Prawo cywilne jako gałąź prawa

PRAWO CYWILNE - ma dwa znaczenia. Po pierwsze oznacza zespół przepisów norm, regulujące określone stosunki społeczne w pewien właściwy im sposób. Po drugie oznacza uprawnienie lub zespół uprawnień przysługujących jakiemuś podmiotowi (prawo podmiotowe), wyznaczonych przez normy prawne, czyli przez prawo w znaczeniu przedmiotowym

PRZEDMIOT - stosunku majątkowe i niemajątkowe (dobra osobiste materialne i niematerialne)

CYWILNOPRAWNE STOSUNKI MAJĄTKOWE - więzi prawne ukształtowane ze względu na przynależność do osób fizycznych lub prawnych rzeczy i przynależność dóbr niematerialnych ale w takim zakresie w jakim przysparzają korzyści majątkowych np. stosunki majątkowe których elementem są prawa autorskie twórcy oraz więzi prawne ukształtowane ze względu na wymianę dóbr i usług

CYWILNOPRAWNE STOSUNKI NIEMAJĄTKOWE - więzi prawne ukształtowane ze względu na przynależność do osób fizycznych lub prawnych dóbr niematerialnych w takim zakresie w jakim chodzi o zachowanie i nienaruszalność oraz niemajątkowe stosunki rodzinne których funkcja polega na stworzeniu prawnych ram lub w przeważającej mierze dla więzi osobistych stron.

ZAKRES PRAWA CYWILNEGO:

= TERMINY - przepisy w nim zawarte regulują sposób obliczania terminów oraz odsyłają do odpowiedniego stosowania przepisów o warunku gdy skutki czynności prawnej mają powstać lub ustać w oznaczonym terminie

= RODZAJE OGRANICZONYCH PRAW RZECZOWYCH

= INSTYTUCJE PRZEDSTAWICIELSTWA

= PRAWO ZOBOWIĄZAŃ

METODA REGULACJI

METODA - polega na uznaniu autonomicznej pozycji względem siebie podmiotu tego stosunku prawnego w związku z czym jednej stronie nie przysługuje kompetencja do władczego kształtowania sytuacji prawnej drugiej strony. Wykluczone jest więc władcze wkroczenie jednego podmiotu w sferę autonomii prywatnej innego podmiotu. Nie mają znaczenia faktyczne relacje podmiotów które znamionować może nierówność wynikającą np. z przewagi ekonomicznej lub innych więzów w zależności nieformalnej jednej osoby od drugiej.

= w prawie cywilnym nie ma stosunku podległości, jest autonomiczność i równość stron

Systematyka prawa cywilnego

Prawo cywilne dzieli się na działy wyrażające strukturę tej gałęzi prawa, nie jest ona jednolita we wszystkich systemach prawnych. Jednakże w grupie praw kontynentalnych opartych na prawie rzymskim największe znaczenie znalazł tzw. System pandektów.

Ten system był recypowany i w prawie polskim. Charakteryzuje się przede wszystkim wyróżnieniem rozbudowanej części ogólnej prawa cywilnego po której następują działy:

= prawo rzeczowe= prawo zobowiązań= rodzinne= spadkowe

Systematyka nie odpowiada logicznym wymaganiom prawnego podziały, ponieważ elementy zbioru,, zostały wydzielone według różnych kryteriów. Jednak w porównaniu z innymi stosowanymi podziałami prawa cywilnego okazała się w praktyce najsprawniejsza. Została ona również przyjęta przez polski kodyfikator co znalazło wyraz w podzieleniu K.C na 4 księgi odpowiadające wspomnianym rozdziałom prawa cywilnego. Części kodeksu:

= cześć ogólne - obejmuje zasady wspólne dla całego prawa cywilnego

= prawo rzeczowe - obejmuje norm które wyznaczają bezwzględne prawa podmiotowe skuteczne wobec wszystkich a odnoszące się do rzeczy

= prawo zobowiązań = zawiera normy regulujące prawo majątkowe o charakterze względnym skuteczne wobec indywidualnie oznaczonych podmiotów

= prawo spadkowe - reguluje przejście majątku osoby zmarłej na inne podmioty

Unifikacja i kodyfikacja

Proces unifikacji Polskiego prawa cywilnego został zakończony 1 stycznia 1947 data ta oznacza koniec dzielnicowego zróżnicowania polskiego prawa cywilnego gdyż w dniu tym weszły ostatnie akty unifikacyjne.

Kodyfikacja prawa jest zabiegiem legislacyjnym dalej idącym niż unifikacja, dokonywana przy pomocy aktów prawnych odrębnych dla poszczególnych działów danej gałęzi systemu prawa. Cechą znamionującą ten etap rozwoju prawa jest wydanie aktów prawnych w postaci kodeksów.

Kodeks w hierarchii źródeł prawa zajmuje pozycję równorzędnych wobec innych ustaw zwykłych. To taki akt prawny który obejmuje trzon unormowań z zakresu całej odrębnej gałęzi prawa lub jakiegoś działu danej gałęzi prawa przy czym unormowania zawarte w kodeksie, usystematyzowane według pewnych ogólnych założeń oparte są na pewnych wspólnych zasadach przewodnich. Zwykle mianem kodeksu ustawodawca określa taki akt prawny, który zawiera wyodrębnioną w nim „część ogólną”, zawierającą unormowania wspólne dla regulacji zawartych w pozostałych częściach kodeksu. Zdarza się jednak, że akt prawny nazywany kodeksem nie zawiera części ogólnej (np. Polski kodeks rodzinny i opiekuńczy 1964 r. ) pozostając kodyfikacją „niesamodzielną”.

Kodeks cywilny i ustawa zawierająca przepisy wprowadzające uchwalone zostały 23. 04. 1964

= Poważniejsza nowelizacja kodeksu przeprowadzona została w 1990 roku.

Ogólna charakterystyka źródeł prawa cywilnego

Katalog źródeł prawa stanowionego (akty prawne powszechnie obowiązujące i akty prawne wewnętrznie obowiązujące). Te ostatnie nie są źródłami prawa cywilnego, ponieważ obowiązują tylko jednostki organizacyjne wobec ich organów zwierzchnich, które wydały akty wewnętrzne, natomiast powszechnie obowiązujące akty normatywne, mogą regulować stosunki cywilnoprawne uzyskując walor źródła prawa cywilnego. Konstytucja wyczerpująco wymienia następujące rodzaje aktów prawa powszechnie obowiązującego:

= Konstytucja

= ustawy

= ratyfikowane umowy międzynarodowe

= rozporządzenia

= akty prawa miejscowego

Wszystkie te akty tworzą hierarchicznie skonstruowany system źródeł powszechnie obowiązujących aktów prawa stanowionego. Wśród tych aktów największe znaczenie ma kodeks cywilny

Budowa kodeksu Cywilnego

Uchwalony 24. Iv. 1964 r. Kodeks odpowiada systematyce pandektowej prawa cywilnego składa się z 4 ksiąg:

część ogólna

do części ogólnej odnoszą się przepisy wstępne status prawny osób fizycznych i prawnych, zdolność prawa i zdolność do czynności prawnych, całkowite i częściowe ubezwłasnowolnienie, uznanie ich za zmarłych a także przepisy dotyczące osób prawnych. Do części ogólnej odnoszą się też czynności prawne (pojęcie rodzaje, forma, podstawy dla unieważnienia), oraz instytucje przedstawicielstwa i terminy dotyczące przedawnienia roszczeń

Własność i inne prawa rzeczowe

Poświęcona instytucji prawa własności. Pojęcie, treść podstawy nabycia i utraty własności, przeniesienie własności, pojęcie i rodzaje współwłasności (łącznej i ułamkowej), ochrona prawa własności. Ograniczone prawa rzeczowe - użytkowanie, służebność, zasiedzenie, zastaw, hipoteka i inne

Prawo zobowiązań

Przepisy ogólne dotyczące zobowiązań, przepisy szczegółowe regulujące odrębne rodzaje zobowiązań, umowa, komisu, przewozu

Prawo spadkowe

Przepisy ogólne, rodzaje spadkobrania, formy testamentu procedura przyjęcia spadku, kolejność spadkobierców, skutki prawne przyjęcia lub odrzucenia spadku

Zwyczaje, prawo zwyczajowe

Przez zwyczaje rozumie się powszechnie stosowane w danym okresie środowisku i w danych stosunkach społecznych praktykę określonego postępowania. Są to pierwsze fakty społeczne, które jeżeli nie są ogólnie znane, ustala się w drodze normalnego postępowania dowodowego, szczególnie przez zeznania świadków i opinię biegłych, często są spisywane przez organizacje profesjonalne.

Zwyczaje nie mają takiej siły obowiązującej jak ustawa.

System prawa cywilnego staje się bardzo elastyczny, na dokonujące się zmiany w praktyce społecznej.

Podział zwyczajów:= ustalone= przyjęte= zwyczaj miejscowy

Przesłanką konieczną stosowania przez sąd zwyczajów nie jest ich znajomość przez osoby, których sprawy sąd rozstrzyga wystarczy, że osoby te należą do grupy społecznej w której określony zwyczaj jest upowszechniony, przyjmuje się, że każdy uczestnik stosunku cywilnego zna zwyczaj społeczności do której należy.

