Opracowanie tomu 9 wielkiej historii Polski

1. budowanie podstaw niepodległego państwa polskiego 1918-1926

• formowanie centralnego ośrodka władzy

Rada Regencyjna - utworzenie 12.09.1917 - władza zwierzchnia dla KP

Zasługi dla odbudowy administracji, szkolnictwa, sądownictwa. Mała popularność wynikająca z nadania przez austriackich i niemieckich okupantów.

07.10.1918 - manifest RR do narodu polskiego, przekreślający dotychczasowe stanowisko rady i popierające postulaty p. Wilsona. Podst. Cele: odbudowa państwa polskiego na wszystkich ziemiach, szeroki rząd koalicyjny, zwołanie sejmu na podst. Demokratycznej ordynacji wyborczej.

12.10.1918 - akt - przejecie prze RR zwierzchnictwa nad Polnische Wehrmacht (nowa przysięga - na wierność Bogu, ojczyźnie, państwu polskiemu i RR)

20-21.10.1918 - Zjazd w warszawie polityków i przedst.. 29 partii z KP i Galicji (brak porozumienia).

23.10.1918 - powołanie prze RR gabinetu (zamiast rządu koalicyjnego) Józefa Świerzyńskiego - reprezentant ugrupowań z międzypartyjnego Koła Politycznego

03.11.1918 - rząd, bez powiadamiania RR, wydał odezwę o inicjatywie utworzenia Rządu Narodowego -> dymisja przez RR

Do końca okupacji administracja kierował rząd urzędniczy Wróblewskiego

02.10.1918 w austriackiej radzie państwa zgłoszono rezolucje socjalistów i ludzi z Koła Polskiego -> zadanie odbudowy państwa polskiego

15.10.1918 - ponowienie żądania

16.10.1918 - manifest cesarza Karola - przekształcenie w federację i nieprzesądzanie o losie Galicji

19.10.1918 - powstanie Rady Narodowej Ks. Cieszyńskiego (ksiądz Józef Londzin) - podkreślenie przynależności do państwa polskiego

28.10.1918 - powołanie PKL w Krakowie - władza dla zaboru austriackiego

Tymczasowe prezydium PKL: W. Witos (ludowiec), I. Daszyński (socjalista) Tadeusz Tertio (demokrata)

28.10.1918 - uchwały: ziemie zaboru austr. Staja się częścią państwa polskiego

31.10.1918 - przejecie władzy przez PKL w Krakowie

04.11.1918 - komisja w pełnym składzie (ludowcy, socjaliści, konserwatyści, demokraci bezprzymiotnikowi, narodowi demokraci, ksiądz J. Londzin). Podział na departamenty= ministerstwa

(pomysł utworzenia rządu narodowego z Witosem na czele)-> zaniechane po przyjeździe Piłsudskiego

PKL niezależna od RR

01.11.1918 - orędzie biskupów galicyjskich - wezwanie do zachowania jedności narodowej i posłuchu dla rządu warszawskiego

Władze ze strony RR w PKL próbuje przejąć Witold Czartoryski, komisarz ds. Galicji - fiasko

Faktyczna władza PKL sięgała do linii Sanu, gdyż dalej odradzała się państwowość ukraińska.

Przemyśl - utworzenie Komisji Rządzącej - 4 Polaków, 4 Ukraińców, 1 Żyd. Przewodniczącym na zmianę Polak i Ukrainiec

Ośrodki władzy we Lwowie:

01.11.1918 miasto rozdzielone linią frontu. Po stronie polskiej -> Komitet Bezpieczeństwa i Ochrony Dobra Publicznego. Po ukraińskiej -> Polski Komitet Obywatelski

25.11.1918 - odbicie Lwowa i połączenie komitetów w Tymczasowy Komitet Rządzący. Podział na 12 referatów. Istotne nazwiska: Ernest Adam, Edward Dubanowicz, Artur Hauser, Władysław Stesłowicz

10.01.1919 - połączenie TKR i PKL -> powstanie Komisja Rządząca dla Galicji, Śl. Cieszyńskiego oraz Górnej Orawy i Spiszu. (kierownik Kazimierz Gałecki) władza do marca w imieniu rządu centralnego w Warszawie. Sprawy bieżące i przygotowanie najszybszego zespolenia z ziemiami polskimi.

09.11.1918 - ujawnienie w Poznaniu istniejącego od 1916 Centralnego Komitetu Obywatelskiego

14.11.1918 - powstanie komisariatu naczelnej rady ludowej Wojciech Korfanty, ksiądz Stanisław Adamski, Adam Poszwiński

Sejmik dzielnicowy (3-5.12) - przedst.. Polaków z Niemiec. Poparcie dla polityki komisariatu i poszerzenie do 6 osób o: Stefana Łaszewskiego, Józefa Rymera, Władysława Seydę. I powołał 80. osobową Naczelną Radę Ludową z Bolesławem Krysiewiczem.

Rezerwa w stosunkach z Piłsudskim i rządu centralnego.

Uznawali KNP w Paryżu, delegatem NRL został Władysław Grabski.

Opowiadała się za pokojowym przejęciem władzy od Niemców, po ustaleniu granic na konferencji pokojowej.

27.12.1918 - powstanie w Wielkopolsce, NRL przejmuje pełnię władzy do 08.1919 (na rzecz ministerstwa ds. byłej dzielnicy pruskiej)

15.08.1917 - powstanie w Lozannie KNP (ND + konserwatywne Stronnictwo Polityki Realnej) R. Dmowski, Erazm Piltz, Maurycy Zamoyski, I. Paderewski.

Po przeniesieniu do Paryża uznany przez aliantów za oficjalna reprezentacje interesów polskich za granicą.

Rady Delegatów Robotniczych - powstawały głównie na terenie KP

11.1918 - Utworzenie chłopskiej Republiki Tarnobrzeskiej (Tomasz Dądal, ksiądz Eugeniusz Okoń) zlikwidowana przez PKL

11.1918 - zebranie w warszawie socjalistów, ludowców i inteligencji, decyzja o utworzeniu centralnej władzy w Lublinie (silny garnizon POW)

RZĄD LUBELSKI

07.11.1918 - powołanie Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej - prezes Daszyński, poparcie: PPSzr, PPSD, PSL wyzwolenie, Stronnictwo Niezawisłości Narodowej.

W odezwie deklaracja sprawowania funkcji do czasu zwołania sejmu ustawodawczego.

Inne postulaty: radykalny program reform społ-gosp, rozwiązanie RR, zalecenie pełnienia funkcji przez administracje RR

Sprzeciwy centrum i prawicy przeciw rządowi lubelskiemu. (Witosa odmówił teki ministra), nieuznany przez liczące się ośrodki władzy.

10.11.1918 - Piłsudski przybywa do Warszawy

11.11.1918 - RR zrzeka się na jego korzyść dowództwa nad wojskiem polskim,

14.11.1918 - RR przekazuje pełnię uprawnień i rozwiązuje się. Inne ośrodki również uznają władzę Piłsudskiego

14.11. 1918 - rozpoczęcie narad nad utworzeniem rządu ogólnopolskiego -> misja sformowania dla Daszyńskiego

18.11.1918 - na czele rządu staje Jędrzej Oraczewski „drugi rząd lubelski”

Powodował ataki zarówno ze strony skrajnej lewicy, jaki i prawicy.

4/5.01.1919 - próba zamachu stanu. Marian Żegota-Januszajtis, (dowódca I Bryg. Leg. Polskich,) Jerzy Zdziechowski, ks. Eustachy Sapieha. Aresztowali Jędrzeja Moraczewskiego, jednak akcja zakończona fiaskiem.

Akty wydane przez rząd Moraczewskiego: 1918/1919 - ośmiogodzinny dzień pracy, 46. godzinny tydzień pracy, jednorazowa zapomoga 600 marek dla robotników zakładów państwowych, powołanie Inspekcji Pracy, ustalenie minimum płacy, ubezpieczenie od choroby. Walka z lichwą i spekulacją, moratorium mieszkaniowe dla bezrobotnych, czynsze na poziomie sprzed wybuchu wojny, utrudnienie eksmisji,

Brak akceptacji rządu Moraczewskiego na arenie międzynarodowej,

16.11.1918 - telegram Piłsudskiego do państw alianckich informujący o powstaniu państwa polskiego (alianci nadal uznawali KNP)

16.01.1919 - dymisja gabinetu Moraczewskiego i powołanie rządu z Paderewskim

MSW - Wojciechowski, MSZ - Paderewski, minister skarbu - Józef Englich.

=> zakończenie formowania jednolitego ośrodka władzy państwowej. (uznany od razu przez NRL, KNP Paryż, na arenie międzynarodowej.)

30.01.1919 - uznanie przez USA

23.02.1919 Francja

25.02.1919 Wlk. Brytania

27.02. 1919 Włochy

• Kształtowanie granic II Rzeczypospolitej

Powszechne przekonanie o konieczności odbudowy państwa w granicach przedrozbiorowych i jednocześnie świadomość niemożności osiągnięcia takiego stanu. (głównie przez budzenie świadomości narodowej Litwinów, Białorusinów i Ukraińców) oraz rezygnacja z terenów zgermanizowanych.

Powstanie wielkopolskie

26.12.1918 - przyjazd Paderewskiego do poznania (starcia z ludnością i policja niemiecka)

Sukcesy w walkach o Chodzież, Inowrocław i Szubin.

16.02.1919 - podpisanie w Trewirze przez Niemców i aliantów przedłużenia rozejmu z Compiegne (objęła tez woj. wielkopolskie) oddziały powstańcze przekształcono w regularną, ochotniczą Armię Wielkopolską. Dowodzenie, po mjr Stanisławie Taczaku, gen. Józef Dowbór-Muśnićki, były dowódca 1. korpusu polskiego na wschodzie. Jego szefem sztabu został Anders.

18.01.1919 - początek konferencji pokojowej w Paryżu

Poparcie dla polski ze strony Francji, której celem było maksymalne osłabienie Niemiec.

Polscy delegaci: Dmowski i Paderewski

29.01.1919 - przedstawienie radzie najwyższej (USA, Japonia, Wlk. Brytanii, Francja, Włochy) polskich postulatów terytorialnych, => powołanie specjalnej komisji pod kierownictwem b. ambasador Francji w Berlinie Jules Ambon (przychylny Polsce)

28.02.1919 - Dmowski przedstawia w nocie polski punkt widzenia (ziemie z 1772 z korektura zgermanizowanych lub spolonizowanych ziem). Dla Polski: Śląsk Górny, Średni i część Dolnego, Wielkopolska, Pomorze Gdańskie bez powiatów wałeckiego i człuchowskiego, wschodnia część Pomorza Zachodniego (powiaty lęborski i bytowski i wsch. Część słupskiego) Warmie, południowy pas mazur.

12.03.1919 - komisja Cambona dla polski: wszystko bez Śląska Średniego i Dolnego i Pomorza Zachodniego. O spornych terenach w Prusach Wschodnich miał zadecydować plebiscyt.

19.03.1919 - wnioski komisji rozpatrywała Rada Dziesięciu (szefowie mocarstw + szefowie MSZ) -> Gdańsk wolnym miastem

06.05.1919 - przekazanie decyzji do akceptacji Polakom

07.05.1919 - przekazanie decyzji do akceptacji Niemcom - kwestionowanie Górnego Śląska -> przeforsowanie plebiscytu

28.06.1919 - w momencie podpisania traktatu wersalskiego przyznawano Polsce Wielkopolskę i pomorze gdańskie bez gdańska. Podpisali Dmowski i Paderewski.

„mały traktat wersalski” - inicjatorami żydzi - po pogromie we Lwowie w 1918, oraz w Pińsku 05.04.1919 - pełne uprawnienia bez względu na wyznanie, narodowość, prawo używania rodzimego języka, zakładania i prowadzenia szkół. 31.07.1919 - traktat przyjęty przez sejm Polski.

10.01.1920 - wejście w życie traktatu wersalskiego

09.07.1920 - konwencja z Gdańskiem regulująca stosunki: Gdańsk w polskiej strefie celnej i obronnej, polska reprezentantem na arenie międzynarodowej, ale nie może zawierać umów go dotyczących bez opinii władz. 17.09.1920 aneks -> Gdańsk nie może być bazą wojenną, choć jest portem macierzystym polskich okrętów wojennych, wydzielenie składnicy tranzytowej na Westerplatte.

Plebiscyt na Warmii i Mazurach

11.07.1920 - plebiscyt na Warmii i Mazurach (w czasie ofensywy bolszewickiej) (dodatkowo stronnicze zachowanie komisji plebiscytowej) Do słabego wyniku przyczynili się również pastorzy ewangeliccy, nawołujący do głosowania na Niemcy. Za polską głosowało 3.3% uprawnionych. W dniu podziału (27.08.1920) Polsce przypadło 5 wsi na Powiślu i 3 na Mazurach oraz koryto Wisły.

Plebiscyt na Śląsku

Pierwsze powstanie śląskie

17-24.08.1919 - wybuchło z powodu terroru, stanu wyjątkowego i niemieckiej policji (Grenzschutz). Wycofanie ze Śląska wojsk niemieckich. Przyspieszenie przyjazdu międzysojuszniczej komisji rządzącej i plebiscytowej pod przewodnictwem Henriego Le Ronda.

02.1919 - rozpoczęcie działalności polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu kierowany przez Korfantego. Po stronie niemieckiej komisariat w Katowicach kierowany przez Kurta Urbanka

Wiele incydentów: napad Niemców na siedzibę polskiego komisariatu w hotelu „Lomnitz” (27.05.1920), konsulat polski w Opolu, oraz komitety plebiscytowe w Głogówku i Koźlu.

Drugie powstanie Śląskie

19-25.08.1920 - podobnie jak pierwsze zostało militarnie przegrane, ale odniesiono sukcesy polityczne: likwidacja policji niemieckiej, powstanie na jej miejsce Policji Plebiscytowej.

20.03.1921 - plebiscyt, wysoka frekwencja (97,5%), za polską 40,4% uprawnionych do głosowania

15.07.1920 - sejm uchwala Statut Organiczny Województwa gwarantujący autonomię Śląska

17.03.1921 - uchwalenie konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej

18.03.1921 - zawarcie pokoju z Rosją

02/03.05-05.07.1921 - trzecie powstanie Śląskie zorganizowane przez POW i Polski Komisariat Plebiscytowy. Dyktatorem Korfanty. Dowództwo wojskowe: 1. M. Mielżyński, 2. Kazimierz Zenkteller. Zmagania o Kędzierzyn (09.05), górę Św. Anny(21-26.05). pod koniec czerwca walczące strony rozdzielone siłami alianckimi.

20.10.1921 - podział Śląska przez Radę Ambasadorów: Dla Polski 29% terytorium i 46% ludności oraz większość kopalń, wielkich pieców i stalowni.

16.07.1922 - Katowice - uroczyste przyłączenie terenów do Polski

15.05.1922 - polsko-niemiecka konwencja genewska (górnośląska) regulująca kwestie śląskie: zawarta na 15 lat, dotyczyła spraw gospodarczych, politycznych, kulturalnych. Bezcłowa wymiana towarowa, obowiązek przyjęcia przez Niemcy 6 mln ton węgla przez 3 lata (w sumie?/rocznie?), pełne równouprawnienie, swobodne używanie języka, własne szkolnictwo, zgoda na organizacje kulturalne i polityczne,

Kwestia Galicji Wschodniej

01.11.1918 - opanowanie Galicji wschodniej przez Ukraińców

22.11.1918 - wkroczenie Polaków do Lwowa

Wiosna 1919 - zaangażowanie w walki armii Hallera, systematyczne spychanie na wschód wojsk ZURL

25.06.1919 - upoważnienie od wielkich mocarstw dla Polski do zajęcia terenów Galicji po Zbrucz

??.07.1919 - wyparcie ZURL za Zbrucz

01.09.1919 - formalne zawieszenie broni.

21.11.1919 - Rada Najwyższa przekazuje Polsce zwierzchnictwo nad Galicją Wschodnią na 25 lat i pod kontrolą LN

22.12.1919 - po klęsce Denikina w Rosji - zawieszenie decyzji o przyznaniu Galicji na czas nieokreślony

??.03.1923 - uznanie Galicji na arenie międzynarodowej za integralny kawałek państwa polskiego.

Dwie koncepcje polityki wschodniej:

Federacyjny: Piłsudski - odgrodzenie od Rosji poprzez skonfederowanie z Polską niepodległych Ukrainy, Białorusi i Litwy. (zwolennicy: PPS, PSL Wyzwolenie) bez prowadzenia wojny.

Inkorporacyjna: Dmowski - (nacjonaliści) przyłączenie do Polski obszarów o przewadze ludności polskiej lub zdominowanych przez Polaków pod względem gospodarczym lub kulturowym. Do Polski powinna przynależeć : Litwa, część Białorusi z Mińskiem, Polesie, Wołyń, Podole.

Wojna polsko-sowiecka

01.1919 - wojska niemieckie opuszczają granice polsko-rosyjską

14.02.1919 - spotkanie wojsk polskich i radzieckich pod Berezą Kartuską na Polesiu (początek wojny)

W 1919 zajęliśmy: Pińsk, 07.03, Wilno 19.04, Mińsk 08.08

Zastopowanie ofensywy polskiej jesienią, po rozpoczęciu rozmów miedzy przedstawicielami czerwonego krzyża. (wewnątrzrosyjska ofensywa Denikina (biali))

(zwycięstwo białych w przekonaniu Polski byłoby gorsze niż bolszewików, dlatego apele Denikina i zachodu pozostały bez odpowiedzi, jedna z przyczyn wstrzymania ofensywy)

08.12.1919 - Rada Najwyższa deklaruje poparcie dla Rosji w ustalaniu polskiej granicy wschodniej

rokowania w Mikaszewiczach: od ich spełnienia uzależnione rozpoczęcie rokowań pokojowych: neutralny pas rozdzielający armie, zaprzestanie agitacji komunistycznej w Wojsku Polskim, oddanie Dynebugra (Dźwińska) Łotyszom, zaniechanie rosyjskich działań wojennych przeciwko URL Symona Petlury. Bolszewicy odrzucali kwestie dotyczące innych narodów. Zerwanie rozmów, ale nie wznowienie działań wojennych.

??.01.1920 - Rydz Śmigły opanowuje Dyneburg i przekazuje Łotyszom

??.03.1920 - Władysław Sikorski zajmuje Mozyr i Kalenkowicze

1919/1920 - liczne noty ze strony bolszewickiej proponujące rokowanie pokojowe

27.03.1920 - zgoda polska na rozpoczęcie rokowań (Borysów i lokalne zawieszenie broni) Rosja: zawieszenie na całym froncie. Rozpoczęcie rozmów było nie na rękę Piłsudskiemu.

21.04.1920 - konwencja polityczna z URL

24.04.1920 - konwencja wojskowa z URL - Ukraina zgadza się na pozostawienie Galicji wschodniej przy Polsce w zamian za pomoc wojskową

25.04.1920 - początek polskiej ofensywy wspieranej przez oddziały ukraińskie

07.05.1920 - zajęcie Kijowa

14.05.1920 - działania zaczepne wojsk rosyjskich

05.06.1920 - przerwanie linii polskich przez armię konną Siemiona Budionnego

04.07.1920 - rozpoczęcie działań rosyjskich na północy

10.07.1920 - na konferencji w Spa premier Grabski otrzymuje obietnice wsparcia (raczej moralnego) w wojnie polsko - bolszewickiej. Warunki: natychmiastowe zawieszenie broni, rozejm na linii Curzona, przekazanie Litwie Wilna, rozstrzygniecie sporów granicznych z Czechosłowacją i Litwa przez Radę Najwyższą oraz co do przyszłości Galicji Wschodniej, przyjęcie konwencji regulującej stosunki polsko-gdańskie.

Tylko Francja przysłała misję wojskową z gen. Maximem Weygandem

01.07.1920 - utworzenie Rady Obrony Państwa (szefem Piłsudski), złożona z przedst. Parlamentu, rządu i władz wojskowych -> szerokie kompetencje w zakresie prowadzenia wojny i pokoju

24.07.1920 - utworzenie Rządu Obrony Narodowej - przedst. Wszystkich liczących się partii politycznych (Witos, vicepremierem Daszyński)

Odezwa Piłsudskiego do wstępowania do armii, dowódcą armii ochotniczej Haller

30.07.1920 - powstanie w Białymstoku Polrewkomu -> Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski (j. Marchlewski) z inicjatywy Moskwy. 08.07.1920 - powstanie Galrewkomu

Duże znaczenie miała międzynarodówka komunistyczna, śląca apele do robotników świata o poparcie dla rewolucji wobec najazdu polskiego. Silny odzew w Niemczech. (nienaruszalność rozbiorowej granicy rosyjsko niemieckiej)

06.08.1920 - rozkaz do przegrupowania, celem oderwanie od nieprzyjaciela i stworzenie nowej linii obrony opartej o Wiśle

13.08.1920 - przełamanie polskich linii obrony i zajęcie Radzymina i podejście pod Pragę

14.08.1920 - zajęcie Ossowa przez Rosjan i powstrzymanie natarcia

Natarcie 5. armii gen. Sikorskiego spod Modlina na prawe skrzydło radzieckie oraz oddziałów rezerwowych Żeligowskiego.

15.08.1920 - Rosjanie wyparci za druga linie polskiej obrony

16.08.1920 - uderzenie polskich dywizji manewrowych znad Wieprza na flankę i tyły wojsk rosyjskich atakujących Warszawę, klęska Rosji

Oddziały rosyjskie podeszły pod Płock z zamiarem przerwania komunikacji z Gdańskiem, oraz z zamiarem zaatakowania warszawy od zachodu.

18.08.1920 - zacięte walki o Płock (wyparcie napastników przez oddziały mjr Mościckiego. Rozpoczęcie przez Rosjan odwrotu

17.08.1920 - atak Budionnego na Lwów („polskie Termopile” na polach Zadwórza - oddział ochotników kpt. Bolesława Zajączkowskiego powstrzymywał oddziały rosyjskie do przybycia posiłków polskich)

31.08.1920 - rozbicie Budionnego pod Komarowem (ostatnia wielka bitwa kawaleryjska XX w.)

??.09.1920 - dojście polaków do Bugu

20-28.09.1920 - bitwa nad Niemnem (szczytowym punktem zmagania o Lidę)

??.08.1920 - podjecie rokowań z Rosją w Mińsku: początkowo Rosja stawiała twarde warunki, przyjęcie linii Curzona, rezygnacja z kontrybucji wojennych, likwidacja armii i przekazanie uzbrojenia Rosji oraz zakładów przemysłu zbrojeniowego. Po klęsce pod Warszawą rokowania przeniesiono do Rygi ;]

12.10.1920 - podpisanie preliminariów pokojowych

19.10.1920 - ustanie działań wojennych

18.03.1921 - podpisanie traktatu pokojowego w Rydze: granica: od Dźwiny, przez Białoruś (Mińsk radziecki) bagna Polesia, do Zbrucza i Dniestru., nieingerowanie w spawy wewnętrzne, niepopieranie działalności wymierzonej przeciwko temu państwu, (obowiązek rozbrojenia i internowania armii ukraińskiej w Polsce), rozliczenie eksploatacji KP przez Rosję w XIXw. => 30 mln rubli w złocie, nigdy nie uregulowane. Oddana pod zastaw tej sumy część insygniów carskich została sprzedana na licytacji (!) :D, zwrot polskich dóbr kultury zagrabionych po 01.01.1772 (archiwalia, księgozbiory, zbiory muzealne, (z pominięciem wojny 19-20)), prawo wyboru miejsca zamieszkania (opcja), swobodny rozwój kulturalny mniejszości.

Przekreślenie polskich aspiracji na wschodzie. Nie powstało niezależne państwo ukraińskie, musieliśmy uznać istnienie republik białoruskiej i ukraińskiej.

Podział śląska cieszyńskiego

05.11.1918 - Rada Narodowa Ks. Cieszyńskiego zawarła z Narodnym Wyborem porozumienie o podziale terenów (niezaakceptowane przez Pragę)

23.01.1919 - rozpoczęcie działań wojennych przez Czechów, zahamowanie w krwawej bitwie pod Skoczowem

03.02.1919 - zawarcie rozejmu pod naciskiem mocarstw, zmuszenie Czechów do wycofania się za Olzę

28.07.1920 - arbitralny, niekorzystny dla Polski podział Śląska Cieszyńskiego (problem Zaolzia, granica na Olzie)

Problem granicy litewskiej

Punktem zapalnym sprawa Wilna i Wileńszczyzny

W początkach 1919 bolszewicy opanowali Wilno

22.04.1919 odezwa Piłsudskiego „Do mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego”

=> wstęp do porozumienia z władzami w Kownie

12.07.1920 - porozumienie litewskie z władzami rosyjskimi gwarantujące rozszerzenie terytoriów o gubernie Wileńską i Grodzieńską (w tym czasie Polska została zmuszona do arbitralnego rozstrzygnięcia sporu z Litwą, dlatego po pokonaniu Rosji Polska nie mogła normalnie zająć terenów Wileńszczyzny)

Na polecenie Piłsudskiego nastąpił `bunt' Dywizji Litewsko-Białoruskiej, dowodzonej przez Żeligowskiego, składającej się z żołnierzy ze spornego terytorium. Wypowiedzenie posłuszeństwa dowódcy i marsz na Wilno. Wyparcie Litwinów 09.10.1920

12.10.1920 - utworzenie Litwy Środkowej

08.01.1922 - wybory do lokalnego parlamentu , który jednomyślnie opowiedział się za przyłączeniem do Polski. Oficjalna decyzja o zgodnie na inkorporację została podjęta 24.03.1922 przez sejm ustawodawczy.

