Władza i polityka, Zarządzanie, Zachowanie Organizacyjne

Władza i polityka

Definicja władzy według Stephen'a Robbins'a:

Władza oznacza możliwość wywierania wpływu przez A na zachowanie B w taki sposób, że B robi coś, czego w innym przypadku by nie zrobił. Definicja ta zakłada:

1. Możliwość, która nie musi być zrealizowana, by być skuteczną.

2. Stosunek zależności.

3. Fakt, że B do pewnego stopnia może decydować o swoim zachowaniu.

Według klasycznej definicji Maxa Webera, władza to dowolna możliwość wykonywania własnej woli w ramach danych stosunków społecznych bez względu na sprzeciw i na to, na czym ta możliwość się opiera. Wcześniej władza była pojmowana jako atrybut jednostki, nie cecha stosunku społecznego. Weber jako pierwszy posłużył się jej pojęciem jako podstawową kategorią analityczną rozmaitych systemów społecznych. Definiował ją jako: "szansę realizacji przez jednostki lub grupy ich własnej woli w ramach wspólnego działania, nawet wbrew oporowi innych, którzy w tym działaniu biorą udział". Tak pojmowana władza jest aspektem większości stosunków społecznych i wynika z "konstelacji interesów" (wspólnych pewnej liczbie osób interesów materialnych i duchowych).
Od władzy należy odróżnić panowanie, które opiera się na stosunku nadrzędności i podrzędności oraz na założeniu, że rozkaz zostanie wykonany pod wpływem wiary w prawomocność władzy, która rozkaz wydaje.

Inne definicje władzy:

Władza - jest to jedno z podstawowych pojęć socjologii i nauk politycznych definiowane najczęściej jako stosunek społeczny między dwiema jednostkami, między jednostką a grupą lub między dwiema grupami, polegający na tym, że jedna ze stron tego stosunku może w sposób trwały i zinstytucjonalizowany oddziaływać na postępowanie drugiej strony i ma środki zapewniające jej kontrolę tego postępowania.

Zagadnienie władzy studiowane jest nie tylko przez politologów, lecz także socjologów, psychologów, ekonomistów, prawników i wielu innych ludzi nauki - a więc każda dziedzina życia bezpośrednio lub pośrednio wiąże się z władzą. Władza jest pojęciem tożsamym dla wszystkich nauk, pojęciem z pogranicza każdej dziedziny wiedzy.

Można założyć, że władza stanowi kwintesencję egzystencji. W świecie fauny i flory władza urzeczywistnia się poprzez dominację jednego gatunku nad drugim, poprzez istnienie łańcucha pokarmowego, hierarchii, rywalizacji. Władza jest więc wytworem natury - jej integralną częścią. Teorie próbujące ustalić genezę wszechświata, czy to czysto naukowe, czy religijne wcześniej czy później, ale zawsze znajdą wspólny punkt jakim jest władza, choć niekoniecznie pod jednolitą postacią.
Księga Genesis mówi o uczynieniu przez człowieka „Ziemi sobie poddanej”. Innymi słowy, niemalże pierwsze wersety Biblii, mówią o władzy. Bóg jest uosobieniem władzy - jest stwórcą, u którego wszystko bierze swój początek i dzięki jego mądrości świat może egzystować. Nie tylko kultura judeochrześcijańska buduje się na autorytecie sile i wszechwładności Boga - na władzy. Prawie wszystkie inne opierają się na władzy i właśnie władzą tłumaczą powstanie wszechrzeczy.

Różne pojęcia władzy

Władza jest stosunkiem społecznym, w którym jedna strona podejmuje decyzje o pewnym stanie rzeczy, a druga je realizuje w sposób zgodny z decyzją i pod kontrolą decydującego. (J.Szczepański)
Władza polityczna - czyli uprawnienie do tworzenia prawa włącznie z karą śmierci i w konsekwencji ze wszystkimi pomniejszymi karami w celu określenia i zachowania własności a także użycia siły społeczności do wykorzystania tych praw, oraz w obronie wspólnoty przed zagrożeniem zewnętrznym to wszystko dla dobra publicznego. (John Locke)
Władza polityczna - władza polityczna jako wszelka zorganizowana na zasadzie przymusu władza jednej grupy ludzi w stosunku do innej grupy ludzi. (Ujęcie marksistowskie)
Władza polityczna - władza polityczna jako system stosunków społecznych zachodzących pomiędzy określonymi podmiotami, polegający na możliwości stosowania trwałego przymusu w celu zmuszenia drugiej strony do określonego postępowania. (Marek Żmigrodzki, Marek Chmaj)

Władza a Przywództwo

WŁADZA	PRZYWÓDZTWO
Nie jest potrzebna zgodność celów.	Potrzebna jest zgodność celów między przywódcą a jego podwładnymi.
Szerszy zakres zagadnień.	Wąski zakres zagadnień.
Skupia uwagę na taktyce, prowadzącej do zapewnienia sobie posłuszeństwa u innych.	Styl w jaki sposób przywódca oddziałuje na podwładnych.
Zdolność do tworzenia klimatu wzbudzającego motywację nie jest zawsze potrzebna (Władza wymuszona).	Zdolność do tworzenia klimatu wzbudzającego motywację.

Badania nad władzą są blisko związane z badaniami nad przywództwem. Podstawową różnicą wymienianą jest to, że władza nie wymaga zgodności celów, konieczna jest tylko zależność. Przywództwo natomiast wymaga pewnej zgodności pomiędzy celami przywódcy i jego podwładnych. Druga różnica dotyczy kierunku badań prowadzonych nad tymi dwoma zagadnieniami. Badania nad przywództwem w większości zwracają uwagę na styl, natomiast badania nad władzą mają szerszy zakres i koncentrują się m.in. na taktykach zdobywania posłuszeństwa.

Podstawy Władzy

Najbardziej znaną klasyfikację podstaw czyli źródeł władzy opracowali John R.P. French i Bertram Raven.