Normy prawa zwyczajowego należy odróżnić od prawa zwyczajowego - reguła pewnego stałego postępowania w jakiejś sprawie nie ustanowiona przez kompetentne organy państwa, lecz ustalona w praktyce obrotu prawnego może zgodnie z dominującym poglądem stać się elementem systemu prawa, jeżeli zostanie uznana i zastosowana przez organy stosujące prawo.

Rola orzecznictwa sądowego

Orzecznictwo nie jest źródłem prawa. Orzecznictwo sądów i trybunałów nie ma mocy prawotwórczej, nie jest źródłem prawa, lecz wyznacza treść obowiązującego prawa poprzez wykładnię przepisów i prawnicze wnioskowanie.

Przepis a norma prawna

Przepis a norma prawna są utożsamiane, zakres znaczeniowy obu terminów nie pokrywa się.

PRZEPIS PRAWNY - jest formą wyrażenia przez prawodawcę norm prawnych, stanowi jednostkę redakcyjną aktu normatywnego, sformułowany w postaci artykułu, paragrafu, ustępu, których części też są uznane za przepisy.

NORMA PRAWANA - jest regułą postępowania skierowaną do wskazanego podmiotu, czyli adresata normy, wyrażająca nakaz lub zakaz określonego zachowania (dyspozycja normy) w oznaczonych okolicznościach (hipoteza normy), z zagrożeniem reakcją organów państwa na wypadek nie zastosowania się adresata do dyspozycji normy (zapowiedź sankcji).

= norma prawna i jej wszystkie elementy może być wyrażona w jednym przepisie prawnym lub w kilku przepisach. Ustalenie jakiej normy, obowiązują i jakich mają adresatów dokonywane są w procesie wykładni i wnioskowań prawniczych o obowiązywaniu jednych norm ze względu na uznanie za obowiązujące innych norm.

Interpretacja i stosowanie prawa cywilnego

Interpretacja prawa jest procesem myślowym, polegającym na ustaleniu znaczenia przepisu to znaczy jaką normę lub normy wyrażają przepisy poddanej interpretacji. W szczególności ustalone zostaje:

= adresaci norm

= poszczególne elementy norm prawnych (hipoteza, dyspozycja, zapowiedź sankcji)

= za pomocą hipoteza oznaczony zostaje zakres zastosowania interpretowanych przepisów, za pomocą dyspozycji określa się zakres normowania interpretowanych przepisów, zapowiedź sankcji to wyznaczenie sposobu reakcji organów państwa na niezastosowanie się do treści dyspozycji.

ZAŁOŻENIE INTERPRETACJI: racjonalność prawodawców abstrahuje od rzeczywistego sposobu działań konkretnych, ustanawia przepisy prawne organów oraz osób je tworzących. Można formułować językowe, funkcjonalne i systemowe dyrektywy interpretacyjne oraz reguły wnioskowań prawniczych umożliwiających wnioskowanie o obowiązywaniu jednych norm ze względu na poprzednie uznanie innych za obowiązujące

DYNAMICZNA WYKŁADNIA PRAWA - przepis prawny odrywa się niejako od prawodawcy i zaczyna samodzielnie funkcjonować w praktyce, wobec czego, gdy zmianie ulegają warunki gospodarcze, społeczne i polityczne przepisom prawnym przypisywać można dostosowane do zmienionych warunków w których przepis niegdyś ustalony nadal obowiązuje.

TEORIA SUBIEKTYWNA - głosi konieczność dokonywania wykładni statycznej tzw. Odwołującej się w trybie wykładni historycznej do wiedzy i ocen ustawodawcy z okresu ustanowienia interpretowanych przepisów. W myśl tych teorii zmiany warunków gospodarczych, społecznych i politycznych nie może mieć wpływu na zmianę ich pierwotnego sensu i znaczenia bez interwencji ustawodawcy.

STOSOWANIEM PRAWA nie jest realizacja normy prawnej w praktyce obrotu prawnego, Zawarcie np. umowy z powołaniem się przez strony na określone przepisy nie jest stosowaniem prawa. Stosowanie prawa to władcze działanie kompetentnych organów państwowych w których wyróżnia się 3 elementy:

= ustalenie stanu faktycznego

= ustalenie norm ze względu na hipotezy, odnosi się do danego stanu faktycznego

= organ rozpoznający sprawę (sąd) ustala konsekwencje prawne dokonanej subsumcji stanu faktycznego uwzględniając zawarte w interpretowanej normie prawnej dyspozycję i ewentualne sankcję i dyspozycję

Analogia prawnicza

Jest metodą wnioskowań prawniczych mających na celu ustalenie normy prawnej, dotyczącej stanu faktycznego dla którego brak jest podstawy prawnej kwalifikacji wśród norm. Zrekonstruowanych w trybie wykładni językowej funkcjonalnej i systemowej. Opiera się na założeniach racjonalności prawodawcy, który tworzy system prawa wewnętrznego spójny i zupełny

RODZAJE ANALOGI:

ANALOGIA Z USTAWY - polega na tym, że ten typ wnioskowań prawniczych polega na uznaniu, że do danego prawnie nie objętego stanu faktycznego stosuje się normę prawną uprzednio ustaloną w trybie wykładni przypisu, którego hipoteza dotyczy innego stanu faktycznego ale zaraz w sposób istotny podobnego do tego dla którego poszukujemy rozstrzygnięcia

ANALOGIA Z PRAWA - polega na tym, że założenia wnioskowań w trybie analogi z prawa są identyczne jak w wypadku z analogii z ustawy inne są jednak przesłanki rozumowania o obowiązywaniu określonej normy mającej wypełnić lukę w prawie. Przesłanką nie jest stwierdzenie obowiązywania normy prawnej dotyczącej analogicznego stanu faktycznego jest nią stwierdzenie, że ustawodawcy można przypisać takie oceny i preferencje jakie uzasadniają zrekonstruowanie normy o określonej treści która wypełni lukę.

Podmioty dokonujące interpretacji przepisów

WYKŁADNIA AUTENTYCZNA - dokonuje organ, który ustanowił interpretowany przepis, wykładnia ta ma taką moc wiążącą jak zinterpretowany przepis oraz obowiązuje od chwili w wejście w życie przepisu

WYKŁADNIA LEGALNA - dokonuje organ państwowy upoważniony do ustalania wykładni przepisów wiążącej inne organy, do ustalania powszechnie obowiązującej wykładni

WYKŁADNIA PRAKTYCZNA - dokonywana przez organy stosujące prawo (sąd)

WYKŁADNIA DOKTRYNALNA - przeprowadzana jest w opracowania naukowych nie ma mocy wiążącej kogokolwiek.

Pojęcie prawa podmiotowego

To złożona sytuacja prawna określonego podmiotu, wyznaczona przez normę prawną dookreślana zdarzeniami prawnymi umożliwiająca podejmowanie określonych zachowań będąca elementem stosunku prawnego i zapewniająca ochronę i zaspokojenie interesu majątkowego lub niemajątkowego podmiotu uprawnionego chroniona przez normę prawną przez nadanie prawu podmiotowemu cechy zaskarżalności i egzekwowalności.

Rodzaje praw podmiotowych

Typy praw podmiotowych wyróżniane są ze względu na ich treść. Odrębnymi typami są takie prawa podmiotowe jak własność użytkowanie wieczyste, ograniczone prawa rzeczowe, prawo dzierżawy, odkupu, pierwokupu i inne prawa ze stosunku obligatoryjnego.

Poszczególne rodzaje praw podmiotowych wyróżniane są z uwzględnieniem innych kryteriów np. z zakresu ich skuteczności wobec osób trzecich, i intensywności ochrony, funkcji, rodzajów chronionego przez nie interesu, samoistności lub związania z innymi prawami podmiotowymi.

Prawa podmiotowe ze względu na skuteczność wobec osób trzecich.

PRAWA BEZWZGLĘDNE - są skuteczne wobec wszystkich. Uprawniony może domagać się od wszystkich nienaruszania jego praw podmiotowych i od każdej osoby która nie wypełnia tego obowiązku może domagać się przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechania dalszych naruszeń. Jako Prawo bezwzględne zostało ukształtowane w szczególności:

= prawo własności

= prawa rzeczowe

= prawa osobiste niematerialne

Ze względu na to, że prawa bezwzględne są skuteczne wobec wszystkich wskutek czego ogranicza się w sferze wolnej od nakazów i zakazów prawnych, obowiązuje zasada zamkniętej ustawowo listy praw bezwzględnych. Znaczy to , że uczestnicy obrotu cywilnoprawnego mogą kreować tylko takie typy praw bezwzględnych , których istnienie przewiduje ustawa

PRAWA WZGLĘDNE: są to prawa podmiotowe skuteczne tylko wobec niektórych indywidualnie określonych podmiotów, a więc między stronami oznaczonego stosunku prawnego. Prototypem praw względnych są wierzytelności będące elementem stosunków zobowiązaniowych

PRAWA MAJĄTKOWE I NIEMAJĄTKOWE kryterium podziału jest rodzaj interesu który bezpośrednio chronią. Interes ekonomiczny podmiotu chronią podmiotowe prawa majątkowe (prawo własności, wierzytelności). Interes osobisty chronią prawa podmiotowe niemajątkowe np.: prawa osobiste na dobrach osobistych. Prawa niemajątkowe są ukształtowane jako prawa bezwzględne, niezbywalne i niedziedziczne a to ze względu na ścisły związek z osobą uprawnioną. Roszczenia niemajątkowe nie ulegają przedawnieniu

PRAWA PRZECHODNIE I NIEPRZECHODNIE

Kryterium podziału jest możliwość zmiany podmiotu prawa.