15.03.1923 - oficjalna data zakończenia walk i sporów o granice II RP

• terytorium, granice i społeczeństwo

terytorium 388,6 tyś km2 (6)

granica z: Niemcami, ZSRR, Litwą, Rumunią, Czechosłowacją, Łotwą, Wolnym Miastem Gdańsk.

Województwa: 16

- Na granicy z Niemcami: białostockie, warszawskie, pomorskie, poznańskie, łódzkie, kieleckie, śląskie

- na granicy z WMG: pomorskie

- na granicy z Litwą: białostockie, wileńskie

- na granicy z Łotwą: wileńskie

- na granicy z ZSRR: wileńskie, nowogródzkie, poleskie, wołyńskie, tarnopolskie,

- na granicy z Rumunią: stanisławowskie

- na granicy z Czechosłowacją: stanisławowskie, lwowskie, krakowskie, śląskie

- bez granic: lubelskie

Województwa:

Pomorskie, poznańskie, łódzkie, warszawskie, Warszawa (oddzielna jednostka administracyjna), białostockie, nowogródzkie, wileńskie, kieleckie, lubelskie, poleskie, wołyńskie, śląskie, krakowskie, lwowskie, tarnopolskie, stanisławowskie.

Podział na powiaty (w 1928 - 277).

Z byłego KP powstały województwa centralne, województwa wschodnie z zaboru rosyjskiego, zachodnie z ziem niemieckich, południowe z zaboru austriackiego.

Śląsk posiadał uprawnienia autonomiczne (własna policja, skarb i sejmem, pierwsze wybory 24.09.1922)

Ok. 27,2 mln mieszkańców (1921)

1931- 32,1 mln

1939 - 35 mln

Emigrowali z Polski w znacznym stopniu Polacy, ale również Żydzi i Niemcy.

Po wojnie poza krajem ok. 8 mln osób

07.02.1919 - dekret Naczelnika Państwa o obowiązku szkolnym dla dzieci 7-14 lat

18.12.1918 - dekret o uznaniu nauczycieli urzędnikami państwowymi

04.06.1920 - ustawa podporządkowująca szkolnictwo ministerstwu wyznań religijnych i oświecenia publicznego, likwidacja rady szkolnej krajowej Galicji.

31.07.1924 - ustawa St. Grabskiego dot. Kresów wschodnich - tworzenie szkół utrakwistycznych ;] dwujęzycznych (mieszane narodowościowo znaczy się)

Szkolnictwo wyższe

15.11.1915 - otwarcie UW i Politechniki warszawskiej (dotychczas istniały Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie i politechnika lwowska)

1915 - przekształcenie wyższych kursów handlowych w wyższą szkołę handlową

1916 - powstanie wyższej szkoły rolniczej (od. 17.09.1918 - szkoła główna gospodarstwa wiejskiego)

08.12.1918 jako szkoła prywatna pod opieka kościoła powstaje KUL (początkowo UL)

07.05.1919 - powstanie U. Poznańskiego

Jesień 1919 - reaktywacja Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie

20.10.1919 - rozpoczęcie działalności przez AGH

13.07.1920 - ustawa regulująca organizacje i funkcjonowanie uczelni

• mozaika narodowa i religijna

1.Polacy zamieszkiwali głównie tereny zachodnie i centralne

2.ukraincy - ok. 5 mln - polska południowo-wschodnia, rożne wyznania w zależności od zaboru. Rosyjski - prawosławie, austriacki - grekokatolicy.

W celu zapobieżenie [przenikania żywiołu ukraińskiego z Małopolski (wysoka świadomość narodowa) na Wołyń i Polesie, istniał tzw. kordon Sokalskiego istniejący na byłej granicy między zaborami. Na północ od tej linii nie mogły działać istniejące na innych terenach Polski ukraińskie organizacje polityczne, kulturalno-oświatowe i gospodarcze.

3.Białorusini - północno-wschodnie tereny polski - 6% ludności -24.03.1918 proklamowanie Białoruskiej Republiki Ludowej

4. Niemcy - ostatnia duża grupa ludności - na terenach pomorskiego, poznańskiego i śląskiego - oraz w warszawskiem i łódzkiem - w znacznej części protestanci (różnych kościołów)

5. Żydzi ok. 10% ludności, druga co do wielkości mniejszość narodowa - najrzadziej zamieszkiwali tereny zachodnie, głównie ludność miejska, znikomy procent rolników, judaizm, spory udział w burżuazji.

W Polsce mieszkało tez wiele innych grup ludności, dających w sumie ok. 1% populacji:

- Rosjanie 140 tys. województwa wschodnie

- Litwini - północny wschód - 80 tyś. (niektóre źródła - 200tys) chłopi + trochę inteligencji. Własna prasa, szkoły, organizacje kulturalno-oświatowe, 1919 Tymczasowy Komitet Litwinów Wileńskich

2 fale deportacji narodowych 1922 i 1927

- Czesi i Słowacy - 40 tyś. z czego 30 tyś. na Wołyniu, pogranicze polsko-czechosłowackie i Łódź. Na Spiszu i Orawie zamieszkiwała grupa 1000 Słowaków

- Ormianie: największe skupisko we Lwowie, siedziba kościoła Ormiańskiego, ok. 5 tyś, abp Józef Teodorowicz,

- Tatarzy: ok. 5tyś., tereny województw wileńskiego, nowogrodzkiego i białostockiego, utworzyli szwadron tatarski przy 10. pułku ułanów w Wilnie

- Karaimi - ok.1,5 tyś. - Halicz, Łuck, Wilno, Troki (siedziba chachana - przywódca religijny), podstawą wiary Tora, odrzucali Talmud,

- Cyganie - ok. 50 tyś. - znaczący ród: Kwiekowie

W większości były to grupy nastawione nieprzyjaźnie do państwa polskiego, gdyż znalazły się w jego obszarze nie ze swojej woli. Na kresach wschodnich aż do 1925 istniała antypolska partyzantka.

1930 - brutalna pacyfikacja kresów południowo-wschodnich

Struktura religijna:

¾ - katolicy, konstytucja marcowa: „naczelne stanowisko wśród równouprawnionych wyznań”

10.02.1925 - zawarcie konkordatu

03.08.1925 - wejście konkordatu w życie

- pełna swoboda działania dla kościoła w zakresie pracy duszpasterskiej i dysponowania majątkiem,

- możliwość swobodnego komunikowania ze stolica apostolska,

- opieka i pomoc państwa w wykonywaniu niektórych decyzji kościelnych,

- nadzór nad nauczaniem religii katolickiej w szkołach,

- dotacje państwowe z racji sekularyzowania przez rządy zaborcze części majątku kościelnego.

- wynagrodzenie za prowadzenie na terenie byłego Królestwa Kongresowego ksiąg stanu cywilnego

- dostosowanie struktury kościoła do aktualnych granic,

- przypisanie kościołów polskich pod zwierzchnictwo polskich biskupów,

Bullą Vixdum Poloniae Unitas wprowadzono podział na 5 metropolii - gnieźnieńska, warszawska, wileńska, lwowska i krakowska, podzielonych na 21 diecezji.

Odrębne było biskupstwo polowe Wojska Polskiego (kolejno na czele Stanisław Gall i Józef Gawlina)

2 stanowiska Prymasów na terenie Polski:

Prymasi Polski:

- Edmund Dalbor

- 1926 - August Hlond, od 1927 kardynał,

Prymasi Królestwa Polskiego:

Aleksander Kakowski do 1938, koniec dualizmu

Kościołem „dowodziła” konferencja episkopatu

Podstawowa jednostka organizacyjna - parafia ok. 5 tyś

1920 - powstanie Ligi Katolickiej, w 1930 przekształcone w akcję katolicką

KOŚCIÓŁ GREKOKATOLICKI

Ok. 3 mln wiernych, podstawowy element świadomości ukraińskiej, jedna prowincja halicko-lwowska, w niej 3 diecezje, lwowska stanisławowska i przemyska.

Podział: diecezje -> dekanaty -> parafie

Na czele metropolita lwowski, od 1900 Andrzej Szeptycki,

Brak celibatu,

1928 - powstanie jedynej ukraińskiej wyższej uczelni - Grekokatolickiej Teologicznej Akademii we Lwowie (2 wydziały)

KOŚCIÓŁ PRAWOSŁAWNY

Niewiele mniej wyznawców niż grekokatolicki, silnie ugruntowane w północno-wschodniej Polsce,

Georgij Jaroszewski, metropolita warszawski (od 1921) stał na stanowisku autokefalicznym.(w kwestii uniezależnienia prawosławia polskiego od Moskwy)

30.01.1922 - oświadczenie publiczne „tymczasowe przepisy o stosunku rządu do kościoła prawosławnego we Polsce”, następnie ogłoszony przez sobór, nowy podział terytorialny w Polsce (5 diecezji), duchowymi maja być obywatele polscy składający przysięgę na wierność Polsce, ostateczne prawo zatwierdzania nominacji dla państwa, dotacje ze strony państwa.

Autokefalia została uchwalona przez sobór 14.06.1922, oficjalne ogłoszenie 16.09.1925, zwłoka spowodowana sprzeciwami duchownych i patriarchy Moskwy Tichona.

Georgij Jaroszewski został zamordowany przez archimandrytę Smaragda Łatiszenkę 07.02.1923 nowym patriarcha został Konstanty Waledyński. 1948 - uznanie autokefalii przez Moskwę (na zmienionych warunkach)

WSCHODNI KOŚCIÓŁ STAROOBRZĘDOWY

Północno-wschodnia Polska (bezpopowcy Wileńscy) 30 tyś. wiernych,

Zaakceptowane przez władze 22.03.1928

Na czele Arseniusz Pimonow

KOŚCIÓŁ EWANGELICKO - AUGSBURSKI

Ok. 500 tyś. wiernych, jedyny ogólnopolski, zabór rosyjski,

Ramy prawne - 1936 - dekret prezydencki - głównym organem konsystorz, w 1938 obejmował 10 diecezji,

KOSCIÓŁ EWANGELICKO - REFORMOWANY

Kościół ewangelicko-reformowany w Rzeczypospolitej Polskiej z konsystorzem w Warszawie i Wileński kościół ewangelicko-reformowany. Próby połączenia nie przyniosły rezultatów.

EWANGELICKI KOŚCIÓŁ AUGSBURSKIEGO I HELWECKIEGO WYZNANIA

Centrum w Stanisławowie. Wyodrębniony z dawnej superintendentury bukowińsko-galicyjskiej, (11-12.12.1919)

21.05.1922 wierni uznali zwierzchność warszawskiego konsytorza kościoła ewangelicko-augsburskiego.

KOŚCIÓŁ EWANGELICKO - UNIJNY

Zwolennicy luteranizmu i kalwinizmu, głównie wierni z Wielkopolski i Pomorza pochodzenia niemieckiego, ok. 1 mln osób,

1928 - synod rezygnuje ze zwierzchnictwa rady kościelnej z Berlina. Kierował superintendent poznańskiego konsystorza Paul Blau,

KOŚCIÓŁ EWANGELICKO - UNIJNY NA GÓRNYM ŚLĄSKU

Wierni narodowości polskiej, ok., 80 tyś. wiernych, kościół wyodrębniony z unii staropruskiej we Wrocławiu w 1923 po podziale Śląska,

Od 1906 istnieje kościół mariawicki, podział w 1935 na kościół starokatolicki mariawitów i kościół mariawitów

JUDAIZM

Związek Religijny Wyznania Mojżeszowego (Żydowski Związek Religijny)

Stan prawny ustalony w 1928, brak sformalizowanej hierarchii, podstawową jednostką gminy wyznaniowe, przywódcami rabini,

Zasadniczy podział ludności na ortodoksów (80%) i postępowców (20%). Ortodoksi dzielili się na chasydów i misnagdów (przeciwników)

• GŁOWNE NURTY POLITYCZNE

RUCH NARODOWY

Stronnictwo Demokratyczno-Narodowe w Galicji i KP, Towarzystwo Narodowo-Demokratyczne w zaborze pruskim. Podlegały istniejącej od 1893 Lidze Narodowej.

Do sejmu ustawodawczego wystawili wspólny Narodowy komitet Wyborczy Stronnictw Demokratycznych

??.02.1919 - powstanie Związku Sejmowego Ludowo-Narodowy

Edward Dubanowicz odchodząc z ZSLN utworzył Klub Narodowego Zjednoczenia Ludowego, oraz po odejściu chadecji z Korfantym 27.10.1919 powstało ostatecznie Związek Ludowo-Narodowy (kontynuacja Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego)

Współpracujące organizacje: Młodzież Wszechpolska, Narodowa organizacja kobiet itp,

Ideologiem Roman Dmowski, elita: St. Grabski, Marian Seyda, St. Kozicki, Jerzy Zdziechowski.

??.10.1919 - ustalenie programy na II zjeździe (kontynuacja programu SDN)

Obowiązek solidarności narodowej, nadrzędność prawa do prywatnej własności, szczególna rola katolicyzmu, ustrój republikański i demokratyczny, ograniczenia dla mniejszości narodowych, stosunki z Francją,

Organy prasowe: „Gazeta Warszawska”, lwowskie „Słowo Polskie” , „Kurier Poznański”, „Myśl Narodowa”, „Przegląd Wszechpolski”.

Konserwatyści

Małopolska - Stronnictwo Pracy Narodowej (1918-1920)(Stronnictwo Budowy Zjednoczonej Polski i Stronnictwo Pracy Konstytucyjnej), nawiązanie kontaktów z Piłsudskim,

Kresy północno-wschodnie: skupieni wokół wileńskiego „Słowa” od 1922

Stronnictwa szukające wsparcia w Endecji :

KP, Małopolska wschodnia: Zjednoczenie Narodowe, Narodowo-Chrześcijańskie Stronnictwo Ludowe,

Zabór pruski: Stronnictwo Chrześcijańsko-Rolnicze, Chrześcijańsko-Narodowe Stronnictwo Rolnicze (w 1925 połączenie w Stronnictwo Chrześcijańsko-Narodowe)

Wybitni konserwatyści: Edward Dubanowicz, Stanisław Stroński, Jan Stecki, Stanisław Cat-Mackiewicz, Janusz Radziwiłł, Stanisław Estreicher, Zdzisław Tarnowski.

Prasa: krakowski „Czas”. Wielkopolski „Dziennik Poznański”, wileńskie „Słowo”, warszawski „Dzień Polski”.

Powiązane grupy monarchistyczne: Stronnictwo Zachowawcze, Organizacja Monarchistyczna, Zjednoczenie Monarchistów Polskich i Monarchistyczna Organizacja Włościańska (od 05.1927 Monarchistyczna Organizacja Wszechstanowa)

Cat-Mackiewicz - propagator monarchii

CHRZEŚCIJAŃSKA DEMOKRACJA

Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji - stanowisko zbliżone do ruchu narodowego.

7/8.11.1919 zjazd zjednoczeniowy w Krakowie Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Robotniczego i Stronnictwa Chrześcijańsko-Demokratycznego (KP). Powstaje PSChD

24/25/05.1920 - przyłączenie do PSChD wielkopolskiego Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Robotniczego i zmiana nazwy na Narodowo-Chrzecijańskie Stronnictwa Pracy (używana zamiennie z PSChD)

W 1923 dołączyło Chrześcijańskie Zjednoczenie Ludowe

Założenia programowe:

Przeciwstawienie socjalizmowi i komunizmowi, oraz liberalizmowi, nadrzędność wartości narodowych, zakaz skrajnego nacjonalizmu, związek kościoła z państwem, podstawą encyklika Rerum Novarum Leona XIII z 1891, uwłaszczenie robotników,

Najczęstsza współpraca z ZLN, 1922 - utworzenie wspólnego bloku Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej. (rozszerzone o PSL „Piast”),

Ideologowie i elity: Wojciech Korfanty, ksiądz Stanisław Adamski, Wacław Bitner, Józef Chaciński, Ludwik Gdyk, ksiądz Zygmunt Kaczyński, Maxymilian Thullie:

Prasa: katowicka „Polonia”, krakowski „Głos Narodu”, „Dziennik Bydgoski”.

PARTIE CENTROWE

Narodowa Partia Robotnicza - powstanie 05.1920 z połączenia (KP) Narodowego Związku Robotniczego z częścią Narodowego Stronnictwa Robotników (zabór pruski)

Ok 150tyś. członków, założenia ideowe przyjęte w 1921, najistotniejsze podziały narodowe, później klasowe i warstwowe., nadrzędne interesy ogólnonarodowe, konieczność walki robotników o należne im miejsce, prawo do pracy, minimum socjalne, przeciwko komunizmowi i socjalizmowi, faszyzmowi, rozwój spółdzielczości, rozbudowa oświaty, likwidację monopoli, uspołecznianie większych zakładów produkcyjnych, demokratyczne prawo wyborcze i silna władza wykonawcza, prawa dla mniejszości narodowych, swobodny dla nich rozwój (z wyjątkiem Żydów).

Organizacje powiązane: Zjednoczenie Zawodowe Polskie w Poznaniu, Związek Młodzieży Pracującej „Jedność”(przybudówka NPR)

Działacze NPR: Karol Popiel, Jan Brejski, Adam Chądzyński, Antoni Ciszak, Bolesław Fichna, Stanisław Wachowiak

Prasa: „Głos Robotnika”, „Sprawa Robotnicza”

LUDOWCY

Centrowe: Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”

Lewicowe: Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”, PSL „Lewica”, Chłopskie Stronnictwo Radykalne, Związek Chłopski (od 1924)

Charakterystyczna wyjątkowo mała stabilność,

Cele: dokonanie znacznych przeobrażeń agrarnych, rozwój spółdzielczości i samorządu, podniesienie oświaty, reforma rolna, demokracja parlamentarna, jednoizbowy parlament.

Zjednoczenie: do PSL „Piast” przystępowali: Zjednoczenie Ludowe: (10.1918), Polskie Zjednoczenie Ludowe (07.1919), PSL ”Wyzwolenie” (01.1920) z terenów KP oraz Zjednoczenie Włościan (1920 Wlkp.) i Pomorza (1920). 1923 - Narodowe Zjednoczenie Ludowe,

05.1923 - rozłam - PSL „Jedność Ludowa” (Dąbski) i

12.1923 - Polski Związek Ludowców

PSL PIAST

Współpraca z prawicą, współtwórca PKL (Witos na czele prezydium), nie przyjęło tek ministerialnych w rządach Daszyńskiego i Moraczewskiego, weszło do rządu Skulskiego, filar Rządu Obrony Narodowej w1920,

Do rozłamu doprowadził pakt lanckoroński w 1923, zantagonizowanie stosunków z PSL „Wyzwolenie” i PSL „Lewica”.

Odtworzenie porozumienia zakończyło się zamachem stanu w 1926

Działacze: Wincenty Witos, Jakub Bojko, Jan Dębski, Władysław Kiernik,. Wiktor Kulerski, Maciej Rataj, Andrzej Średniawski.

Prasa, głownie tygodniki: krakowski „Piast”, warszawska „Wola Ludu”, „Gazeta Grudziądzka”, wielkopolski „Włościanin”.

PSL WYZWOLENIE

Konkurent „Piasta”, powstałe 1915, nazwa z 11.1918, zwolennicy Piłsudskiego, istotny element tzw. Obozu belwederskiego (sympatycy Naczelnika), członkowie rządów Daszyńskiego i Moraczewskiego, współpraca z ugrupowaniami lewicowymi,

1922 - porozumienie z „Piastem” i stworzenie wspólnego bloku wyborczego,

Początkowo działało wyłącznie na terenie KP

Zjednoczenie:

05.1922 z Polski Związek Ludowy „Odrodzenie”

1922 wchłonięcie grupy rozłamowej z PSL „Lewica”

05.1923 - wchłonięcie grupy rozłamowej z PSL „Piast” z Dąbskim na czele (PSL „Jedność Ludowa”)

Zmiana nazwy na 4 lata na Związek Polskich Stronnictw Ludowych „Jedność Ludowa i Wyzwolenie”

11.1924 rozłam - kryptokomunistyczna Niezależna Partia Chłopska

03.1925 - rozłam - Bartel i Wysłouch - Partia Pracy

01.1926 - rozłam - Jan Dąbski - Stronnictwo Chłopskie

Przywódcy: Kazimierz Bagiński, Irena Kosmowska, Bogusław Miedziński, Tomasz Nocznicki, Błażej Stolarski, Jan Smoła, Stanisław Thugutt.

Prasa: „Wyzwolenie” (tygodnik), „Kurier Lwowski”, „Goniec Wielkopolski”, wileńskie „Wyzwolenie Ludu”.

PSL LEWICA

Z terenów Galicji, popierała gabinety Daszyńskiego i Moraczewskiego,

1918 - rozłam - powstanie Chłopskiego Stronnictwa Radykalnego

1922 - rozłam - (Józef Putek)

05.1924 - połączenie z wywodzącym się z „Piasta” Polskim Związkeim Ludowców => Związek Chłopski

Działacze: Jan Stapiński,

Prasa: tygodnik: „Przyjaciel Ludu”

CHŁOPSKIE STRONNICTWO RADYKALNE

Przywódca: ksiądz Eugeniusz Okoń

STRONNICTWO CHŁOPSKIE

Powstało 12.01.1926 w wyniku rozłamu w PSL „Wyzwolenie i Jedność Ludowa”,

1926 - przyłączenie Związku Chłopskiego, oraz części działaczy Chłopskiego Stronnictwa Radykalnego i Kresowego Stronnictwa Chłopskiego.

02.1926 - deklaracja programowa

06.1927 - publikacja programu: założenia propagowane przez lewicowe partie chłopskie

Działacze: Jan Dąbski, Andrzej Pluta, Andrzej Waleron, Stanisław Wrona.

Prasa: tygodnik: warszawa „Gazeta Chłopska”

PARTIE SOCJALISTYCZNE

Tworzyli zaplecze Tymczasowego Rządu Ludowego w Lublinie i gabinetu Moraczewskiego

26.04.1919 - zjazd w Krakowie - zjednoczenie partii socjalistycznych PPS zaboru pruskiego, PPS zaboru rosyjskiego i PPSD Galicji i Śl. Cieszyńskiego powstał PPS

1922 - przyłączenie Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Litwy i Białej Rusi i z Górnego Śląska

Młodzieżowe przybudówki: Organizacja Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (OMTUR) i Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej

Uczestniczyła w odbudowie II Międzynarodówki, wystąpiła w 1921

Od 1923 należała do Socjalistycznej Międzynarodówki Robotniczej

Podstawowe cele: budowa socjalizmu, utrwalenie niepodległości, pełne zjednoczenie ziem polskich, występowała przeciwko komunizmowi,

Program przyjęto 05.1920: system demokracji parlamentarnej, szerokie swobody obywatelskie, autonomia dla mniejszości narodowych, uspołecznienie podstawowych gałęzi gospodarki, udział robotników w zarządzaniu przedsiębiorstwami, rozwój oświaty i spółdzielczości, oddzielenie kościoła od państwa, wywłaszczenie bez odszkodowania wielkiej własności ziemskiej. Tendencje propiłsudczykowskie, trzon obozu belwederskiego, poparcie koncepcji federacyjnej Piłsudskiego,

Działacze: Daszyński, Norbert Barlicki, Herman Diamand, Jędrzej Moraczewski, Jan Kwapiński, Marian Malinowski, Mieczysław Niedziałkowski,

Prasa: warszawski „Robotnik”, krakowski „Naprzód”, lwowska „Gazeta Ludowa”, katowicka „Gazeta Robotnicza”.

RUCH KOMUNISTYCZNY

Zwalczający odbudowę państwowości polskiej,

16.12.1918 - powstanie Komunistycznej Partii Robotniczej Polski z połączenia Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy z PPS Lewicą

1925 przemianowanie KPRP na Komunistyczną Partię Polski

Przybudówka młodzieżowa: ZMK Związek Młodzieży Komunistycznej, przemianowany w 1930 na Komunistyczny Związek Młodzieży Polski

Współzałożyciel Międzynarodówki Komunistycznej (Komintern) 03.1919

1921 - wprowadzenie zapisu „sekcja międzynarodówki komunistycznej”

Realizowała zalecenia Kominternu,. Czyli de facto ZSRR

Hasła: prawo narodów do samostanowienia (nieuznawanie praw Polski do Kresów Wschodnich, Pomorza i Śląska), rewolucja i zbudowanie Polskiej Republiki Rad, tworzenie Rad Delegatów Robotniczych, bojkot wyborów do sejmu ustawodawczego, tworzenia armii i organów administracji.

1920 - zaczątkiem ruchu komunistycznego miał stać się kierowany przez Juliana Marchlewskiego Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski powstały w Moskwie, a zainstalowany w Białymstoku w lipcu 1920

Od 01.1919 zdelegalizowana

Przywódcy: Adolf Warszawski - Warski, Maria Koszutska - Kostrzewa, Maksymilian Horwitz - Walecki, Julian Leszczyński - Leński.