1. Władza przymusu (osoba X może innym utrudniać życie, a ty nie chcesz jej rozgniewać);

2. Władza nagradzania (osoba X może przyznawać specjalne przywileje lub nagrody, a ty uważasz za korzystne zabieganie o jej względy);

3. Władza praw (osoba X, ze względu na swoją pozycję i twoje obowiązki zawodowe, ma prawo oczekiwać od ciebie spełnienia uzasadnionych poleceń);

4. Władza kompetencji (osoba X ma doświadczenie i wiedzę, zasługujące na twoje uznanie, a ty zasięgasz jej opinii w niektórych sprawach);

5. Władza odniesienia (lubisz osobę X i sprawia ci przyjemność robienie czegoś dla niej).

Bertram Raven

Był członkiem wydziału psychologii na Wydziale UCLA od 1956 roku, gdzie obecnie jest emerytowanym profesorem i nadal prowadzi działalność w zakresie badań i instrukcji. Był także dyrektorem Badań Research Center, dyrektorem programu szkoleniowego w psychologii zdrowia i przewodniczącym Wydziału Psychologii. On pracował jako profesor i wykładowca na Uniwersytecie w Nijmegen, Holandii; Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie, London School of Economics, University of Washington oraz University of Hawaii.

Władza przymusu

Albo władza oparta na karach lub przymusie (coercive power). Podstawą władzy przymusu jest zależność spowodowana lękiem. Człowiek podporządkowuje się władzy, obawiając się negatywnych skutków, które mogłyby wyniknąć z nieposłuszeństwa. Posłuszeństwo opiera się na stosowaniu lub groźbie stosowania sankcji fizycznych, takich jak sprawianie bólu, wywoływanie frustracji przez ograniczenie swobody ruchu albo przymusową kontrolę podstawowych potrzeb fizjologicznych i potrzeby bezpieczeństwa. Przełożony ma możliwość karania pracowników, którzy nie podporządkowują się przyjętym w organizacji normom. Do najważniejszych sankcji przełożonego wobec podwładnego można zaliczyć; zagrożenie zwolnieniem z pracy, zahamowanie awansu lub zdegradowanie, przesunięcie na gorzej płatne stanowisko itp.
Zastosowanie kar wymusza uległość wobec przełożonego i pozwala na utrzymanie minimalnego poziomu efektywności.

Pracodawca ma prawo do dyscyplinowania pracowników poprzez nakładanie na nich kar porządkowych. W praktyce uprawnienie to jest rzadko wykorzystywane, ale warunki rynku pracy z utrzymującym się na nim wysokim zapotrzebowaniem na pracę mogą skłaniać do stosowania tego rodzaju środków w miejsce np. wypowiedzeń umów o pracę.

Katalog kar porządkowych jest zamknięty i obejmuje upomnienie, naganę oraz karę pieniężną. Pracodawca nie ma prawa stosować innych kar porządkowych.

Warunkiem nałożenia kary jest popełnienie przez pracownika przewinienia. Może ono polegać w szczególności na nieprzestrzeganiu porządku pracy, niewykonaniu polecenia przełożonego dotyczącego pracy, nieprzestrzeganiu zakładowego czasu pracy, przepisów bhp czy też stawieniu się do pracy po spożyciu alkoholu.

O zastosowaniu kary pracownik musi być poinformowany na piśmie. Musi ono wskazywać rodzaj i datę naruszenia obowiązków oraz zawierać informację o prawie i terminie wniesienia sprzeciwu. Kodeks pracy nie przewiduje, aby informację o ukaraniu pracownika podawać do wiadomości innych pracowników zakładu. Odpis zawiadomienia o ukaraniu składa się natomiast do akt osobowych pracownika.

Zastosowanie kary jest ograniczone określonymi terminami. Pracodawca może ją nałożyć tylko do upływu dwóch tygodni od powzięcia wiadomości o popełnieniu przewinienia. Jeżeli jednak pracownik jest nieobecny w pracy, bieg tego terminu nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawienia się pracownika w pracy. Kara porządkowa nie może być nigdy nałożona na pracownika po upływie trzech miesięcy od dopuszczenia się przez pracownika naruszenia obowiązku pracowniczego.

Z kolei J. Mączyński opisał podstawowe reguły stosowania kar, które wcześnie D. McGregor nazwał „zasadą gorącego pieca”. Są one następujące:
- Informowanie podwładnych o grożących im karach.
- Poprzedzenie sankcji ostrzeżeniami.
- Konieczność udowodnienia podwładnemu jego wykroczenia.
- Unikanie demonstrowania wrogości wobec podwładnego w trakcie wymierzania mu kary.
- Stosowanie adekwatnych środków dyscyplinarnych. Nadmiernie surowa kara jest zemsta, zachęca raczej do odwetu, nie zaś do poprawy zachowania.

Władza nagradzania

Władza oparta na nagrodach (reward power). Władza czyli przyzwolenie na wykonanie polecenia wynika z oczekiwania nagrody za spełnienie wymagania. Kierownik ma tyle władzy, ile możliwości nagradzania podwładnych za posłuszeństwo. Władza nagradzania jest przeciwieństwem władzy przymusu. Ludzie spełniają życzenia lub polecenia innych, ponieważ przynosi to im korzyści. Każdy kto może rozdzielać nagrody uważane przez innych wartościowe ma nad nimi władzę. Nagrodą może być wszystko, co dana osoba ceni. W organizacji mogą to być pieniądze, pozytywna ocena efektywności, awanse, interesujący przydział pracy, życzliwych kolegów, ważne informacje oraz korzystny czas lub miejsce pracy.

Nagrody to instrumenty motywowania pracownika:
- materialne (płaca, premia, płaca akordowa), systemy kafeteryjne;
- niematerialne (awans hierarchiczny, elastyczność czasu pracy, swoboda w określaniu sposobu

Instrumenty władzy przymusu:
- rotacja (nagana, nieprzyznanie premii, zwolnienie dyscyplinarne).

Władza praw

Czyli władza z mocy prawa. Władza prawa uzyskiwana jest w wyniku zajmowania określonej pozycji w formalnej hierarchii grup i organizacji. Władza prawa jest szersza niż możliwość wymuszania i nagradzania. Składa się na nią przede wszystkim uznanie przez członków organizacji autorytetu danego stanowiska.

