Cewnikowanie pęcherza moczowego

Wskazania

1. diagnostyczne

- pobieranie moczu na posiew (zwłaszcza u dziewczynek)

- cystouretrografia mikcyjna - dla oceny struktur anatomicznych dolnych dróg moczowych oraz uwidocznienia wstecznego odpływu pęcherzowo-moczowodowego

- badania urodynamiczne - dla określenia stanu czynnościowego pęcherza i cewki moczowej

2. lecznicze

- utrudniona mikcja

- zatrzymanie moczu

-wady rozwojowe zwężające lub przemieszczające cewkę moczową

- chory po zabiegach urologicznych i chirurgicznych

Przeciwwskazania

a) Urazowe uszkodzenie cewki moczowej - może się objawiać krwawieniem z cewki moczowej (najczęściej w przypadku urazu krocza, miednicy lub tępego urazu brzucha).

b)Krwiak okolicy krocza

Rozmiar cewników podaje się wg skali French (F), która określa obwód cewnika w milimetrach (1F= 0,33mm)

Zasady wyboru rozmiaru i rodzaju cewnika

Wiek	chłopcy	dziewczynki	rodzaj cewnika
Noworodki	4F*	4-6F	Nelaton
1-2 lat	6F	6-8F	Nelaton, Foley, Tiemann
3-5 lat	8F	8-10F	Nelaton, Foley, Tiemann
6-10 lat	8-10F	10-12F	Nelaton, Foley, Tiemann
>10 lat	12F	12-14F	Nelaton, Foley, Tiemann

*Najmniejszy rozmiar cewników Nelatona i Tiemanna to 6 F - jest on odpowiedni dla noworodków płci żeńskiej, natomiast niekiedy można napotkać trudności przy stosowaniu go u chłopców. U najmłodszych noworodków płci męskiej można polecić stosowanie poliuretanowych cewników z obłym zakończeniem i bocznymi otworami, używanych do żywienia enteralnego noworodków. Ich rozmiary zaczynają się już od 4 F. Są one dłuższe niż standardowe cewniki, dzięki czemu są przydatne zwłaszcza wtedy, gdy konieczne jest utrzymywanie cewnika w pęcherzu przez kilka dni, gdyż nie wymagają dodatkowych połączeń z workami na mocz.

Rodzaje cewników:

a) Nelatona - najczęściej używany; stosowany jest zarówno do jednorazowego cewnikowania, jak również może być utrzymywany przez okres kilku dni w pęcherzu, a wówczas należy go odpowiednio przymocować do skóry prącia lub sromu (u dziewczynek).

b) Couvelaire'a - znacznie rzadziej używany u dzieci; służy do odprowadzania moczu z pęcherza przez okres kilku dni w przypadkach krwawienia, które wymaga płukania pęcherza. Cewnik ten lepiej niż inne rodzaje umożliwia odpływ moczu.

c) Tiemanna - polecany przede wszystkim u chłopców, zwłaszcza z zastawką cewki tylnej

d) Malecota i Pezzera - służą głównie do zabezpieczenia prawidłowego odprowadzenia moczu u chorych po zabiegach operacyjnych.

e) Foley'a - najwygodniejszy, samoutrzymujący się cewnik do długotrwałego drenowania pęcherza. Balonik umieszczony powyżej otworu zewnętrznego cewnika należy wypełnić jałowym płynem (najlepiej wodą do wstrzyknięć, a nie roztworem NaCl, sól może bowiem krystalizować uniemożliwiając usunięcie roztworu z balonika, a przez to wyciągnięcie cewnika z pęcherza - przyp. red.), dzięki czemu utrzymuje się on w pęcherzu bez dodatkowego przymocowania plastrami.

Rys. 1. Najczęściej stosowane u dzieci rodzaje cewników: a) Nelatona; b) Couvelaire'a; c) Tiemanna; d) Malecota; e) Pezzera; f) Foley'a

Przygotowanie pacjenta

- dokładnie wyjaśnić cel i sposób cewnikowania

- okolicę ujścia zew. cewki moczowej umyć 0,5% wodnym roztworem chlorheksydyny, roztworem jodopowidonu lub innym odpowiednim preparatem

- U starszych chłopców, jeśli podejrzewa się zwężenie, w celu znieczulenia należy przed cewnikowaniem wprowadzić do cewki moczowej lidokainę w postaci 2% żelu (5 ml).

- nałożyć 2% lidokainę na koniec cewnika.

Opis zabiegu

a) założyć jałowe rękawiczki

b) u chłopców:

- zsunąć napletek lub uwidocznić ujście zewnętrzne cewki moczowej

- przytrzymać prącie w pozycji pionowej

- delikatnie wprowadzamy do ujścia zewnętrznego cewki moczowej cewnik o odp. rozmiarze posmarowany na końcu środkiem znieczulającym (2% lidokaina)

- cewnik można przytrzymywać jałowym narzędziem (pensetą, kleszczykami lub peanem; fot. 1.) lub bezpośrednio palcami (fot. 2.).

- jeśli nie ma zwężenia, cewnik swobodnie dochodzi do zwieracza zewnętrznego, gdzie napotyka na niewielki opór.

- zmienić położenie prącia na poziome, dzięki czemu cewnik zmieni swój kierunek i swobodnie wsunie się do pęcherza (zwykle nieprzyjemne)

Fot. 1. Cewnikowanie za pomocą narzędzia (pęseta, kleszczyki, pean)

Fot. 2. Cewnikowanie bezpośrednio ręką

c) U dziewczynek: (można używać krótszych cewników)

- rozchylić wargi sromowe i uwidocznić ujście zewnętrzne cewki moczowej

- delikatnie wprowadzamy do ujścia zewnętrznego cewki moczowej cewnik o odp. rozmiarze posmarowany na końcu środkiem znieczulającym (2% lidokaina)

- cewnik można przytrzymywać jałowym narzędziem (pensetą, kleszczykami lub peanem; fot. 1.) lub bezpośrednio palcami (fot. 2.).

- jeśli nie ma zwężenia, cewnik swobodnie dochodzi do zwieracza zewnętrznego, gdzie napotyka na niewielki opór.

Powikłania

1. Zakażenie dróg moczowych

2. Uszkodzenie cewki moczowej (w tym przebicie jej ściany) jest spowodowane użyciem zbyt dużego cewnika lub cewnika o nieprawidłowym kształcie.

---