WYKŁAD 1

1.Pojęcia i definicje:

a) gleba- powierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej powstałe ze zwietrzeliny różnych skał macierzystych macierzystych wyniku oddziaływania czynników glebotwórczych. Jest elementem środowiska naturalnego zmiennym w czasie i przestrzeni.

b) czynniki glebotwórcze: skała macierzysta, klimat, woda, żywe organizmy, rzeźba terenu (relief), działalność człowieka, czas (wiek gleby)

c) skała macierzysta- naturalne skupienie minerałów wchodzących w skład skorupy ziemskiej a powstałych na drodze procesu geologicznego

d) procesy glebotwórcze: procesy zachodzące pod wpływem czynników glebotwórczych, zmieniające skale w ożywiony twór jakim jest gleba

2. Charakterystyka ważniejszych czynników glebotwórczych:

I. KLIMAT: najważniejsze elementy klimatu:

Temperatura powietrza (T),opady atmosferyczne (N),wilgotność powietrza (W), parowanie(V)

*Klimat wilgotny(huminowy)- roczna suma opadów przewyższa sumę parowania N-V>O

*Klimat suchy (amidowy)- roczna suma parowania przewyższa sumę opadów N-V<O

Klimat wilgotny

E- poziom wymywania eluwialny B-poziom wzbogacenia iluwialny

C-poziom skały macierzystej

E

B

C

Warunki sprzyjające gleb bielicowych

KLIMAT SUCHY

B- poziom wzbogacenia (łatwoprzyswajalne sole, NaCl.gips), EC-poziom przejściowy

C-poziom skały macierzystej

B

EC

C

II woda

Znaczenie wody w procesie glebotwórczym:

- oceany, morza, rzeki, jeziora- miejsce gromadzenia utworów skalnych

- lodowce, lód, opady atmosferyczne- czynniki o niszczaco-budującym charakterze

* działalność lodowców jest jednym z najważniejszych procesów geomorficznych 2 typy:

górskie i kontynentalne (lądolody). Na terenie Polski 4 zlodowacenia: podlaskie, krakowskie, bałtyckie, środkowopolski.

niszczaco-modelująca działalność lodowców

- wygładzenie podłoża (detersja), wyorywanie z podłoża odłamków skalnych (detrakcja), zdzieranie materiału przez czoło lodowca (egzaracja). Różne formy akumulacji - moreny czołowe i moreny denne.

III. ŻYWE ORGANIZMY

Fauna glebowa wpływa na: rozdrobnienie i mieszanie materiału glebowego, wzbogacanie gleby w substancje organiczne, obieg składników pokarmowych, mineralizacja struktur.

IV. MIKROORGANIZMY GLEBOWE:

Uczestniczą w wielu procesach glebowych tj. mineralizacja, humifikacja, krążenie składników, wietrzenie minerałów, synteza związków biologicznie-czynnych

WYKŁAD 2. V. RZEŹBA TERENU

Na stokach spadzistych (kąt nachylenia 5020 C) i stromych (20-45 C) tworzą się gleby płytkie o słabo wykształconych lub niewykształconym profilu glebowym. U podnóża stoków tworzą się gleby głębsze o zwiększonej miąższości poziomu próchniczego.

*erozja wodna- wymywanie i przemieszczanie czystek glebowych przez wody spływające po stokach. Erozja może być: wodna, podziemna (suffozja)

Zapobieganie erozji- melioracje przeciwerozyjne

*działalność człowieka a proces glebotwórczy

a) niszczenie gleby: ( bezplanowe wycinanie lasów, nieumiejętne osuszanie gleb bagiennych, szkody wywołane przez przemysł)

b) działalność w kierunku zachowania i utworzenia gleby, zagospodarowanie użytków, rekultywację terenów zniszczonych przez przemysł, zakładanie lasów, zabiegi agrotechniczne w tym nawożenie, regulacja stosunków wodnych.