Władza z mocy prawa, czyli autorytet formalny - istnieje wtedy, gdy podwładny uznaje, że dysponujący nią ma prawo do wywierania na niego wpływu w pewnych określonych granicach. Zakłada się, że osoba na którą wpływ jest wywierany, ma obowiązek podporządkować się tej władzy;

Kierownik przy wydawaniu poleceń winien przestrzegać zasady, które pozwolą zmniejszyć opór ze strony podwładnych, a w szczególności:
- powinien wydawać polecenia w formie uprzejmej, bez lekceważenia,
- powinien unikać stanowczego tonu za wyjątkiem niektórych sytuacji np. w warunkach zagrożenia jakimś niebezpieczeństwem,
- powinien unikać wydawania poleceń wykraczających jego uprawnienia,
- powinien wyjaśniać powody wydawanych poleceń.

Władza kompetencji

Władza kompetencji oznacza wpływ wywierany ze względu na doświadczenie, szczególne umiejętności lub wiedzę. Kompetencja stała się jednym z najpotężniejszych źródeł władzy, w miarę jak coraz większe znaczenie w świecie zyskiwała technologia. Specjalizacja zawodowa sprawia, że osiąganie celów coraz bardziej zależy od ekspertów.

Władza odniesienia

Podstawą władzy odniesienia jest identyfikacja z człowiekiem, które ma pożądane zasoby lub cechy osobiste. Władza odniesienia wynika z podziwu dla drugiego człowieka i pragnienia, żeby był z nas zadowolony. W pewnym sensie jest więc bardzo podobna do charyzmy, dlatego często nazywa się ją władzą charyzmatyczną. Jeśli kogoś podziwiasz do tego stopnia, że naśladujesz jego zachowanie i postawy, to znaczy, iż ulegasz jego władzy odniesienia.

Wykorzystywanie władzy

Metody używania władzy:

- Uprawomocnione żądanie

- Instrumentalne podporządkowanie się

- Przymus

- Racjonalna perswazja

- Osobiste utożsamianie się

- Inspirujący apel

- Zniekształcanie informacji

Rodzajów władzy jest oczywiście kilka. M. Weber wyróżnił trzy:

Tradycyjną
Charyzmatyczną
Legalną

1) Władza tradycyjna - występowała już we wczesnym średniowieczu i w niektórych dzisiejszych społeczeństwach plemiennych, jest uświęcona wielowiekowym przestrzeganiem zwyczaju. Uzasadniała ona wyróżnioną pozycję władcy, który z kolei stał na straży jej przestrzegania.

2) Władza charyzmatyczna - opiera się na „osobistej zdolności jednostki podporządkowywania sobie ludzi oraz ich oddaniu i zaufaniu w stosunku do przywódcy”. Jest, więc to władza zindywidualizowana, władza, której nikt inny poza osobą obdarzoną charyzmą nie jest w stanie sprawować. Ten typ sprawowania władzy ma jednak charakter nietrwały (np. Wałęsa, Lepper). Prędzej czy później władza musi być "produkowana" przy pomocy biurokratycznej sprawności.

3) Władza legalna - do jej sprawowania uprawniony jest każdy, kto działa w ramach przyznanych mu kompetencji, określonych przez obowiązujący porządek normatywny.

Aspekty władzy według Webera:

Władza ma wiele aspektów:
- behawioralny - władza jest rodzajem zachowania jednostkowego lub zbiorowego, które wpływa na zachowanie innej jednostki lub zbiorowości, lub też je determinuje
- teleologiczny - jest drogą do osiągania szczególnych celów (osobistych lub społecznych), sformułowanych na podstawie wcześniej istniejących interesów
- instrumentalny - władza umożliwia korzystanie ze środków tylko władzy dostępnych np. przemoc, przymus, a także przekonywanie, perswazja
- konfliktowy - władza umożliwia rozstrzyganie konfliktów na korzyść strony uprzywilejowanej w stosunku władczym, w sytuacji rozbieżności interesów
- relacjonalny - władza jest szczególnego rodzaju stosunkiem społecznym
- personalny - nosicielami władzy są głównie jednostki, a nie instytucje czy organizacje społeczne

Władza ma charakter instrumentalny, a więc pomocniczy wobec funkcji władzy (osiągania określonych celów, realizacji interesów jednostkowych i grupowych etc.). Weber wielokrotnie podkreślał jej konfliktowy aspekt, ale wskazywał też, że władza stabilizuje i reguluje stosunki społeczne. Bywa też celem samym w sobie, ale i wtedy jest źródłem osiągania innych pożądanych korzyści np. pieniędzy, prestiżu.
Jej 3 elementami konstytutywnymi są: jednostka (osoba), konflikt, przemoc i przymus.
Uczestnicy stosunku władzy mogą się zmieniać. Sam stosunek władzy też podlega zmianom, wykazując w ten sposób swoją szczególna dynamikę.

Zależność jako klucz do władzy

Ogólna zasada zależności: im większa zależność B od A, tym większą władzę ma A nad B.

Jeśli posiadasz coś, czego potrzebują inni, lecz tylko ty możesz tym dysponować, to uzależniasz innych od siebie, czyli zdobywasz nad nimi władzę. Zależność jest więc odwrotnie proporcjonalna do dostępności alternatywnych źródeł zasobów. Jeżeli czegoś jest pod dostatkiem, to posiadanie tego nie zwiększa władzy. Zależność wzrasta, gdy zasoby, którymi rozporządzamy, są ważne i ograniczone.

Zależność stwarza:

- Znaczenie

- Rzadkość

Rzadkość - jedno z podstawowych pojęć ekonomii, określające ograniczoną ilość zasobów w stosunku do nieograniczonych potrzeb.

Znaczenie - w najogólniejszym ujęciu to pojęcie, które łączy to, co rejestrujemy naszymi zmysłami z jakimś symbolem. Znak, zdanie, gest, czy dźwięk nie mają znaczenia, jeśli nie odnoszą się do czegoś, co jest nam znane.

Władza w grupach, czyli koalicje

Stojący „poza władzą” a pragnący ją uzyskać, najpierw sami próbują zwiększyć swoją władzę. Gdy to się nie udaje tworzą koalicję.

Naturalnym sposobem uzyskania wpływów jest przejęcie władzy. Jest to jednak przedsięwzięcie trudne i ryzykowne. W takich sytuacjach podejmuje się wysiłki zmierzające do stworzenia koalicji dwóch lub więcej osób pozbawionych władzy, które sprzymierzając się, zyskują przewagę kosztem osób znajdujących się poza koalicją.