1922 - powołanie Związku Proletariatu Miast i Wsi

1927 - rozwiązanie kryptokomunistycznej Niezależnej Partii Chłopskiej

1925-1927 Białoruska Włościańsko-Robotnicza „Hromada”

1926-1932 - Ukraińskie Chłopsko-robotnicze Socjalistyczne Zjednoczenie Sel-Rob

NIELEGALNE UGRUPOWANIE UKRAIŃSKIE

KPZU - (sprawdzić, co to)

nacjonalistyczna Ukraińska Organizacja Wojskowa, 1920, z inicjatywy rządu ZURL do walki z Polską w konspiracji,

dywersja i terroryzm, kierował płk Jewhen Konowalec, próby zamachów na Piłsudskiego i Wojciechowskiego,

w II poł. lat 20. wyłoniła się z UWO organizacja OUN, która z czasem przejęła wszystko

LEGALNE ORGANIZACJE UKRAIŃSKIE

Partie niepodległościowo-narodowe:

Ukraińska Ludowa Partia Pracy kontynuująca tradycje Ukraińskiej Partii Narodowo-Demokratycznej

Powstała w 1924 Ukraińska Partia Pracy Narodowej

11.07.1925 połączyły się tworząc Ukraińskie Zjednoczenie Narodowo-Demokratyczne (UNDO)

Prasa: dziennik: „Diło”,

Celem walka o zjednoczenie całego narodu ukraińskiego i utworzenie niepodległego państwa, parcelacja majątków, podniesienie ekonomicznego i kulturalnego poziomu wsi, budowanie spółdzielczości, obrona zdobyczy socjalnych robotników i rozwój ukraińskiego życia gospodarczego.

Elita: Kost' Lewicki, Włodzimierz Celewicz, Dymitr Lewicki, Wasyl Mudry

UKRAUIŃSKA PARTIA RADYKLANA

(Od 1926 Ukraińska Partia Socjalistyczno - Radykalna)

BIAŁORUSKIE ZJEDNOCZENIE CHRZEŚCIJAŃSKO-DEMOKRATYCZNE

Kierowane przez księdza Adama Stankiewicza, oparte na encyklice Rerum Novarum,

Celem zjednoczenie na drodze pokojowej ziem białoruskich w obrębie jednego państwa, autonomia polityczna dla Białorusinów zamieszkujących Polskę, prawa dla języka białoruskiego i reforma rolna.

Prasa: tygodnik: wileńska „Krynica”, od 1925 „Białoruska Krynica”

BIAŁORUSKA WŁOŚCIAŃSKO-ROBOTNICZA „HROMADA”

Powołana 24.06.1925

Zjednoczenie wszystkich ziem białoruskich, popierała Białoruską SRR, sojusz robotniczo-chłopski, radykalna reforma rolna z pominięciem osadników z Polski centralnej, ustawodawstwo socjalne dla robotników, rozwój spółdzielczości, bezpłatne szkolnictwo w języku białoruskim.

Zdelegalizowana w 1927 z powodu związków z ruchem komunistycznym.

Przywódcy: Branisłau Taraszkiewicz, Piotr Miotła, Jerzy Sobolewski, Paweł Wołoszyn, Szymon Rak-Michałowski - pozbawieni mandatów i skazani na kary długoletniego więzienia.

1925 - białoruski związek włościański, (Fabian Jaremicz), nie akceptujący programu Hromady

PARTIE NIEMIECKIE

1921 - powołanie Związku Niemczyzny dla Ochrony Praw Mniejszości w Polsce (Deutschtumsbund) - rozwiązany w 1923 pod zarzutem prowadzenia antypolskiej działalności

Niemiecki Związek Ludowy (na terenie Górnego Śląska) utrzymywały szerokie kontakty z Berlinem i zaciekle walczyły o prawa dla mniejszości niemieckiej w Polsce.

Celem przyłączenie ziem z powrotem do Rzeszy.

Prasa: “Deutsche Rundschau in Polen”, “Posener Tageblatt”, “Kattowitzer Zeitung”, “Lodzer Freie Presse”

Działacze: Erwin Hasbach, Eugen Naumann, Otto Ulitz, Joseph Spickerman, August Utta,

SYJONIŚCI

Prawica: ortodoksyjny Związek Izraela (Agudas Isroel) lub Pokój Wiernym Izraelitom (Aguda), powstałe 1916,

Lojalne wobec państwa, poparcie dla Piłsudskiego,

Działacze: Abraham Mordehaj Alter, rabin Meir Szapira, rabin Abraham Perlmutter

RUCH SYJONISTYCZNY

Dążył do uznania Żydów mniejszością narodową w Polsce i zbudowania państwa żydowskiego w Palestynie, trzonem była Organizacja Syjonistyczna. Frakcje: Et Libnoth (czas budować) Al Hamiszmar (Na straży) i syjonistów-rewizjonistów.

Ostatnia frakcja, pod kierownictwem Włodzimierza Żabotyńskiego utworzyła Nową Organizację Syjonistyczną

Wybitni syjoniści: Icchak Gruenbaum, Apolinary Hartglas, Leon Reich, Ozjasz Abraham Thon.

Prasa: krakowski „Nowy Dziennik”, lwowska „Chwila”, warszawski „Nasz Przegląd”.

Organizacja Syjonistów Ortodoksów „Mizrachi” (centrum Duchowe) usiłująca tworzyć pomost między ortodoksami a syjonistami

Syjonistyczna Partia Pracy Hitachdut

Niezależna Żydowska Socjalistyczna Partia Robotnicza „Robotnicy Syjonu” (poalej Syjon prawica), łącząca w swym programie postulaty syjonistyczne z socjalistycznymi.

LEWICA

Powszechny Żydowski Związek Robotniczy „Bund”, charakterem zbliżony do PPS.

Odrzucała hasło budowy państwa w Palestynie, dążyła do zapewnienia Żydom równouprawnienia w Polsce z uwzględnieniem ich specyfiki.

Działacze: Wiktor Alter, Henryk Erlich, Maurycy Orzech.

Bardziej radykalna: Żydowska Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza „Robotnicy Syjonu” (poalej Syjon lewica) współpracująca z KPRP, traktowana jako organizacja kryptokomunistyczna,

Działacze: Natan Bauchsbaum, Lawi Lewin-Epstein, Nuchim Rafałkes, Jakub Witkin,

• PODSTAWY USTROJU RZECZYPOSPOLITEJ

- odezwa Wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza - zjednoczenie ziem polski pod berłem Romanowów,

- Akt 5 listopada 1916 - powołanie namiastki państwa polskiego pod nazwą Królestwo Polskie na terenach byłego zaboru rosyjskiego,

1922 - plebiscyt „Ilustrowanego Kuryera Codziennego” na temat ustroju Polski - 30% za monarchią

22.11.1918 - dekret o organizacji najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej (prekonstytucja)

- głową państwa do czasu zwołania sejmu ustawodawczego Józef Piłsudski, jako Tymczasowy Naczelnik Państwa, wyłączne prawo powoływania rządu przed nim odpowiedzialnego i mianowania, na wniosek premiera najwyższych urzędników. Zatwierdzał dekrety opracowane przez rząd,

28.11.1918 - dwa dekrety rządu Moraczewskiego: zasady ordynacji wyborczej i wyznaczenie daty wyborów na 26.01.1919

Ordynacja: prawo czynne i bierne dla wszystkich z obywatelstwem polskim powyżej 21 lat (z wyjątkiem żołnierzy służby czynnej, osoby, które prawo utraciły na mocy wyroku sądowego, osoby ubezwłasnowolnione) pięcioprzymiotnikowe (równe, tajne, powszechne, proporcjonalne, bezpośrednie), wystawienie list przez 50 osób, kandydowanie w kilku okręgach wyborczych, możliwość tworzenia bloków i związków,

Jedynie KPRP rzuciła hasło bojkotu wyborów,

01.06.1919 - wybory uzupełniające w Wielkopolsce

Do sejmu dostały się również te osoby, które w czasie zaborów piastowały mandaty do parlamentów krajów zaborczych,

26.01.1919 - wybory uzupełniające we Lwowie na podst. Starej ordynacji austriackiej

16.02.1919 - wybory w okręgu suwalskim,

14.03.1919 - sejm podejmuje uchwałę o włączeniu do sejmu 6 osób zarejestrowanych na Śląsku Cieszyńskim

01.06.1919 - wybory w Wielkopolsce

15.06.1919 - wybory w okręgach białostockim i bialskopodlaskim

02.05.1920 - wybory na Pomorzu

24.03.1922 - dokooptowanie 20 posłów po przyłączeniu Litwy Środkowej

Na Wołyniu i Polesiu wyborów nie przeprowadzono

Początkowo sejm liczył 340 posłów, w chwili zakończenia sesji 432.

Powstało 10 klubów poselskich:

Prawica:

Klub Związku Ludowo-Narodowego 109 posłów

Klub Pracy konstytucyjnej - 17

Centrum:

królewiacki klub Polskiego Zjednoczenia Ludowego - 31

PSL „Piast” - 44

Narodowy Związek Robotniczy - 17

Lewica:

PSL „Wyzwolenie” - 57

PSL „Lewica” - 11

Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów - 32

Mniejszości:

Wolny Związek Posłów Narodowości Żydowskiej - 7 (ostatecznie 10)

Niemieckie Stronnictwo Ludowe - 7

1920 - 15 klubów, 1922 - 19

Przewagę posiadało centrum

13.12.1919 - powołanie gabinetu Leopolda Skulskiego

09.06.1920 - odwołanie gabinetu Skulskiego

23.06.-24.07.1920 gabinet W. Grabskiego

Pierwsze posiedzenie sejmu ustawodawczego - 10.02.1919, marszałkiem seniorem został Ferdynand Radziwiłł, następnie marszałkiem został Wojciech Trąmpczyński (konkurenci: W. Witos(PSL „Piast”) i J. Ostachowski(PZL)).

20.02.1919 - uchwalenie małej konstytucji (tytuł: „o powierzeniu Józefowi Piłsudskiemu dalszego sprawowania urzędu Naczelnika Państwa”) sprawowanie władzy do momentu uchwalenia konstytucji, władza suwerenna i ustawodawcza to sejm, uchwały ogłaszał z kontrasygnatą premiera i odpowiedniego ministra marszałek sejmu.

Rola Naczelnika została poważnie ograniczona, pozostało mu reprezentowanie państwa na zewnątrz, najważniejszy wykonawca uchwał sejmowych w sprawach cywilnych i wojskowych, powoływanie rządu w porozumieniu z sejmem, akty Naczelnika wymagały kontrasygnaty odpowiedniego ministra, pełna samodzielność Piłsudskiego w kwestii strategii i taktyki wojskowej.

Projekty konstytucji:

Powołanie dwóch komisji:

1. Ankieta Konstytucyjna - powołana w początkach 1919 przez rząd Paderewskiego, przewodniczył Michał Bobrzyński,

2. 14.02.1919 - powołanie sejmowej Komisji Konstytucyjnej na drugim posiedzeniu sejmu ust. Złożona z 30 osób. Na czele Władysław Seyda, oprócz niego: Maciej Rataj, Mieczysław Niedziałkowski.

Do komisji wpłynęło kilka projektów:

- komisji sejmowo-konstytucyjnej tymczasowej rady stanu z 07.1917

- opracowanie Ankiety 06.04.1919

- deklaracja konstytucyjna 03.05.1919 Stanisława Wojciechowskiego,

- projekt ZLN,

- projekt anonimowy wzorowany na konstytucji francuskiej 1875 - przygotowany przez Wł. Wróblewskiego,

Cechy wspólne:

- naród jako ogół obywateli jedynym źródłem władzy państwowej,

- pięcioprzymiotnikowe prawo wyborcze,

- naczelne miejsce wśród organów dla sejmu,

- zasada rządów parlamentarnych (odpowiedzialność gabinetu przed sejmem)

- zakaz rozwiązania parlamentu przez głowę państwa,

08.07.1920 - przedstawienie sejmowi projektu konstytucji

Kwestie sporne:

- jedno/dwuizbowość parlamentu,

- uprawnienia kościoła katolickiego,

- zakres praw obywatelskich,

- prawa mniejszości narodowych,

- sposób wyboru i zakresu kompetencji głowy państwa.

Prawica: parlament dwuizbowy z wirylistami (osobami wchodzącymi z racji urzędu)

Lewica: jednoizbowy

18.10.1920 - ogólnopolski strajk antysenacki (PPS)

Ostatecznie prawica przeforsowała wszystkie swoje postulaty

16.03.1921 - kuluarowy kompromis, na mocy którego prawica zrzekała się niektórych postulatów: prezydent Polakiem i katolikiem, ostateczny zapis o katolicyzmie: wyznanie rzymskokatolickie zajmuje naczelne stanowisko wśród równouprawnionych wyznań :D, skreślono artykuł o szkole wyznaniowej, senat wprowadzono na próbę na okres jednej kadencji, a sejm II kadencji miał sam rozstrzygnąć tę sprawę bez udziału senatu.

17.03.1921 - przyjęcie tekstu konstytucji przez aklamację.

Postanowienia konstytucji:

- prezydent wybierany przez Zgromadzenie Narodowe na 7 lat,

- 126 artykułów, 7 rozdziałów,

- monteskiuszowski podział władz,

- przewaga legislatywy nad egzekutywą,

- jedynie sejm decyduje o najistotniejszych kwestiach,

- budżet ustalany wyłącznie na drodze ustawy, jak również liczebność wojska i pobór rekruta, zaciąganie pożyczek państwowych, obciążanie majątku państwa, kwestie dotyczące systemu monetarnego.

- jedynie sejm udziela rządowi absolutorium,

- sejm zgłasza votum nieufności do poszczególnych ministrów i całego rządu,

- inicjatywa ustawodawcza dla rządu i izby poselskiej,

Sejm składał się z 444 posłów, na 5. letnią kadencję w głosowaniu 5. przymiotnikowym: równym, tajnym, bezpośrednim, proporcjonalnym i powszechnym. Zakaz dla posłów obejmowania płatnych stanowisk państwowych, czerpać korzyści ze sprawowanej funkcji, przyjmować odznaczeń ( z wyjątkiem wojskowych), ani pełnić funkcji redaktora odpowiedzialnego. Wolny mandat poselski, immunitet całościowy, pociąganie do odpowiedzialności tylko za zgodą sejmu.

Prezydent zwołuje, otwiera, zamyka i odracza (na max. 30 dni) sesję.

Marszałek sejmu przewodniczy Zgromadzeniu Narodowemu, zastępuje głowę państwa w przypadku niemożności sprawowania funkcji lub opróżnienia urzędu.

Senat

111. senatorów, z wyborów pięcioprzymiotnikowych, cenzus wieku (30 i 40 lat) (cz. i b.)

Nie posiadał inicjatywy ustawodawczej ani prawa zgłaszania votum nieufności.

Analizowanie projektów ustaw uchwalonych przez sejm, który mógł przyjąć zwykłą większością głosów proponowanie poprawki, albo odrzucić kwalifikowaną (11/20)

Taki sam immunitet parlamentarny, identyczne ograniczenia.

Głowa państwa

Na 7 lat, wybierany przez zgromadzenie narodowe,

- zwoływanie, otwieranie, odraczanie i zamykanie sesji,

- rozwiązanie parlamentu przed upływem kadencji (poparcie 3/5 senatu) (po raz pierwszy wykorzystane w 1926)

- w porozumieniu z sejmem powoływał premiera i na jego wniosek pozostałych ministrów,

- konieczność kontrasygnaty odpowiedniego ministra, (prezydent nie może czynić źle, prezydent nie może działać sam ;) )

- za zdradę państwa, złamanie konstytucji, i przestępstwa pospolite mógł być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu (na wniosek sejmu podjęty większością 3/5 głosów)

- odpowiedzialność polityczna rządu i ministrów również 3/5 głosów za kierunek działania (przed sejmem) i za naruszenie konstytucji (przed Trybunałem Stanu).

Obowiązki obywateli:

- wierność wobec państwa,

- obowiązek służby wojskowej dla mężczyzn,

- gwarancja wolności osobistej,

- wolność myśli, przekonań,

- nietykalność mieszkania,

- tajemnica korespondencji,

- wolność prasy i sumienia, nauki i nauczania,

- wolność strajków, zgromadzeń i stowarzyszeń.

- obowiązek państwa do opieki nad praca oraz zagwarantowanie ubezpieczeń społecznych na wypadek braku pracy, choroby, nieszczęśliwego wypadku, niezdolności do pracy.

- własność podstawą istnienia państwa,

- wywłaszczenie tylko za odszkodowaniem i tylko ze względu na dobro publiczne,

- przymusowy wykup ziemi na reformę rolną za pełną rekompensatą.

Zmiana konstytucji:

- w każdym momencie za zgodą 2/3 deputowanych obu izb,

- w następnym sejmie bez udziału senatu większością 3/5 głosów w sprawie dalszego istnienia izby wyższej,

- co 25 lat na podstawie decyzji Zgromadzenia Narodowego podjętej zwykłą większością głosów.

Premierzy II RP:

Ignacy Daszyński 07 listopada 1918 11 listopada 1918

Ignacy Daszyński 14 listopada 1918 17 listopada 1918

1. Jędrzej Moraczewski 18 listopada 1918 16 stycznia 1919

2. Ignacy Jan Paderewski 18 stycznia 1919 27 listopada 1919

3. Leopold Skulski 13 grudnia 1919 9 czerwca 1920

4. Władysław Grabski 27 czerwca 1920 24 lipca 1920

5. Wincenty Witos 24 lipca 1920 13 września 1921

6. Antoni Ponikowski 19 września 1921 5 marca 1922

7. Antoni Ponikowski 10 marca 1922 6 czerwca 1922

8. Artur Śliwiński 28 czerwca 1922 7 lipca 1922

9. Wojciech Korfanty 14 lipca 1922 31 lipca 1922

10. Julian Nowak 31 lipca 1922 14 grudnia 1922

11. Władysław Sikorski 16 grudnia 1922 26 maja 1923

12. Wincenty Witos 28 maja 1923 14 grudnia 1923

13. Władysław Grabski 19 grudnia 1923 14 listopada 1925

14. Aleksander Skrzyński 20 listopada 1925 5 maja 1926

15. Wincenty Witos 10 maja 1926 14 maja 1926

16. Kazimierz Bartel 15 maja 1926 4 czerwca 1926

17. Kazimierz Bartel 8 czerwca 1926 24 września 1926

18. Kazimierz Bartel 27 września 1926 30 września 1926

19. Józef Piłsudski 2 października 1926 27 czerwca 1928

20. Kazimierz Bartel 27 czerwca 1928 13 kwietnia 1929

21. Kazimierz Świtalski 14 kwietnia 1929 7 grudnia 1929

22. Kazimierz Bartel 29 grudnia 1929 15 marca 1930

23. Walery Sławek 29 marca 1930 23 sierpnia 1930

24. Józef Piłsudski 25 sierpnia 1930 4 grudnia 1930

25. Walery Sławek 4 grudnia 1930 26 maja 1931

26. Aleksander Prystor 27 maja 1931 9 maja 1933

27. Janusz Jędrzejewicz 10 maja 1933 13 maja 1934

28. Leon Kozłowski 15 maja 1934 28 marca 1935

29. Walery Sławek 28 marca 1935 12 października 1935

30. Marian Zyndram-Kościałkowski 13 października 1935 15 maja 1936

31. Felicjan Sławoj Składkowski 15 maja 1936 30 września 1939

01.06.1921 - początek obowiązywania konstytucji

Ustrój zaczął w pełni funkcjonować 14.12.1922 - złożenie urzędu naczelnika państwa na rzecz Gabriela Narutowicza

Sejm ustawodawczy istniał jeszcze przez 2 lata po uchwaleniu konstytucji,

W 11.1920 wystąpili z rządu narodowi demokraci, 12.1920 socjaliści, 02.1921 PSL „Wyzwolenie”

Po Witosie na czele rządu stanął Antoni Ponikowski (19.09.1921)(gabinet pozaparlamentarny), upadek nastąpił 06.06.1922, kiedy Piłsudski zarzucił mu nieudolność w związku z układem z Rapallo. Piłsudski odmówił zatwierdzenia na stanowisku premiera W. Korfantego.

25.07.1922 - zgłoszenie przez ND votum nieufności wobec Naczelnika państwa, nowy rząd z Julianem Nowakiem został powołany przez Naczelnika.

• SEJM PIERWSZEJ KADENCJI I WYBORY PREZYDENCKIE

28.07.1922 - ustawa o ordynacji wyborczej (modyfikacja przepisów z 28.11.1918):

- prawo bierne do sejmu: 25 lat

- roczne zamieszkanie na terenie okręgu (województwa) wyborczego (do senatu)

- wprowadzenie list państwowych, w okręgach wybierano 372 posłów i 93 senatorów. Pozostałe mandaty rozdzielano na zasadzie proporcjonalnej między listy państwowe. Listy były zgłaszane na ręce Generalnego Komisarza Wyborczego nie później niż 40 dni przed wyborami, zgłoszenie poparte podpisami 5 posłów lub senatorów z ustępującego parlamentu lub minimum 1000 wyborców z dwóch okręgów (przynajmniej 500 z każdego). Listy otrzymywały numery zgodne z kolejnością zgłoszenia z pominięciem dziewiątki. Dla wystawienia list okręgowych wymagano uzyskania poparcia 50 wyborców. Przydział mandatów na zasadzie proporcjonalnej na listach państwowych przyznano tym, którzy przeprowadzili swych kandydatów w co najmniej 6 okręgach do sejmu lub 3 województwach do senatu. Lista państwowa promowała ugrupowania silne z szerokimi wpływami parlamentarnymi.

05.11.1922 - wybory do sejmu

12.11.1922 - wybory do senatu

Zgłoszona 18 list państwowych oraz 164 okręgowe (97 unieważniono ze względu na usterki formalne)

Bloki:

Chrześcijański Związek Jedności Narodowej: ZLN, PSChD, N-ChSL, prawica => (Chrześcijańska Jedność Narodowa) nr 8

Centrum reprezentowane przez 7 list:

Lewica reprezentowana przez 5 list:

Mniejszości narodowe:

Blok Mniejszości Narodowych (Żydzi, Niemcy, Białorusini, Ukraińcy z Wołynia i Lubelszczyzny) twórcami Icchak Gruenbaum i Erwin Hasbach.

Wyniki wyborów do sejmu:

Frekwencja: 67,8%

29% - ChZJN - 163 mandaty

PSL „Wyzwolenie”, PSL „Lewica”, ChSR, PPS, komuniści 25% - 98 mandatów

PSL „Piast” - 70 mandatów

NPR - 18 mandatów

BMN - 55 mandatów + 11 z list państwowej ( w sumie 89 mandatów dla mniejszości)

Wyniki wyborów do senatu:

Frekwencja: 61,5%

ChZJN - 43% mandatów

BMN - 24% mandatów

PSL „Piast” + PSL „Wyzwolenie”- 27% wyborców

28.11.1922 wybory marszałków sejmu i senatu

Sejm: Rataj(PSL „Piast”) przeciwko Śmiarowski (PSL „Wyzwolenie”), wygrał Rataj

Senat: Trąmpczyński (ZLN) przeciwko Prauss (PPS), wygrał Trąmpczyński

04.12.1922 - Piłsudski oświadcza, że nie kandyduje w wyborach, jako główny powód podał zbyt małe uprawnienia głowy państwa

09.12.1922 - wybory prezydenckie

5 kandydatur:

- ChZjn i ZLN - Maurycy hr. Zamoyski

- PSL „Piast” - Stanisław Wojciechowski

- PSL „Wyzwolenie” - Gabriel Narutowicz

- PPS - Ignacy Daszyński

- mniejszości - Jan Niecisław Baudouin de Courtenay

Warunki kandydowania: poparcie przynajmniej 50 członków ZN

Wybór bezwzględną większością,

I głosowanie: MZ 222, SW 105, JNBdC 103, GN 62 ID 49.

II głosowanie: MZ 228, w ciągu kolejnych głosowań odpadli: Daszyński, De Courtenay, Wojciechowski

Ostateczny głos należał do PSL „Piast”:

V głosowanie: Narutowicz 289, Zamoyski 227, 29 nieważnych

Narutowicz - pochodził ze Żmudzi, w rządzie Grabskiego piastował urząd ministra robót publicznych, w Rządzie Obrony Narodowej Witosa kierował MSZ

1922 - MSZ u Śliwińskiego i Nowaka

11.12.1922- prawica usiłuje przeszkodzić w zaprzysiężeniu Narutowicza na prezydenta

Dymisja Antoniego Kamieńskiego - ministra MSW

14.12.1922 - uroczystość przekazania władzy Narutowiczowi w Belwederze, pełne wejście w życie konstytucji marcowej.