MINERAŁY GLEBOWE

*minerał- pierwiastek lub związek chemiczny powstały na drodze naturalnych procesów geologicznych, w większości w stanie stałym i w formie krystalicznej. Charakteryzuje się jednorodnym składem chemicznym i stałymi właściwościami fizycznymi.

* powstanie minerałów: (krystalizacja z magmy, jako produkty wietrzenia innych minerałów, metamorfoza, wytracanie z roztworów wodnych)

* magma (stop występujący pod twarda skorupa ziemską)

LAWA (wydobycie lawy na powierzchnię i utrata ciał lotnych)

Krzepnięcie magmy

Minerał pierwotny

Wietrzenie

Materiał wtórny

I. Właściwości fizyczne minerałów:

1. Właściwości optyczne: barwa (wrażenie wzrokowe), barwa rysy (barwa sproszkowanego minerału), połysk, przezroczystość.

2. Właściwości mechaniczne: a) twardość: opór jaki stawia minerał podczas zarysowania. Twardość wyrażana jest przez 10-stopniową skale Mohsa: gęstość, łupliwość, kruchość

3. Właściwości morfologiczne: pokrój

II. Właściwości chemiczne: minerały bezpostaciowe (amorficzne) ciecze, gazy, szkliwa, stwardniałe szkliwa, atomy, jony lub cząsteczki chemiczne; nie posiadające geometrycznego uporządkowane, niewystępują w postaciach organicznych płaszczyznami i krawędziami.

*Minerały krystaliczne (kryształy)- ciało o uporządkowanej budowie wewnętrznej tworzącej sieci krystaliczne, 2 typy sieci krystalicznych: atomowa np.: sieć przestrzenna diamentu i Jonowa np.: sieć przestrzenna soli kamiennej

* podział minerałów (6 gromad)

1. Pierwiastki rodzime: (siarka, granit, miedź, złoto, diament)

2. Siarczki i Siarkopole ( piryt, Chalkopiryt, molibolemit, galena)

Pierwiastki rodzime oraz siarki i Siarkopole odgrywają niewielka role w procesach glebotwórczych; mają znaczenie przemysłowe.

3. Tlenki i wodorotlenki:

a) tlenki krzemu SiO2 kwarc, krzemionka

b) tlenki żelaza i glinu (hematyt, gett, limonit, korund, diaspor, gibsyt)

Znaczenie tlenków i wodorotlenków: stanowią około 17% skorupy ziemskiej w tym kwarc około 12%, w glebach mineralnych kwarc 60-90% masy glebowej tworząc tzw. „szkielet” gleby, tlenki glinu i żelaza stanowią do kilkunastu procent gleby wpływają na barwę pH przyswajalność składników pokarmowych

4. Solowce= halogenki (chlorki, fluorki itp.) ( halit NaCL, sylwin KCL, karnalit)

Znaczenie: głównie do produkcji nawozów.

5. Sole kwasów tlenowych

a) azotany (nitratyn= saletra chińska NaNO3, nitryt= saletra indyjska KNO3)

b) węglany (kalcyt CaCO3, dolomit, magnezyt MgCO3)

Znaczenie węglanów: bardzo duże znaczenie glebotwórcze, wpływ na pH i buforowość gleby, ze skał wapiennych tworzą się gleby zwane rędzinami

c) siarczany (gips, anhydryt, kainit)

d) fosforany (apatyty i fosforyty)

e) krzemiany i glinokrzemiany (pierwotne, wtórne -minerały ilaste)

Znaczenie: są to sole kwasów krzemowych, stanowią około 80% skorupy ziemskiej, należą do najliczniejszych minerałów.