Koalicja to związek dwóch lub więcej osób pozbawionych władzy, które łącząc się mogą poprawić swoją sytuację kosztem pozostających poza koalicją.
Koalicje w organizacjach często dążą do maksymalizacji swoich rozmiarów. Chociaż w teorii politologii, koalicje zmierzają w przeciwnym kierunku do minimalizowania rozmiarów. W organizacji jednak ważne jest nie tylko podejmowanie decyzji, ale również ich wdrażanie. Koalicja musi zatem starać się o duże gremia wspierające jej cele.
Więcej koalicji utworzy się tam, gdzie istnieje duża współzależność zadań i zasobów. Również im bardziej zadania grupy są rutynowe, tym większe prawdopodobieństwo pojawienia się koalicji.

Koalicja rządowa to porozumienie partii politycznych w celu powołania wspólnego rządu.

Rząd koalicyjny tworzony jest z reguły wówczas, gdy żadna z partii nie ma w parlamencie bezwzględnej większości czy innej liczby przedstawicieli wymaganej dla rządów, a rządy sprawowane przez rząd mniejszościowy byłyby mało stabilne. O pozycji poszczególnych partnerów koalicyjnych stanowią przede wszystkim wyniki wyborów, a także ewentualne alternatywne możliwości (współ)rządzenia lub ich brak.

Założenia związane z tworzeniem koalicji to:

1. Koalicje w organizacjach wykazują często tendencję do rozrastania się pod względem liczebnym.

2. Więcej koalicji tworzy się wtedy, gdy istnieje dużo powiązań i współzależności w organizacji.

3. Im bardziej rutynowe są zadania grup lub osób, tym większe prawdopodobieństwo stworzenia koalicji.

Związki zawodowe są atrakcyjniejsze dla pracowników o niskich kwalifikacjach i dla nieprofesjonalistów niż dla tych o wysokich kwalifikacjach i dla profesjonalistów.

Związek zawodowy - masowa organizacja społeczna zrzeszająca na zasadzie dobrowolności ludzi pracy najemnej.

Podstawowym zadaniem związków zawodowych jest obrona interesów pracowników i działanie na rzecz poprawy ich sytuacji ekonomicznej i społecznej. Związki próbują więc przeciwdziałać zwolnieniom, kontrolują przestrzeganie kodeksu pracy przez pracodawców, zabiegają o wyższe pensje i lepsze warunki pracy dla pracowników. Często prowadzą również działalność samopomocową (np. fundusze strajkowe), edukacyjną (np. kursy przekwalifikowujące) i oświatową (np. kampanie informacyjne o prawach przysługujących pracownikom).Związki zawodowe nie muszą się kierować dobrem firmy w której pracują przez co czasem firma z powodu negatywnych działań może upaść lub ponieść dotkliwe straty zarówno finansowe ale też wizerunkowe. Związki zawodowe powstały w Wielkiej Brytanii w roku 1824.

Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych mają:

- pracownicy bez względu na podstawę stosunku pracy,

- członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych

- osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, pod warunkiem, że nie są pracodawcami.

- osoby wykonujące pracę nakładczą - w związkach zawodowych działających w zakładzie pracy, z - którym nawiązały umowę o pracę,

- osoby bezrobotne - na zasadach określonych statusami związków,

- osoby skierowane do odbywania służby zastępczej w danym zakładzie.

Władza i molestowanie seksualne

Molestowanie seksualne - zachowanie o charakterze seksualnym naruszające godność osobistą, nieakceptowane przez społeczeństwo jako sprzeczne z normami społecznymi. Molestowanie seksualne w najściślejszym znaczeniu jest napastliwym czynem seksualnym.

Molestowania seksualnego zwykle dopuszczają się mężczyźni wobec kobiet, chociaż istnieją również przypadki, gdy kobiety wymuszają molestowanie dla otrzymania później w wyniku wyroków sądowych odszkodowań.

Niepożądane prowokowanie, żądanie świadczeń seksualnych i inne bezpośrednie lub pośrednie wypowiedzi albo czyny o charakterze seksualnym.
Centralne znaczenie ma tu pojęcie władzy. Ze względu na to, że przełożony sprawuje kontrolę nad zasobami, wiele spośród molestowanych osób boi się do tego przyznać, obawiając się odwetu ze strony przełożonego.

Większość badań potwierdza, że pojęcie władzy ma zasadnicze znaczenie dla zrozumienia problemu molestowania seksualnego.

Chodzi o to, żeby mieć wpływ na drugą osobę lub jej zagrażać. Jest to niewłaściwe i niezgodne z prawem.

Władza stanowiska daje zwierzchnikowi możliwość nagradzania i wywierania przymusu. Warto zauważyć, że osoby o wysokim statusie uważają niekiedy molestowanie seksualne podwładnych za rozszerzenie swoich praw do wydawania poleceń osobom o niższej pozycji. Istnieje również molestowanie seksualne pomiędzy współpracownikami oraz (co zdarza się rzadko) zwierzchnika przez podwładnego.

Molestowanie seksualne w miejscu pracy:

Molestowanie seksualne może występować w dwóch formach:

- quid pro quo - "coś za coś", nazywane także "szantażem seksualnym" i występuje wtedy, gdy osoba molestująca sprawuje funkcję przełożonego wobec swojej ofiary lub jest przedstawicielem pracodawcy. Poddanie się lub nie zachowaniom szefa, to podstawa do podjęcia przezeń decyzji o ewentualnym awansie, czy zatrudnieniu bądź nie, osoby atakowanej;

- stwarzanie nieprzyjaznych warunków pracy - gdzie osobą molestującą może być przełożony, ale także kolega z pracy, lub osoba niezwiązana bezpośrednio z danym miejscem pracy, np. petent w urzędzie, pacjent w szpitalu.

Molestowanie seksualne jest ukrytym, negatywnym zjawiskiem obecnym w życiu społecznym, a szerokie zainteresowanie tym problemem od lat kilkunastu wyrasta nie tyle z ruchów emancypacyjnych i wdrażania doktryny political correctness, co z rosnącego w świecie znaczenia zagadnień związanych z godnością i zapobieganiem przemocy w miejscu pracy.

Polityka, czyli władza w działaniu

Kiedy ludzie tworzą grupę, pojawia się władza. Ludzie chcą wykuć sobie niszę umożliwiającą wywieranie wpływów, zdobywanie nagród i rozwój kariery. Kiedy pracownicy w organizacji zmieniają władzę w działanie, zaczynają uprawiać politykę. Osoby, mające duże umiejętności polityczne potrafią skutecznie wykorzystywać swoją podstawę władzy.