15.12.1922 - Narutowicz zleca misję formowania rządu Ludwikowi Darowskiemu

16.12.1922 - wizyta Narutowicza u Aleksandra Kakowskiego

16.12.1922 - Eligiusz Niewiadomski morduje Narutowicza w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych

Władze przejął Maciej Rataj, który powołał rząd „silnej ręki” z Władysławem Sikorskim na czele

- wprowadzenie stanu wyjątkowego w Warszawie

20.12.1922 - ponowne wybory prezydenckie:

Prawica: Kazimierz Morawski, prezes PAU, profesor historii UJ,

PSL „Piast”: Stanisław Wojciechowski

Wygrał Wojciechowski 298 głosów do 221 głosów w pierwszym głosowaniu

31.01.1923 - rozstrzelanie Niewiadomskiego na stokach cytadeli warszawskiej

15.03.1923 - uznanie przez Radę Ambasadorów granicy Polski na wschodzie z Galicją Wschodnią i Wileńszczyzną

Cześć rozmów nt. porozumienia ZLN< PSChD, PSL „Piast” oraz N-ChSL Dubanowicza toczyła się w majątku Ludwika Hammerlinga w Lanckoronie (dlatego pakt lanckoroński), choć zostało sfinalizowane w Warszawie (17.05.1923)

26.05.1923 - odrzucenie prze większość (Chjeno -Piasta) wniosku premiera o dodatkowe kredyty na cele reprezentacyjne MSZ. Sikorski podał się do dymisji

28.05.1923 - powstaje rząd Wincentego Witosa

Piłsudski na znak protestu postanowił wycofać się ze wszystkich zajmowanych stanowisk i odsunąć od życia politycznego. Powody przedstawił w Sali Malinowej hotelu Bristol 03.07.1923 (niechęć do ND)

• PROBLEMY GOSPODARCZE I REFORMY WŁADYSŁAWA GRABSKIEGO

14.12.1923 - upadek gabinetu Witosa (głownie przyczyny ekonomiczne)

Cztery waluty: rosyjskie ruble, niemieckie marki, austriackie korony, marki polskie (KP). Na wileńszczyźnie ostruble, na terenach URL karbowańce i grzywny.

11.03.1919 - zakaz przywożenia walut z zagranicy i przyspieszenie wymiany pieniędzy na markę polską, emitowaną przez Polską Krajową Kasę Pożyczkową

Dopiero 15.01.1920 wprowadzono dwuwalutowość w Galicji (korona i marka polska)

24.03.1920 - obowiązkowa wymiana korony na markę w Galicji (1 korona = 70 fenigów)

Zakończenie ujednolicania nastąpiło jesienią 1923

Rolnictwo najlepiej stało w zaborze pruskim, gorzej w rosyjskim i najgorzej w austriackim.

1919 - powstanie PKP

31.07.1919 - ustawa o jednolitym systemie skarbowym

1920 - wprowadzenie jednolitego systemu podatkowego (dochodowy i majątkowy)

Sprawa żyrardowska:

Na odbudowę francuskich zakładów w Żyrardowie rząd poświęcił ponad 47 mln marek. W 1923 właściciele upomnieli się o przedsiębiorstwo, zakład zwrócono pod warunkiem spłaty kosztów. W efekcie hiperinflacji i braku waloryzacji odzyskano 0,7% kosztów. Proponowano postawić przed trybunałem stanu Władysława Kucharskiego, ministra skarbu.

Efektem hiperinflacji był spadek zaopatrzenia, spadek wartości płac realnych i ucieczka do walut obcych. Olbrzymie fale strajków, wprowadzono militaryzację kolei i zakaz zgromadzeń publicznych.

06.11.1923 - krwawe starcia uliczne w Krakowie

19.12.1923 - Władysław Grabski tworzy rząd pozaparlamentarny (minister Skarbu)

Przygotowania do przeprowadzenia reformy:

14.05.1923 - ustawa o państwowym podatku przemysłowym w wysokości 2% od obrotów + 0,5% na potrzeby władz komunalnych.

08.1923 - ustawa o podatku majątkowym (jednorazowy podatek w wys. 1 mld franków w złocie, płacona w 6 ratach w latach 24-26) obciążenie poszczególnych działów gospodarki:

Rolnictwo - 500 mln, przemysł - 375 mln, inne dz. Gospodarki - 125 mln. Obciążenie dotyczyło majątków o wartości powyżej 10tys. Franków w złocie

30.11.1923 - ustawa o waloryzacji podatków (oparcie o stały miernik - złoty frank dla przedsiębiorstw i rynkowa cena zboża dla podatku gruntowego)

Powołanie Urzędu Nadzwyczajnego Komisarza Oszczędnościowego - wyszukiwanie oszczędności budżetowych

11.01.1924 - ustawa o specjalnych pełnomocnictwach dla reformy gospodarczej (na 6 miesięcy)

Prezydent otrzymał prawo dekretowania w następujących kwestiach:

- podnoszenia podatków bezpośrednich,

- przyspieszania płatności podatku od kapitałów i rent,

- wprowadzania zmian ceł stosownie do koniunktury,

- wprowadzania oszczędności w budżecie,

- przekazywania niektórych zadań państwa samorządom po zabezpieczeniu odpowiednich środków finansowych,

- zaciągania pożyczek zagranicznych (do 500 mln franków w złocie),

- zatwierdzania zmian w statutach kredytu długoterminowego i przedsiębiorstw państwowych celem wprowadzenia oszczędności,

- wprowadzenie nowej waluty,

- likwidacja Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej oraz utworzenia nowej instytucji emisyjnej.

16.02.1924 - rozporządzenie nt ściągalności podatków, w przypadku niezapłacenia podatku przemysłowego i dochodowego w terminie za każdy dzień zwłoki doliczano 0,5% sumy dłużnej

Prywatyzacja mniejszych (słabszych)zakładów skarbu państwa, zniesienie dopłat do PKP, waloryzacja taryf przewozowych, podniesienie cen biletów pasażerskich, środki finansowe dla ministerstw ustalano comiesięcznie, powołano komisarza (Stanisława Moskalewskiego „Moskalini”) do czuwania nad nie przekraczaniem wydatków w ministerstwach, dodatkowe środki uzyskiwane z nadzwyczajnych źródeł: sprzedaż kosztowności rosyjskich przekazanych Polsce po traktacie ryskim.

01.1924 - stabilizacja marki, oraz niewielka poprawa kursu.

01.02.1924 - wstrzymanie druku banknotów na pokrywanie niedoborów

Zahamowanie spadku wartości marki pozwoliło na wprowadzenie nowej instytucji emisyjnej i wymianę pieniądza.

19.01.1924 - ustalenie statutu Banku Polskiego (spółka akcyjna), niezależna od rządu, prawo wyłącznej emisji banknotów na 20 lat.

Skarb Państwa otrzymał pozwolenie emisji monet i papierowych biletów do 12zł na 1 mieszkańca (tj. do 150mln zł)

Podstawą stał się złoty polski równy frankowi szwajcarskiemu i 9/31g czystego złota

26.01.1924 - początek sprzedaży miliona 100. złotowych akcji Banku Polskiego

03.03.1924 - decyzja o sprzedaży akcji za marki (dotychczas tylko waluty stabilne i złoto) pomogło :D

28.04.1924 - początek działalności BP

Za franka płacono 1mln 800tys marek, za dolara 5,18zł

01.07.1924 - ostateczne wycofanie marki z obiegu

31.05.1925 - zawieszenie wymiany marek na złotówki

06.1924 - uchwalenie kolejnych pełnomocnictw:

Dalsze oszczędności w gosp. Państwowej i samorządowej, zwiększanie podatków, wprowadzanie opłat od świadectw szkolnych, utworzenie monopolu solnego, wzmożenie obrotu pieniężnego, ograniczenie liczby świąt.

1924 - pierwszy rok z nadwyżką budżetową (59,4 mln zł)

Pożyczki zagraniczne zaciągnięte przez Grabskiego:

- 03.1924 - Banca Commerciale Italia - ok. 90 mln zł - pod zastaw firm tytoniowych

- 01.1925 - pożyczka dillonowska - 27 mln $

- 1925 - pożyczka zapałczana (krojgerowska, szwedzka) - 6 mln $ pod zastaw monopolu zapałczanego

Ataki oddziałów partyzanckich na kresach wschodnich: zajęcie wsi Stołpce (03/04.08.1924)i Łuniniec (24.09.1924) (duży wydźwięk propagandowy) pojmano wojewodę poleskiego Stanisława Downarowicza, biskupa poleskiego Zygmunta Łozińskiego i komendanta wojewódzkiego policji Józefa Mięsowicza którym wymierzono karę chłosty.

Na czele województw postawiono generałów, którzy mieli przywrócić porządek. Na wniosek Sikorskiego (minister spraw wojskowych) powołano Korpus Ochrony Pogranicza, który uszczelnił granicę i zaprowadził porządek.

POLSKO-NIEMIECKA WOJNA CELNA

Niemcy pokonały trudności ekonomiczne przy pomocy planu Dawesa, (1924),

Zgodnie z traktatem wersalskim polska miała prawo na terenie Wolnego miasta Gdańska posiadania własnego urzędu pocztowego i posiadania sieci skrzynek pocztowych.

05.01.1925 - rozwieszenie skrzynek i jednoczesne zamalowanie barwami byłego cesarstwa niemieckiego -> ostra reakcja Polski z możliwością interwencji zbrojnej włącznie.

05.1925 - potwierdzenie praw Polski przez Ligę Narodów

10.01.1925 - zakończenie terminu najwyższego uprzywilejowania dla aliantów w handlu z Niemcami

15.06.1925 - koniec umowy zobowiązującej Niemcy do bezcłowego przyjmowania produktów z Górnego Śląska

15.06.1925 - Niemcy przestały przyjmować 6 mln ton węgla rocznie z Polski

Odpowiedzią Polski był zakaz wwozu niektórych towarów z Niemiec, Niemcy zareagowały podobnie. (lub podnoszenie cła do absurdalnych stawek)

Wojna celna trwała do 1930 roku, ostateczne zakończenie nastąpiło po podpisaniu paktu o nieagresji w 1934r

Efekty wojny celnej: Węgiel zaczęto sprzedawać do Skandynawii (1926 strajk górników angielskich), przyspieszenie budowy portu w Gdyni, rozluźnienie (dywersyfikacja) kontaktów z Niemcami,

11.11.1925 - BP decyduje się na rezygnację z interwencji giełdowych (zgoda na spadek kursu waluty) - Grabski podaje się do dymisji -> dalsze spadki wartości złotego

• SPORY O REFORMĘ ROLNĄ

Na wsi mieszkało ponad ¾ ogółu ludności

61,6% - gospodarstwa karłowate (do 2ha) + małorolne (2-5ha) (15% gruntów)

1% - powyżej 50ha - 48% gruntów

Najwięksi posiadacze: Maurycy Zamoyski, Karol Radziwiłł, Jarosław Potocki

Koncepcje reformy:

PSL „Piast” - wywłaszczenie za odszkodowaniem przy pozostawieniu dotychczasowym właścicielom części ziemi, tworzenie na tyle dużych gospodarstw, aby mogły produkować na potrzeby rynku.

PSL „Wyzwolenie” - przymusowa parcelacja majątków przekraczających ustawowo ustalone, dość wysokie maximum posiadania. Odszkodowania za posiadaną ziemię, szybkie podjęcie decyzji i wykonanie niezbędnych prac. Od 1925 opowiada się za przejmowaniem bez odszkodowania (dlatego rozłam w partii)

PSL „Lewica” - przymusowe i bez odszkodowań wywłaszczenie z nadwyżek ziemi powyżej 50ha, likwidacja majątków należących do związków religijnych. Za otrzymaną ziemie chłopi płaciliby państwu

Chłopskie Stronnictwo Radykalne (również NPCh) - likwidacja wielkiej własności bez odszkodowania

Socjaliści - wielka własność wywłaszczona bez odszkodowania, część uzyskanej ziemi do dyspozycji gospodarki państwowej i gminnej, reszta dzierżawiona na dogodnych warunkach przez spółki rolne, rodziny bezrolne i małorolne, spółdzielniom robotniczym.(poparcie dla PSL „Wyzwolenie”)

Komuniści - przymusowe wywłaszczeni wielkiej i średniej własności i tworzenie gospodarstw kolektywnych, zmiana stanowiska w 1922

Rząd daszyńskiego zapowiadał natychmiastowe upaństwowienie lasów oraz donacji i majoratów (majątki nadawane za zasługi urzędnikom carskim), zasady reformy pozostawił sejmowi.

Podobne deklaracje z wyjątkiem natychmiastowego upaństwowienia przedstawił Moraczewski

Paderewski uzależnił kwestię od ustalenia granic,

10.07.1919 - uchwała wyznaczająca kolejność parcelacji ziemi: ziemia państwowa, majoraty, była własność dynastii panujących, zasoby rosyjskiego Banku włościańskiego i pruskiej Komisji Kolonizacyjnej, majątki kościelne po porozumieniu z Watykanem, nadwyżki ziemi prywatnej przekraczające, w zależności od położenia, 60 lub 180 ha na Kresach Wschodnich i Zachodnich 400ha.

Pierwszeństwo w korzystaniu z nadziałów: robotnicy rolni, chłopi małorolni, byli żołnierze.

Tworzenie minimum 20ha gospodarstw i upaństwowienie lasów za odszkodowaniem.

UCHWAŁA !!! (bez mocy prawnej)

15.07.1920 - ustawa powtarzająca uchwałę (jedna zmiana - 50% odszkodowania) pierwszeństwo w otrzymywaniu ziemi dla żołnierzy (inwalidów wojennych i rodziny poległych - bezpłatnie), robotnicy rolni i chłopi małorolni. Gwarancja kredytu w wys. 75% nabywanej ziemi. Nie dotyczy dezerterów, uchylających się od służby wojskowej oraz zajmujących samowolnie cudzą ziemię.

Reforma nie została w tym kształcie zrealizowana.

17.03.1921 - konstytucja art. 99 - własność podstawą ustroju, wywłaszczenie za pełnym odszkodowaniem ! - parcelacja objęła tylko majątki państwowe.

Pakt lanckoroński - ustalenie m. in. Wspólnego stanowiska w kwestii reformy rolnej:

Parcelacja dobrowolna w wymiarze 200tys ha rocznie. W pierwszej kolejności ziemia państwowa i należąca do inst. Publicznych, następnie nadwyżki majątków prywatnych.

Max posiadania 180ha w Polsce centralnej, 400ha na kresach Wschodnich i Zachodnich oraz 1000 ha w przypadku majątków uprzemysłowionych (tj. z przetwórstwem rolnym)

Cena wykupu oparta na cenie rynkowej, pierwszeństwo dal bezrolnych i małorolnych.

Efektem secesja Dąbskiego - PSL „Jedność ludowa”

12.12.1923 - wniesienie do sejmu projektu reformy rolnej -> rozłam w „Piaście” (13 posłów, przewodniczył Bryla, powstał klub Polskiego Związku Ludowego)

Witos podaje się do dymisji.

06.1925 - ponowne wniesienie do sejmu projektu reformy rolnej

20.07.1925 - przegłosowanie projektu w sejmie

28.12.1925 - wejście w życie reformy rolnej

Maximum posiadania 60-180ha w Polsce centralnej, 300ha na kresach, majątki uprzemysłowione do 700ha, parcelacja dobrowolna w wymiarze 200tys ha rocznie, wywłaszczenie w razie nie realizowania planu. Cena ziemi na poziomie wolnorynkowym, możliwość zaciągnięcia kredytu. Pierwszeństwo dla robotników rolnych i bezrolnych, pozbawienie praw do reformy osób karanych za przestępstwa przeciwko państwu i dezercję z wojska w czasie wojny polsko-radzieckiej.

20.07.1920 - sejm podjął uchwałę anulującą wszelkie zmiany w stanie własności mienia państwa niemieckiego które nastąpiły po 11.11.1918 -> eksmisja kolonistów nie mających prawa własności

• GŁÓWNE PROBLEMY POLITYKI ZAGRANICZNEJ W LATACH 1918 - 1926

Walka o granice doprowadziła do większych lub mniejszych konfliktów ze wszystkimi niemal sąsiadami, podstawowym dążeniem było dotrzymywanie traktatów oraz zawarcie układów sojuszniczych z państwami, z którymi mieliśmy wspólne interesy. Istotne były stosunki z Francją, Wlk. Brytanią i Rumunią oraz państwami bałtyckimi.

19.02.1921 - układ sojuszniczy z Francją; udzielenie pomocy w razie agresji niemieckiej, w razie konfliktu z Rosją Francja zapewnia bezpieczeństwo od strony Niemiec, a następnie udzielić bezpośredniej pomocy. Układ wszedł w życie po podpisaniu niekorzystnej umowy gospodarczej.

03.03.1921 - sojusz z Rumunią; pomoc zbrojna w wypadku niesprowokowanej agresji ze strony radzieckiej. Odnowiony w 1926

1922 - układ z Czechosłowacją - gwarantujący stan posiadania -> nie wszedł w życie

16.04.1922 - porozumienie niemiecko-radzieckie w Rapallo:

- nawiązanie stosunków dyplomatycznych, zrzeczenie się pretensji finansowych, klauzula najwyższego uprzywilejowania w handlu. Ścisła współpraca na polu wojskowym. „najgorsza konstelacja, jaka się w dziejach Polski może zdarzyć”

Potwierdzone i rozszerzone układem berlińskim z 04.1926

W połowie lat 20 osłabienie sojuszu z Francją

Gustav Stresemann - szef MSZ Niemiec

16.10.1925 - porozumienie w Locarno

- Francja, Niemcy, Belgia, Wlk. Brytania, Włochy.

Pakt reński: nienaruszalność istniejącej granicy z Francją i Belgią oraz strefy zdemilitaryzowanej nad Renem. W przypadku złamania umowy sygnatariusze udzielają natychmiastowej pomocy militarnej napadniętej stronie, bez oczekiwania na Ligę Narodów.

Poparcie dla Niemiec o przyjęcie do LN i zapewnienia stałego miejsca w Radzie (09.1926)

Polska otrzymała miejsce półstałe na 3 lata z możliwością reelekcji (zasiadaliśmy do 1938)

Intensyfikacja wymiany handlowej z ZSRR,

2. POLSKA POD RZĄDAMI JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO

• ZAMACH MAJOWY

1923 - powołanie specjalnej komisji do zbadania działalności tajnych organizacji terrorystycznych, odpowiedzialnych za zamachy w 1923. do komisji weszli m.in. Stanisław Kozicki (przywódca tajnej Ligi Narodowej) i Adam Pragier (twórca zakonspirowanej organizacji „młot” powołanej wewnątrz klubu parlamentarnego PPS)

Efekty nie były zadowalające: zebrano głównie materiały na temat grup półjawnych lub konspiracyjnych należących w zasadzie do przeszłości:

- Pogotowie Patriotów Polskich (jesień 1922 Warszawa) na czele Jan Pękosławski, pionem wojskowym kierował Witold Gorczyński (twórca legionu puławskiego). Zebrania odbywały się podziemiach oo. Kapucynów, a członkowie składali przysięgę na krzyż, który przed wyrokiem ucałował Eligiusz Niewiadomski.

Podstawowym celem inwigilacja członków „grup wywrotowych” (komuniści i Żydzi)

11/12/01.1924 - aresztowanie członków PPP

- Straż Narodowa - zbliżona do PPP, powstała z końcem 1923, kierowana przez Czesława Mączyńskiego (prezes sejmowej komisji wojskowej). Skupiała kilka legalnych organizacji, m.in. Związek Hallerczyków, Związek Dowborczyków, Ligę Obrony Konstytucji, oraz łamistrajkowe Stowarzyszenie Samoobrony Społecznej.

- Związek Rycerzy Prawa

- Rycerze Orła Białego

- „honor i ojczyzna” - konspiracja w wojsku, twórcą Wł. Sikorski, dbanie o morale w armii i skupianie najbardziej ideowych oficerów.

Prowokacyjne działania policji:

1925 - skandal z Czesławem Trojanowskim umieszczonym w Niezależnej Partii Chłopskiej, który wykorzystywał pomieszczenia partyjne do konstruowania bomb na potrzeby mocodawców.

- Walery Bagiński i Antoni Wieczorkiewicz - oskarżeni o dokonanie zamachu na skład amunicji w cytadeli w 1923 - skazani na karę śmierci (wyrok zawieszono)

12.08.1925 - zamordowani przez oficera eskortującego

30.05.1923 - Piłsudski na znak protestu przeciwko utworzeniu Chjeno-Piasta zgłosił dymisję ze stanowiska Szefa Sztabu Generalnego, 02.07.1923 zrezygnował z przewodzenia Ścisłej Radzie Wojennej. Osiadł w podwarszawskim Sulejówku.

07.01.1921 - dekret naczelnika państwa zapewniający przewodniczącemu Ścisłej Rady Wojennej pełną kontrolę nad polityką militarną państwa i armią. Jej decyzje obowiązujące dla ministra spraw wojskowych.

14.11.1925 - Piłsudski składa wizytę prezydentowi i przedstawia pisemne ostrzeżenie „przed pominięciem interesów moralnych armii w rozważaniach przy rozwiązywaniu obecnego kryzysu”

15.11.1925 - manifestacja w Sulejówku (m.in. deklaracje polityczne Orlicz-Dreszera)

20.11.1925 - powstanie gabinetu Skrzyńskiego. Do rządu weszły: ZLN, PSChD, Piast, NPR, PPS.

27.11.1925 - obsadzenie ministerstwa spraw wojskowych gen. Żeligowskim

Ministerstwo skarbu - Jerzy Zdziechowski (ZLN)

05.05.1926 - dymisja Skrzyńskiego

06.05.1926 - oświadczenie SCh i Partii Pracy - opór wobec gabinetu popierającego postulaty „reakcji” (to do Witosa)

09.05.1926 - wywiad z Witosem, który później uznano za prowokację (o braniu siłą władzy przez Piłsudskiego)

10.05.1926 - powstanie gabinetu z Witosem (ostry sprzeciw lewicy)

11.05.1926 - rząd zarządza konfiskatę „Kuriera Porannego” oraz innych pism, które zamieściły wywiad z Piłsudskim krytykującym rząd

Na polecenie Żeligowskiego w Rembertowie zgromadzono znaczne siły wojskowe, mające uczestniczyć w „grach wojennych”, których przeprowadzenie powierzono Piłsudskiemu.

11/12.05.1926 - ostrzelanie willi Piłsudskiego w Sulejówku

12.05.1926 - projekt spotkania Piłsudskiego z Wojciechowskim, początek przewrotu

W trosce o bezpieczeństwo oddziały wojskowe postanowiły towarzyszyć Piłsudskiemu w drodze do Warszawy. Opanowanie Pragi i zatrzymanie się na linii Wisły. Popołudniu spotkanie Piłsudskiego i Wojciechowskiego na moście Poniatowskiego. Odezwa prezydenta do zbuntowanego wojska. Poparcie dla buntowników ze strony lewicującej części społeczeństwa oraz Związku Strzeleckiego czy Związku Legionistów. Opanowanie mostu Kierbedzia i przejście do prawobrzeżnej Warszawy. 13.05.1926 - zajęcie centrali telefonicznej, siedziby Sztabu Generalnego, lotnisko. Obroną Warszawy dowodził gen. Tadeusz Rozwadowski

14.05.1926 - rząd opuszcza siedzibę w Belwederze, przenosi się do Wilanowa

Centralny Komitet Wykonawczy PPS ogłosił w kraju strajk powszechny, poparcie dla zamachowców. Wojciechowski rezygnuje z urzędu (15.05.1926)

15.05.1926 - powołanie rządu Kazimierza Bartla (Piłsudski ministrem spraw wojskowych, piastował ten urząd do śmierci), sprawy zagraniczne - August Zaleski (do 1932),

29.05.1926 - spotkanie Piłsudskiego z parlamentarzystami,

31.05.1926 - zebranie Zgromadzenia Narodowego, Piłsudski 293 głosy, Adolf Bniński 193.

Piłsudski nie przyjął wyboru, za który podziękował i powiedział, że traktuje to jako poparcie dla jego działań.

01.06.1926 - ponowne zebranie Zgromadzenia Narodowego, wybór Ignacego Mościckiego,

Tydzień po wyborze, zgodnie z tradycją gabinet podał się do dymisji, żeby znowu objąć swoje stanowisko (nową postacią Eugeniusz Kwiatkowski - szef przemysłu i handlu)

• PRZEMIANY PRAWNE I POLITYCZNE PO ZAMACHU MAJOWYM

Piłsudski żądał od parlamentu poprawienia konstytucji marcowej. W zasadzie wszystkie kluby poparły proponowane zmiany z wyjątkiem PPS, które domagało się rozpisania nowych wyborów,

02.08.1926 - sejm dokonał postulowanych zmian:

Wzmocnienie prezydenta:

- przedterminowe rozwiązanie na wniosek rządu, sejmu i senatu, ale tylko raz z tego samego powodu. , do tego czasu mógł to uczynić za zgodą senatu (3/5)

- pozbawienie sejmu prawa do samorozwiązania,

- możliwość wydawania dekretów gdy sejm nie obradował, lub na podstawie pełnomocnictw podczas sesji,

- wprowadzane zmiany nie mogły dotyczyć kwestii zastrzeżonych dla parlamentu (zmiana konstytucji, ordynacji wyborczej)

Zmieniono tryb zgłaszania i głosowania wniosku o votum nieufności dla rządu i ministrów. Wniosek nie mógł być głosowany na tym samym posiedzeniu, na którym był zgłoszony.

Narzucenie obu izbom ścisłych terminów rozpatrywania projektu budżetowego, w przypadku nieuchwalenia budżetu projekt stawał się ustawą, w kształcie pierwotnym, lub ze zmianami uchwalonymi w terminie.

- zaostrzenie sankcji karnych za czerpanie korzyści osobistych z racji piastowania mandatu poselskiego lub senatorskiego.

06.08.1926 - dekret o organizacji sił zbrojnych, powołanie Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych (Piłsudski do śmierci)

Precedensy (uzusy konstytucyjne) - rygorystyczne przestrzeganie litery prawa bez wnikania w niematerialną część przepisów (intencje). (podejmowanie działań wyraźnie niezakazanych)

Miały na celu ośmieszenie parlamentu i wykazanie, że konstytucja marcowa jest wadliwa i wymaga zasadniczych zmian.