*budowa pierwotnych: podstawowym elementem budowy krzemianów pierwotnych jest tetraedr czyli czworościan [SiO4]-4). Centralnym atomem jest atom krzemu

* budowa krzemiany wtórne (minerały ilaste), powstają w wyniku wietrzenia chemicznego chemicznego minerałów pierwotnych głównie warstwowych

* w skład krzemianów wtórnych oprócz tetreedrów wchodzą oktaedy (ośmiościan)

Z centralnie wbudowanym atomem glinu 1

Warstwy poszczególnych tetraedrów i oktaedrów tworzą pakiety. Ze względu na uład warstw (tetraedrów i oktaedrów) tworzących pakiet wyróżnia się minerały o budowie Sieć typu 1:1 przykład: kaolinit

Teatrader (Si)

Oktaedr (Al)

Przestrzeń między pakietowa „niewielka, sztywna”

Teatrader (Si)

Oktaedr (Si)

Siec typu: 2:1 Lillit

Tetraedr (Si)

Oktaedr (Al.)

pakiety Tetraedr (Si)

duża

duże- kationy H+, Na+, ca2+ małe- kationy K+, NH4

przestrzeń

między Tetraedr (Si)

Oktaedr (Al.)

Tetraedr (Si)

6. Minerały organiczne: (torfy, ropa naftowa, węgiel, bursztyn, asfalt, i inne tworzące skały organiczne)

Wykład 3

Skała macierzysta- naturalne skupienia minerałów wchodzących w skład skorupy ziemskiej, a powstających na drodze procesu geologicznego… Jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na kształt i właściwości gleby. Jest wynikiem procesów…

a) krzepnięcie magmy (skały magmowe- 80% skał)

b) krystalizacji soli w akwenach (osadowe chemiczne)

c) przeobrażenia istniejących już skał (metamorficzne)

d) wietrzenia innych skał i osadzanie produktów wietrzenia, często z udziałem transportu (osadowe okruchowe)

e) gromadzenia resztek roślinnych lub zwierzęcych w morzach i lądach (osadowe organogeniczne)

Charakterystyka post. Wietrzenia

1.Wietrzenie fizyczne (rozdrobnienie skał, różnica temperatur

( nagrzewają, chłodzenie, zamarzanie)

powstają szczeliny

rozpad na mniejsze bloki

minerał wtórny

*Insolacja (nasłonecznienie) rozluźnienie i rozpad skał na skutek działania wysokiej temperatury (skały magmowe rozpad ziarnisty; skały metamorficzne rozpad blokowy)

* zamrożenie rozpad skały powoduje zamarzająca woda wraz ze spadkiem temperatury lodu wzrasta ciśnienie na ściany szczeliny.

2. Wietrzenie chemiczne (działanie wody)

hydroliza, hydratacja oraz utlenienie, redukcja i In.

Kwasy węglowy, siarkowy, azotany oraz CL i kwasy organiczne

Minerał wtórny

*wietrzenie chemiczne

- uwalnianie z minerałów pierwiastków (Mg,K,Ca,Fe i In.) których skałach występuje w formach niedostępnych dla roślin

- powstanie nowych minerałów, wśród których najważniejsze to minerały iglaste

3. Wietrzenie biologiczne:

wydzieliny mikroorganizmów aktywność mineralizacje

minerał wtórny

4. Morfologia gleb:

poziomy genetyczne (warstwy)

* poziomy główne:

* 0- poziomy organiczny

- zawiera ponad 20% świeżej lub częściowo rozłożonej materii organicznej

- w glebach mineralnych i mineralno-organicznych poziom 0 tworzy się na powierzchni utworu mineralnego

* A- poziom próchniczy

- powstaje w warstwie powierzchniowej gleby mineralnej

- jest ciemnozabarwiony

- zawiera dużo materii organicznej (nie więcej niż 20%)

* E- poziom wymywanie (eluwialny)

- wytworzony bezpośrednio pod poziomem A lub 0

- charakterystyka jaśniejsza barwa (mniej materii organicznej)

- większa zawartość tlenków Fe, Mn i In. Które ulegają wymyciu do poziomu lezącego poniżej (B)

*- poziom wzbogacenia (iluwiasty)

- leży poniżej poziomu E (jeśli występuje) lub A względnie O

- nie zaznaczają się nim cechy skały macierzystej lub są słabo widoczne

- duża akumulacja składników mineralnych i materii organicznej na skutek wymywania z poziomów lezących powyżej