Polityka, ogół działań związanych z dążeniem do zdobycia i utrzymania władzy państwowej lub lokalnej. Metody organizowania się społeczeństwa dla realizacji celów uznawanych za wspólne, a także sposób przewodzenia we wspólnych działaniach.

U Arystotelesa jest rozumiana jako rodzaj sztuki rządzenia państwem, której celem jest dobro wspólne. W starożytności i średniowieczu dominowała podobna idealizacja polityki i polityków i wywodzenie jej źródeł z praw natury bądź woli sił nadprzyrodzonych, służąca uzasadnianiu nierównoprawnych podziałów na uprzywilejowanych rządzących i podporządkowanych ich interesom poddanych.

Wieloznaczne pojęcie definiowane w politologii. Pod względem formalno-prawnym przez politykę rozumie się działalność instytucji państwowych. W podejściu behawioralnym polityka określana jest w kategoriach władzy, wpływu i konfliktów w różnych płaszczyznach życia społecznego. W orientacji funkcjonalnej polityka rozumiana jest jako funkcja systemu społecznego, zapewniająca jego rozwój poprzez: rozwiązywanie konfliktów, wytwarzanie decyzji regulujących w autorytatywny sposób rozdział dóbr, artykulację interesów, agregacje i selekcję interesów, socjalizację polityczną, komunikację polityczną. Według podejścia racjonalnego polityką jest podejmowaniem decyzji w ramach procesu sprawowania władzy i gry o władze, w którym biorą udział różnorakie podmioty. Stanowisko postbehawioralne ujmuje ją jako rozwiązywanie problemów społecznych, wynikających z deficytu dóbr i powodujących deprawację jednostek i grup społecznych, jest więc swoistą służbą społeczną, dążącą do zmniejszania ograniczeń w zaspokajaniu potrzeb ludzi.

Nieodłącznym elementem polityki jest siła: wojskowa, prestiżu, presji psychologicznej, poparcia społecznego, która służy do osiągania zamierzonych celów.

Podstawowymi zasadami funkcjonowania polityki są: określenie celu i sposobu artykulacji interesu politycznego, jednoczenie się sił politycznych przeciw wspólnemu wrogowi, instrumentalne traktowanie idei, prymat interesu danej struktury nad innymi czynnikami, realizacja racji stanu, a także - liczenie się z zasadami geopolityki (polityka zagraniczna).

Definicja zachowań politycznych

Zachowaniami politycznymi w organizacji nazywamy działania, które nie są wymagane jako element formalnej roli odgrywanej w organizacji, lecz wywierają wpływ lub usiłują wywierać wpływ na podział zysków i strat wśród jej członków. Zachowania polityczne obejmuje także działania zmierzające do wywierania wpływu na cele, kryteria lub procesy podejmowania decyzji.

Zachowanie polityczne jest to reakcja ludzi ( jednostek, grup społecznych) na bodźce wywodzące się ze zjawisk politycznych i procesów politycznych.

RODZAJE ZACHOWAŃ POLITYCZNYCH

1. Zachowania czynne - podmiot podejmuje działania praktykowane przez innych

2. Zachowania bierne - podmiot świadomie lub nieświadomie powstrzymuje się od pewnych czynności

3. Zachowania kontrolowane - podmiot podejmuje działania zgodnie z zaplanowanymi etapami i sposobami osiągania celów politycznych

4. Zachowania niekontrolowane - podmiot podejmuje działania, będące wynikiem reakcji

emocjonalnych, bezwarunkowych, minimalnych, nierefleksyjnych

5. Zachowania racjonalne - podmiot podejmuje świadome i celowe czynności, przynoszące korzyści w danych warunkach politycznych

6. Zachowania indywidualne - wyrażają się w czynnościach podejmowanych przez jednostkę (podmiot-jednostka)

7. Zachowania zbiorowe - wyrażają się w czynnościach podejmowanych przez zbiorowości, grupy ludzi (podmiot-zbiorowość, grupa)

Szczególną formą zachowania politycznego są działania polityczne rozumiane jako: celowe, racjonalne, kontrolowane i dowolne ( świadomy i samodzielny wybór miejsca, czasu i sposobu postępowania).

Znaczenie perspektywy politycznej

Organizacje są systemami politycznymi. Mogłoby się wydawać, że grupy formalne istniejące w tych organizacjach są gotowe do udzielania pomocy, godne zaufania, harmonijne i współpracujące. Tymczasem spojrzenie polityczne wyjaśnia na pozór nieracjonalne zachowania w organizacji, np. gdy pracownicy nie ujawniają ważnych informacji, ograniczają wkład pracy, próbują „budować imperia”, nagłaśniają swoje sukcesy a niepowodzenia ukrywają, fałszują wyniki pracy, a wszystko po to aby stawiać się w lepszym świetle.

Czynniki tworzące zachowania polityczne

Czynniki tworzące zachowania polityczne można podzielić na dwie kategorie:

1. Czynniki indywidualne - są to pewne cechy osobowości, potrzeby władzy, samodzielności, bezpieczeństwa lub statusu oraz inne czynniki indywidualne, wpływające na tendencję pracownika do zachowań politycznych.

2. Czynniki organizacyjne - należy do nich kultura organizacji, która stwarza dobre warunki do działań politycznych. Charakteryzują ją wzajemna nieufność, wieloznaczność ról, niejasny system oceniania skuteczności, praktyka nagradzania, demokratyczne podejmowanie decyzji z silnym naciskiem na efektywność oraz kierowaniem się własnym interesem przez kierowników wyższego szczebla.

Kultury cechujące się niskim stopniem wzajemnego zaufania, niejednoznacznością ról, niejasnymi systemami oceny indywidualnej efektywności, praktyką przydzielania nagród na zasadzie gier o sumie zerowej (jedna osoba otrzymuje coś kosztem innej), demokratycznym podejmowaniem decyzji, naciskiem na dużą wydajność pracy i troszczeniem się kierowników wyższych szczebli o ich osobisty interes, stwarzają okazję do rozwijania działalności politycznej.