09.1926 - pierwszy precedens - sejm uchwalił votum nieufności dla Kazimierza Młodzianowskiego oraz Antoniego Sulejowskiego, Bartel 24.09.1926 podał się do dymisji na znak solidarności, po czym 3 dni później ponownie został premierem w składzie gabinetu sprzed votum nieufności ;]

Kolejny precedens: sesje sejmowe:

Do 1926 sejm obradował permanentnie, precedensem było odraczanie świeżo otwartej sesji na 30 dni a następnie od razu jej zamykanie

11.1926 - dekret prezydencki nakładający wysokie kary za przekroczenia prasowe (od 100 do 10 000 zł z zamianą na areszt od 10 dni do 30 miesięcy) a przede wszystkim za „rozpowszechnianie nieprawdziwych wiadomości” mogących wzbudzić niepokoje społeczne. (decydowali pracownicy administracji) (odebrano jako zamach na wolność prasy)

12.1926 - sejm uchyla dekret

05.1927 - nowy dekret prasowy, lekko zmodyfikowana wersja poprzedniego (kolejny precedens, brak zapisu, że raz obalone prawo nie może byś powtórnie wprowadzone)(obowiązywał do 1930, do oficjalnego uchylenia)

Inspiratorem większości precedensów był Stanisław Car („jego interpretatorskoje wieliczestwo”)

07.08.1927 - Włodzimierz Zagórski (antagonista Piłsudskiego) został zwolniony z więzienia i pod eskortą przewieziony do Warszawy, gdzie zaginął po wyjściu z dworca.

02.10.1926 - Piłsudski premierem, teki dla żubrów kresowych (konserwatyści wileńscy): Meysztowicz - sprawiedliwości, Niezabitowski - rolnictwo i dobra państwowe.

25.10.1926 - wizyta Piłsudskiego w Nieświeżu, siedzibie Radziwiłłów, zapewnienie, że ziemiaństwo spieszy mu z pomocą. Oprócz tego odbyły się zjazdy w Dzikowie, Jabłonowie i majątku Taczanowskich koło Inowrocławia.

„błąd majowy” komunistów - poparcie przewrotu majowego

Po Nieświeży PPS zadeklarowała przejście do opozycji

CKW PPS - oficjalnie przechodzi do opozycji 10.11.1926

15.08.1926 - rozłam w NPR i wyodrębnienie się grupy propiłsudczykowskiej (NPR Lewica - Antoni Ciszak, Ludwik Waszkiewicz) od 1932- Narodowe Stronnictwo Pracy

14.06.1926 - konferencja krakowska PSL Piast, jednoznacznie popierająca Witosa, potępiająca przewrót i prezentująca krytyczny stosunek do rządu Bartla.

04.12.1926 - utworzenie OWP - miał mieć charakter ponadpartyjny i skupiać różne grupy społeczne,

- związki z katolicyzmem,

- solidaryzm narodowy,

- konieczność walki o silne państwo i z wszystkim tym, co je osłabia, (lewica i mniejszości, zwłaszcza żydzi)

Formy organizacyjne zbliżone do faszystowskich, mianowanie przywódców niższego szczebla przez wyższy, nosili mundury.

Na czele Romek Dmowski jako Wielki Oboźny (inni działacze: Zygmunt Berezowski, Stanisław Haller, Jerzy Zdziechowski). Wewnątrz obozy działał Ruch Młodych (Tadeusz Bielecki, Zdzisław Stahl, Klaudiusz Hrabyk)

ZLN - > zastąpione przez Stronnictwo Narodowe po klęsce w wyborach 1928 + SCh-N (Joachim Bartoszewicz, Stefan Dąbrowski, Stanisław Głąbiński, Roman Rybarski, Karol Wierczak)

10.1928 - program SN - zaostrzenie stosunku do mniejszości narodowych, (żądanie wprowadzenia numerus clausus), zaostrzenie walki ekonomicznej i spolszczenie miast, walka z obozem sanacyjnym, wrogość wobec lewicy i dystans wobec centrum.

1927/28 - rozwiązanie istniejącej od 1893 Ligi Narodowej, na jej miejsce powstała Straż Narodowa

• LATA KONIUNKTURY GOSPODARCZEJ

Poprawę koniunktury gospodarczej dał się odczuć od początku 1926, ale dość powszechnie wiązano ją ze zmianą ekipy rządzącej

1928 - bezrobocie - 126 tyś osób !

1927 - wprowadzenie ulg podatkowych

Rozpoczęto budowę magistrali węglowej łączącej Śląsk z Gdynią. (prace zakończono na wiosnę 1939)

Budowa Państwowej Fabryki Nawozów Azotowych w Mościcach pod Tarnowem.

1927 -najwyższy poziom parcelacji w dziesięcioleciu.

10.1927 - uzyskanie pożyczki stabilizacyjnej od konsorcjum banków (62mln $ i 2 mln funtów)

2.4 WYBORY 1928 I SEJM II KADENCJI

Ugrupowanie propiłsudczykowskie:

- Partia Pracy, - Związek Naprawy Rzeczypospolitej, - NPR Lewica, - Zjednoczenie Ludu Polskiego, - Związek Chłopski,

Od 12.1927 w różnych częściach kraju powstają Komitety Współpracy z Rządem

19.01.1928 - deklaracja Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem

Do BBWR przystąpili radykałowie, monarchiści, socjaliści, ludowcy, konserwatyści, Żydzi, Białorusini, Ukraińcy.

Deklaracja: krytyka konstytucji i zasad politycznych w okresie przedmajowym, podkreślanie osiągnięć obozu rządzącego, konieczność wzmocnienia władzy wykonawczej, ograniczenie rozbudowanych uprawnień parlamentu i partii.

Termin wyborów: 04 i 11 03.1928, podstawowym zadaniem rządu miało być dbanie o bezstronność przebiegu głosowania.

Wywierano presję na urzędników państwowych, aby głosowali na BBWR, prezydent powołał St. Cara na Generalnego Komisarza wyborczego (choć jego kandydatura została odrzucona), bardzo skrupulatnie sprawdzano podpisy pod listami wyborczymi, oraz tzw. „cuda nad urną”.

Wybory były rodzajem plebiscytu: za lub przeciw Piłsudskiemu

Zgłoszona 34 listy państwowe (28), 717 list okręgowych (137 charakter lokalny)

Zasadnicza walka między BBWR (wespół z Narodowym Blokiem Pracy), Blok Katolicko-Narodwy, Polski Blok Katolicki (PSChd + Piast), NPR, PPS, Wyzwolenie, SCh, Blok Mniejszości Narodowych.

05.12.1927 - list duszpasterski potępiający komunizm, oraz popierający w drodze do parlamentu katolików.

August Hlond zabronił księżom ze swojej diecezji kandydowania do sejmu i senatu

04.03.1928 - frekwencja: 78,3%

BBWR - 21% głosów - 122 mandaty (29%), nie wystawił listy w wyborach uzupełniających

Lewica łącznie 30% głosów, 31% mandatów

- PPS - 63 mandaty

- wyzwolenie - 3 co do wielkości klub w sejmie

- SCh - 25 mandatów

- komuniści + kryptokomuniści - 20 mandatów

(aresztowanie księdza Okonia za stosowanie podstępnej propagandy)

- ZLN - 38 mandatów

centrum - 10% głosów - 12% mandatów

- Polski Blok Katolicki - 6% głosów

- NPR - 14 mandatów

mniejszości - 86 mandatów

- Blok Mniejszości Narodowych - 55 mandatów

- „Sel -rob” - 4 mandaty

- Zjednoczenie Narodowo-Żydowskie w Małopolsce - 6 mandatów

- Ukraińskie Włościańsko-Robotnicze Socjalistyczne Zjednoczenie Lewica - 3 mandaty

- Blok Wyborczy Ukraińskich Socjalistycznych Włościańsko-Robotniczych Partii - 9

- Ukraińska Partia Pracy - 1

- białoruska Lista Zmagań Walki o Interesy Włościan i Robotników (Zmahannie) - 3

- Blok Białoruskich Włościan i Robotników - 2

- Rosjanie - 1

11.03.1928 frekwencja: 63,9%

Listy prorządowe: 31,7% głosów (46 (41,5%) mandatów)

Mniejszości narodowe: 24% głosów (24 (21,7%) mandatów)

Lewica: 20 mandatów (połowa PPS)

Centrum: 10% głosów i 12 mandatów

Prawica (ZLN): 9,3% głosów i 9 mandatów

Wg ordynacji z 1922 roku

13.03.1928 - Piłsudski na spotkaniu ze współpracownikami poleca doprowadzić do zmiany regulaminu obrad i wprowadzić zasadę, że porządek dzienny ustalany jest wspólnie z rządem.

27.03.1928 - uroczyste otwarcie sejmu, incydent z wkroczeniem na salę sejmową policji dowodzonej przez ministra MSW Sławoja-Składkowskiego i wyniesienie manifestujących.

Marszałkiem sejmu został Daszyński. Marszałkiem senatu został Juliusz Szymański.

22.06.1928 - uchwalenie budżetu i zakończenie sesji sejmowej

27.06.1928 - Piłsudski podaje się do dymisji (stan zdrowia), na czele rządu Bartel

Mjr Kazimierz Świtalski ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego.

01.07.1928 - wywiad Piłsudskiego w „głosie prawdy” szokujący (otwarta wojna z sejmem)

17.10.1928 - rozłam w PPS i powstanie PPS dawnej Frakcji Rewolucyjnej

14.11.1928 - powstanie z inicjatywy PPS Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Lewicowych dla Obrony Republiki Demokratycznej (PPS, wyzwolenie, SCh)- współdziałanie we wszystkich kwestiach związanych z utrwaleniem i obroną ustroju republikańskiego, demokracji i parlamentaryzmu. Od 1929 wsparcie ze strony piasta, NPR, PSChD.

12.02.1929 - po bezskutecznym, kilkumiesięcznym oczekiwaniu na złożenie przez rząd wniosku o udzielenie Czechowiczowi dodatkowych kredytów, lewica zgłosiła formalny wniosek o pociągnięcie go przed Trybunał Stanu. Zarzucano mu przekroczenie preliminarza budżetowego w roku 1927/28 na ok. 650mln zł

20.03.1929 - mimo obstrukcji technicznej sejm podjął uchwałę o postawieniu Czechowicza przed Trybunałem

07.04.1929 - ostre wystąpienie Piłsudskiego w „Głosie prawdy”

19.04.1929 - nowy rząd ze Świtalskim na czele (odtąd miano „rządu pułkowników”)

25-28.06.1929 - rozprawa Czechowicza (brak werdyktu)

14.09.1929 - spotkanie PPS, wyzwolenie, SCh, piast, NPR, PSChD - narodziny Centrolewu, najważniejsze antysanacyjne porozumienie

Planowo sesja miała być otwarta 31.10.1929, nie doszło do tego, gdyż Daszyński obecność pułkowników w parlamencie odebrał jako zamach na wolność i nie otworzył sesji. Otwarta dopiero 05.12.1929, od razu zgłoszono votum nieufności dla rządu, który ustąpił 07.12.1929

29.12.1929 - powstał V, ostatni rząd Bartla

17.03.1930 - na znak solidarności z zaatakowanym (votum) Aleksandrem Prystorem (minister pracy i opieki społecznej) rząd Bartla podał się do dymisji

29.03.1930 - zamknięcie sesji parlamentu, powołanie gabinetu Walerego Sławka (II rząd pułkowników), Aleksander Prystor, Stanisław Car, Sławoj-Składkowski

Centrolew zgłosił wniosek o zwołanie sesji nadzwyczajnej parlamentu, motywując koniecznością podjęcia działań antykryzysowych i zakończenia dyskusji nad projektami konstytucji. (w rzeczywistości chciano zakończyć sprawę Czechowicza i obalić rząd pułkowników. Sesja została zwołana i odroczona na 30 dni ;] bez posiedzenia.

Kongres Obrony Praw i Wolności Ludu zwołany przez Centrolew do Krakowa 29.06.1930

Obrady trwały w teatrze starym, deklaracje zostały zaakceptowane przez tłumy na Rynku Kleparskim:

- w Polsce panuje dyktatura Piłsudskiego,

- bez obalenia dyktatury nie jest możliwe opanowanie kryzysu ekonomicznego i rozwiązanie problemów wewnętrznych,

- usunięcie rządów Piłsudskiego uznano za niezbędny warunek utrwalenia niepodległości,

- walka ma być prowadzona aż do utworzenia rządu cieszącego się zaufaniem parlamentu.

- każda próba zamachu stanu spotka się z bezwzględnym oporem, a każda próba terroru z kontrakcją.

- żądano ustąpienia prezydenta.

Uchwały krakowskie nigdy nie ujrzały światła dziennego.

Na 14.09.1930 zaplanowano w 22 ośrodkach wielkie zgromadzenia protestacyjne.

23.08.1930 - ustąpienie gabinetu Sławka

25.08.1930 - na czele rządu Józef Piłsudski

29.08.1930 - prezydent rozwiązuje parlament i rozpisanie wyborów na 16 i 23 listopada

• GOSPODARKA W LATACH 1929 - 1935

Już w 1928 roku wystąpiły pierwsze objawy zbliżającego się kryzysu ekonomicznego.

29.10.1929 - czarny wtorek na Wall Street

„nożyce cen” - znacząca różnica w cenach artykułów rolnych i przemysłowych

Próby radzenia z kryzysem: zwiększanie produkcji przez zagospodarowanie nieużytków, wzrost hodowli, ograniczanie konsumpcji własnej na rzecz handlu,

W czasie największego kryzysu nastąpiło zjawisko „podaży głodowej” (sprzedaż produktów niezbędnych do utrzymania rodziny).

Metody przeciwdziałania kryzysowi: zmniejszanie wydatków na kulturę, ograniczanie spożycia tytoniu i alkoholu, odzież, sprzęt domowy, ograniczenie kupowania maszyn, narzędzi, nawozów sztucznych, węgla, nafty, soli i zapałek. Przestano używać cukru.

Znaczny spadek zapotrzebowania na towary przemysłowe,

Ożywienie dało się zaobserwować w 1935, gdy przełamany został kryzys w rolnictwie.

W czasie kryzysu odnotowano przyspieszony rozwój karteli, tj. porozumień producentów mające na celu wyeliminowanie konkurencji przez ustalanie wysokości produkcji, podział rynków zbytu i określanie minimalnych cen. Dzięki temu było możliwe planowe ograniczanie produkcji, jedna z przyczyn rozigrania „nożyc cen”.

Część upadających przedsiębiorstw przejmowało państwo, udział kapitału zagranicznego w spółkach akcyjnych wzrósł do 44% (z 33% w 1929)

1932 - decyzje rządu mające załagodzić kryzysową sytuację na wsi: ustawowe oddłużenie, odroczenie spłat i obniżenie odsetek od kredytów zaciągniętych w bankach okresie przedkryzysowym.

Interwencyjne skupy zbóż, zniesienie niektórych opłat (rogatkowego)

Przeciwdziałanie kryzysowi w miastach: zwiększanie wywozu polskich towarów za granicę, zatrudnianie bezrobotnych przy robotach publicznych (budowa dróg).

Nie zdecydowano się na obniżenie kursu złotego,

Przełamanie kryzysu: 1933 - poprawa koniunktury na świecie. (również lekko w Polsce). Znaczniejsza pojawiła się dopiero w 1935, gdy na skutek nieurodzaju żywności na świecie jej ceny poszły w górę.

• WYBORY BRZESKIE

Sytuacja niekorzystna da sanacji (pozornie): mobilizacja opozycji, trwający od roku kryzys,

Masowe wywiady z Piłsudskim, krytykujące polski parlamentaryzm i posłów, ostatni artykuł (24.10.1930) - pewna deklaracja wygranej !

09.09.1930 - powstanie Bloku Związku Obrony Prawa i Wolności Ludu Stronnictw Centrolewu

09/10.09.1930 - aresztowanie przez policję przywódców opozycji na polecenie ministra MSW gen. Składkowskiego (osoby, które naraziły się Piłsudskiemu lub należały do najaktywniejszej opozycji)

01.09.1930 - Piłsudski podejmuje decyzję o aresztowaniach. (sposób i forma - ewidentne złamanie prawa)

Aresztowanych zamknięto w więzieniu wojskowym w Brześciu nad Bugiem, do pilnowania specjalna ekipa z Wacławem Kostkiem Biernackim (z legionowej żandarmerii). Stosowano rygor wojskowego regulaminu.

Więźniowie:

Socjaliści(6): Norbert Barlicki, Herman Liberman, Adam Ciołkosz, zam Ciołko, ego regulamionu,m. w Brześciu nad Bugiem. ub należały do najaktywniejszej opozycji)ności na świecie jej ceny poszły Adam Pragier, Stanisław Dubois, Mieczysław Mastek.

PSL „Wyzwolenie”: Kazimierz Bagiński, Józef Putek

PSL „Piast”: Wincenty Witos, Władysław Kiernik

SCh: Adolf Sawicki,

NPR: Karol Popiel

SN: Aleksander Dębski, Jan Kwiatkowski

PSChD: (po dwóch tygodniach) Wojciech Korfanty

Posłowie ukraińscy: Włodzimierz Celewicz, Osyp Kohut, Jan Leszczyński, Dmytro Palijiw, Aleksander Wysłocki

BBWR: Józef Baćmaga

Ogółem od 09.09. 1930 aresztowano 84 posłów i senatorów, później aresztowano ok. 5 000 członków partii politycznych (z PPS ok. 1000)

Inne formy represji: wymuszanie głosowania, przenoszenia służbowe, nocne rewizje w lokalach partyjnych i domach, zatrzymywanie legalnych materiałów propagandowych „do wyjaśnienia”, (zwracanie po wyborach),

Z przygotowaniami wyborczymi była związana również pacyfikacja kresów południowo-wschodnich. (lwowskie, tarnopolskie, stanisławowskie) mająca powstrzymać terror ukraińskich nacjonalistów. (od 07.1930 OUN prowadziła taką działalność).

16.09.1930 - na polecenie Składkowskiego władze przy użyciu wojska i policji rozpoczęły kontrakcję trwającą do końca listopada. Aresztowano 1739 osób, przed sądem postawiono 1143, połowę stanowiła inteligencja katolicka. (większość uniewinniona). (nie do przyjęcia metody postępowania policji).

Akcje kończyły się podpisaniem oświadczenia o potępianiu ukraińskich sabotaży i oddawania w ręce władz wszystkich ludzi prowadzących taką działalność.

Likwidacja ukraińskich gimnazjów w Drohobyczu, Tarnopolu, Rohatynie. Oraz rozwiązano organizację młodzieżową „Płast”.

W wyborach podsycano konflikty polsko-niemieckie nawołując do Głowania no obóz rządzący. Pretekstem była wypowiedź niemieckiego ministra Gottfrieda Treviranusa z 10.08.1930 kwestionująca trwałość granicy polsko-niemieckiej.

06.10.1930 - grupa działaczy z Janem Ledwochem utworzyła w SCh nową Radę Naczelną i wystąpiła z Centrolewu.

Sukcesem BBWR było niedopuszczenie do powstania Bloku Mniejszości Narodowych.

Ostatecznie w wyborach wzięło udział 14 list krajowych, 485 list okręgowych z czego 120 regionalnych.

16.11.1930 - wybory do sejmu III kadencji

Frekwencja: 74,8%

Duża liczba głosów uznanych z nieważne (4%)

Wyniki:

BBWR - 46,8% głosów - 55,6% mandatów - 249

Centrolew - 18% głosów - 79 mandatów

PPS - 24 mandaty

SN - 63 mandaty

Chadecja - 14 mandatów

Komuniści - 5 mandatów

Mniejszości - 33 mandaty

Niemcy - 5 mandatów

Ukraińcy - 21 mandatów

23.11.930 - wybory do senatu III kadencji

Frekwencja: 63,4%

BBWR - 54,7% głosów - 67,6% mandatów - 75 mandatów

Centrolew i Stronnictwo Narodowe po 13% głosów

ChD - 3 senatorów

Mniejszości - 7 senatorów

04.12.1930 - Walery Sławek staje na czele rządu

27.05.1931 - Sławek przekazuje fotel premiera Aleksandrowi Prystorowi

10.05.1933 - kierownictwo gabinetu obejmuje Janusz Andrzejewicz

13.05.1934 - Andrzejewicz ustępuje

15.05.1934 - premierem zostaje Leon Kozłowski

28.03.1935 - ustępuje Kozłowski

02.11.1932 - objęcie szefostwa MSZ przez Józefa Becka (w miejsce Augusta Zaleskiego)

04.08.1931 - Janusz Jędrzejewicz zostaje szefem ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (przeprowadził reformę polskiego szkolnictwa)

Procesy polityczne:

- Irena Kosmowska (wyzwolenie) - za przemówienie wygłoszone 14.09.1930 na wiecu Centrolewu w Lublinie

- Jan Kwapiński (PPS) - za przemówienie w Olkuszu jesienią 1929

16.12.1930 - sejmowa interpelacja Centrolewu na temat traktowania więźniów w Brześciu nad Bugiem (zwolnieni po wyborach za kaucją).

Sanacyjna większość odrzuciła wniosek o wyjaśnienie tej sprawy, ale 26.01.1931 premier oświadczył, że zbadał ją na miejscu osobiście i stwierdził, że „sadyzmu i znęcania się nie było”, ale rewelacjom interpelacji nie mógł zaprzeczyć.

Dało to początek falom protestów społecznych, które zapoczątkował UJ .

10.12.1930 - list profesorów UJ do Adama Krzyżanowskiego, posła z ramienia BBWR, w którym nazwali Brześć „hańbą XX wieku” wprowadzającą w polskie życie polityczne „rozkład i zgniliznę”. Do protestu przyłączyły się szkoły wyższe z Lublina, Warszawy, Poznania, Łodzi, izby adwokackie, organizacje robotnicze, środowiska literackie.

Przed sądem stanęło ostatecznie 11 więźniów - 6 ludowców i 5 socjalistów. Rozprawa od 26.10.1931 do 13.01.1932. sąd uniemożliwił poruszanie kwestii pobytu w więzieniu.

Ciołkosza, Dubois, Mastka, Pragiera i Putka skazano na 3 lata, Barlickiego, Liebermana, Kernika na 2 lata, Witosa na 1,5 roku. Sawicki uniewinniony. Lipiec 1933 - zatwierdzenie wyroków. Po roku zostali zwolnieni na mocy amnestii (5), pozostali udali się na emigrację. W 04.1935 skazano Korfantego

2.6 DZIAŁALNOŚĆ USTAWODAWCZA SEJMU BRZESKIEGO

Pierwsze posiedzenie: 09.12.1930

Marszałkiem sejmu Kazimierz Świtalski BBWR (kontrkandydat Aleksander Zwierzyński (SN))

Marszałkiem senatu Władysław Raczkiewicz BBWR.

Obaj udali się do prezydenta z prośbą o akceptację. !! znamienne !!

16.12.1930 - zmiana regulaminu sejmowego:

- Marszałek może skreślać ze stenogramu fragmenty poselskich wypowiedzi niezwiązanych z referowanym problemem lub mających charakter manifestacji,

- ograniczenie czasu przemowy posłów,

- prawo odbierania przez marszałka głosu w razie braku związku wypowiedzi z omawianą sprawą.

- zwiększenia z 15 do 30 liczby wymaganych podpisów pod interpelacją,

10.12.1930 - powstanie Parlamentarnego Klubu Posłów i Senatorów Chłopskich (sygnał konsolidacji ruchu ludowego)

Sejm de facto na własne życzenie pozbawił się kontroli nad rządem i inicjatywy ustawodawczej

Ustawy sejmu brzeskiego (najważniejsze):

- 11.03.1932 - ustawa o zgromadzeniach i zebraniach - mieli w nich uczestniczyć przedstawiciele władz administracyjnych, z prawem ich rozwiązania, jeżeli uznali że zagrażają spokojowi lub bezpieczeństwu publicznemu.

- 27.10.1932 - ustawa o stowarzyszeniach - mogą skupiać osoby powyżej 18 roku życia, ale nie mogą łączyć treści sportowych z politycznymi, (reakcja na Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” związane z prawicą), prawo dla władz odmowy rejestracji organizacji, kontrolowania lokali i dokumentacji już istniejących, a także rozwiązywania stowarzyszeń, jeżeli zagrażają porządkowi i spokojowi. Zapowiedź monopolizacji stowarzyszeń.

- 23.03.1933 - ustawa samorządowa - podniesienie cenzusu w wyborach sejmowych (czynne i bierne) 24 i 30. zezwolenie na podział ośrodków miejskich na okręgi, poszerzenie zakresu kontrolnego władz wyższego szczebla.

- 11.03.1932 - ustawa o ustroju szkolnym („jędrzejowiczowska”): minister może skrócić czas obowiązku szkolnego, oraz wprowadzała gradację szkół na 4. 6. i 7. klasowe. Pierwszy typ najpowszechniej występował na wsi, nie dając przy tym możliwości kontynuowania nauki.

Szkoły średnie podzielono na dwa stopnie: 4. klasowe gimnazja kończone małą maturą i 2. letnie licea, których ukończenie gwarantowało dużą maturę i prawo ubiegania się o przyjęcie do szkół wyższych.