PRAWA NIEPRZECHODNIE - to prawa których związek z osobą uprawnioną jest tak ścisły, że wykluczone jest przejście prawa na inną osobę. Są zarazem niezbywalne, niedziedziczne i nie podlegają przejściu na inne osoby także wskutek zajścia innych zdarzeń niż czynności prawne lub otwarcie spadku (obowiązek alimentacyjne, prawa niematerialne, służebności osobiste)

PRAWA PRZECHODNIE - są to prawami zbywalnymi, także dziedzicznymi, są to z reguły prawa majątkowe, Jest to prawo, które może przejść z jednego podmiotu na drugi na podstawie czynności prawnej. Nie można przez czynność prawną wyłączyć ani nawet ograniczyć uprawnienia do przeniesienia (obciążenia, zmiany, zniesienia) prawa zbywalnego z mocy ustawy. Naruszenie umownego obowiązku nierozporządzania prawem nie odnosi skutku wobec osób trzecich i dokonane rozporządzenie pozostaje w mocy a jedynie zrodzi ewentualnie obowiązek dania odszkodowania.

PRAWA ZWIĄZANE I AKCESORYJNE

Prawa związane (użytkowanie wieczyste, własności budynku)

Prawa akcesoryjne - nie zawsze są związane z podstawowym prawem, Istnieje dopóki istnieje główne prawo np. Hipoteka

Nabycie prawa podmiotowego

kryterium rozróżnienia jest zajście lub nie następstwa prawnego.

Nabycie prawa jest POCHODNE gdy jest uzależnione od tego czy nabywane prawo przysługiwało osobie od której swe uprawnienia wywodzi nabywca. Nikt nie może przenieść na inną osobę więcej praw niż sam posiada, a ta osoba nie może nabyć więcej praw aniżeli miał poprzednik.

PRAWO PIERWOTNE -jeżeli dokonuje się z mocy postanowienia ustawy, niezależnie od woli lub nawet wbrew woli osoby , której ewentualnie prawo nabywane dotychczas przysługiwało. (zasiedzenie, zawłaszczenie cudzej rzeczy ruchomej)

Nabycie translatywne i konstytuwne

Kryterium podziału jest istnienie lub nieistnienie nabywanego prawa przed zdarzeniem powodującym nabycie.

TRANSLATYWNE - zachodzi wówczas gdy przedmiotem nabycia, jest prawo już istniejące, które przechodzi w dotychczasowej postaci na nabywcę np. przejście prawa własności z majątku dotychczasowego właściciela, do majątku nabywcy na podstawie umowy przeniesienia własności lub w następstwie zasiedzenia.

KONSTYTUTYWNE - polega na uzyskaniu przez nabywcę prawa nieistniejącego poprzednio, inaczej mówiąc prawo nabywane powstaje dopiero w chwili nabycia, będzie to nabycie własności ruchomej rzeczy niczyjej w następstwie jej zawłaszczenia lub nabycie ograniczonego prawa rzeczowego w trybie jego ustanowienia przez właściciela obciążonej rzeczy. Z podanych przykładów wynika że nabycie pochodne może być zarówno translatywne i konstytutywne

= nabycie może być pod tytułem ogólnym lub szczególnym. Kryterium rozróżnienia jest zakres przedmiotowy następstwa prawnego.

Nabycie ogólne i nabycie szczególne

NABYCIE OGÓLNE (sukcesja uniwersalna) polega na tym, że nabywca wskutek zajścia jednego stanu faktycznego, wstępuje w ogół praw majątkowych poprzednika nabywając cały jego majątek lub oznaczoną część. Sukcesja uniwersalna dopuszczalna jest wyłącznie w przypadkach przewidzianych w ustawie (Nabycie spadku lub udziału w nim na podstawie umowy ze spadkobiercą)

NABYCIE SZCZEGÓLNE - (SUKCESJA SYNGULARNA_ Polega na nabyciu indywidualnie oznaczonego prawa lub praw (nabycie własności oznaczonej rzeczy)

Wykonywanie prawa podmiotowego.

Polega na zachowaniu podmiotu, podejmowanych w sferze możliwości oznaczonego postępowania, które określa norma będąca źródłem prawa podmiotowego. Podmiot uprawniony czyni użytek z uprawnień cząstkowych tworzących część prawa. Wykonywanie prawa może więc przybrać postać czynności faktycznych lub prawnych. Prawo istnieje chociażby podmiot uprawniony go nie wykonywał. W pewnych jednak wypadkach takie bierne zachowanie uprawnionego może doprowadzić do utraty prawa np. użytkowanie wygasa wskutek niewykonywania przez 10 lat. Podmiot uprawniony może wykonywać prawo osobiste lub za pośrednictwem innych osób, które uprawnione upoważnia do czynienia użytku z przysługujących mu atrybutów prawa. Osoba uprawniona nie mająca zdolności do czynności prawnej nie może samodzielnie wykonywać przysługującego jej prawa podmiotowego w takim zakresie w jakim wykonanie prawa wymaga dokonanie czynności prawnej.

Zmiana treści, ustanie prawa podmiotowego

Zamiana treści prawa, a więc zespołu funkcjonalnie powiązanych uprawnień cząstkowych, polega na zmianie zakresu tych uprawnień ich przedmiotu, miejsca i czasu ich realizacji przy czym prawo zachowuje swą tożsamość jako prawo tego samego typu. Zmiana treści prawa nie ciągnie za sobą zmiany rodzaju prawa np. zmieniony zostaje zakres użytkowania i nie nieruchomości przez wyłączenie z treści prawa użytkowania nieruchomości poprzez wyłączenie z treści prawa użytkowania. Uprawnienia użytkownika do pobierania oznaczonych pożytków jakie ta nieruchomość przynosi nie zmienia się w tym wypadku typ prawa to jest to samo prawo tyle, że o zmienionej treści i istnieje nadal.

Utrata prawa podmiotowego może być następstwem wygaśnięcia prawa, np. na skutek upływu terminu na jakie prawo zostało ustanowione tak samo utrata prawa podmiotowego może być wskutek jego przejścia na inny podmiot.

Stosunek podmiotowy jest rodzajem stosunku prawnego, regulowanego przez prawo cywilne. Powstaje między osobami prawnymi i fizycznymi.

CECHY STOSUNKU PODMIOTOWEGO

= nie równorzędność stron (brak podległości prawnej)

= autonomia prywatna stron jednego podmiotu innemu, które wobec siebie w ramach stosunku cywilnoprawnego nie występuje jako dysponent władzy państwowej dotyczy to państwa występującego w stosunku cywilnoprawnym jako skarb państwa

= sądowa ochrona interesów stron

Stosunek cywilnoprawny powstaje, ulega zmianie albo ustaje wskutek zajścia zdarzeń cywilnoprawnych.

Pojęcie rzeczy

Rzeczy - przedmiot materialny. Normatywne znaczenie tej definicji legalnej polega na tym, że na podstawie pojęcia rzeczy wyróżnia się w prawie ograniczone prawa rzeczowe

Rzeczami w rozumieniu prawa cywilnego są materialne: części przyrody, w stanie pierwotnym lub przetworzonym na tyle wyodrębnione w sposób naturalny lub sztuczny, że w stosunkach społeczno - gospodarczych mogą być traktowane jako dobra samoistne. Przedmiot ma cechy materialne jeżeli nie istnieje co oznacza, że jest wyodrębniony od innych przedmiotów ma charakter samoistny, jest dostępny i podlega władzy człowieka, a wyodrębnienie może mieć postać odrębności fizycznej lub prawnej

Klasyfikacja rzeczy

Wszystkie rzeczy ze względu na kryterium przenoszenia dzieli się na :

• ruchome

• nieruchomości

K.C definiuje tylko nieruchomości, wszystkie inne rzeczy które nie są nieruchomościami są rzeczami ruchomymi - definicja negatywna

Nieruchomością są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot prawa własności (grunty) jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności

Wyróżniamy trzy rodzaje nieruchomości:

= nieruchomość gruntowa

= nieruchomość budynkowa

= nieruchomość lokalowa

nieruchomość musi być wpisana do księgi wieczystej

NIERUCHOMOŚĆ GRUNTOWA - to cześć powierzchni ziemskiej stanowiąca odrębny przedmiot własności należy wskazać na 2 wymagania niezbędne do uznania gruntu za nieruchomość:

wyodrębnienie części powierzchni ziemskiej przez geodezyjne oznaczenie jej granic - wyodrębnienie przedmiotowe

wyodrębnienie prawne które polega na skonkretyzowaniu kto jest właścicielem tego wyodrębnionego obszaru gruntu

GRUNTY ROLNE - szczególnym rodzajem gruntu są grunty rolne. Nieruchomościami rolnymi są nieruchomości które są lub mogą być wykorzystane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej, zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej

NIERUCHOMOŚĆ BUDYNKOWA - to budynki trwale z gruntem związane w wyjątkowej sytuacji przewidzianej przez szczególny przepis ustawy odrębny od gruntu nieruchomości

NIERUCHOMOŚĆ LOKALOWA - to części budynku, trwale z gruntem związane z mocy przepisów szczególnych mający status odrębny od gruntu, samoistnej rzeczy nieruchomej

= znaczenie prawne podziału rzeczy na ruchomości i nieruchomości polega na, poddaniu obu tych kategorii odmiennym reżimom prawnym.