Czynniki mające wpływ na zachowania polityczne:

- cele oraz środki do ich realizacji

- świadomość polityczna ( jeden z najważniejszych czynników)

- psychika oraz osobowość podmiotu

- wpływ środowiska ( często środowisko występuje jako determinanta zachowań politycznych)

- czynniki sytuacyjne

- system wzorców zachowań utrwalonych i upowszechnionych w tradycji i kulturze politycznej, przyjęty podczas procesu socjalizacji system wartości - bardzo silna determinanta bowiem wykształcone wzorce wynikają z akceptowanych norm moralnych i norm politycznych.

Zachowania polityczne przejawiają się poprzez:

- publiczne manifestowanie poparcia dla przywódcy

- polemiki kandydatów na parlamentarzystów

- powstrzymanie się od korzystania z prawa głosu w wyborach powszechnych

- wywieranie bezpośredniego lub pośredniego wpływu na środki decyzji politycznych

- uczestnictwo w strajku

- korzystanie z biernego prawa wyborczego-kandydowanie na urząd publiczny

- upowszechnianie informacji politycznych w środkach masowego przekazu

Zachowania polityczne w państwach demokratycznych:

W państwie demokratycznym najbardziej cenione są zachowania polityczne oparte na aktywnym, świadomym i odpowiedzialnym udziale obywateli w życiu politycznym (łączone z działalnością w grupach i stowarzyszeniach, szczególnie lokalnych), zachowania o charakterze konsensualnym i konformistycznym, które charakterystyczne są dla społeczeństwa obywatelskiego.

Konsensualizm - styl uprawiania polityki, którego istotą jest poszukiwanie rozwiązań zadowalających wszystkich, których obejmują skutki podejmowanych decyzji. Wedle A. Lijpharta styl ten uwarunkowany jest przede wszystkim postawą jaką prezentują elity polityczne (przywódcy i liderzy partyjni).

Cechy konsensualnego stylu uprawiania polityki:

unikanie sytuacji, w których decyduje arytmetyczna większość głosów,
podejmowanie decyzji głównie przez negocjacje wszystkich stron konkretnego konfliktu społecznego,
minimalizacja elementu rywalizacji
optymalne rozwiązania wielopłaszczyznowych konfliktów społecznych, zadowalające wszystkie ich strony, zapewniające kompromis.
zdaniem J. Steinera decyzje oparte na poszukiwaniu "przyjacielskiego porozumienia", przeciwstawiają się decyzjom opartym na rywalizacji mającej na celu pokonanie mniejszości przez większość w konkretnej sytuacji oraz decyzjom represywnym, prowadzącym do trwałego podporządkowania mniejszości.

Model demokracji konsensualnej jest oparty na założeniu, że - zwłaszcza w warunkach występowania izolujących się mniejszości lub wrogich wobec siebie segmentów społeczeństwa - słowo „lud” jako podmiot władzy winno oznaczać tak wielką liczbę osób, jak jest to możliwe.

Konsensualny model demokracji wg A. Lijpharta to reżim polityczny, w którym, w miejsce czystej zasady większości, pojawia się „ograniczenie, rozproszenie oraz udział we władzy na wiele różnych sposobów”.

Konsensualizm rozumiany jako sposób decydowania związany jest przede wszystkim z umiejscowieniem w systemie politycznym związków zawodowych i grup interesu reprezentujących pracodawców.

Konformizm

W psychologii społecznej to zmiana zachowania na skutek rzeczywistego, bądź wyobrażonego wpływu innych ludzi. Podporządkowanie się wartościom, poglądom, zasadom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej. W tym rozumieniu jest to zmiana związana z faktem, że członek grupy miał początkowo inne zdanie czy inaczej się zachowywał niż grupa, a następnie je zmienił w kierunku zgodnym z oczekiwaniami grupy. Konformizm według Stanisława Miki to również zgodność, zbieżność istniejąca między członkami grupy, jeśli chodzi o zachowania, normy i postawy. Jako przeciwieństwo zachowania konformistycznego podawany jest nonkonformizm lub antykonformizm.

W socjologii jest to jeden ze sposobów dostosowania jednostki społecznej. W ujęciu Roberta Mertona oznacza zgodę na realizację celów społecznych grupy przy pomocy społecznie uznawanych środków lub, w szerszym znaczeniu, realizacje norm społecznych i wartości danej grupy odniesienia. Odejście od zachowań konformistycznych określane jest w ujęciu Mertona jako dewiacja społeczna. Zachowania konformistyczne w grupach są wskaźnikiem dużej spójności tych grup.

Na zachowania konformistyczne przede wszystkim ma wpływ ukształtowana w toku socjalizacji osobowość jednostki, lecz również typ relacji społecznych, w których jednostka uczestniczy, struktura grupy, istniejący w niej system aksjonormatywny czy rodzaj zadania które realizuje jednostka w grupie, sposób sankcjonowania działań czy formy kontroli społecznej. Na jednostkę jest wywierana silniejsza presja wobec zachowań konformistycznych w grupach, które próbują kontrolować większą część jej życia.

Opisuje się różne poziomy głębokości konformizmu:

Uleganie. Gdy istnieje wyraźny konflikt między przekonaniem jednostki a presją grupy, w wyniku którego jednostka podporządkowuje się grupie, to ulega. Uleganie pojawia się jedynie wtedy, gdy grupa nacisku jest fizycznie obecna. Gdy grupa znika, jednostka wraca do swoich uprzednich przekonań czy zachowań. Motywem takiego zachowania jest zwykle lęk przed odrzuceniem przez grupę lub lęk przed karą. Nie kradnę, bo mnie złapią lub uznają za złodzieja.
Identyfikacja. Gdy jednostce zależy, aby być podobnym do jakiejś grupy lub jakiejś osoby (jednostka identyfikuje się z tą grupą), to jej zachowania dopasowują się do wyobrażeń o tej jednostce. Na przykład, zależy mi na tym, aby mnie oceniano jako osobę inteligentną - zachowuję się tak jak wyobrażam sobie, że zachowuje się osoba inteligentna. Identyfikacja jest głębszą formą konformizmu, dopasowanie do grupy pojawia się bowiem nawet przy fizycznej nieobecności grupy. Nie kradnę, bo inteligentne osoby nie kradną. Gdy grupa zmienia swoje zdanie, ja także je zmieniam.
Introjekcja (lub internalizacja). Najgłębsza forma konformizmu, polega na uznaniu pewnych norm i wartości za własne. Nie kradnę, bo to jest złe. Jeśli grupa zniknie lub zmieni swoje zapatrywania, ja mimo to dalej zachowuję się zgodnie ze zinternalizowaną normą. Introjekcja jest jednym z zadań socjalizacji.

