowej ze współczynnikiem szczególnie istotne jest wyrażenie produkcji różnych wyrobów jednym miernikiem (w jednostkach umownych). W tym celu stosuje się współczynniki. Podstawą ich określenia może być ciężar wyrobów, ich powierzchnia lub pracochłonność.

c) produktów odjemna(łączna, sprzężona)- stosowana w przypadku przedsiębiorstw produkujących
z jednego wsadu materiałów podstawowych kilka wyrobów charakteryzujących się odmiennymi właściwościami użytkowymi. Najczęściej wykorzystuje się ją w przemyśle chemicznym. 

W przypadku produkcji łącznej nie jest możliwe wyprodukowanie jednego wyrobu, gdyż zastosowany proces technologiczny powoduje uzyskanie także innych produktów. Uzyskuje się wówczas od jednego do kilki wyrobów podstawowych, a także  produkty uboczne i odpady produkcyjne. Jeżeli produkty uboczne są zużywane w danej jednostce gospodarczej, to do ich wyceny bierze się pod uwagę ceny zakupu lub ceny nabycia podobnych materiałów. Koszt wytworzenia produktów głównych ustala się pomniejszając koszta całkowite procesu produkcji łącznej o wartość produktów ubocznych, a powiększając o ewentualne koszty likwidacji odpadów.

d) doliczeniowa zleceniowa- w kalkulacji tej otwiera się dla każdego zlecenia odrębną ewidencję (kartę kalkulacyjną), na której na podstawie dokumentów źródłowych gromadzi się koszty bezpośrednie zlecenia. Następnie do tych kosztów dolicza się koszty pośrednie produkcji (koszty wydziałowe). W przypadku gdy celem kalkulacji jest ustalenie kosztu własnego sprzedaży, doliczane są także koszty ogólnego zarządu i koszty sprzedaży. W przypadku gdy zlecenie produkcyjne obejmuje jeden produkt, ustalenie kosztu jednostkowego następuje z wykorzystaniem metod kalkulacji podziałowej prostej. Natomiast w przypadku gdy zlecenie obejmuje kilka różnych produktów, ostateczne ustalenie kosztów jednostkowych następuje z wykorzystaniem metodologii stosowanej przy kalkulacji podziałowej współczynnikowej.

e) doliczeniowa asortymentu- przy tej kalkulacji prowadzona jest ewidencja analityczna dla każdego asortymentu produktów, a nie do pojedynczych produktów. Metodyka doliczania kosztów pośrednich oraz ustalania kosztów jednostkowych jest taka sama, jak w przypadku kalkulacji doliczeniowej zleceniowej.

względu na sposób nawarstwiania kosztów:

a) kalkulację jednostopniową- jest to metoda, przy której jednostkowy koszt wytworzenia produktu jest ustalany w ramach rachunku obejmującego wszystkie elementy składające się na koszt wytworzenia wyrobu lub świadczenia usług.

b) kalkulację wielostopniową-to metoda stosowana, gdy w procesie produkcyjnym występują wyraźnie wyodrębnione fazy, w których materiał wyjściowy i półfabrykaty są stopniowo przekształcone w produkt gotowy. Stwarza to możliwość grupowania i rozliczania kosztów wytworzenia produktu i jego elementów składowych według poszczególnych faz.

Koszty rodzajowe

koszty wydziałów pomocniczych

koszty fazy

zakupu

koszty wydziałów podstawowych

Rozliczenie między-okresowe kosztów

k. fazy sprzedaży i k. ogólnego zarządu

koszty wytworzenia produktów produkcji podstawowej

Wyroby, usługi

Półprodukty

k. produkcji sprzedanej

Produkcja w toku

---