RZECZY PROSTE - stanowią jednolitą całość w której nie da się wyróżnić części o samodzielnym znaczeniu prawnym

RZECZY ZŁOŻONE - przedmiot materialny składający się z elementów mogących mieć samodzielne znaczenie (można mówić tu o jej częściach składowych)

RZECZY OZNACZONE CO DO TOŻSAMOŚCI - to takie które wskazują cechy indywidualne wyłącznie im właściwe

RZECZY OZNACZONE CO DO GATUNKU - rzeczy oznaczone co do gatunku określane są tylko wedle cech rodzajowych (np. KOŃ WYŚCIGOWY)

przedmiotem stosunków prawno rzeczowych - poza nielicznymi wyjątkami - są rzeczy oznaczone co do tożsamości. Taką kwalifikację mają zawsze nieruchomości

podział rzeczy oznaczonych co do tożsamości gatunku ma charakter subiektywny, rzecz z zasady rodzajowa np. seryjnie wytworzona może być traktowana jako zindywidualizowana gdy kupujący dokonał wyboru konkretnego egzemplarza.

RZECZY POJEDYNCZE I ZBIOROWE

Rzeczami są tylko poszczególne samoistne przedmioty materialne to jest rzeczy pojedyncze.

W przyrodzie występują przedmioty które nie przedstawiają żadnej wartości gospodarczej i które występują w obrocie dopiero w pewnej masie są to tzw. Rzeczy zbiorowe. Mogą być przedmiotem stosunku zobowiązaniowego a także przedmiotem własności i innych praw rzeczowych oraz posiadania. Od rzeczy zbiorowej odróżnić należy tzw. zbiór rzeczy który z punktu widzenia funkcjonalnego jest pewną całością obejmującą większą ilość pojedynczych rzeczy tego samego rodzaju. Nie jest rzeczą w techniczno - prawnym rozumieniu tzw. Zbiór praw - to zorganizowany zespół elementów materialnych i niematerialnych stanowiących wyodrębnione masy majątkowe.

RZECZY ISTNIEJĄE I PRZYSZŁE - w momencie zawarcia umowy

RZECZY ZNAJDUJĄCE SIĘ W OBROCIE I WYJĘTE Z OBROTU - zasadą jest że rzeczy są przedmiotem obrotu cywilnego, u podstaw ograniczeń lub wyłączeń z obrotu może być tylko ważny interes publiczny jednak są rzeczy wyjęte z obrotu które nie mogą być przedmiotami czynności prawnych.

Czynność prawna mająca za przedmiot taką rzecz jest nieważna.(np. zwłoki, morze, woda płynąca).

Wśród zbioru rzeczy wyróżniamy rzeczy złożone i takie które składają się elementów, mogących mieć samodzielne znaczenie w konstrukcji prawnej rzeczy złożonej wyróżnić należy: pojęcie jej części składowej.

K.C - w części składowej rzeczy jest wszystko co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu dołączonego z częściami składowymi nieruchomości uważa się prawa związane z jej własnością.

RZECZY GŁÓWNE I PRZYNAEŻNOŚCI

PRZYNALEŻNOŚCI: są odrębnymi rzeczami ruchomymi, ułatwiają korzystanie z innej rzeczy, która ma wobec nich status rzeczy głównej, w tym sensie nazywamy je rzeczami pomocniczymi

= przesłanki uznania rzeczy ruchomej za przynależność:

pomocniczy stosunek do rzeczy głównej - charakter przynależności, polegający na jej gospodarczym podporządkowaniu rzeczy głównej przynależność jest potrzebna do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczeniem

faktyczny i trwały związek gospodarczy przynależności i rzeczy głównej odpowiadający służebnemu charakterowi tej pierwszej

Tożsamość podmiotowa właściciela rzeczy głównej i przynależność nie może być przynależnością rzecz nie należąca do właściciela rzeczy głównej

= zgodnie z art. 52 K.C czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności chyba, że co innego wynika z treści czynności albo z przepisów szczególnych. Każda rzecz przynosi pożytki

POŻYTKI- Polski system prawny wyróżnia 3 typy:

POŻYTKI NATURALNE RZECZY: są takie jej płody i inne odłączone od niej części składowe, jakie według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy

POŻYTKI CYWILNE RZECZY - są to dochody, jakie rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego. Dochody te mogą przybierać postać pieniężną lub niepieniężną

POŻYTKI PRAWA - są dochody, które prawo to przynosi zgodnie ze swym społeczno - gospodarczym przeznaczeniem

uprawnionemu do pobierania pożytków przypadają pożytki naturalne, które faktycznie zostały odłączone od rzeczy w czasie trwania tego uprawnienia. Natomiast jeżeli chodzi o pożytki cywilne to uprawnienie to przysługuje w stosunku do jego trwania, a więc niezależnie od tego, czy faktycznie zostały pobrane

jeżeli uprawniony do pobierania pożytków poczynił nakłady w celu uzyskania pożytków, które przypadły innej osobie, to należy mu się od niej wynagrodzenie za te nakłady, jednakże tylko do wysokości wartości pożytków

PRZEDMIOTY MATERIALNE NIE BĘDĄCE RZECZAMI

nie występują w postaci wyodrębnionej lub zindywidualizowanej

Wśród tego rodzaju przedmiotów materialnych można wyróżnić:

ciecze i gazy - sens ich wyróżniania pojawia się gdy:

nie występują one w postaci zamkniętej, ponieważ wówczas traktuje się je jako rzeczy ruchome

system prawny nie uznaje ich za kopaliny, ponieważ wówczas odnosi się do nich szczególny reżim prawny właściwy kopalniom

kopaliny - nie mają charakteru rzeczy. Nie są one bowiem przedmiotami materialnymi na tyle wyodrębnionymi, by mogły być traktowane jako dobra samoistne

zwierzęta w stanie wolnym

PRZEDMIOTY NIEMATERIALNE:

ENERGIA - może być przedmiotem obrotu cywilnoprawnego. Natomiast gospodarka różnymi rodzajami energii uregulowana jest w ustawach szczególnych

DOBRA O CHARAKTERZE INTELEKTUALNYM - utwory literackie, artystyczne, naukowe, wynalazki, wzory użytkowe. Stanowią one wytwór umysłu ludzkiego i same przez się nie mają postaci materialnej

DOBRA OSOBISTE

PIENIĄDZE - może występować w postaci określonych znaków pieniężnych, nosiciel i miernik wartości

PAPIERY WARTOŚCIOWE - są to dokumenty, których posiadania stanowi niezbędną przesłankę wykonywania praw wyrażonych w treści dokumentu

Zdolność prawna osoby fizycznej

Atrybutem każdej osoby fizycznej jest jej zdolność prawna, wyrażająca się w tym, że może być nosicielem (podmiotem) praw lub obowiązków

początek - w myśl art. 8 KC każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. Tylko więc istota ludzka nabywa z chwilą urodzenia zdolność prawną człowiekiem jest każda istota której rodzicami są ludzie

określenie CZŁOWIEK odnosi się zarazem do istoty żywej. Zdolność prawną nabywa więc tylko takie dziecko, które urodzi się żywe

dowodem urodzenia jest akt urodzenia sporządzony przez urząd stanu cywilnego

status prawny nasciturusa (mający się urodzić) nie jest obecnie wyraźnie określony w przepisach

w określonych przypadkach ustawy chronią interesy człowieka, ze względu na zdarzenia, jakie miały miejsce w okresie jego życia płodowego.

W polskim prawie cywilnym obowiązuje - chociaż wyraźnie nie wypowiedziana reguła ogólna wyrażona w paremii rzymskiej, że dziecko nie narodzone potraktować należy jako już urodzone ilekroć chodzi o jego korzyść

zakres - każdemu człowiekowi przysługuje zdolność prawna w takim samym zakresie

Zdolność prawna osoby fizyczne, może podlegać określonym ograniczeniom na zdolność tę może mieć wpływ zdolność do czynności prawnych, brak bowiem tej zdolności wyłącza możliwość posiadania niektórych praw i obowiązków. Osoba nie mająca zdolności do czynności prawnej nie może być opiekunem i nie może sporządzić testamentu,

Na zdolność prawną ma wpływ:

= wiek osoby fizycznej, podmiotem niektórych praw może być tylko osoba pełnoletnia.