Czynniki związane ze skłonnością do ulegania:

W pewnych warunkach jest bardziej prawdopodobne, że jednostka będzie podporządkowywać się grupie. Czynniki te wiążemy najczęściej z cechami grupy wywierającej nacisk, cechami zadania lub sprawy, której dotyczy nacisk lub cechami osoby, na którą wywierany jest nacisk. Dzieje się tak gdy:

W danej sytuacji osoba ma duże poczucie niepewności.
Dana osoba ma niską samoocenę.
Grupa składa się ze specjalistów.
Grupa jest duża (gdy istnieje jednomyślność to tendencja do podporządkowania się naciskowi grupy jest mniej więcej tak samo wielka wtedy, gdy jednomyślna większość składa się z trzech osób jak i wtedy gdy składa się z szesnastu osób)
Grupa jest jednomyślna.
Zadanie powierzone jednostce przez grupę jest pilne.
Jednostce zależy na uczestniczeniu w grupie.
Łatwiej jest o konformizm wobec grup, których wartości, normy nie stoją w sprzeczności wobec norm zinternalizowanych już przez jednostkę.
Dana osoba nie jest zaangażowana w działanie, które jest obiektem nacisku.
Jednostka nie ma sprzymierzeńców (choćby wyobrażonych).
Uleganie dotyczy zachowania w odległej przyszłości, a nie tu i teraz.
Jednostka nie ma poczucia kompetencji odnośnie danego zadania (wie, że się na tym nie zna).
Jednostka ma słabą pozycję w grupie i jednocześnie zależy jej na uczestniczeniu w grupie
Jednostka jest zewnątrzsterowna.
W grupie istnieje poczucie zagrożenia zewnętrznego.
Badania z lat 60. XX wieku sugerowały, że kobiety mają większą skłonność do ulegania. Współczesne badania nie potwierdzają tego.

Kierowanie wrażeniem

Proces, w którym jednostki usiłują wpływać na wrażenie, jakie wywierają na innych, określa się jako kierowanie wrażeniem.

Techniki kierowania wrażeniem składa się z 7 sposobów:

Autoprezentacja (samo opisywanie) - stwierdzenia danej osoby, opisujące jej cechy osobiste, umiejętności, uczucia, opinie i życie osobiste.
Konformizm - zgadzanie się z opinią rozmówcy, żeby uzyskać jego przychylność.
Usprawiedliwianie - wymówki, uzasadnienia i inne wyjaśnienia zdarzenia prowadzącego do niepomyślnych skutków, zmierzające do pomniejszenia ujemnych konsekwencji.
Przeprosiny - przyznanie się do odpowiedzialności za niepożądane zdarzenie i jednoczesne dążenie do uzyskania wybaczenia.
Przypisywanie sobie zasług - wyjaśnianie pożądanych zjawisk w sposób maksymalizujący korzystną opinię o mówiącym.
Schlebianie (pochlebstwo) - chwalenie innych za ich zalety, aby wydać się spostrzegawczym i sympatycznym.
Przysługi (uprzejmości) - zrobienie czegoś miłego dla kogoś, żeby uzyskać jego przychylność.

Kierowanie wrażeniem jest na ogół skuteczne. Osoby, które je stosują, np. w rozmowie kwalifikacyjnej wypadają lepiej.

Zdolność do wywoływania określonych działań i kontrolowania ich przebiegu pochodzić może z różnych źródeł:
· przekonanie o uprawnieniach jednostek, lub instytucji do sprawowania władzy
· powierzenie władzy osobie wybranej głosami pewnej liczby osób danej zbiorowości
· delegacja władzy polegająca na podzieleniu się władzą i innymi przez osobę już nią obdarzoną
· wykorzystanie szansy stworzenia sytuacji wymuszającej podporządkowanie się innych
· dysponowanie środkami zachęcającymi lub odstraszającymi
· dostęp do wiedzy lub posiadanie umiejętności koniecznych lub użytecznych w pożądanym działaniu
· zdolność zapoczątkowania i podtrzymania kooperacji

Aby władza przywódcza była skuteczna muszą współdziałają ze sobą dwa czynniki: motywy i możliwości. Gdy brak motywów, możliwości stają się mało ważne. W zasięgu naszych możliwości leży dokonanie pewnych czynów: wiedzielibyśmy jak zranić uczucia ukochanej osoby, która nie potrafi się obronić, wjechać na zatłoczony chodnik czy torturować zwierzę jednak nie robimy tego, gdyż brakuje nam jakichkolwiek motywów. Gdy brak tych drugich, motywacje są bezpłodne. Słowo władza wskazuje więc zarówno na stosunki międzyludzkie jak i na zdolności jednostki. W tym pierwszym, najczęstszym znaczeniu odsyła ono równocześnie do czynników zewnętrznych i wewnętrznych, podmiotowych: gdy któregoś z nich zabraknie, także i władza staje się problematyczna. Wymaga ona zarazem zdolności i możliwości, a ponieważ tak jednych jak i drugich może brakować, jest ona zjawiskiem tak nieuchwytnym i rzadkim. Ludzie sprawujący władzę i jej podlegający od co najmniej dwóch tysięcy lat starają się zgłębić zagadkę władzy, której natura uparcie opiera się tym wysiłkom.

Etyka zachowań politycznych

Czasami trudno jest rozróżnić zachowania nieetyczne od etycznych. Niektóre osoby sprawujące władzę potrafią na przykład wyjaśniać zachowania podejmowane we własnym interesie jako działanie na korzyść organizacji. Najbardziej zdolni do tego są ludzie obdarzeni władzą, elokwentni i umiejący przekonywać, ponieważ im najłatwiej przychodzi skutecznie stosować nieetyczne praktyki. Mając silne podstawy władzy, trzeba sobie uświadamiać, że władza może prowadzić do korupcji. Pamiętajmy, że znacznie łatwiej jest postępować etycznie, kiedy nie dysponuje się władzą, ponieważ nie ma wtedy zbyt dużo możliwości wykorzystywania metod politycznych.