Ustawa krytykowana przez gremia naukowe,

- 11.03.1932 - ustawa o szkolnictwie prywatnym - zgoda na założenie prywatnej placówki oświatowej uzależniona od uzyskania potwierdzenia od policji prawomyślności politycznej

- 15.03.1933 - ustawa o szkołach akademickich - ograniczenie uprawnień autonomicznych uczelni, ministerstwo otrzymało prawo tworzenia i likwidowania katedr oraz reorganizacji wydziałów, prawo mianowania profesorów nadzwyczajnych i zwyczajnych otrzymał prezydent, który ponadto zatwierdzał na wniosek ministra wybory rektorów. Zakaz zakładania stowarzyszeń akademickich o charakterze politycznym i obejmujących kilka szkół wyższych. Prawo wkraczania policji na teren uniwersytetu z własnej inicjatywy,

- 18.03.1933 - nowe zasady przyznawania stypendiów, (20% sum rozdaje minister),

- 23.08.1932 - minister sprawiedliwości może przenosić sędziów w stan spoczynku lub do usuwania ze stanowisk prezesów i wiceprezesów sądów.

- 07.10.1932 - dekret o ustroju adwokatury - na jego mocy pierwsza Naczelna Rada Adwokacka została mianowana w całości przez rząd. Wyższe rady mogą uchylać uchwały i rozwiązywać rady niższego szczebla.

11.07.1932 - dekret prezydencki o ujednoliceniu prawa karnego - likwidacja istniejących do tego czasu różnic w przepisach na terenie zaborów

- 08.1931 - nowy regulamin więzienny

07.11.1931 - dekret o położeniu kolei w czasie wojny lub groźnego niebezpieczeństwa przewidywała uczestnictwo w strajku w takich sytuacjach karę 5 lat pozbawienia wolności oraz dawał władzom prawo zmobilizowania kolejarzy, którzy nie ukończyli 60 lat.

29.08.1931 - zamordowanie przez działaczy OUN Tadeusza Hołówki, wiceprezesa klubu BBWR -> wprowadzenie sądów doraźnych

11.1932 - napad na pocztę przez działaczy OUN w Gródku Jagiellońskim

17.06.1934 - rozporządzenie o utworzeniu obozu odosobnienia w Berezie Kartuskiej po zamachu OUN na Bronisława Pierackiego(szef MSW) kierowano do niego na podstawie decyzji władz administracyjnych oraz osoby podejrzane o prowadzenie przestępczej działalności politycznej.

Więzieni byli oprócz członków ugrupowań skrajnych, czy OUN m.in. Stanisław Cat-Mackiewicz za dezawuowanie polityki zagranicznej Becka.

- 28.03.1932 - ustawa socjalna (scaleniowa) - ujednolicenie przepisów, uwzględniająca nowe formy asekuracji, i na wypadek niezdolności do pracy, zwiększenie obciążenia składkami, zmniejszenie wysokości zasiłków chorobowych i rent wypadkowych. Zapomogo wypłacane dla bezrobotnych spadły o 10% i były wypłacane przez 13 tygodni (dotychczas 17), oraz wydłużenie okresu oczekiwania no uzyskanie pomocy socjalnej z 140 do 156 dni

- 28.03.1932 - ustawa o czasie pracy i urlopach dawała możliwość wydłużenia tygodnia roboczego do 48 godzin, zmniejszała wysokość wynagrodzenia w godzinach nadliczbowych, możliwość zawieszenia rzez władze urlopów na okres 1 roku.

17.03.1933 - zniesienie przez sejm uchwałą obowiązku parcelowania rocznie 200 tyś ha

2.7 KONSTYTUCJA KWIETNIOWA

Lewica popierała projekt zmiany konstytucji

22.01.1929 - sejm przystępuje do rewizji ustawy zasadniczej

06.02.1929 - BBWR zgłasza swój projekt zmian (prawdopodobnie opracowany przez St. Cara) 70 poprawek, generalnie rozszerzenie uprawnień prezydenta kosztem parlamentu, odejście od moteskiuszowskiego podziału władz i wysunięcie prezydenta na czoło. wybierany na 7 lat, w głosowaniu powszechnym, z dwóch kandydatów, zgłoszonych przez ustępującego prezydenta i Zgromadzenie Narodowe. W zastępstwie prezydenta premier. Prezydent odpowiedzialny za czynności urzędowe, prawo inicjatywy ustawodawczej (również dla senatu), zawieszania uchwał sejmowych, decydowanie o ważności oprotestowanych wyborów. Prerogatywy dla prezydenta: mianowanie i dymisjonowanie premiera, mianowanie GISZ i innych wysokich urzędników państwowych, rozwiązywanie parlamentu przed upływem kadencji, animowanie prezesa i ¼ składu Trybunału Stanu. (dotychczas 2/3 sejm, 1/3 senat), odpowiedzialność rządu przed prezydentem, ograniczenie odpowiedzialności parlamentarnej gabinetu, zmiana cenzusu w wyborach do sejmu (24 i 30), zawężenie immunitetu poselskiego, możliwość pozbawienia posła mandatu przez trybunał stanu na wniosek ministra sprawiedliwości. Za działalność poza parlamentem posłowie mogli być pociągani do odpowiedzialności karnej bez konieczności uzyskania wcześniejszej zgody sejmu. Znaczne rozszerzenie możliwości dekretowych głowy państwa (przez 8 miesięcy kwestie rozstrzygane przy pomocy dekretów, sesja ograniczona do 4 miesięcy). Sesja nadzwyczajna zwołana na żądanie połowy izby lub prezydenta. Prezydent może odroczyć każdą sesję na 60 dni. Zwiększenie senatu do 150 osób (1/3 z nominacji prezydenta). Do obalenia uchwał senatu potrzeba by 3/5 głosów w sejmie (dotychczas 11/20). Wniosek o votum nieufności z co najmniej 111 podpisami, dyskusja dopiero po upływie tygodnia, uprawomocnienie wniosku po uzyskaniu większości bezwzględnej(223). Ostateczna decyzja i tak należy do prezydenta, który mógł zdymisjonować rząd lub rozwiązać parlament.

Deklaracja rozszerzenia uprawnień parlamentu wraz ze wzrostem kultury politycznej :D ha !

Propozycja lewicowa: 03.1929

Zniesienie senatu, zwiększenie zależności rządu od sejmu (wniosek o votum nieufności zgłaszany już przez 25 posłów), zwiększenie inicjatywy ustawodawczej społeczeństwa, oddzielenie kościoła od państwa, zapewnienie autonomii terytorialnej lub kulturalno-oświatowej dla mniejszości narodowych i przyspieszenie rozwoju samorządu. Prezydent wybierany przez Zgromadzenie Narodowe, jedyne uprawnienie: otwieranie sesji. Utworzenie Najwyższej Izby Pracy jako organów fachowych i reprezentujących interesy mas pracujących. Rewizja art. 99 konstytucji poprzez ograniczenie praw własności, a zwłaszcza ścisłej kontroli nad przedsiębiorstwami prywatnymi czy nawet przejmowania ich przez państwo i rząd.

01.1930 - projekt ugrupowań centrowych (piast, NPR, PSChD), prezydent wybierany przez specjalnych elektorów, precyzyjne określenie uprawnień parlamentu i ograniczenie uprawnień prezydenta w stosunku do wniosku BBWR,

Projekt Klubu Narodowego: utrzymanie w zasadzie konstytucji marcowej, lekkie rozszerzenie uprawnień prezydenta, podniesienie cenzusu do 24 i 30 lat, ograniczenie praw mniejszości narodowych, dwuizbowy parlament, kadencja senatu siedem (centrum) i 9 (SN) lat. Oraz zmianę trybu jego wybierania.

01.1930 - rozpoczęcie debaty w Komisji Konstytucyjnej

Brak postępów przy nowej konstytucji stał się formalnym powodem rozwiązania parlamentu II kadencji.

W nowej komisji konstytucyjnej 18 z 30 miejsc przypadło członkom BBWR ;], na czele Wacław Makowski.

08.05.1933 - zakończenie kadencji Mościckiego i jego reelekcja

17.03.1931 - rozpoczęcie prac nad nowym tekstem konstytucji (Stanisław Car, Bohdan Podolski, Stanisław Cat-Mackiewicz)

Zjazd Legionistów - 06.08.1933

26.01.1934 - poseł Bohdan Winiarski (SN) przypomniał, że dyskutowane za chwilę sprawozdanie z prac komisji konstytucyjnej będzie omawiało tezy konstytucji, nie zaś projekt, dlatego ,zgodnie z konstytucją, nie można podjąć żadnych wiążących uchwał. Po tym opozycja opuściła salę. Na wniosek Cara przegłosowano nagłość obrad, (w trybie nagłym można uchwalać konstytucję), przegłosowano wprowadzenie do regulaminu niezbędnych zmian, uzupełnienie porządku dziennego i decyzję o skróceniu postępowania legislacyjnego i przystąpiono do głosowania. Przed powrotem opozycji konstytucja była uchwalona. :D

W senacie miano zwolnić tempo prac i usunąć mankamenty. Zrezygnowano z proponowanego przez Sławka Legionu Zasłużonych.

16.01.1935 senat przyjął projekt wymaganą większością głosów, po czym powrócił do sejmu.

Głosowanie odbyło się 23.03.1935 (przeszła, bo potraktowano ją jako zwykłą ustawę (większość zwykła))

23.04.1935 - pod tekstem konstytucji podpisali się prezydent i członkowie rządu (weszła w życie), następnego dnia ogłoszona w dzienniku ustaw.

KONSTYTUCJA KWIETNIOWA

14 rozdziałów, 81 artykułów,

PREZYDENT

Skupia niepodzielna władzę, moralnie odpowiedzialny („przed Bogiem i historią”).

Ma baczyć na dobro państwa, utrzymywać gotowość obronną, troszczenie o pozycję międzynarodową, przestrzeganie konstytucji i zachowanie równości obywatelskiej.

Władza sprawowana Aza pośrednictwem podległych organów: rządu, sejmu, senatu, sądownictwa i sił zbrojnych. (zerwanie z Monteskiuszem)

- mianowanie według uznania premiera i członków rządu,

- zwoływanie, rozwiązywanie parlamentu,

- zwoływanie otwieranie, odraczanie i zamykanie sesji,

- zwierzchnik sił zbrojnych,

- reprezentant na zewnątrz,

- decydował o wojnie i pokoju,

- prerogatywy (art. 13):

- wskazywanie kandydata na prezydenta,

- zarządzanie głosowania powszechnego,

- wskazywanie następcy na czas wojny,

- mianowanie i odwoływanie premiera, pierwszego prezesa Sądu Najwyższego, prezesa NIK ( i na jego wniosek pozostałych członków odpowiedzialnego politycznie przed prezydentem, Naczelnego Wodza, GISZ, sędziów Trybunału Stanu, 1/3 składu senatu,

- rozwiązywanie parlamentu przed upływem kadencji,

- stawianie członków rządu przed TS,

- stosowanie prawa łaski.

- sam mógł pełnić funkcję Naczelnego Wodza,

- w wyborach powszechnych,

- na 7 lat z możliwością reelekcji,

Wybory:

Z dwóch kandydatów (zgłoszonych przez prezydenta i Zgromadzenie Elektorów)(marszałek senatu, marszałek sejmu, pierwszy prezes sądu najwyższego, GISZ, 75 osób (50 sejm, 25 senat) wyłonionych przez parlament spośród „obywateli najgodniejszych”

W razie niezdolności do sprawowania urzędu zastępuje marszałek senatu (decyduje Zgromadzenie Narodowe zwołane przez marszałka senatu większością 3/5 głosów)

Zastępca na czas wojny może sprawować urząd jeszcze 3 miesiące po traktacie pokojowym, nie może zmieniać konstytucji.

RZĄD

- odpowiedzialny politycznie przed prezydentem,

- kieruje polityką RP,

- premier ustala ogóle zasady polityki,

- votum zgłaszane jedynie podczas sesji zwyczajnej, (prezydent decyduje w ciągu 3 dni) jeżeli nie, sprawa przekazywana do senatu. Potem prezydent musi podjąć decyzję

SEJM

- 5. letnia kadencja,

- zgłaszanie votum nieufności,

- do czasu podpisu prezydenta ustawa była tylko projektem, (ponowne głosowanie na kolejnej sesji w przypadku zwrotu przez prezydenta, konieczność przegłosowania niezmienionej formy w obu izbach bezwzględną większością)

- uchwalanie budżetu,

- zatwierdzanie rachunków państwowych,

- udzielanie absolutorium,

- nakładanie podatków na obywateli,

- udział w kontroli nad długami państwa,

- niemożność samorozwiązania,

- Możliwość rozwiązania przez prezydenta (musi podać powód),

- wspieranie poczynać prezydenta i rządu,

- sesja zwyczajna = budżetowa (4 miesiące)

- możliwość zamknięcia sesji wcześniej po uchwaleniu budżetu,

- sesja nadzwyczajna mogła być zwołana przez prezydenta lub na wniosek połowy liczby posłów.

- ograniczenie immunitetu parlamentarnego ( do zakresu związanego z pracą sejmową)

SENAT

- 1/3 składu mianowana przez prezydenta,

- przewodnictwo marszałka Zgromadzenia Narodowego, Zgromadzeniu Elektorów i zastępstwo prezydenta,

- prawo wyrażania opinii przy zgłaszaniu votum dla rządu,

- odrzucenie poprawek senatu przez 3/5 posłów,

PRAWA OBYWATELSKIE

Poprzednie przepisy zachowują moc prawną

ZMIANA KONSTYTUCJI

- Zmiana konstytucji i ordynacji wyborczej tylko na drodze ustawy parlamentarnej.]

- na wniosek prezydenta, rządu, ¼ składu sejmu, sejm podejmował decyzję zwykłą większością głosów, (lub 2/3 gdy wiosek zgłosił sejm)

- zmiana musiała zyskać akceptację prezydenta, (mógł zażądać rozpatrzenia przez nowy parlament, lub nie przyjąć poprawek i rozwiązać izby)

2.8 PRZEMIANY POLITYCZNE W LATACH KRYZYSU

Trzon sanacji - BBWR, prezes Sławek.

Zjednoczenie Pracy Wsi i Miast - powstało po wyborach 1928 z połączenia Partii Pracy i Związku Naprawy Rzeczpospolitej związanych wcześniej z BBWR (przetrwało 1,5 roku)

Konserwatyści związani z BBWR (Stronnictwo Pracy Narodowej, Polska Organizacja Zachowawczej Pracy Państwowej, Chrześcijańskie Stronnictwo Rolnicze) tworzyły kolejno: Komitet Zachowawczy (1928), Zachowawczego Związku Organizacji Politycznych i Gospodarczych (1930), Zjednoczenie Zachowawczych Organizacji Politycznych. (1933)

1928 - włączenie do BBWR Zjednoczenia Ludu Polskiego, Zjednoczenia Włościańskiego, Zjednoczenia Gospodarczego,

1930 - włączenie do BBWR Związku Chłopskiego,

1933 - likwidacja Polskiego Stronnictwa Katolicko-Ludowego

W 1930 całkowicie znaczenie straciła PPS frakcja rewolucyjna

Od 1930 BBWR wchodził w układy z: Zjednoczeniem Chrześcijańsko-Społecznym (odłam PSChD) i Chrześcijańskim Stronnictwem Ludowym, Związkiem Młodych Narodowców ( z OWP), Chłopskim Stronnictwem Agrarnym i Stronnictwem Chłopskim.

W 1931 działacz BBWR objął kierownictwo nad ZHP :D (Michał Grażyński).

Po wyborach brzeskich rozpadł się Centrolew.

JEDNOCZENIE LUDOWCÓW

Powstanie 10.12.1930 - wspólnego klubu parlamentarnego Klubu Posłów i Senatorów Chłopskich (Michał Róg na czele)

15.03.1931 - zjazd w Warszawie przywódców piasta, wyzwolenia, SCh,

- uchwalenie programu, statutu, powołanie władz powstającego Stronnictwa Ludowego.

Przy podziale stanowisk szczególnie dbano o ich równe rozłożenie, aby żadna ze stron nie była pokrzywdzona.

forma „młodzieżówki” - Związek Młodzieży Wiejskiej RP „Wici”

- walka z obozem rządowym,

- obrona demokratyzmu,

1932 - rozłam, grupa z Michałkiewiczem tworzy Chłopskie Stronnictwo Rolnicze (później resztki wchłonął OZN)

06.1935 - reaktywacja Stronnictwa Chłopskiego po usunięciu z SL Stanisława Wrony

SL pozostało najsilniejszą organizacją ludową

OBÓZ NARODOWY

Do roku 1930 przejawiał dwutorowość działania (SN i OWP).

28.03.1933 - delegalizacja OWP

02.11.1932 - rozłam, wyodrębnienie się grupy działaczy OWP z terenu wielkopolsko-pomorskiego + wschodniomałopolskiego. Najważniejsi: Zdzisław Stahl, Ryszard Piestrzyński, Klaudiusz Hrabyk. Powstał Związek Młodych Narodowców, od 1934 Ruch Narodowo-Państwowy

14.04.1934 - powstanie Obozu Narodowo-Radykalnego (wzory faszystowskie) Jan Mosdorf, Henryk Rossman, Bolesław Piasecki, Tadeusz Gluziński, Jan Jodzewicz.

Zaostrzenie walki z żydostwem, komunizmem, masonerią, podkreślanie katolicyzmu, narodu, państwa, tworzenie zhierarchizowanych struktur organizacyjnych i społecznych, zdecydowanie rozwiązanie problemu mniejszości narodowych, pozbawienie praw obywatelskich żydów, radykalna reforma rolna, zwiększenie ingerencji państwa w gospodarkę,

15.06.1934 - zamordowanie Pierackiego przez OUN

10.07.1934 - delegalizacja ONR (podejrzenie o zabójstwo Pierackiego)

04.1935 - rozłam w strukturach ONR na falangę (Piasecki)(bepiści)(później Ruch Radykalno-Ludowy) i „ABC” (Rosmann).

WALKA O WŁADZĘ W SN

Między starymi a młodymi

Młodzi mieli poparcie Dmowskiego. (Jędrzej Giertych, Tadeusz Bielecki)

Rozwiązanie Straży Narodowej i powołanie na jej miejsce tzw. „siódemki”

02.1935 - przejście kierownictwa w ręce młodych

PSChD jako pierwsze wystąpiło z centrolewu. Okres radykalizacji ugrupowania. Wskazania programowe oparto na encyklice Quadresimo Anno wydanej 15.05.1931 przez Piusa XI

- krytyka wyzysku pracowników,

- propagowanie upowszechnienia własności przez przyznanie pracownikom praw do udziału w zyskach,

- odrzucenie liberalizmu ekonomicznego,

- interwencjonizm gospodarczy państwa,

- rozwój korporacjonizmu.

PSChD uznała datę wydania encykliki za święto pracy konkurencyjne wobec 01.05

1931 - Korfanty na cele PSChD

02.02.1934 - wyjście z PSChD Zjednoczenia Chrześcijańsko-Społecznego kierowane przez Bryłę, Ludwika Gdyka, i Stanisława Burtana. Wcześniej odeszli ludzie skupieni wokół senatora Maksymilina Thullie, a następnie wokół Wacława Bittnera i Antoniego Ponikowskiego. Powstało Chrześcijańskie Stronnictwo Ludowe.

PPS

02.1934 - XXIII kongres PPS

- kontynuowanie zdecydowanej walki z obozem sanacyjnym,

- obalenie kapitalizmu,

- utworzenie rządu robotniczo-włościańskiego,

- wyprowadzenie przejściowej dyktatury,

- przekształcenie Polski w republikę socjalistyczną,

- uspołecznienie zakładów przemysłowych,

- wywłaszczenie bez odszkodowania wielkiej własności ziemskiej,

- wzmocnienie potencjału obronnego państwa,

- wzmocnienie suwerenności integralności terytorialnej.

1935 - decyzja PPS o rozwiązaniu OMTUR ze względu na jej komunistyczne zapędy i powołania na jej miejsce Sekcji młodych PPS.

Komuniści popierali wszelkie strajki i akcje, mając nadzieję na przyspieszenie rewolucji.

2.9 POLITYKA ZAGRANICZNA W LATACH 1926 - 1935

W całym okresie międzywojennym nastąpiła tylko jedna zmiana na stanowisku ministerstwa spraw zagranicznych: Augusta Zaleskiego w 1932 zastąpił Józef Beck.

1927 - wystąpienie Józefa Piłsudskiego na forum Ligi Narodów w związku ze stosunkami polsko-litewskimi.

Po zamachu stanu w 1926 i objęciu rządów przez Anatanasa Smetonę i Augustinasa Voldemarasa nastąpił wzrost nastrojów nacjonalistycznych. Posunięcia odwetowe rządu polskiego wobec mniejszości litewskiej oraz popieranie opozycji na Litwie doprowadziły do zgłoszenia na forum Ligi Narodów formalnej skargi o przygotowywanie agresji.

10.12.1927 - na tajnym posiedzeniu Rady Ligi Piłsudski kategorycznie zażądał od premiera litewskiego jednoznacznego określenia, czy między oboma państwami jest pokój, czy wojna.

Starcie zakończyło się przyjęciem rezolucji podkreślającej, konieczność pokojowego regulowania napięć w drodze dwustronnych pertraktacji.

Polska inicjatywa o wyrzeczeniu się wojny no forum ligi narodów -> klęska - przyjęto zapis nie odbiegający od statutowego o wyrzeczeniu się wojny napastniczej.

Koncepcja stała się podstawą podpisanego w 1928 paktu Brianda-Kellogga, potępiającego wojnę jako metodę rozwiązywania konfliktów między państwami, zaakceptowanego przez ponad 60 państw. Oprócz tego podpisaliśmy protokół Litwinowa (1929). (osłabienie napięć w stosunkach polsko-radzieckich).

01.1930 - Francja niezależnie od gwarancji lokarneńskich podejmuje decyzję o budowie linii Maginota.

01.1932 - parafowanie układu,

25.07.1932 - podpisanie w Moskwie polsko-radzieckiego paktu o nieagresji:

Na 3 lata wyrzeczenie się siły w rozwiązywaniu konfliktów, nie przystępowanie do układów wymierzonych przeciwko drugiej stornie, nieudzielania pomocy agresorowi w wypadku ataku na drugą stronę.

03.07.1933 - (swoiste uzupełnienie paktu) - podpisanie w Londynie przez sąsiadów ZSRR układu precyzującego pojęcie „agresora” , „agresji”, „napaść”. Napaść - nie tylko wypowiedzenie wojny, ale także najazd zbrojny bez jej wypowiedzenia, popieranie strony która wojnę wypowiedziała lub wspieranie akcji dywersyjno-partyzanckich prowadzonych na terytorium innego państwa. Takiej agresji nie mogły usprawiedliwiać żadne przesłanki natury ideologicznej, politycznej, wojskowej czy gospodarczej.

Polska i ZSRR zdecydowanie przeciwstawiły się Paktowi Czterech. (został podpisany, ale nie wszedł życie)

01.07.1931 - senat gdański wypowiedział polskiej flocie wojennej prawa używania portu

15.06.1932 - do Gdańska, na zaproszenie wysokiego komisarza ligi narodów zawinęły 3 brytyjskie okręty wojenne oraz kontrtorpedowiec „Wicher” pełniący rolę gospodarza. :D

Dowódca otrzymał rozkaz ostrzelania budynku senatu w razie wrogiej demonstracji władz.

W 08.1932 umowa została odnowiona

03.1933 - senat WMG wypowiedział umowę o wspólnocie polsko-gdańskiej policji portowej. W odpowiedzi zwiększyliśmy stan garnizonu na Westerplatte. Następnie wycofanie kompanii i przywrócenie umowy.

26.01.1934 - podpisanie w Berlinie 10. letniej polsko-niemieckiej deklaracji o niestosowaniu przemocy. Zamknięcie wojny celnej.

13-15.02.1934 - pierwsza wizyta kapitalistycznego ministra w ZSRR (Beck) przedłużenie paktu o nieagresji na 10 lat.

Ochłodzenie stosunków z Francją, po podpisaniu paktu z Niemcami.

13.09.1934 - deklaracja Becka, o zakończeniu współpracy Polski z organizacjami międzynarodowymi w kwestiach związanych z realizowaniem małego traktatu wersalskiego.

3. OSTATNIE LATA II RZECZYPOSPOLITEJ

3.1 DEKOMPOZYCJA OBOZY SANACYJNEGO

12.05.1935 - śmierć Józefa Piłsudskiego w Belwederze

23.04.1937 - ustawa ustanawiająca 11.11 świętem Niepodległości

12/13.05.1935 - rozdział ludzi na zajmowane przez Piłsudskiego stanowiska.

GISZ - Rydz-Śmigły, minister spraw wojskowych - Tadeusz Kasprzycki,

08.07.2935 - uchwalenie ordynacji wyborczej (wyłonienie reprezentacji ogółu obywateli), wybory większościowe, 208 posłów, 96 senatorów. 104 dwumandatowe okręgi. Cenzus 24 i 30 lat,

Dobór kandydatów na posłów:

Przez zgromadzenie okręgowe, na czele komisarze wyznaczeni przez ministra MSW. Uczestniczyli również: przedst.. samorządu terytorialnego (rad powiatowych, miejskich, gminnych), gospodarczego (izb rolniczych, przemysłowo-handlowych, rzemieślniczych), zawodowego (izb lekarskich, adwokackich, notarialnych, zrzeszeń technicznych), organizacji zawodowych (związków zawodowych pracowników fizycznych i umysłowych) i kobiecych (Ligi kobiet) oraz szkół wyższych (o ile istniały).

Do wprowadzenia osoby potrzebne było 500 potwierdzonych notarialnie podpisów. Wysuwane kandydatury były głosowane, liczba głosów decydowała o miejscu na liście, na liście powinny być przynajmniej 4 nazwiska.