* C- poziom skały macierzystej

- składa się z materii mineralnego mało zmienionego przez procesy glebotwórcze

- nie wykazuje cech innych poziomów glebowych

* G- poziom glejowy

- powstaje w wyniku procesów redukcji (warunki beztlenowe)

* P- poziom bagienny

* M- poziom murszenia

* R- podłoże skalne

5. Procesy glebotwórcze

I- Proces inicjalny

- zachodzi z udziałem pionierskich zbiorowisk drobnoustrojów, mchów, porostów

- powoduje powstawanie gleb prymitywnych

(itosole, regosole)

- słabo zaznaczony poziom próchnicy

II- proces darniowy

- uwarunkowany obecnością roślinności trawiastej (dużo resztek korzeniowych i kłączy)

- rozluźnienie masy glebowej (struktura drobnoagregatowa)

- wyraźnie wykształcony poziom próchnicy

III- Proces brunatnienia

- aktywne biologicznie gleby wielogatunkowych lasów liściastych

- polega na rozpadzie pierwotnych krzemianów (biotyn, oliwa i In.) z wydzieleniem zawartego w nich żelaza w postaci nierozpuszczalnych wodorotlenków i kompleksów żelaza z próchnicą

- związki te nadają glebie brunatną barwę, tworzy się tzw. Poziom brunatnienia

IV- proces bielicowania- selektywne wypłukiwanie w głąb profilu gleby produktów rozkładu minerałów glebowych i substancji organicznych. Przemieszczaniu ulegają głównie tlenki glinu i żelaza

- powstają tzw. Poziom eluwialnu (wymycia) charakteryzujący się biała barwą

- bielicowanie jest typowe dla mało aktywnych biologicznie gleb leśnych, zwłaszcza lasów iglastych, utworów piaszczystych, ubogich ubogich kwaśnych

V- Proces płowienia

- polega na wymywaniu nierozłożonych minerałów, głównie iłu koloidalnego z górnych warstw profilu glebowego. W efekcie powierzchniowe warstwy gleby są pozbawione najdrobniejszej frakcji mineralnej.

VI- Proces glejowy

- zachodzi w warunkach dużej wilgotności, przez to małej dostępności tlenu

- polega ba redukcji związków żelaza i manganu z udziałem anaerobowych drobnoustrojów

- gleby uglejone maja charakterystyczny niebiesko- zielony kolor (zredukowane związki Fe)

VII- Proces torfienia

- powolny i złozony proces chemiczny, zachodzący w warunkach dużej wilgotności, polegający na rozkładzie szczątków roślin bagiennych

VIII- proces murszenie

- następuje po odwodnieniu torfowisk i ustaniu warunków beztlenowych

- złożony proces biochemiczny, humikacja i mineralizacja

- zanika włóknisto- gąbczasta struktura torfu i pojawia się specyficzna struktura drobnoagregatowa.

Wykład 4

Właściwości fizyczne gleb, pierwotne (podstawowe), wtórne

1.Skład granulometryczny

2. gęstość:

*gęstość właściwa- masa 1 cm3 gleby pozbawionej jakichkolwiek przestworów zależy od składu mechanicznego, próchnicy itp.

*gęstość objętościowa gleby- stosunek masy określonej objętości gleby suchej pobranej z zachowaniem naturalnego składu (m) do jej objętości (v). Właściwości dynamiczne- zmienia się w sezonie wegetacyjnym

*gęstość objętościowa chwilowa- uwzględnia masę określoną objętości gleby z aktualna zawartością wady

3. Porowatość- sumatyczna objętość porów określonej gleby, suma przetworów w jednostce objętości gleby. Porowatość charakteryzuje stosunki wodno-powietrzne gleby.

* optymalna porowatość gleby: ziemniaki 58-62%, buraki cukrowe 44-54%, pszenica 41-44%

*wielkość porów: makropory - >30 um, mezopory- o,2-3O um, mikropory- <0,2 um

gleba gruboziarnista gleba drobnoziarnista

( duży udział makroporów) (duży udział mikroporów)

- duża przewiewność, gleba zbyt sucha - dużo wody,

- niedostateczna przewiew.