= ubezwłasnowolnienie - instytucja ta prowadzi do ubezwłasnowolnienia i pozbawienia zdolności do czynności prawnej, a zatem może mieć wpływ na zakres praw i obowiązków osoby fizycznej

= choroba psychiczna i niedorozwój umysłowy - może stanowić podstawę do pewnych ograniczeń zdolności prawnej

= obywatelstwo - cudzoziemiec może być ograniczony w nabywaniu prawa własności

= wyrok karny - wyrok karny nie może pozbawić zdolności prawnej ale może prowadzić do jej ograniczenia. Orzeczenia zakazu zajmowania określonego stanowiska, zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej,

śmierć powoduję utratę zdolności prawnej

Zdolność do czynności prawnych

= podmiot prawa cywilnego może sam dokonywać czynności prawnych prowadzących do nabywania praw i zaciągania zobowiązań lub do kreowania innych zmian w jego stosunkach cywilnoprawnych

ZAKRES ZDOLNOŚCI:

3 stany:

brak zdolności do czynności prawnej

pełna zdolność do czynności prawnej

ograniczona zdolność do czynności prawnej

PEŁNĄ - osoby mogą dokonywać czynności prawnych przez własne działanie i we własnym imieniu art. 11, pełnoletność 18, (16 kobiety zamężne)

BRAK - Nie mają zdolności do czynności prawnej osoby które nie ukończyły 13 lat lub osoby ubezwłasnowolnione całkowicie

CAŁKOWITE: 13 lat,choroba psychiczna,niedorozwój

inne zaburzenia - pijaństwo, narkomania

ustanawia się opiekę, chyba że jest opieka rodziców

OGRANICZONA - małoletni mający ukończone 13 lat (ubezwłasnowolnieni częściowo)

UBEZWŁASNOWOLNIENI CZĘŚCIOWO

wiek - pełnoletność

względy zdrowotne

kuratela

SKUTKI BRAKU ZDOLNOŚĆI DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

nieważność czynności

umowy w sprawach drobnych bieżących, są ważne w chwili zawierania (drobne zakupy) chyba, że są one na szkodę osoby to nie (rażące pokrzywdzenie)

SKUTKI UBEZWŁASNOWOLNIENIA CZĘŚCIOWEGO I OGRANICZENIA CZYNNOŚCI DO ZDOLNOŚCI PRAWNYCH

potrzebna zgoda przedstawiciela ustawowego do zawierania umowy

=osoby o ograniczonej zdolności prawnej

= czynności które nie są po jej stronie ani rozporządzeniem ani zobowiązaniem

= może zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego

= zawierać umowy o pracę i zarządzać swoim dorobkiem

= czynności prawne dotyczące przedmiotów majątkowych oddanych przez przedstawiciela ustawowego tej osoby do swobodnego użytku

Stwierdzenie zgonu i uznanie za zmarłego

CHWILA ŚMIERCI - śmierć mózgowa polegająca na trwałym i nieodwracalnym ustaniu funkcji pnia mózgu.

DOWÓD ŚMIERCI - jest nim akt zgonu. Sporządza go urząd stanu cywilnego po przedstawieniu mu karty zgonu, wystawionej przez lekarza lub na podstawie pisemnego zgłoszenia właściwego organu prowadzącego dochodzenie, co do okoliczności zgonu

Ponadto urząd stanu cywilnego sporządza akt zgonu na podstawie 2 rodzajów orzeczeń sądowych: o stwierdzeniu zgonu i o uznanie za zmarłego

Stwierdzenie zgonu - Postanowienie orzekające stwierdzenie zgonu wydaje sąd gdy, akt zgonu nie został sporządzony i gdy w wyniku postępowania dowodowego dojdzie do przekonania, że śmierć danej osoby jest niewątpliwa. W postanowieniu tym sąd ściśle oznacza chwilę śmierci zmarłego przyjmując - w braku dostatecznych danych chwilę najbardziej prawdopodobną.

Uznanie za zmarłego - Postanowienie orzekające uznanie za zmarłego wydaje sąd, gdy człowiek zaginął.

Postanowienie o uznaniu za zmarłego wiąże wszystkie osoby, dopóty, dopóki nie zostanie uchylone w rezultacie odrębnego postanowienia, w którym sąd ustali, że osoba zaginiona żyje albo, że zmarła w innej chwili, niż oznaczono to w postanowieniu o uznaniu za zmarłego

Zaginiony może być uznany za zmarłego po upływie 10 lat od końca roku kalendarzowego w którym według istniejących informacji jeszcze żył

Nie wolno nikogo uznać za zmarłego przed końcem roku kalendarzowego w którym ukończyłby on 23 lata

Jeżeli zaginięcie człowieka nastąpiło w związku z bliżej określonymi w ustawie zdarzeniami, które zwiększają prawdopodobieństwo jego śmierci, wtedy terminy oczekiwania ulegają istotnemu skróceniu. Gdy kilka osób zaginęło podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa, to w braku innych ustaleń należy przyjąć, że zmarły one równocześnie

RODZAJE OSÓB PRAWNYCH -

PAŃSTWOWE OSOBY PRAWNE

WŁASNOŚĆ na podstawie której powstały osoby prawne wyróżniamy:

Państwowe osoby prawne - to kategorie podmiotów związanych z działalnością organizacji państwowych, która wykonuje władzę w ramach zorganizowanego społeczeństwa jako całości, przy czym gdy mowa jest o sferze władczej należy używać pojęcia państwo. Gdy chodzi o sferę właścicielską działalności organizacji państwowych używać należy terminu Skarb Państwa. Państwo wyposażone jest w kompetencje do działania dla publicznego dobra i szczegółowo określone zarówno przez prawo publiczne jak i prawo prywatne. Jedną z należnych zasad prawa cywilnego jest zasada autonomiczności - oznacza ona brak wzajemnego władczego podporządkowania podmiotów. Do realizacji tak pojmowanej idei uczestnictwa państwa w obrocie prawnym z respektowaniem zasady autonomiczności utworzono własne pojęcia Skarbu Państwa jako osoby prawnej.

.Obok S.P występuje szereg innych strukturalnie organizacyjnie i majątkowo powiązanych z państwem tzw. Państwowych osób prawnych. S.P - to państwo które występuje w charakterze podmiotu P.C.

Państwo podejmuje działalność pod postacią osoby prawnej czyli S.P wtedy kiedy występuje w roli strony w cywilnoprawnych stosunkach majątkowych. Państwo personifikowane na podstawie normy prawa cywilnego jako skarb Państwa wykonuje za pomocą swoich jednostek organizacyjnych swoje zadania społeczne i gospodarcze, pozbawione charakteru publiczno prawnego. A więc gdy występuje w majątkowych stosunkach prawnych z innymi podmiotami prawnymi na zasadzie partnerstwa. Działające w imieniu państwa jednostki organizacyjne nie są jego organami a ich utworzenie jest związane z potrzebą konkretyzacji strony stosunku cywilnoprawnego.

Samorządowe organy prawne - samorząd terytorialny stanowi element struktury organizacyjnej państwa jako całości politycznej i prawnej. W tym sensie samorząd terytorialny jest instytucją państwa realizującą części jego funkcji, jednakże instytucją wyodrębnioną w sferze podmiotowości prawnej. Z punktu widzenia P.C mamy do czynienia z odrębnymi podmiotami. Państwem personifikowanym jako S.P oraz wyposażonymi w osobowość prawną jednostkami samorządu terytorialnego.

=Każda gmina jako jednostka samorząd terytorialnego jest osobą prawną. Osobowość cywilnoprawną nadaje gminie konstytucja, ustawa o samorządzie gminnym,. W świetle konstytucji oraz ustawy gmina posiada osobowość prawną i jako podmiot P.C posiada własny majątek którym odpowiada za własne zobowiązania, oświadczenia woli w imieniu gminy składa jednoosobowo wójt, burmistrz lub prezydent miasta albo działający na podstawie jego uprawnienia zastępca wójta, samodzielnie albo wraz z inną upoważnioną przez wójta osobą. Jeżeli czynność prawna może spowodować postanie zobowiązań pieniężnych do jej skuteczności potrzebna jest kontrasygnata skarbnika gminy lub osoby przez niego upoważnionej. Za zobowiązania innych gminnych osób prawnych a te nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania gminy w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy mogą utworzyć związki międzygminne. Związek ten posiada osobowość prawną, którą nabywa po zarejestrowaniu w rejestrze prowadzonym przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Organami związku między gminnego są zgromadzenia i zarząd związku lokalną jednostką samorządową którą z mocy prawa tworzą mieszkańcy określonego terytorium i powiat.