Aby wejść do sejmu należało otrzymać przynajmniej 10 tyś głosów. Jeżeli nie, wybory w okręgu powtarzano i jeśli znowu nie, mandat(y) pozostawał(y) woln(y/e). W sejmie było tylko 205 posłów. (3 zabrakło). Nie było instytucji zastępców. Wybory uzupełniające dopiero po redukcji składu o 10%.

SENAT

96 senatorów, 1/3 z nominacji

Cenzus 30 i 40 lat

Wybory dwustopniowe. Prawo wyborcze dla niektórych grup obywateli. (za zasługi osobiste (order Orła Białego, Odrodzenia Polski, Virtuti Militari, Krzyża lub Medalu Niepodległości, Krzyża Walecznych, Krzyża Zasługi), absolwenci szkół wyższych lub średnich, szkołę wojskową a także posiadali stopień oficerski. Osoby z zaufaniem publicznym (zasiadających w ciałach pochodzących z wyboru). Prawo wyborcze pozostało dla ok. 2% ludności dotychczas uprawnionej.

W czasie prawyborów wyłaniano delegatów, którzy na posiedzeniach kolegiów wojewódzkich wybierali od 2 do 6 senatorów ( w zależności od rozmiarów województwa i liczby uprawnionych do głosowania).

Wybory 08 i 15.09.1935

Opozycja nawoływała do bojkotowania wyborów, mniejszości nie zbojkotowały wyborów.

SEJM

Frekwencja: 45,9%

Niemcy - brak

Białorusini, Rosjanie, Czesi - 1

Żydzi - 3

Ukraińcy - 19

Polacy - 181 osób, z czego znaczna większość po raz pierwszy w sejmie

Wybory były nie na partie, tylko na nazwiska.

SENAT

Prawybory (25.08.1935) 62,4% uprawnionych

15.09.1935 - posiedzenia kolegiów wojewódzkich (100%)

04.10.1935 - pierwsze posiedzenie parlamentu IV kadencji

12.10.1935 - dymisja Sławka

13.10.1935 - powołanie gabinetu Mariana Zyndram-Kościałkowskiego

Podziały w obozie sanacyjnym na: grupę zamkową (Mościcki) i grupę GISZ (Rydz-Śmigły). Osobne miejsce zajmował Beck, który silnie kierował MSZ z nadania Piłsudskiego.

13.05.1936 - dymisja gabinetu Kościałkowskiego, powołanie rządu ze Sławoj-Składkowskim na czele. Osoby w rządzie desygnowane przez prezydenta: gen. Tadeusz Kasprzycki, Juliusz Ulrych, Witold Grabowski, desygnowane przez GISZ: Wojciech Świętosławski, Emil Kaliński, Marian Zyndram-Kościałkowski, Eugeniusz Kwiatkowski (v-ce premier i minister skarbu).

15.05.1936 - posiedzenie gabinetu wraz z Rydzem-Śmigłym

13.07.1936 - okólnik Składkowskiego - stwierdzający, że zgodnie z wolą prezydenta generał Rydz-Śmigły ma być szanowany i traktowany jako pierwsza osoba po prezydencie.

10.11.1936 - awans Rydza-Śmigłego z gen. Dywizji na generała broni i tego samego dnia - marszałka

19.03.1937 - Mościcki powołując się na ustny testament Piłsudskiego uznaje Rydza-Śmigłego swoim następcą i apeluje o traktowanie go Wodzem Narodu

3.2 POWSTANIE OBOZU ZJEDNOCZENIA NARODOWEGO I WYBORY 1938

29.06.1936 - Nowosielce - przedstawienie Śmigłemu uchwalonych przed manifestacją rezolucji, w których domagano się zmiany konstytucji i ordynacji oraz powrotu więźniów brzeskich.

05.1936 - Śmigły zapowiada utworzenie nowej organizacji na miejsce BBWR

21.07.1937 - ogłoszenie deklaracji ideowej Obozu Zjednoczenia Narodowego

- podkreślenie prymatu interesów państwa nad jednostką,

- silna ekspozycja roli armii i naczelnego dowódcy(Śmigły),

- zwiększenie obronności państwa,

- potępienie komunizmu,

- akcentowanie wyjątkowego znaczenia kościoła katolickiego,

- gwarancja tolerancji dla innych religii,

- akceptacja ekonomicznego zwalczania ludności żydowskiej,

- konieczność jednoczenia się społeczeństwa (przeciwko partiom politycznym)

(ideowy plagiat stronnictwa narodowego) !!

ORGANIZACJA

Na zasadzie hierarchiczno-wojskowej, na czele szef w gestii którego leżały wszystkie decyzje personalne, organem wykonawczym szef sztabu. Instytucją doradczą Rada Naczelna. Organizacja budowana dwutorowo: ogniwami terytorialnymi były obwody dostosowane do granic administracyjnych, a ponadto miały istnieć sektory: miejski, wiejski, robotniczy i młodzieżowy, dbające o rozwój organizacji w poszczególnych środowiskach. Sektor miejski kierowany przez Stefana Starzyńskiego i wiejski (Andrzej Galic (Galica?)). Robotniczy - Leopold Tomaszkiewicz. Funkcję sektora młodzieżowego pełnił Związek Młodej Polski. (powołany 23.07.1937) kierowany przez Jerzego Rutkowskiego (powiązania z falangą), później przez mjr Edmunda Galianta.

Na czele OZN płk Adam Koc, od 1938 St. Skwarczyński, a od 02.09.1939 płk Zygmunt Wenda.

Członkostwo indywidualne lub zbiorowe.

Ugrupowania, które przystąpiły: Zjednoczenie Pracy Miast i Wsi (Związek Działaczy społecznych od 1935), rozłamowcy z SL pochodzący z dawnego „wyzwolenia”, Związek Młodych Narodowców, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Społeczne, Federacja Polskich Związków Obrońców Ojczyzny, Związek Strzelecki, ZHP.

KONFLIKT WAWELSKI

06.1937 - metropolita krakowski Adam Sapieha poleca przenieść zwłoki Piłsudskiego z krypty Św. Leonarda do krypty Srebrnych Dzwonów. Po dwóch tygodniach konflikt został zażegnany

10.1937 - powołanie w Warszawie Klubu Demokratycznego

06.1938 - śmierć Cara, wybór na marszałka sejmu Sławka

06 i 13.11.1938 - wybory do parlamentu V kadencji. Opozycja ponownie bojkotuje

OZN obrał drogę haseł nacjonalistycznych,

WYBORY

SEJM

Frekwencja 67,1%

Do sejmu wprowadzono prawie wyłącznie działaczy OZN, usunięto Sławka,

SENAT

Frekwencja 70%

Pierwsza sesja: 28.11.1938 otwarta przez Skwarczyńskiego

Marszałek sejmu: Wacław Makowski

02.05.1939 - samobójstwo Sławka

22.11.1938 - dekret prezydencki o rozwiązaniu zrzeszeń wolnomularskich

21.11.1938 - dekret o nowym prawie prasowym

Od końca 1938 przeprowadzano pięcioprzymiotnikowe wybory samorządowe

Propozycje opozycji utworzenia rządu Oborny narodowej nie znalazły realizacji, ale rozbudowano współdziałanie władz, społeczeństwa i opozycji

Gromadzenie pieniędzy na Fundusz Obrony Narodowej, składki społeczne na sprzęt dla armii,

Od końca 1938 masowe uchwały popierające jednoczące działania rządu.

03.1939 - utworzenie społecznego komitetu subskrypcyjnego Pożyczki Obrony Przeciwlotniczej (włączył się nawet Witos)

3.3 PRZEOBRAŻENIA W UGRUPOWANIACH OPOZYCYJNYCH

1935 - opanowanie SN przez „młodych”,

1937 - dwie grupy w SN: pragmatycy wokół Bieleckiego nie wykluczający możliwości porozumienia z sanacją, druga bezkompromisowi ideowcy pod dowództwem Jędrzeja Giertycha (błe) i Kazimierza Kowalskiego odrzucający możliwość porozumienia.

Rosły wpływy pragmatyków. 06.1939 - Bielecki obejmuje funkcję prezesa Stronnictwa

22/23.06.1936 - marsz na Myślenice zorganizowany i prowadzony przez Adama Doboszyńskiego. Akacja mająca być zaczątkiem „rewolucji narodowej”, wymierzona przeciwko Żydom

02.1936 - spotkanie w siedzibie Paderewskiego w Riond-Bosson w Morges Sikorskiego, Witosa, Hallera. Opracowano komunikat Frontu Morges:

- konieczność zjednoczenia narodu we wspólnym wysiłku dla opanowania obecnego kryzysu,

Dołączyli Korfanty, Popiel, Januszajtis

Doprowadzili do zjednoczenia stronnictw centrowych.

10.09.1937 - połączenie PSChD i NPR, powstanie Stronnictwa Pracy, przyłączył się również Związek Hallerczyków

Prezesem został Korfanty (na emigracji, w zastępstwie Popiel),na czele Rady Naczelnej Haller

14.07.1935 - uchwała SL o bojkocie wyborów

08.08.1935 - część członków Rady Naczelnej wystąpiło z SL ( z byłego wyzwolenia i SCh) na znak protestu przeciwko uchwale kongresu (rozłamowcy utworzyli Kadrę byłych działaczy Stronnictwa Chłopskiego („kadzichłopy”) wchłonięci w 1937 przez OZN)

12.1935 - nowy statut Stronnictwa, Witos prezesem (w zastępstwie Rataj),:

- agraryzm, nienaruszalność prywatności i własności, potępianie kapitalizmu, wywłaszczenie wielkiej własności ziemskiej bez odszkodowania, tworzenie przynajmniej kilkunastohektarowych gospodarstw, uspołecznienie banków i dużych zakładów przemysłowych, przywrócenie ustroju parlamentarno-demokratycznego, demokratycznej ordynacji wyborczej, utworzenie rządu cieszącego się poparciem społeczeństwa i odpowiedzialnego przed parlamentem.

15.08.1936 - pierwsze obchody święta Czynu Chłopskiego (w rocznicę bitwy warszawskiej)

04.04.1937 - planowane obchody rocznicy bitwy pod Racławicami (odwołanie przez władze z uwagi na planowane przez organizacje antysanacyjne rozruchy)

Wydarzenia pod Racławicami przesądziły o dziesięciodniowym (16-25.08.1937) strajku chłopskim (demonstracja antysanacyjna, sprawdzian sprawności SL) wstrzymanie dostaw żywności do miast i zaniechanie zakupu artykułów przemysłowych. Domagano się przywrócenia demokratycznych metod rządzenia, zmiany ordynacji i konstytucji, powrotu emigrantów brzeskich.

Rok 1936 - krwawa (czarna) wiosna - rozpoczęcie stosowania nowego typu strajków - strajki okupacyjne (bardzo zdecydowane interwencje policji)

Po brutalnym usunięciu załogi „Semperitu” w Krakowie (21/22.03.1936) proklamowano na 23 marca jednodniowy strajk powszechny, połączony z masowym wiecem po którym zorganizowano pochód kierujący się do centrum miasta. Pod urzędem wojewódzkim policja użyła broni, zginęło 8 osób.

14.04 - w czasie rozpraszania demonstracji bezrobotnych we Lwowie zginęła 1 osoba, w czasie pogrzebu dwa dni później zginęło 13 osób

31.01-02.02.1937 - XXIV kongres PPS w Radomiu. Nowy program:

Dążenie do utworzenia Polskiej Rzeczpospolitej Socjalistycznej, uspołecznienie zakładów przemysłowych, banków i instytucji kredytowych, zmonopolizowania handlu zagranicznego, gospodarka planowa, konieczność wywłaszczenia bez odszkodowania wielkich majątków ziemskich, prywatnych i kościelnych.

Zarząd: Zygmunt Żuławski (przewodniczący Rady Naczelnej), Tomasz Arciszewski (przewodniczący CKW), Kazimierz Pużak ( sekretarz generalny CKW)

05.1936 - definitywne odrzucenie przez PPS możliwości współdziałania z komunistami

3.4 POLITYKA NARODOWŚCIOWA W LATACH 30.

UKRAIŃCY

12.1935 - utworzenie międzyministerialnego Komitetu do Spraw Narodowościowych

Poszerzaniu wpływów polskich miała służyć akacja polonizacyjna, oraz próby pogłębiania różnic między poszczególnymi grupami ludności ukraińskiej

Zainicjowanie w 1936 ruchu szlachty zagrodowej

Na terenach wschodnich prowadzono akcję wyburzania teoretycznie nieczynnych (praktycznie czynnych) cerkwi

Zaognieniu stosunków polsko-ukraińskich sprzyjało podkreślanie odrębności Bojków, Hucułów, Łemków

1933 -rozłam w UNDO, powstał Front Jedności Narodowej (Dmytro Palijiw) wzorce faszystowskie, odcinali się od terroryzmu.

BIAŁORUSINI

Stopniowa likwidacja szkół i instytucji kulturalnych.

Likwidacja legalnych ekspozytur komunistów „Hromady” i „Zmahannie”

1936 - chadecja zmienia nazwę na Białoruskie Zjednoczenie Ludowe

NIEMCY

Redukcja szkolnictwa niemieckiego, tendencyjnie przeprowadzana reforma rolna,

Hitleryzacja niektórych polskich organizacji: Zjednoczenie Niemieckie w Wielkopolsce i na Pomorzu, Niemiecki Związek Ludowy na Górnym Śląsku, Niemieckie Stowarzyszenie Ludowe.

1931 - powstanie Partii Młodoniemieckiej (JdP) w Bielsku na bazie Stowarzyszenia Narodowo-Socjalistycznego (hitleryzm)

ŻYDZI

Wprowadzanie paragrafu aryjskiego eliminującego Żydów,

Forsowana przez narodowców „walka o stragan” tj., eliminacja Żydów z życia ekonomicznego (II poł. lat 30.)

Najmocniejsze wystąpienia antyżydowskie: Grodno (07.05.1935), Przytyk (09.03.1936), Mińsk Mazowiecki (01.06.1936), Brześć nad Bugiem (13.05.1937), Częstochowa (21.06.1937).

27.03.1936- ustawa ograniczająca ubój rytualny

1935 - powołanie Nowej Organizacji Syjonistycznej

3.5 POLITYKA NAKRĘCANIA KONIUNKTURY

Kwiatkowski - czteroletni plan inwestycyjny (07.1936 - 06.1940) równolegle do 6. letniego palny modernizacji sił zbrojnych

Plan realizowany rekami ludzi bezrobotnych, budowanie infrastruktury, inwestycje nie produkujące na potrzeby rynku, zwiększenie potencjału obronnego, umocnienie podstaw rozbudowy przemysłu, aktywizację niegdyś ważnych Okręgów Przemysłowych (np. Staropolski)

Od wiosny 1937 - początek forsowania koncepcji „trójkąta bezpieczeństwa” na południu - COP (Centralny Okręg Przemysłowy) na terenach województw: wschodniego krakowskiego, zachodniego lwowskiego, zachodniego lubelskiego, południowego kieleckiego.

Podział na 3 rejony: A - surowcowy - kieleckie, B - aprowizacyjny - Lubelszczyzna, C - przetwórczy - krakowskie i lwowskie. Najważniejsza część w widłach Wisły i Sanu, centrum - Sandomierz. Obejmował 15% terytorium zamieszkiwanego przez 18% ludności.

Obiekty COPu:

Elektrownie w Rożnowie(wodna), Stalowej Woli i Mościcach (cieplne), Stalowa Wola (huta, fabryka armat), zakłady silników lotniczych, reflektorów przeciwlotniczych, obrabiarek (Rzeszów), syntetyczny kauczuk i opony (Dębica), magnezu(Bliżyn), celuloza(Niedomice), amunicja(Kraśnik), broni CKM(Sanok), samolotów(Mielec).

Rozbudowano Państwowe Wytwórnie Uzbrojenia w Starachowicach i Radomiu., Państwową Wytwórnię Prochów i Materiałów Kruszących w Pionkach. Rozpoczęcie budowy fabryki samochodów ciężarowych(Lublin), walcownia miedzi i aluminium (Dębica), wytwórnia aparatów telefonicznych (Poniatowa)

COP - najważniejszy element plany 4. letniego (zrealizowany o rok szybciej)

W 12.1938 Kwiatkowski zaprezentował plan piętnastoletni (do 1954) podzielony na 5 trzyletnich okresów, w którym każdy zajmowałby się innym istotnym problemem

1 i 2 - modernizacja armii i inwestycje motoryzacyjno-komunikacyjne

3 - modernizacja rolnictwa, rozwój handlu, rozbudowa oświaty, głownie wiejskiej

4 - urbanizacja kraju i tworzenie nowych miejsc pracy

5 - ujednolicenie państwa, zatarcie granic między Polską A i B

3.6 DYLEMIATY POLITYKI ZAGRANICZNEJ 1935 -1939

Generalną zasadą po zawarciu paktów o nieagresji było utrzymywanie „równej odległości” między Berlinem a Moskwą.

01.1935 - wizytujący Polskę Herman Goering zaproponował zawarcie tajnego układu, który ustalałby na wschodzie strefy zainteresowań obu państw. (dla Polski Ukraina i Ew. Litwa)

Pojawiały się również sugestie stworzenia wspólnego bloku radzieckiego

Odrzucenie propozycji przystąpienia do paktu antykominternowskiego (1936/37 - ukł. Międzynarodowy skupiający państwa prowadzące politykę antykomunistyczną, tzn ograniczanie wpływów ZSRR)

05.11.1937 - układ polsko-niemiecki o mniejszościach narodowych (po wygaśnięciu konwencji górnośląskiej) równorzędny status, obowiązek pełnej lojalności wobec państwa, nie prowadzenie polityki dyskryminacyjnej, gwarancja swobodnego rozwoju kulturalnego, używania własnego języka w szkolnictwie, zakładania organizacji i stowarzyszeń.

Pakt wschodni (wschodnie Locarno)

Próby zbliżenia z Francją, przybycie francuskiego MSZ Jeana Louisa Barthou (04.1934) - próba współpracy w ramach paktu wschodniego (Polska, Niemcy, ZSRR, Czechosłowacja i inne kraje bałtyckie miałyby uznać oficjalnie swoje granice, zapewnić pomoc w przypadku agresji, i zobowiązać się do niepopierania agresora. Istonym elementem układ francusko - radziecki, który gwarantowałby układy reńskie z 1925.

08.10.1934 - zamordowanie Barthou, upadek koncepcji

02.1936 - zawarcie układu francusko-radzieckiego. Efektem było wypowiedzenie przez Niemcy paktów reńskich i remilitaryzacja Nadrenii (03.1936). Inne pogwałcenia traktatu wersalskiego: wprowadzenie obowiązku służby wojskowej,

08/09.1936 - wizyta Edwarda Rydza-Śmigłego we Francji

Podpisanie 06.09.1936 w Rambouillet umowy o pożyczce w wysokości 2,6 mln franków na dozbrojenie armii.

NAWIĄZANIE STOSUNKÓW Z LITWĄ

Wykorzystanie incydentu granicznego, podczas którego zginął żołnierz.

17.03.1938 - (5 dni po wkroczeniu oddziałów Wehrmachtu do Austrii) Polska wystosowała ultimatum do Litwy, domagając się natychmiastowego nawiązania stosunków dyplomatycznych (pośrednio oznaczało to uznanie granic)

Towarzyszyły temu manifestacje pod hasłem: Wodzu, prowadź na Kowno!

Litwa podjęła stosunki, mimo, jak się później okazało, nieuzasadnionych obaw.

POLSKA I CZECHOSŁOWACJA

Lato 1938 - sugestia Pragi nawiązania bliższych stosunków z Polską ( na korzystnych warunkach) (panowało przekonanie, że Czechosłowacji nie da się uratować)

Gdy mocarstwa zdecydowały o przyłączeniu Sudetów do Niemiec, Polska wystosowała 12. godzinne ultimatum, domagając się zwrotu Zaolzia.

02.10.1938 - Polska zajęła sporne terytorium

11.1938 - wymuszenie przez Polskę zwrotu Spisza i Orawy

24.10.1938 - niemiecka propozycja „globalnego” rozwiązania problemów: przyłączenie Gdańska do Rzeszy z pozostawieniem Polsce specjalnych uprawnień, eksterytorialna autostrada, wielotorowa linia kolejowa przez Pomorze Gdańskie, gwarancja dla istniejących granic, poparcie polskich dążeń do uzyskania granicy z Węgrami, przedłużenie układu o nieagresji na 25 lat. (Niemcy jeszcze kilka razy ponawiali te propozycje)

UKŁAD MONACHIJSKI

Coś rodzaju nowego ładu wersalskiego, ale przy pełnej akceptacji Niemiec deklarujących pełne zaspokojenie potrzeb terytorialnych.

03.1939 - rozbiór Czechosłowacji, utworzenie Protektoratu Czech i Moraw, roztoczenie opieki nad nowopowstałą Słowacją, aneksja Kłajpedy narzucenie Rumunii porozumienia uzależniającego od Niemiec.

NA DRODZE DO WOJNY

31.03.1939 - oficjalne ogłoszenie przez Chamberlaina gwarancji dla Polski w razie konieczności obrony niepodległości.

Zaznaczył, iż Francja zajmuje podobne stanowisko.

Kilka dni później jednostronne gwarancje zostały zastąpione układami bilateralnymi.

13.04.1939 - przypomnienie prezydenta Francji o układach sojuszniczych

28.04.1939 - przemówienie Hitlera w Reichstagu, wypowiedzenie wielu traktatów międzynarodowych, w tym o nieagresji z Polską z 1934.

05.05.1939 - słynne wystąpienie Becka w sejmie: ponowne odrzucenie propozycji Hitlera i podkreślenie gotowości do wojny.

04.1939 - pożyczka militarna od Francji

08.08.1939 - pożyczka od Wlk. Brytanii

19.05.1939 - doprecyzowanie zasad pomocy militarnej ze strony Francji (wejście w życie uzależnione od konwencji politycznej, której nie podpisano do czasu wojny).

Do maja Wlk. Brytania zobowiązała się do udzielenia pomocy lotniczej.

23.08.1939 - pakt Ribbentrop - Mołotow - rozstrzyganie kwestii spornych na drodze pokojowej (oraz tajne protokoły: strefy wpływów państw w Europie:

ZSRR(Estonia, Łotwa, Besarabia, RP na wschód od linii Pisy, Narwi, Wisły i Sanu)

Tego samego dnia zaakceptowano dyrektywy w sprawie ataku na Polskę wyznaczające datę na 26.08.1939

25.08.1939 - sojuszniczy układ polsko - brytyjski: WB zobowiązywała się do udzielenia Polsce na wypadek konfliktu wszelkiej pomocy i poparcia będącej w jej mocy.

Jednocześnie Mussolini poinformował Hitlera, że Włochy nie są gotowe do wojny i nie przystąpią do niej przed 1942 rokiem

Hitler przesunął inwazję o kilka dni, ale i tak doszło do kilku incydentów granicznych (m.in. słynny o mosty śląskie na Zaolziu)

27.08.1939 - niemiecka propozycja zawarcia porozumienia z Wlk. Brytanią za cenę uregulowania spraw Gdańska, Pomorza i niemieckich roszczeń kolonialnych.

30.08.1939 - ultimatum dla Polski (nigdy nie doręczone), zawierało 16 punktów, od których zrealizowania zależało utrzymanie pokoju (przyjęcie oznaczało bezwarunkową kapitulację).

29.08.1939 - ogłoszenie powszechnej mobilizacji w Polsce (odroczenie o 1 dzień pod naciskiem Francji i WLk. Brytanii)

01.09.1939 - 4:45 - pancernik „Schleswig-Holstein” rozpoczął ostrzeliwanie polskiej składnicy tranzytowej na Westerplatte.

4. II WOJNA ŚWIATOWA

4.1 KAMPANIA WREŚNIOWA :D

Przygotowania niemieckie rozpoczęły się w 04.1939, gdy Beck podpisywał gwarancje z Wlk. Brytanią.

Plan agresji na Polskę: „Fall Weiss”: skoordynowane działania lotnictwa i wojsk pancernych zmierzające do okrążenia Warszawy od dwóch stron zamknięcie jej.

Grupa „Północ” (3. i 4. armia) pod dowództwem von Bocka z Prus Wschodnich i Pomorza Środkowego

Grupa „Południe” (8. 10. - 14 armia) pod dowództwem von Rundstedta - rozcięcie wojskami pancernymi polskiego frontu w kierunku na Warszawę oraz, przez Karpaty, dotarcie do Sanu.

Od końca marca przygotowywano plany obrony Polski.

Wzdłuż granicy z Prusami rozmieszczono:

- Samodzielna Grupę Operacyjną „Narew” - gen. Czesław Młot-Fijałkowski

- Armia „Modlin” - gen. Emil Przedrzymirski-Krukowicz

Pomorze Gdańskie:

- Armia „Pomorze” - Gen. Władysław Bortnowski

Granica zachodnia:

- Armia „Poznań” - gen. Tadeusz Kutrzeba

- Armia „Łódź” - gen. Juliusz Rómmel

- Armia „Kraków” - na Śląsku - gen. Antoni Szyling. Najsilniejsza, miała wycofywać się najpóźniej.