- mała przepuszczalność,

- złe warunki rozwoju korzeni

Najkorzystniejsze warunki wodno-powietrzne

4. Plastyczność (konsystencja)

- gleby spoiste (gliny, iły) w zależności od stopnia uwilgotnienia posiadają następujące konsystencje:

a) zwarta (gleba sucha) podnosi działania na nią nacisku nie zmienia kształtu a po przekroczeniu pewnej granicy ulega rozkruszeniu.

b) plastyczna (gleba wilgotna)- odkształca się a po ustaniu siły zewnętrznej zachowuje kształt.

c) płynna (gleba mokra) pod wpływem siły zewnętrznej glebie nie można nadać kształtu ponieważ rozpływa się.

- Gleby niespoiste (piaski)- maja w zależności od uwilgotnienie staje się płynne bez przechodzenia przez konsystencję plastyczną

* znaczenie plastyczności gleb: określenie metod uprawy, ustalenie warunków pracy narzędzi, określenie parametrów elementów pracujących.

5. Lepkość (przylepność).- zdolność do przylegania cząstek gleby do narzędzi i maszyn rolniczych. Maksymalna lepkość następuje w przedziale wilgotności odpowiadającej plastycznemu stanowi konsystencji.

6. Zwięzłość: opór jaki stawia gleba podczas próby jej rozcięcia lub rozklinowania

7. Pęcznienie (kurczliwość)- zmiana objętości gleby w warunkach różnej wilgotności.

NIEKLASYCZNE

8. Struktura gleby: element morfologii gleb, właściwości fizyczne gleb.

Rodzaj i sposób wzajemnego powiązania oraz przestrzenny układ elementarny cząstek fazy stałej gleby (Mocek).

*Najbardziej pożądane jest struktura gruzełkowate

Charakterystyka struktury gruzełkowatej:

agregaty są trwałe i porowate, pod działaniem siły zewnętrznej agregaty rozpadają się na mniejsze gruzełki, spoiwem są: kwasy próchnicze śluzy bakteryjne minerały ilaste związki Ca

*czynniki kształtujące strukturę gruzełkową

I skała macierzysta (cząstki spławiane)

II zawartość materii organicznej (kwasy próchnicze)

III zabiegi uprawowe (orka, bromowanie, głęboszowanie)

IV odkwaszanie gleby (wprowadzenie do gleby wapnia)

V nawożenie mineralne (większy plon, więcej resztek roślinnych, więcej próchnicy)

VI nawożenie naturalne i organiczne (zwiększenie zawartości próchnicy)

VII uprawa roślin strukturotwórczych (bubik, łubin)

motylkowe, trawy, mieszanki motylkowo-trawiaste), dużo resztek roślinnych, polowy system korzeniowy, penetracje głębszych warstw profilu glebowego

VIII aktywność biologiczna gleby (działanie dżdżownic)

* Wpływ struktury na plon roślin uprawnych: lepsze warunki wodno-powietrzne, większa dostępność składników pokarmowych, mniejsze „opory” gleby na różnych korzeni, większa aktywność biologiczna gleby.

Wykład 5 17.11

T: Właściwości wodne gleby

1.Znaczenie wody w glebie: jest jedna z funkcji składowych gleby, w stanie płynnym stanowi roztwór glebowy (rozpuszcza składniki mineralne, organiczne O2 i CO2), warunkuje życie biologiczne gleb, wpływa na przebieg procesów glebowych (mineralizacja, humifikacja, wietrzenie minerałów, procesy redukcji, bielicowanie), niezbędny dla wzrostu roślin (fotosynteza), stanowi środowisko obiegu i wymiany składników między fazą stała gleby roztworem glebowym a rośliną

2. Roślina pobiera składniki z wody glebowej

3. W sytuacji gdy występują silne opady deszczu mogą występować z gleby wymywanie jonów zwłaszcza anionów (ładunek ujemny)

4. Niedobór wody utrudnia wykonanie zabiegów agrotechnicznych.

- następuje „rozpylenie gleby”. Nadmiar wody- utrudnia uprawę i ogranicza rozwój korzeni.