= Powiat ma osobowość prawną , organami powiatu jest starosta i rada powiatu. Oświadczenia woli w sprawach majątkowych w imieniu powiatu składają 2 członkowie zarządu lub 1 członek zarządu i osoba upoważniona przez zarząd.

= Z kolei regionalnej wspólnoty samorządowej którą z mocy prawa tworzą mieszkańcy województwa jest samorząd województwa. Województwo ma osobowość prawną, organami są zarząd i sejmik województwa, oświadczenie woli w imieniu województwa składa Marszałek województwa, wraz z członkiem zarządu chyba, że statut województwa stanowi inaczej.

Prywatne osoby prawne

Powstają z inicjatywy osób fizycznych lub prawnych (to te które nie są związane organizacyjnie w administracji publicznej). Do takich podmiotów prawa zaliczamy:

= spółki kapitałowe z wyłączeniem jednoosobowych spółek państwa lub gminy

= spółdzielnie

= fundacje założone przez inne osoby prywatne i inne osoby które są elementami społecznej gospodarki rynkowej opartej na wolności, działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych

Korporacyjne i fundacyjne

Klasyczny podział rodzajów osób prawnych, podstawą rozróżnienia jest określenia tzw. Substratu osoby prawnej danego rodzaju. Substratem osób prawnych korporacyjnych są członkowie zaś fundacyjnego tzw. Zakład. Osoby prawne typu korporacyjnego - substratem są ludzie, funkcjonowanie takich osób prawnych opiera się na członkostwie w ich strukturach. Korporacja wykazuje 2 istotne cechy: członkowie takiej osoby prawnej wnoszą określone udziały lub płacą określone składki i tworzą majątek osoby prawnej stanowiące podstawę jej działalności, członkowie osoby prawnej mają określone uprawnienia organizacyjne i w związku z tym decydują o działalności osoby prawnej, celem działania takich osób prawnych mogą być ustalane równorzędnie jako cele gospodarcze tak samo jak i cele niegospodarcze.

DO KORPORACYJNYCH OSÓB PRANYCH NALEŻĄ:

= spółdzielnie

= spółki kapitałowe, z.oo, akcyjne

= stowarzyszenia

= związki międzygminne

Substratem osób prawnych typu fundacyjnego związanej z osobą prawną typu zakładowego, jest pewien celowo zorganizowany majątek. Nie występuje w niej instytucja członka, a jedynie fundator założyciel, który tworząc daną osobę prawną wyposaża je w majątek stanowiący podstawę jej bytu i działalności ustala jej cele, strukturę organizacyjną oraz sposób działania.

DO OSÓB PRAWNYCH TYPU ZAKŁADOWEGO NALEŻĄ:

= fundacje

= państwowe osoby prawne

= przedsiębiorstwa państwowe

= banki państwowe

= szkoły wyższe

W strukturze organizacyjnej zakładowej osoby prawnej, nie ma członków. Byt organizacyjny i prawny takiego podmiotu uzależniony jest od woli fundatora, założyciela. Fundator wyposaża tworzone osoby prawne w odpowiedni majątek, określa strukturę i wpływa na wybór organu, nakazuje cele działania. Fundacyjna osoba prawna, może prowadzić działalność o charakterze majątkowym lub nie majątkowym. Fundatorami mogą być osoby fizyczne, prawne i organy państwowe,

Osoby będące przedsiębiorcami i nie będące przedsiębiorcami

Dalszym kryterium działań może być charakter prowadzonej działalności, charakter ten może mieć znaczenie prawne w różnych dziedzinach, w zależności od charakteru prowadzonej przez niej działalności. W oparciu o to kryterium, osoby prawne można podzielić na:

= osoby gospodarcze o celach zarobkowych

= osoby prawne nie będące przedsiębiorstwem

W świetle K.C osoba prawna jest przedsiębiorcą jeżeli prowadzi we własnym imieniu działalność gospodarczą. Działalność gospodarcza jest zarobkową działalnością wytwórczą,, handlową, budowlaną, usługową oraz poszukiwanie i rozpoznawanie, eksploatacja zasobów naturalnych wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły.

= osoby prawne będące przedsiębiorcami (spółka zo.o, akcyjna) podlegają wpisowi do rejestracji przedsiębiorców. Osoby prawne które nie prowadzą we własnym imieniu działalności gospodarczej ale zajmują się dziedzinami: ochrona zdrowia, nauka, oświata, kultura, jednostki fundacyjne, stowarzyszenia, szkoły wyższe nie mają na celu działalności zarobkowej

Jednostki organizacyjne nie będące osobami prawnymi

= art. 33 K.C - do jednostek organizacyjnych nie będących osobami prawnymi którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych, jeżeli przepis odrębny nie stanowi inaczej. Za zobowiązania jednostki odpowiedzialność subsydiarną, ponoszą jej członkowie. Odpowiedzialność ta powstaje w chwili gdy jednostka organizacyjna staje się niewypłacalna.

Ustanie osób prawnych

Osoba prawna jako podmiot prawa cywilnego, może zakończyć swój byt prawny wskutek różnorodnych zdarzeń prawnych:

podjęcie decyzji o jej rozwiązaniu przez właściwy organ osoby prawnej

wydanie akty organu państwowego mającego na celu zakończeniu bytu osoby prawnej

upływ czasu na jaki powstała dana osoba prawna

osiągniecie celu do jakiego została powała dana osoba prawna

przekształcenie danej osoby prawnej (połączenie, podział)

ogłoszenie upadłości

Czynności prawne, pojęcie czynności prawnych

Jest to stan faktyczny, w skład którego wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli, zmierzające do ustanowienia zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego, z którym to stanem faktycznym ustawa wiąże skutki prawne.

czynność prawna jest stanem faktyczny, który musi być w całości zrealizowany, a żeby czynność prawna wywołała skutki prawne

koniecznym elementem, każdej czynności prawnej jest co najmniej 1 oświadczenie woli

poza oświadczeniem woli, w skład czynności prawnej wchodzą niekiedy jeszcze inne elementy np. wydanie rzeczy, wpis do księgi wieczystej

czynność prawna wywołuje skutki prawne, objęte zamiarem podmiotu o ile mieszczą się one w ramach określonych w kodeksie, wywołuje również skutki wynikające z ustawy z zasad współżycia społecznego oraz z ustalonych zwyczajów

Oświadczenie woli

Jest to taki przejaw woli, który wyraża w sposób dostateczny zamiar wywołania skutków prawnych w postaci ustanowienia, zmiany, lub ustania stosunku cywilnoprawnego. Oświadczenie woli stanowi końcowy efekt procesu rozpoczynającego się w psychice osoby składającej oświadczenie wskutek wyobrażeń rodzi się akt woli, który nie wywołuje jeszcze żadnych skutków. Aby nastąpiły konsekwencje konieczne jest ujawnienie tego aktu woli, albo bezpośrednio albo poprzez inne zachowanie się, które jednak pozwala w sposób dostateczny, na przyjęcie istnienia aktu woli. Art. 60 K.C - należy przyjąć że zachowanie się osoby fizycznej jedynie wtedy może być uznane za oświadczenie woli gdy jest na tyle zrozumiałe żeby chociaż w drodze wykładni możliwe było ustalenie jego sensu, te oświadczenia woli powinne być swobodne tzn. nie złożone pod wpływem przymusu fizycznego, oraz złożone na serio. Akt woli i jego uzewnętrznienie stanowią całość która w sferze prawa jest instrumentem realizacji woli osoby składającej oświadczenie.

Rodzaje czynności prawnych

JEDNOSTRONNE - takie czynności które dochodzą do skutku poprzez oświadczenie woli tylko 1 ze stron np. testament

DWUSTRONNE - czynność prawna składająca się z oświadczeń woli które są zgodne co do treści kreowanego stosunku prawnego w ten sposób zachodzi do zawarcia umowy np. kupno - sprzedaż

ODPŁATNE czynności prawne dwustronnie zobowiązujące w których oświadczenie jednej strony ma nastąpić za odpłatą drugiej stront

NIEODPŁATNE - przeciwnie analogiczne

= wszystkie inne czynności uznawane są za nieodpłatne. Regułą w obrocie warunków handlowych są czynności odpłatne, wśród czynności odpłatnych wyróżniamy czynności wzajemne (umowę). Umowa jest wzajemna gdy obie strony obowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być ekwiwalentem drugiej. W odniesieniu do umów wzajemnych odpłatność oznacza ekwiwalentność, swoistą równoważność obu stron.