Moralność to zbiór zasad (norm), które określają, co jest dobre, a co złe, którymi zgodnie z danym światopoglądem religijnym bądź filozoficznym powinni kierować się ludzie. Z formalnego punktu widzenia to zbiór dyrektyw w formie zdań rozkazujących w rodzaju „Nie zabijaj”, których słuszności nie da się dowieść ani zaprzeczyć, gdyż zdania rozkazujące niczego nie oznajmiają.

Moralnością w polityce nazywa się wewnętrzną psychiczną spójność grupy, wzajemne utwierdzanie się we wrogości wobec obcych. Kto się z tej solidarności wyłamuje ten jest niemoralny i zdrajca. Relacje zachodzące między polityką a moralnością są skomplikowane. Obowiązuje prymat moralności w stosunku do polityki. Ważniejsze jest to, jaki ktoś jest np. wielkoduszny, niż kim jest np. demokrata. Największe zasługi polityczne nie zrekompensują braku moralności. Podziały na partie nie pokrywają się z podziałami moralnymi. Członkowie partii wykazują się różną moralnością.
Etycy mówią, że ogólna moralność zakreśla tylko normy postępowania politycznego, ale że w istocie działalność publiczna rządzi się odmiennymi prawami niż etyka prywatna. Pewne wartości prywatne np. lojalność przyjaźni lub dbanie o swoją rodzinę, w polityce mogą przerodzić się w korupcje i nepotyzm. Polityka nie dlatego musi przyjąć podstawowe zasady moralności jako własne i praktycznie przestrzegane zasady, że jej autonomiczność okazuje się pozorna, ale dlatego, że przestrzeganie zasad moralności okazało się niezwykle funkcjonalne. Pytanie o stosunek moralności do polityki stawiane bywa w odniesieniu do sytuacji wątpliwych pod względem moralnym. Najczęściej dotyczy ono sporu politycznego, w którym moralne oburzenie służy za argument polityczny, argument moralnie dwuznaczny. Moralność kieruje się zasadami dobra, a polityka zasadami skuteczności. W polityce liczy się przede wszystkim skuteczność, co nie znaczy, że rządzenie ma być dziedziną amoralną. Moralność powinna być elementem każdego działania polityka jednak są sytuacje, w których aby coś osiągnąć należy moralność na chwilę odstawić na bok. W ocenach moralnych jest pewna siła, zdolna coś zmienić w świcie. Ale pod warunkiem, ze te oceny są obiektywne i bezinteresowne.
Na temat moralności bardzo ciekawe zdanie powiedział Oskar Wilde, a mianowicie: „Miarą moralności jest postawa, jaką przyjmujemy wobec ludzi, których osobiście nie lubimy”.

Polityk

Osoba działająca w sferze polityki, którą w klasycznym rozumieniu [1] pojmujemy jako sztukę zdobywania władzy i rządzenia państwem, przy czym celem jest tu dobro wspólne, a przyporządkowanie działania temu celowi ostateczne. Polityk dąży więc do udziału we władzy lub do wywierania wpływu na podział władzy.

Polityka jako zawód

Niemiecki socjolog i teoretyk polityki Max Weber proponuje nam racjonalizację spojrzenia na zawód polityka i na mechanizmy kierujące tym specyficznym zawodem. Nakreśla nowy typ polityka w nowoczesnym państwie, który w zarządzaniu władzą państwową oddaje się wyłącznie pracy w rozumieniu zawodu, profesji i otrzymuje za swoją pracę wynagrodzenie.

Typy uprawiania polityki:

Max Weber wyróżnia trzy możliwości bycia politykiem:

Okazjonalnie (np. poprzez korzystanie z czynnego prawa wyborczego).
Ubocznie (tzw. polityczni hobbyści, którzy np. należą do partii w stopniu zbliżonym do formalnego, działalność tylko w razie potrzeby, nie stanowiąca głównej treści ich życia, ani w sensie materialnym, ani ideowym)
Permanentnie (jako zawód główny).

Skala zaangażowania politycznego:

Typ uprawiania polityki ma niewątpliwie związek ze skalą zaangażowania politycznego, gdzie możemy wyróżnić pięć stopni.

- znikome zainteresowanie życiem politycznym

- ograniczenie się do spełniania podstawowych obowiązków (praw) politycznych, np. uczestnictwo w wyborach

- członkostwo w organizacjach o charakterze społeczno - politycznym, np. w w partiach politycznych

- społeczne pełnienie ról w organizacjach politycznych

- zawodowe uprawianie polityki

Kodeks dobrego polityka

12 czerwca 2005 roku w programie Jacka żakowskiego „Suma zdarzeń” trzech polityków: Bronisław Komorowski, Tomasz Nałęcz i Zbigniew Ziobro, przy współudziale byłego polityka prof. Jacka Kurczewskiego sformułowało dwanaście zasad składających się na „Kodeks dobrego polityka”.

Postanowienia kodeksu polityka podzielić można na trzy kategorie:
- truizmy - Sprawując funkcję publiczną, kieruj się interesem publicznym jako nadrzędnym.
- powtórzenia norm prawa karnego - Nie przyjmuj niezależnych korzyści w związku z funkcją, jaką pełnisz.
- pustosłowia - postępuj fair, uśmiechaj się w środku i na zewnątrz.

Na przeszkodzie stworzeniu kodeksu etycznego polityka stoją trzy zasadnicze okoliczności:
- sprzeczne oczekiwania etyczne wobec polityków;
- niemożność sformułowania precyzyjnych, a zarazem uniwersalnych reguł zachowania;
- istnienie znaczącej grupy wyborców, dla których ocena etyczna kandydata nie wpływa na decyzję o poparciu dla niego.

Władza - CYTATY

Im większą masz władzę, tym większą musisz mieć cierpliwość. Autor: Seneka
Lud podąża za tymi, którzy mają władzę, a władzę skłonni są oddać w ręce kogokolwiek. Autor: Paulo Coelho
Najlepszy jest taki rząd, który w ogóle nie rządzi. Autor: Henry David Thoreau
Władza polega na poniżaniu i na zadawaniu bólu. Władza oznacza rozrywanie umysłów na strzępy i składanie ich ponownie według obranego przez siebie modelu. Źródło: Rok 1984
Władza to największy afrodyzjak. Autor: Henry Kissinger