5. Źródła wody w glebie (opady atmosferyczne, woda podsiąkająca z głębszych warstw profilu glebowego, kondensacja pary wodnej w glebie, wody powierzchniowe- rzeki, strumyki, jeziora)

6. Postacie wody dostępnej dla roślin

1. Woda molekularna- bardzo trudno dostępna

2. woda kapilarna- łatwo dostępna

WOLNA WODA

3. woda grawitacyjna- okresowo dostępne

4. woda gruntowa- częściowo dostępna

7. Charakterystyka wody kapitularnej

POWIERZCHNIA GLEBY opad atmosferyczny spływ powierzchniowo nawadnianie

Woda kapilarna zawieszona (przylegająca)

Woda kapilarna właściwa

Woda gruntowa-glebowa -

SKAŁA MACIERZYSTA - podsiąk kapilarny

8. Korzystanie z różnych postaci wody zależy od rozwoju systemu korzeniowego (gatunku i fazy rozwojowej rośliny, warunków wilgotnościowych)

9. Rośliny korzystają głównie z: (wody grawitacyjnej- infiltracyjnej do 3 dni po opadach, wody kapilarnej zawieszonej- przylegającej jeśli jest zatrzymywana mniejszymi siłami niż praca ssąca korzeni, wody kapilarnej właściwości

10. Retencja wody glebowej- zdolność gleby do zatrzymywania wody opadowej

Retencja użyteczna- ilość zgromadzonej wody w glebie z której mogą korzystać rośliny.

T: Właściwości powietrzne gleb:

11. Aktywności respiracyjne gleby: to procesy oddychania mikroorganizmów i korzeni roślin.

12. Czynniki wpływające na aktywność respiracyjne gleby:

a) temperatura- wzrost o 10 st. C---- trzykrotne zwiększenie zapotrzebowania na tlen

b) wilgotność- początkowo zapotrzebowanie na tlen wzrasta, po osiągnięciu wartości krytycznej zmniejsza się

c) obecność i aktywność roślin i zależy od fazy rozwojowej ,aktywności metabolicznej, gatunku

d) nawożenie organiczne i naturalne: kilkukrotnie zwiększenie zużycie tlenu---- większa aktywność biologiczna

e) nawożenie mineralne--- pobieranie składników wymaga obecności tlenu

f) zabiegi spulchniające glebę

13. W porównaniu z powietrzem atmosferycznym w glebie jest zdecydowanie więcej CO2

14. Właściwości cieplne gleby:

źródła cieplne w glebie: energia promieni słonecznych, przemiany bioficzne w glebie, długofalowe promieniowanie atmosfery

15. Parametry charakteryzujące właściwości cieplne wody

Ciepło właściwe (pojemność cieplna) ilość kalorii potrzebna do ogrzania 1g lub 1cm3 gleby

16. Wpływ warunków termicznych na wzrost roślin: wiosenne ruszenie wegetacji, lepsza przyswajalność składników mineralnych- zwłaszcza P-fosfor, większa aktywność mikroorganizmów, szybsza mineralizacja materii organicznej- uwalnianie N,P,S)

Wykład 6 T: Właściwości chemiczne gleb

17. I Materia organiczna gleb. Od czego zależy zawartość próchnicy w glebie?

Klimat—okrywa roślinna--- skała macierzysta—wiek gleby gatunek rośliny uprawnej Agrotechnika nawożenie mineralne i organiczne i naturalne

Resztki roślinne próchnica i efekt resztkowy

*źródła materii organicznej w glebie:

a) obumarłe części nadziemne roślin (liście, ściółka trawiasta)

b) resztki po zbiorze i korzenie roślin

c) obumarłe ciała fauny i mikroorganizmów

d) nawozy naturalne (obornik i gnojownica organiczne (słoma)