ZOBOWIĄZUJĄCE - czynności których skutkiem jest powstanie zobowiązania do spełnienia określonego świadczenia np. umowa najmu, przewozu

ROZPORZĄDZAJĄCE - czynności których celem i bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie, ograniczenie, obciążenie lub zniesienie prawa przysługującego podmiotowi dokonującemu czynności prawnych np. zwolnienie z długu, zbycie spadku

KONSENSUALNE- czynności dochodzące do skutku już przez samo złożenie oświadczenia woli

REALNE - potrzebna jest obok oświadczenia woli, spełnienie pewnych dodatkowych elementów, tj. wręczenie rzeczy kontrahentowi, wpis do księgi wieczystej np. zadatek, użyczenie

MIĘDZY ŻYJĄCYMI - wywołują skutki między żyjącymi osobami fizycznymi oraz istniejącymi osobami prawnymi

NA WYPADEK ŚMIERCI - te wywołują skutki w chwili śmierci osoby ich dokonującej np. testament

PRZYCZYNOWE (kazualne) i ODERWANE (abstrakcyjne) - osoba dokonująca czynności prawnej ma za prawidło jakieś przyczyny. Ta przyczyna jest podstawą prawną czynności i może w różny sposób wpływać na ważność i skuteczność czynności prawnych, gdy czynność prawna jest uzależniona od istnienia i prawidłowości przyczyny, mamy do czynienia z czynnościami kazualnymi. W przeciwnym wypadku wchodzą w grę czynności oderwane np. weksel

Forma czynności prawnej

Rodzaje szczególnych form oświadczenia woli:

= zwykła forma pisemna - wymaga złożenia własnoręcznego podpisu na dokumencie zawierającym osnowę oświadczenia woli, do uznania umowy za wystarczającą. Prawo cywilne uznaje wymianę dokumentów obejmujących treść oświadczenia woli, każdej ze stron przez nią podpisane. Osoba nie mogącą pisać lecz mogąca czytać może złożyć oświadczenie woli, w formie pisemnej, w ten sposób, że uczyni na dokumencie odcisk swojego palca, a obok tego odcisku inna osoba wpisze jej imię i nazwisko, umieszczając do tego swój podpis. W ten sposób, że zamiast składanego oświadczenia woli podpisze się inna osoba, a jej podpis będzie poświadczony przez notariusza lub właściwy organ administracji samorządowej z zaznaczeniem, że został złożony na życzenie osoby która nie może pisać lecz może czytać

= oświadczenie woli w postaci elektronicznej - opatrzone bezpiecznym podpisem elektrycznie weryfikowanym przy pomocy ważnego certyfikatu jest równoważny z formą pisemną.

= forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu -

= forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty

= forma aktu notarialnego

Treść czynności prawnej

- tradycyjnie wśród elementów treści czynności prawnej wyróżnia się elementy przedmiotowo - istotne, które indywidualizują daną czynność pod względem prawnym i bez których oznaczonego typu czynności prawa nie mogłaby dojść do skutku np. umowa sprzedaży

ELEMENTY PODMIOTOWO ISTOTNE :

= które ze swej istoty mogą wpływać na skuteczność danego rodzaju czynności prawnych, na mocy woli stron uzyskały rangę elementów istotnych, do tych elementów zalicza się warunek i termin

ELEMENTY NIEISTOTNE

= których nieobjęcie oświadczeniem woli, nie ma wpływu na skuteczność czynności prawnych oświadczenia woli złożone przez osoby, które z jakiegokolwiek powodu znajdują się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli jest bezwzględnie nieważne. Dotyczy to szczególnie choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego zaburzenia czynności psychicznych, może to stanowić podstawy całkowitego lub częściowego ubezwłasnowolnienia. Całkowite ubezwłasnowolnienie stanowi samoistną przesłankę nieważności czynności prawnych

ELEMENTY PRZEDMIOTOWO ISTOTNE

Indywidualizują daną czynność pod względem prawnym, bez nich czynność nie mogłaby dojść do skutku

Wady oświadczenia woli

POZORNOŚC - art. 83 K.C - polega na tym, że osoba składająca oświadczenie woli, umawia się z adresatem tego oświadczenia woli, że ma nie wywoływać żadnych skutków, Mimo istnienia wewnętrznych symptomów ich powstania, mogą powstać inne skutki prawne niż te, które zostały oznaczone w treści oświadczenia woli np. strony zawierają umowę sprzedaży a umawiają się w rzeczywistości, że dojdzie do darowizny. Skutkiem prawnym pozorności jest nieważność bezwzględna pozornego oświadczenia woli, gdy pozorne oświadczenie woli zostało złożone w celu ukrycia innej czynności prawnej, ważność tego oświadczenia ocenia się we właściwości czynności prawnej ukrytej. W razie ukrycia pod pozorną umową sprzedaży umowa darowizny może być uznana za ważną, o ile zostanie spełniona jej przesłanka ważności w szczególności odnosząca się do formy umowy darowizny. W celu ochrony bezpieczeństwa obrotu i interesu osób trzecich które zawarły umowy ze stroną, która uprzednio zawarła pozorną czynność prawną, art. 83 K.C stanowi, że pozorność oświadczenia woli, nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej.

BŁĄD - w oświadczeniu woli - fałszywe wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy a zatem mylne wyobrażenie lub jego brak jak również mylne wyobrażenie o treści składanego oświadczenia (pomyłka). Błąd może dotyczyć różnych okoliczności rzeczywistego stanu rzeczy:

= CO DO OSOBY KTÓREJ SKŁADA SIĘ OŚWIADCZENIE WOLI

= CO DO PRZEDMIOTU UMOWY ORAZ JEGO WŁAŚCIWOŚCI

Wypadki błędu należy podzielić na błąd co do treści czynności prawnych i co do okoliczności pozostających poza treścią czynności prawnych. Art. 84 KC uznaje tylko błąd co do treści czynności prawnych , gdy jest on istotny, gdy składając oświadczenie woli działał pod wpływem błędu. Oceniał sprawy rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia woli tej treści.

Błąd musi być istotny zarówno subiektywnie i obiektywnie skutkiem tak określonego prawnie błędu jest możność uchylenia się przez osobę działającą pod wpływem błędu od skutków prawnych swego oświadczenia woli.

Gdy oświadczenie woli było złożone innej osobie, a czynność była odpłatna uchylenie się od skutków prawnych jest dopuszczalne tylko wtedy gdy błąd został wywołany przez te osoby, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła łatwo błąd zauważyć. Nie dotyczy to czynności nieodpłatnej.

PODSTĘP - błąd wywołany przez inną osobę, celowo aby skłonić daną osobę do złożenia oświadczenia woli, art. 86 K.C - błąd wywołany podstępnie przez drugą stronę a nawet przez osobę trzecią, ale tylko wówczas jeżeli o podstępie druga strona wiedziała i nie zawiadomiła o nim składającego oświadczenie woli, albo gdy czynność prawna była nieodpłatną.

GROŹBA - kto złożył oświadczenie woli, pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej ten może uchylić się od skutków prawnych, swego oświadczenia gdy z okoliczności wynika, ze mógł się obawiać, iż jemu samemu albo innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

BRAK ŚWIADOMOŚĆI LUB SWOBODY - oświadczenie woli, złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, jest bezwzględnie nieważne.

Przedstawicielstwo

Pojęcie, rodzaje

Przedstawicielstwo polega na tym, że jedna osoba zwana przedstawicielem dokonuje w imieniu drugiej osoby, zwanej reprezentowanym, czynności prawnej, która mieszcząc się w granicach upoważnienia, wywołuje skutki prawne, bezpośrednio dla reprezentowanego.

Przedstawicielstwo w którym przedstawiciel składa oświadczenie woli, w imieniu reprezentowanego określa się jako przedstawicielstwo czynne. W odróżnieniu od przedstawicielstwa biernego które zachodzi gdy przedstawiciel odbiera w imieniu reprezentowanego oświadczenie woli osoby trzeciej.

Przedstawicielstwo dzielimy na:

= P. ustawowe - gdy źródłem umocowania jest ustawa

= Pełnomocnictwo - opiera się na umocowaniu do działania w cudzym imieniu, wyrażonym w jednostronnym oświadczeniu woli reprezentowanego, w tym wypadku mocodawca.

PROKURA: jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i poza sądowych które są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Pełnomocnictwo

= uczestnikiem jest mocodawca i pełnomocnik.

RODZAJE:

OGÓLNE - kiedy mocodawca upoważnia pełnomocnika do dokonania wszystkich czynności prawnych

RODZAJOWE - mocodawca nadaje prawo we własnym imieniu pełnomocnikowi tylko jednego rodzaju

SZCZEGÓLNE - mocodawca upoważnia pełnomocnika, aby dokonał we własnym imieniu szczególną czynność prawną.