* akumulacja substancji organicznej w glebie

18. Wpływ próchnicy na właściwości gleby:

1 Fizyczne

a) barwa (od szarej do czarnej) lepsze właściwości cieplne

b) tworzenie struktur agregatowych (zwłaszcza gruzełkowej)

c) zwiększenie pojemności wodnej

d) korzystny wpływ na większość właściwości fizycznych

2. Chemiczne

a) zwiększenie pojemności sorpcyjnej gleby (wiązanie składników mineralnych przez fazę stałą gleby)

b) źródła składników pokarmowych (N,P,S i In. Po mineralizacji)

c) zwiększenie przyswajalności fosforu

d) wpływ na procesy utleniania i redukcji w glebie

3. Biologiczna- większa aktywność mikrobiologiczna gleby (źródło C i N dla mikroorganizmów)

II Właściwości sorpcyjne

Zdolność gleby do zatrzymywania cząstek stałych, gazów, związków chemicznych jonów

*kompleks sorpcyjny- KS

koloidalna, silnie zdyspergowana cześć fazy stałej gleby zdolna do adsorbowana (wiązania) jonów. Wypadkowy ładunek kompleksu sorpcyjnego jest ujemny stąd w glebie zdecydowanie większej sorpcji podlegają kationy, a aniony (z wyjątkiem P) są łatwo wymywane.

*mechanizm sorpcji (wiązanie) kationów w glebie

Na powierzchni KS występują ładunki ujemne tworząc warstwę Helmoltza. Do tej warstwy przyłączane są zdehydratyzowane kationy (obdarzone w ładunek dodatni) tworząc warstwę Sterna.

*rodzaje sorpcji w glebie

I sorpcja wymienna (fizykochemiczna) kationów

KOLID GLEBOWY=Ca+2H+-- KOLOID GLEBOWY -----H+ + Ca 2+

------ H+

Podczas reakcji wymiany ustala się stan równowagi między roztworem glebowym a kompleksem sorpcyjnym

*całkowita kationowa

pojemność sorpcyjna gleby (CEC)

1.Kationy zasadowe (Ca 2+, Mg2+, Na+)

2. Kationy kwasowe (H+, Al3+)

T= S+H V=S/T gdzie: T- kationowa pojemność gleby sorpcyjne S-suma zasad (kationy zasadowe) H- suma kationów kwasowych V- stopień wysycenia gleby zasadami %

II sorpcja biologiczna - Przetwarzanie składników pokarmowych w biomasie mikroorganizmów

III sorpcja chemiczna- Zatrzymanie w glebie nierozpuszczalnych w roztworze glebowym związków fosforu i innych anionów. Proces ten w chemii rolnej nazywa się uwstecznienie fosforu.

IV sorpcja fizyczna- pochłanianie par, gazów i związków niezdysocjujących na powierzchni fazy stałej.

V sorpcja mechaniczna- „działanie sączka” - zatrzymywanie mechaniczne cząstek zawieszonych w wodzie, których średnia jest większa niż średnica porów glebowych

19. Buforowość gleb: zdolność gleby do przeciwstawiania się zmianom odczynu i stężenie składników pokarmowych w roztworze glebowym (= buforowość gleb lub zdolność regeneracyjna). Buforowość zależy od: wielkości kompleksu sorpcyjnego (zawartość minerałów ilastych i próchnicy, im więcej tym większa buforowość

Wykład15.12 T:Systematyka gleb

20. Są to jednostki hierarchiczne w systematyce gleb

Dział (oznaczany liczba rzymską)

Rząd (oznaczany liczbą rzymska + duża litera)

Tup(liczba rzymska + duża litera+ liczba arabska)

Podtyp (małe litery)

Rodzaj określa genezę i właściwości skała macierzysta

Gatunek - określa oziarnienia

I gleby fitogeniczna (działa)

I A gleby mineralne bezwęglanowe słabo wykształcone:

- gleby inicjalne, kamieniste (lito sole) lub gleby w początkowej fazie rozwoju (aregosole)

IB gleby wapniowe o różnym stopniu rozwoju

IB1 RĘDZINY- SKAŁA AMCIERZYSTĄ STANOWIĄ WĘGLANY LUB SIARCZANY WAPNIA

IB2 pararędziny- stanowią skały klasyczne (np.: piaski zwałowe, o dużej zawartości węglanów stanowią ok. 0,1 powierzchni kraju

II. gleby autogeniczne (dział)

II A gleby czarnoziemy

II A1 czarnoziemy- jedna z najżyźniejszych gleb w Polsce, wytworzone z lessów, powstały na terenach łąkowo-stepowych, duża zawartość próchnicy

II B gleby brunatno ziemne- powstały w warunkach klimatu umiarkowanego pod pasami liściastymi i mieszanymi, stanowią około 53% gleb polskich

IIB1 gleby brunatne kwaśne lub gleby płowe

II C gleby bielicoziemne- stanowią około 25% gleb polskich łatwo ulegają wietrzeniu, charakteryzują się silnym zakwaszaniem i mała pojemnością sorpcyjną

III gleby semihydrogeniczna (dział)- w powierzchniowych warstwach profilu glebowego dominuje gospodarka wodna opadowa, wpływ wód gruntowych lub silne oglejenie opadowe obejmuje środkowe i dolne warstwy profilu glebowego, oglejenie środkowych warstw profilu glebowego

IIIB czarne ziemie- powstały w warunkach dużej akumulacji materii organicznej pod roślinną dominowo-łakową, rzadziej bagienna, duża zawartość próchnicy i związków wapnia, duża żyzność

IIIC gleby hydrogeniczne (dział)- powstały z utworów mineralnych i organicznych, które powstały lub uległy przekształceniom w warunkach wodnych środowisk, zjawiska: sedentacji, sedymentacji i decesja kształtowanymi przez wodę

*sedentacja: osadzanie się materiału powstałego na miejscu jego występowania w fazie mineralnej lub organicznej

* sedymentacja: osadzanie materiału przetransportowanego przez wodę i wiatr

*decesja- zachodzi wtedy, gdy uwodnienie utworów glebowych ulegnie zmniejszeniu lub zostanie przerwane, następnie wówczas wzmożony proces humifikacji (tworzenie próchnicy)

Przykłady: torfy (gleby torfowe)

IVA2 gleby torfowe: niskie, wysokie, przejściowe

*niskie- położone w dolinach rzecznych lub na terenach źródliskowych, rozchód wody na ewapotranspirację jest równoważony przez opady i dopływ wód pH>5

*przejściowe- powolny przepływ wód, mały dopływ wód gruntowych, odczyn w granicach pH 4-5

*wysokie- występuja na wododziałach, powierzchnia torfowiska często wypukla, przewaga opadów nad ewapotranspirację, odczyn silny kwaśny (pH<4)

IVB przykład: gleby murszowate

V gleby napływowe (dział)- powstałe w wyniku erozji lub i sedymentacji pod wpływem wód pwoeirzchniowych, najczęściej są to utwory mineralne, rzadko organiczne, charakterystyczna warstwowa budowa profilu glebowego (sedmentacja)

VA gleby aluwialne- przykład mady

Gleby napływowe- charakteryzują się zróżnicowanymi właściwościami chemicznymi ze względu na duży stopień naniesienia cząstek mineralnych i organicznych zwykle są bardzo zasobne w składniki pokarmowe, bogate w materię organiczną

VI gleby słone (dział)- w warunkach polski bez znaczenia

VII gleby antropogeniczne (dział)- powstałe pod wpływem intensywności działalności człowieka, działalność pozytywna (wzbogacenie gleby w próchnice)---> gleby kulturoziemna, działalność negatywba- gleby industrioziemne i urbanoziemne

VIIA przykład: HAORTISOLE (gleby ogrodowe) i rigosole (gleby przeobrażone w wyniku głębokiej uprawy)

---