ŁĄCZNE - występuje wtedy, kiedy jest kilku pełnomocników, mocodawca umocował tych pełnomocników jednocześnie, łącznie aby dokonali czynności prawnej

WSPÓLNE - ma miejsce gdy jest kilku mocodawców i jeden pełnomocnik, w takim wypadku pełnomocnik, przedstawia interesy kilku mocodawców

PROCESOWE - (materialne) gdy pełnomocnik, dokonuje jakiejś czynności prawnej

Kiedy pełnomocnictwo nadaje sam mocodawca to stosunek ten nazywamy głównym, ale może być sytuacja, kiedy pełnomocnik nie może dokonać czynności prawnej w imieniu mocodawcy. W takim wypadku przenosi to upoważnienie na inna osobę - pełnomocnictwo substytutywne (pochodne od głównego). Zachodzi w przypadkach przewidziane przez przepisy prawa i kiedy to umocowanie nadaje mocodawca

FORMA:

= pełnomocnictwo być w formie pisemnej lub notarialnej

Wygaśnięcie pełnomocnictwa

= odwołanie pełnomocnictwa przez mocodawcę

= śmierć mocodawcy i pełnomocnika

= ubezwłasnowolnienie całkowite pełnomocnika

= utrata osobowości prawnej osoby prawnej

= upływ terminu na które było udzielone pełnomocnictwo

= fakt prawny z jakim jest związane pełnomocnictwo

Prokura

Szczególnym rodzajem pełnomocnictwa jest prokura, występuje w obrocie handlowym, prokury może udzielić osobie fizycznej spółka handlowa, zakres prokury, jest określony ustawowo i jest bardzo szeroki. Prokura upoważnia do wszelkich czynności sądowych i poza sądowych jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa zarobkowego. Prokurent potrzebuje wyraźnego upoważnienia tylko do zbycia przedsiębiorstwa, wydzierżawienia, ustanowienia na nim prawa użytkowania oraz zbycia i obciążenia nieruchomości.

Pojęcie przedawnienia

Do terminów przedawnienia zaliczamy instytucję regulujące skutki prawne, niewykonania uprawnień przez czas określony w ustawie. Tym samym w prawie cywilnym upływ czasu jest zdarzeniem prawnym. Wskutek upływu czasu następuje nabycie lub utrata jakiegoś prawa podmiotowego np. zasiedzenie. Do podobnego skutku, w następstwie upływu czasu prowadzi przemilczenie. Przedawnienie powoduje osłabienie ochrony przysługującej uprawnionemu prawa podmiotowego. Dalej idące ograniczenia w wykonywaniu praw podmiotowych następują w związku z upływem terminu zawitego. Przedawnieniu ulegają cywilnoprawne roszczenia majątkowe, upływ czasu powoduje ograniczenie możności skutecznego dochodzenia przez sąd, lub inny powołany do tego organ roszczeń, czyli praw polegających na tym, że uprawniony może żądać od konkretnie zobowiązanego zachowania się. W związku z tym terminem stanowiącym element konstrukcyjny poszczególnych rodzajów dawności, są terminem prawno - materialnym. Skutkiem ich upływu jest nabycie, bez wygaśnięcia lub niemożność realizacji prawa podmiotowego.

Termin przedawnienia wynosi 10 lat a dla poszczególnych roszczeń o świadczeniu okresowym oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynoszą 3 lata.

Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną.

Bieg przedawnienia

Rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, a roszczenie staje się wymagalne od chwili, gdy wierzyciel może postawić skuteczne żądanie przedawnienia roszczeń, które przysługuje osobom, nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę, przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli (po wygaśnięciu opieki lub kurateli, rozpoczyna się liczenie, lub po osiągnięciu pełnoletności).

O przedawnieniu roszczeń które przysługuje jednemu z małżonków przeciwko drugiemu, bieg przedawnienia tych roszczeń, przez czas trwania małżeństwa, nie rozpoczyna się, a rozpoczęte nie biegnie, ulega zawieszeniu. Bieg rozpocznie się w razie ustania małżeństwa.

Przedawnienia wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może dochodzić ich przed sądem. Przez czas trwania przeszkody, bieg terminu nie rozpoczyna się a rozpoczęty nie biegnie. Bieg przedawnienia w przypadku roszczeń które przysługują rodzicom, nie rozpocznie a rozpoczęty nie biegnie przez trwania władzy rodzicielskiej.

Wstrzymanie biegu terminu przedawnienia i przerwanie biegu przedawnienia

Wstrzymanie biegu - podobny charakter do zawieszenia biegu, ma tzw., wstrzymanie biegu i zakończenie biegu, polegające na tym, że w razie zaistnienia pewnych okoliczności przedawnienie biegnie, ale jego bieg może się zakończyć po upływie określonego czasu, od ustania tych okoliczności. Ustawodawca chcąc zapewnić skuteczną ochronę osobom które nie są w stanie same dochodzić swoich roszczeń, postanawia, że bieg przedawnienia co do roszczeń przysługujących osobie która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnej nie może się skończyć wcześniej niż z upływem 2 lat od ustanowienia dla niej przedstawicielstwa albo ustania przyczyny jego ustanowienia. Nie ma pełnej zdolności do czynności prawnej lub jest całkowicie ubezwłasnowolniona

Przerwanie biegu - dokonuje każda czynność, dokonana przed sądem lub innym organem, powołanym do rozpoznania spraw, a także przed sądem polubownym, jeżeli została przedsięwzięta, bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.

= uznanie roszczenia przez osobę przeciwko której roszczenie przysługuje. Może być ono wyrażone w dowolnej formie, nawet w sposób dorozumiany.

= przerwanie biegu przedawnienia oznacza, że zaistnienie pewnych zdarzeń, powoduje przerwanie biegu, a po przerwie bieg biegnie na nowo.

Termin zawity

Przedawnienie nie reguluje bezczynności uprawnionego. Wiele z nich ma na względzie innego rodzaju uprawnienia niż roszczenia majątkowe lub przewiduje bardziej rygorystyczne od przedawnienia skutki prawne, polegające na zgaśnięciu samego prawa lub roszczenia. W odróżnieniu od przedawnienia terminy zawite, ustanowione zostały przede wszystkim, dla realizacji celów o doniosłości ogólno społecznej, lub dla silnej ochrony dłużników. Z tego względu charakteryzuje je znaczny rygoryzm prawny.

TYPY TERMINÓW ZAWITYCH:

= terminy do dochodzenia prawa przed organem państwowym - tj terminy dochodzenia roszczeń, praw stanu cywilnego, terminy do wytoczenia powództw o ukształtowaniu lub ustaniu praw majątkowych

= terminy do dokonywania czynności poza sądowych takich jak: terminy do wykonywania praw kształtujących o charakterze majątkowym lub niemajątkowym, terminy do wykonywania zawiadomień i terminy do dochodzenia praw członkowskich

= terminy wygaśnięcia praw podmiotowych

Dla terminów zawitych lub poszczególnych ich typów brak jest jakichkolwiek przepisów ogólnych, nie wątpliwe jest, że instytucja ta znajduje zastosowanie jedynie w sytuacjach wyrażonych w przepisach szczególnych przewidzianych przy czym każdy z tych przepisów określa długość i początek biegu terminu zawitego.

RÓŻNICE:

Z punktu widzenia skutków prawnych, porównywanych instytucji, to upływ terminu przedawnienia powoduje niezaskarżalność roszczenia a upływ terminu zawitego prowadzi do wygaśnięcia objętego przez ludzi uprawnień. Fakt upływu terminu przedawnienia, uwzględnia się na wniosek, a upływ terminu zawitego bez urzędu. Sposób obliczania w przypadku przedawnienia zachodzi możliwość zawieszenia lub przerwania biegu, zaś termin zawity upływa w sposób bezwzględny. Terminy zawite są na ogół bardzo krótkie, mają one z tych samych przyczyn co terminy przedawnienia charakter norm bezwzględnie wiążących.

Sposoby zawarcia umowy:

- oferta,

- przetarg,

- negocjacje.

Negocjacje - rokowania (art. 72), zaproszenie do rokowań, wszystkie składniki muszą być uwzględnione. Jeżeli dla ostatecznej umowy wymagana jest forma szczególne, wcześniej można zawrzeć umowę przedwstępną.

Przetarg - etapy:

1. zaproszenie do składania ofert,

2. składanie ofert,

3. wybór oferty,

4. zawarcie umowy.

Przetarg ograniczony - do ograniczonego grona osób.

1. Zaproszenie do składania ofert:

- zawiadomienie - ograniczony przedmiot, miejsce odbycia, data odbycia, warunki przetargu - ogłoszenie - nieograniczony wadium, zaświadczenia

2. Składanie ofert ustnych i pisemnych.

Oferty ustne - aukcja, licytacja; każda kolejna oferta musi być korzystniejsza - postąpienie. Do wyboru ofert dochodzi poprzez przybicie.

Oferty pisemne - przetarg porównawczy, po wybraniu oferty trzeba zawiadomić wszystkich oferentów. Przyjmuje się różne kryteria wyboru oferty. Mimo złożonych ofert, może być nie wybrana żadna.

Art. 70 - jeżeli przy zawarciu umowy, strona w jakiś sposób wpłynęła na wynik przetargu, strona może zażądać unieważnienia takiej umowy - względna nieważność.

Terminy:

- 1 m-c od dowiedzenia się o przyczynie wpłynięcia na wynik przetargu, nie później jednak niż 1 rok (termin zawity - nie przedawnia się).

bezwzględna nieważność - umowa od początku jest nieważna

względna nieważność - można ją unieważnić

Oferta - art. 66 k.c. - oświadczenie woli, stanowcza propozycja zawarcia umowy i zawiera istotne elementy zawarcia przyszłej umowy (strony: oferent i oblat).

Czas oczekiwania na odpowiedź:

- wyznaczony termin,

- za pośrednictwem wyznaczonych środków,

- milczenie, w przypadku wyrażenia na to zgody obu stron.

1

---