Na południu:

- Armia „Karpaty” - gen. Kazimierz Fabrycy

Odwody:

- Armia „Prusy” - gen. Stefan Dąb-Biernacki

- grupa operacyjna „Wyszków”

- grupa operacyjna „Kutno”

- grupa operacyjna „Tarnów”

Główną rolę spełniała armia „Prusy” koncentrowana na przewidywanej linii natarcia.

Lotnictwo podporządkowane pod poszczególne armie nie stanowiło osobnych sił, pod Naczelnego Wodza były podporządkowane brygady: bombowa i myśliwska. Całością dowodził Naczelny Wódz.

Główna linia oporu od Puszczy Augustowskiej Biebrzą, Bug-Narwią, Wisłą do ujścia Brdy, Chojnice, Bydgoszcz, Żnin, linię Noteci i Warty do Śląska, Żywca i Karpat. Po niepomyślnej obronie wycofanie się na linię Narwi Wisły i Sanu (linia ostatecznego oporu).

Polska:

38 dywizji piechoty,

11 brygad kawalerii,

2 brygady pancerno motorowe,

3 brygady piechoty górskiej

Jednostki Obrony Narodowej

(poniższe definicje są nieobowiązkowe do egzaminu, zamieszczam, żeby się połapać o co chodzi w budowie armii)

[ armia - Jednostka organizacyjna wojska - związek operacyjny, składający się z kilku dywizji i innych związków taktycznych.]

[dywizja - to podstawowy związek taktyczny różnych rodzajów sił zbrojnych (5-15 tys żołnierzy) składający się zazwyczaj z pułków lub brygad różnych rodzajów wojsk (typowych dla danego rodzaju sił zbrojnych) przeznaczonych do prowadzenia walki oraz oddziałów i samodzielnych pododdziałów przeznaczonych do zabezpieczenia bojowego działań, zapewnienia zaopatrzenia materiałowego i utrzymania w gotowości bojowej sprzętu technicznego jednostek dywizyjnych. Rozróżnia się m.in. dywizję artylerii, dywizję artylerii przeciwlotniczej, dywizję kawalerii powietrznej, dywizję lotniczą, dywizję obrony powietrznej kraju, dywizję pancerną, dywizję piechoty, dywizję powietrznodesantową, dywizję zmechanizowaną.]

[brygada - to najmniejszy związek taktyczny stanowiący w wielu armiach podstawową jednostkę bojową wojsk lądowych o wielkości pośredniej między pułkiem a dywizją. Dzieli się na pułki lub bataliony. Występuje również w innych rodzajach sił zbrojnych]

[pułk - Pułk to taktyczny oddział wojskowy, samodzielna jednostka w różnych rodzajach wojsk (3-5 batalionów); z zasady w składzie brygady lub dywizji.]

[batalion - jednostka organizacyjna wojska, mniejsza od pułku / brygady ok. 700 żołnierzy.]

[brane z wikipedii]

[DP - dywizja pancerna]

[DPiechoty - dywizja piechoty]

[SGO - samodzielna grupa operacyjna]

Niemcy rzucili ok. 1,5 mln żołnierzy, 2,5 tys czołgów, 1390 samolotów.

Polska: ok. 1 mln żołnierzy,

Niemcy zaatakowali bez formalnego wypowiedzenia wojny wzdłuż całej granicy, wcześniej dokonując wielu prowokacji granicznych i akcji dywersyjnych na swoim terenie (udając oddziały polskie).

Rzekome zajęcie przez Polaków radiostacji w Gliwicach i nadanie z niej antyniemieckiej audycji.

7 dni oporu składnicy na Westerplatte - mjr Henryk Sucharski i kpt. Franciszek Dąbrowski

01. września

Pierwszy dzień Oborny przyniósł skuteczny opór. Zacięte walki pod Mławą z dywizją pancerną „Kempf”, pod Krojantami skuteczna szarża ułanów, pod Mokrą Wołyńska Brygada Kawalerii powstrzymała natarcie 4. DP (dywizji pancernej).

Pod Częstochową 7 DPiechoty) walczyła z 3 dywizjami niemieckimi

Polska 10 Brygada Pancerno-motorowa w rejonie Chabówki i Jordanowa dowodzona przez płk Dypl. ST. Maczka skutecznie opóźniała marsz korpusu pancernego.

01.09.1939 - odezwa Naczelnego Wodza do żołnierzy

Prowadzenie przez Niemcy wojny totalnej, również dywersji.

03/05.09.1939 - obrona Katowic przez ludność cywilną

02.09.1939 - przełamanie polskich linii obrony. Odwrót ze Śląska, początek rozbicia armii „Pomorze” w rejonie Borów Tucholskich

19.09.1939 - zdobycie przez Niemców Kępy Oksywskiej, jedynym pozostałym punktem był Rejon Umocniony Hel.

Jeszcze przed wojną niszczyciele „Błyskawica” „Burza” „Grom” odpłynęły do portów brytyjskich.

Niszczyciel „Wicher” i stawiacz min „Gryf” zostały zatopione przez lotnictwo niemieckie.

3 polskie okręty podwodne internowano w Szwecji, 2 dopłynęły do Wielkiej Brytanii.(Słynna ucieczka ORP „Orzeł”, który uciekł z internowania Tallinie i bez map i uzbrojenia opuścił Bałtyk.

03.09

Rozbicie polskiej 7DPiechoty, powstała luka między armiami „Kraków” i „Łódź” w którą wszedł XIV niemiecki korpus pancerny z 10. armii.

04.09 przegrana walka przez armię „Modlin”, odsłonięcie dojścia na Warszawę

06.09.1939 - zajęcie Krakowa

05/06.09.1939 - rozkaz Wodza do odwrotu na linię Wisła - San.

04.09.1939 - utworzenie na linii środkowej Wisły armii „Lublin” gen Tadeusza Piskorza

03.09.1939 - wypowiedzenie wojny Niemcom prze WLk. Brytanię i Francję, opóźniło to agresję sowiecką, a także prawdopodobnie powstrzymało agresję litewską i węgierską.

12.09.1939 - posiedzenie Rady Najwyższej Sprzymierzonych w Abbeville - mocarstwa zachodnie nie są w stanie udzielić Polsce skutecznej pomocy wojskowej. (Polski nie powiadomiono, ZSRR jakoś się dowiedziało );]

06.09.1939 - Niemcy forsują Narew pod Różanem rozdzielając armię „Modlin” i SGO

08/09.09.1939 - przekroczenie przez Niemców Bugu

09.09.1939 - XIX Korpus Pancerny Hainza Guderiana stoczył pod Wizną całodzienną bitwę o bunkry w dolinie Narwi. (samobójcza śmierć polskiego dowódcy kpt. Raginisa) i skierował się na Brześć nad Bugiem (zmiana planów niemieckich)

12 i 13.09.1939 - rozbicie przez Guderiana SGO „Narew”

05.09.1939 - rozbicie 19. DPiechoty broniącej Piotrkowa i 13.DPiechoty zajmującej pozycje w Tomaszowie Mazowieckim

07.09.1939 - droga do Warszawy otwarta, początek paniki

08.09.1939 - uderzenie na Warszawę 4DP

Odparcie działań niemieckich przez gen Waleriana Czumę oraz komisarycznego prezydenta miasta Stefana Starzyńskiego

Gen. Thomme (po opuszczeniu przez dowódcę) - doprowadza oddziały armii „Lodź” do twierdzy Modlin. Armia „Prusy” porzucona przez dowódcę.

Jedynie armia „Kraków” w miarę cało dotarła za linię Sanu.

Gen Kutrzeba zaatakował odsłoniętą flankę niemieckiej 8 armii.

Opracowany przez Śmigłego 10 i 11.09 1939 plan miał obejmować obronę obszaru od Włodzimierza Wołyńskiego przez Tomaszów Lubelski na południe od Karpat. Reorganizacja armii: utworzenie dwóch grup: Kazimierza Sosnkowskiego z armii :Kraków” i „Karpaty” mająca bronić Małopolski Wschodniej i gen. Dęba-Biernackiego z armii: „Modlin” i SGO „Narew” mająca ułatwiać zajmowanie pozycji grupie Sosnkowskiego.

09.09.1939 - początek bitwy nad Bzurą, uderzenie 3 polskich dywizji (początek największej bitwy kampanii wrześniowej), do 13.09. sukcesy polskie

14.09 polki szturm na Skierniewice i Łowicz, aby wojska Kutrzeby i Boronowskiego mogły przedostać się do Warszawy.

Niepowodzenie uderzenia na Skierniewice.

16.09.1939 - III faza bitwy: planowane polskie uderzenie przełamujące pod Sochaczewem (Niemcy uderzyli wcześniej). Ściągnęli 19 dywizji. Zginęło 3 polskich generałów: Bołtuć, Grzmot-Skotnicki, Władysław Bortnowski dostał się do niewoli. Do Warszawy przedarł się gen. Kutrzeba.

10.09.1939 - opanowanie przez Niemców przyczółków na Sanie

12.09.1939 - początek ciężkich walk o Lwów. Próba odsieczy Lwowa przez Sosnkowskiego zakończyła się niepowodzeniem (pomimo rozbicia SS Germania 15/16.09.1939 w rejonie Mużyłowic)

13.09.1939 - polecenie Naczelnego Wodza kierowania Siudo Małopolski Wschodniej na tzw. Przyczółek rumuński na linii Dniestru i Stryja.

Śmigły liczył, że zgodnie z umową, Francuzi rozpoczną natarcie 16.09 na zachodzie.

17.09.1939 - agresja ZSRR - zastępca ludowego komisarza spraw zagranicznych poinformował ambasadora RP w Moskwie, Wacława Grzybowskiego, że działania wojenne wykazały, iż państwo polskie i jego rząd przestały faktycznie istnieć, dlatego tracą moc traktaty polsko-radzieckie , wobec czego strona radziecka czuje się w obowiązku wziąć w opiekę narodu zachodniej Ukrainy i Białorusi.

Swoje zaangażowanie ZSRR uzależniła od zdobycia Warszawy przez Niemców

Polska zaniechała oficjalnego oświadczenia o stanie wojny z ZSRR (prawdopodobnie pod naciskiem aliantów).

17.09.1939 - dyrektywa Wodza dla Warszawy i Modlina wzywająca do stawiania oporu aż do wyczerpania amunicji, wszystkim oddziałom rozkaz wycofywania się na Węgry albo do Rumunii, na walkę sowietami zezwalał tylko w razie ich ataku lub prób rozbrajania.

17/18.09.1939 - rząd RP przekracza granicę z Rumunią, podobnie Sztab Generalny

Fronty sowieckie:

- komandarm Michała Kowalowa (Białoruski) - 15 DPiechoty i 7 brygad pancernych

- komandarm Siemion Timoszenko - (Ukraiński) - 16DPiechoty i kawalerii oraz 8 brygad pancernych

Starcia polsko-sowieckie trwały do początku października. Walki o Wilno 18/19.09.1939,

20/21.09.1939 - ciężkie starcia w Grodnie

22.09.1939 - bitwa pod Kodziowicami (zgrupowanie gen. Przeździeckiego) gdzie 101 pułk ułanów walczył z pancernym odziałem armii czerwonej. W odwecie za straty zamordowali dowódcę okręgu „Grodno” gen. Józefa Olszynę-Wilczyńskiego

22.09.1939 - poddanie Lwowa

23.09.1939 - „Prawda” zamieszcza mapkę podziału stref wpływów w Polsce

22/26.09.1939 - bitwa pod Tomaszowem Lubelskim

27.09.1939 - rozbicie w rejonie Krukienic k. Sambora Grupie Operacyjnej Kawalerii gen. Andersa

25.09.1939 - terrorystyczne(?) bombardowanie Warszawy i rozpoczęcie szturmu generalnego

28.09.1939 - kapitulacja Warszawy

29.09.1939 - kapitulacja Modlina

02.10.1939 - kapitulacja Helu

02/05.10.1939 - ostatni bój polskich oddziałów - kpt. Kleeberg pod Kockiem (SGO „Polesie”)

Później działała już tylko partyzantka, np. pod dowództwem mjr Henryka Dobrzańskiego „Hubala” na kielecczyźnie.

Poległo ok. 67 000 żołnierzy, 134 000 zostało rannych, ok. 500 000 w niewoli. (tylko bilans z Niemcami)

Za oddziałami najeźdźców posuwały się oddziały z jednej strony SS, a z drugiej NKWD, dokonujące czystek i morderstw.

4.2 DZIAŁALNOŚĆ WŁADZ POLSKICH NA OBCZYŹNIE W LATACH 1939 - 1941

01.09.1939 - wprowadzenie przez Mościckiego stanu wojennego

04.09.1939 - początek ewakuacji władz państwowych

07.09.1039 - premier Składkowski przenosi się do Łucka, większość rządu przebywała w Krzemieńcu, prezydent w Ołyce, a Rydz-Śmigły w Brześciu nad Bugiem razem z Beckiem.

Od 15.09.1939 - prezydent w Śniatyniem, rząd w Kosowie a Śmigły w Kołomyi.

Rząd Rumunii zadeklarował przyjęcie polskich władz nieoficjalnie, co zostało odebrane jako zgoda na tranzyt. Granicę przekroczono w nocy 17/18.09.1939 przez most na Czeremoszu w Kutach. Zaskoczeniem było internowanie. W tej sytuacji reprezentantami Polski stali się ambasadorowie w Wlk. Brytanii (Edward Raczyński), Francji (Juliusz Łukasiewicz) i Włoszech (Bolesław Wieniawa-Długoszewski). Łącznikiem z prezydentem został ambasador w Bukareszcie (Roger Raczyński).

Do Paryża w tym czasie dotarła opozycja (Stroński, Sikorski).

25.09.1939 - prezydent na następcę wyznacza Wieniawę-Długoszewskiego (zrezygnował w związku z protestami)

30.09.1939 - prezydentem zostaje Władysław Raczkiewicz

01.10.1939 - premierem Sikorski, objął również resort spraw wojskowych i sprawiedliwości. V-ce premier Stroński, MSZ Zaleski, minister skarbu Koc.

Sikorski uzyskał od Raczkiewicza zobowiązanie o wykonywaniu prerogatyw wyłącznie z porozumieniem z premierem.

30.11.1939 - powtórzenie publiczne zobowiązania Raczkiewicz (umowa paryska)

09.12.1939 - powołanie Rady Narodowej (później Rady Narodowej RP) złożona z 22 osób reprezentujących stronnictwa popierające rząd.

23.01.1940 - pierwsze posiedzenie Rady (przewodniczącym Paderewski, v-ce Mikołajczyk (SL), Liebermann (PPS) i Bielecki (SN)

Instytucja doradcza prezydenta, składanie wniosków i interpelacji pod adresem rządu.

12.1939 - powołanie NIK (prezesem Tadeusz Tomaszewski (PPS))

Od 22.11.1939 - Angers - siedziba rządu

Ważniejsze polskie instytucje wojskowe - hotel „Regina” w Paryżu

Organizacje polityczne:

Ludowcy:

Najpierw jako Grupa Zagraniczna, następnie Komitet Zagraniczny (przewodniczący Mikołajczyk)

Narodowcy:

Pod koniec 1939 powstał Komitet Polityczny SN, na czele z Bieleckim

Socjaliści:

1939/1940 - Komitet Zagraniczny PPS (Herman Lieberman)

SP - Karol Popiel, ksiądz Zygmunt Kaczyński, Józef Haller

09.09.1939 - podpisanie polsko-francuskiej umowy o formowaniu we Francji polskich oddziałów

28.09.1939 - dowódcą oddziałów we Francji zostaje Sikorski

07.11.1939 - Sikorski zostaje Naczelnym Wodzem (organem wykonawczym Sztab Naczelnego Wodza)

Słaba pozycja Polski jako alianta.

04.1940 - dopuszczenie polskiego przedstawiciela do udziału w posiedzeniu Międzyalianckiego Komitetu Wojskowego oraz jednorazowe uczestnictwo Sikorskiego w posiedzeniu Najwyższej Rady Wojennej.

Polskie cele wojenne były nie w pełni akceptowane przez aliantów:

- pełna integralność i suwerenność w granicach z sierpnia 1939

11/12.10.1939 - I wizyta Zaleskiego w Londynie

Propozycja Anglii: federacja polsko-czechosłowacko-węgierska, polsko-radziecka granica jako linia Curzona.

To samo usłyszał Sikorski podczas wizyty w Londynie w poł. Listopada 1939

18.12.1939 - wypowiedź Sikorskiego na temat powojennego ustroju państwa (na gruncie kultury i zasad chrześcijańskich, demokratyczne, sprawiedliwe społecznie(gospodarczo), współistnienie z lojalnymi mniejszościami narodowymi)

10.10.1939 - Rada Ministrów powołuje komisję mającą badać przyczyny klęski wrześniowej (przewodniczącym Haller, członkami Stroński, Ładoś, Modelski)

02.01.1940 - projekt uchwały o postawieniu przed Trybunał Stanu Śmigłego, Składkowskiego, Becka i Kasprzyckiego jako winni nie przygotowania Polski do wojny i odpowiedzialni za klęskę. (oddalone przez Sikorskiego)

29.05.1940 - utworzenie kolejnej stronniczej komisji do zbadania kampanii wrześniowej (01.09.1940 opublikowała tendencyjny i zafałszowany raport)

Sosnkowski został zastępcą prezydenta.

18.11.1939 - umowa brytyjska o organizowaniu polskiej marynarki

04.01.1940 - podpisaniu umów regulujących status wojska polskiego we Francji

Taktycznie miało podlegać dowódcom francuskim,

Najwcześniej zorganizowano:

- 1. Dywizję Grenadierów; płk Dypl. Bronisław Duch

- 2. Dywizja Strzelców Pieszych; gen. Bronisław Prugar-Kettling

Istotniejsze jednostki:

- 10. Brygada Kawalerii Pancernej gen. Stanisława Maczka

- Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich (w Syrii) płk dypl. Stanisława Kopańskiego

W lotnictwie ukończono tworzenie:

- 1. Dywizjon Myśliwski „Warszawski”

- 2. Dywizjon Myśliwski „Krakowsko-Poznański”

05.1940 - pod Narvikiem walczyła polska 1. Brygada Strzelców Podhalańskich.

W Norwegii zatopiono ORP Orzeł (OP), i niszczyciel Grom.

10.05.1940 - atak na Francję

17/18.06.1940 - 1. Dywizja Grenadierów walczy pod Lagarde

21.06.1940 - rozwiązanie 2. Dywizji Strzelców Pieszych w obliczu okrążenia przez Niemców, która 18/19.06.1940 stoczyła bitwę w rejonie Belfortu.

16.06.1940 - zdobycie miasteczka Montbard przez Dywizję gen. Maczka

11-17.06.1940 - prezydent i rząd utracił kontakt z Sikorskim, władze opuściły Angers i przeniosły się Libourne koło Bordeaux

18.06.1940 - na zaproszenie Churchilla Sikorski leci do Londynu (omówienie ewakuacji władz i wojska polskiego do Anglii).

Raczyński wręcza lordowi Halifaxowi postulat utworzenia na terenie ZSRR 300. tysięcznej armii polskiej. (ostatecznie wycofanie memoriału)

Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich przeszła w Palestynie pod dowództwo brytyjskie.

Polskie złoto pozostało we Francuskiej Afryce Zachodniej. ;]

08.07.1940 - otwarty list Juliusza Łukasiewicza oskarżający Sikorskiego o zmarnowanie całego dorobku polskiego we Francji

18.07.1940 - odwołanie przez prezydenta Sikorskiego z funkcji premiera, mianowanie Zaleskiego( nie przyjął, Sikorski pozostał premierem)

05.08.1940 - podpisanie polsko0brytyjskiej umowy wojskowej, określające status i zasady kredytowania Polskich Sił Zbrojnych

10.07.1940 - początek Bitwy o Anglię

Łącznie w Anglii powstało 13 polskich dywizjonów myśliwskich i bombowych

Najsławniejsze: Dywizjon 303 (Polacy zniszczyli 203 maszyny na 1733 strącone, 13 strąceń por. Witold Urbanowicz).

Niszczyciel „Piorun” uczestniczył w zatopieniu „Bismarcka”

Koncepcja konfederacji polsko-czechosłowackiej:

Polacy nie chcieli rezygnować z nabytków terytorialnych kosztem Czechosłowacji, dzielił stosunek do ZSRR,

11.11.1940 - deklaracja woli wejścia w bliższe związki polityczne i gospodarcze

31.01.1941 - powołanie mieszanego komitety koordynacyjnego dla dopracowania koncepcji

23.01.1942 - podpisanie deklaracji o zasadach wspólnego związku (Sikorski - Benesz):

- wspólna polityka zagraniczna, wojskowa, ekonomiczna i społeczna,

03.06.1943 - ostatnie posiedzenie komitetu koordynacyjnego

24.03. - 09.05. 1941 - wizyta Sikorskiego w Ameryce - celem rekrutowania ludzi do PSZ (fiasko)

4.3 POLITYKA OKUPANTÓW WOBEC POLSKI W LATACH 1939-1941

28/29.09.1939 - podpisanie niemiecko-sowieckiego układzie o granicach i przyjaźni - korekta podziału stref wpływów z 23.08 - przesunięcie z linii Wisły na Pisę, Narew, Bug i San. Włączenie Litwy w radziecką strefę wpływów.

IV rozbiór Polski:

- niemiecka okupacja - 187 000 km2

- radziecka okupacja - 192 000 km2

- litewska okupacja - 8 000 km2

- słowacka okupacja - 752 km2

08.10.1939 - przyłączenie do Niemiec na mocy zarządzenia Hitlera województw: pomorskiego, poznańskiego, śląskiego, części: białostockiego, warszawskiego, łódzkiego, kieleckiego i krakowskiego. (ok. 92 tyś km2, 10 mln osób)

Powstały dwa nowe okręgi niemieckie : Kraj Warty (namiestnikiem Artur Greiser) i Gdańsk-Prusy Zachodnie (Albert Forster).

Tereny, które nie znalazły się w tych okręgach przyłączono do prowincji Śląskiej oraz do Prus Wschodnich.

Celem było wyniszczenie polskiego „elementu przywódczego” i germanizacja.

Stosowano również wysiedlenia do GG (Generalnego Gubernatorstwa).

Na terenach anektowanych zlikwidowano wszystkie polskie instytucje społeczne, kulturalne i gospodarcze. Zamknięto wszystkie polskie szkoły, większość personelu wymordowano. Konfiskowano dobra kultury.

Od 08.1941 na ziemiach polskich pozostał tylko 1 biskup (Walenty Dymek) w domowym areszcie w Poznaniu.

04.03.1941 - wprowadzenie rozporządzenia dotyczącego niemieckiej listy narodowej (Volksliste) podział na 4 kategorie: 1 i 2 -> ludność niemiecka dzielona za względu na stopień zaangażowania w działalność proniemiecką przed wojną. 3 i 4 ludność polska rokująca nadzieję na zasymilowanie oraz Kaszubów, Mazurów i górali.

Na ziemiach włączonych do Rzeszy największe getto utworzono w Łodzi (ok. 200 tyś)

Pozostałe tereny przekształcono dekretem z 12.10.1939 w Generalne Gubernatorstwo. (oddzielone od Rzeszy normalną granicą) siedzibą Kraków (gubernatorem Hans Frank, siedziba na Wawelu). Na czele urzędu Generalnego Gubernatorstwa ( w budynku Akademii Górniczej) stał Josef Buehler. Obszar podzielono na 4 dystrykty: krakowski, radomski, lubelski i warszawski. Frank był częściowo uzależniony od Hermana Goeringa (gospodarczo) i Heinricha Himmlera (polityki ludnościowej).

Niemieckie struktury policyjne:

Pion porządkowy - „Orpo”

Pion bezpieczeństwa - „Sipo”

Orpo: policja ochronna (Schupo), żandarmeria, policja kolejowa, leśna, pocztowa, przemysłowa. Podlegała im także policja polska (tzw. Granatowa) oraz ukraińska.

W poszczególnych dystryktach działały okręgowe urzędy bezpieczeństwa (Sipo) (różne od policji), w których kluczową rolę spełniał wydział IV (Gestapo) (tajna policja państwowa) zajmująca się zwalczaniem polskiego podziemia politycznego i wojskowego oraz Kripo (policja kryminalna).

Całością działań Orpo i Sipo kierował Friedrich Wilhelm Kruger, wyższy dowódca SS i policji w GG.

06.11.1939 - „Sonderaktion Krakau” - podstępne aresztowanie 183 profesorów UJ i AG i wywiezienie do obozu Sachsenhausen. (od 02.1940 zaczęto ich zwalniać) (zginęło 19 profesorów)

11.11.1939 - podobna akcja na KUL (aresztowano 14 profesorów)

27.12.1939 - rozstrzelanie w Wawrze 100 osób za zabicie 2 żołnierzy

14.04.1940 - zamordowano w Józefowie 191 osób za zabicie rodziny osadnika niemieckiego.

05.1940 - rozpoczęcie przez Niemców akcji AB (eksterminacja elit i osób uznanych za niebezpieczne)

Rozstrzelanie w Palmirach Macieja Rataja, Mieczysława Niedziałkowskiego, Janusza Kusocińskiego.

1940 - początek budowy obozów koncentracyjnych

14.06.1940 - pierwszy transport więźniów do Oświęcimia (Auschwitz) ( z Tarnowa)

11.1941- założenie obozu na Majdanku (początkowo dla jeńców sowieckich), w 04. 1942 przekształcony w obóz koncentracyjny

Za autorytet moralny i de facto przywódcę polskiego kościoła w GG uznano Adama Stefana Sapiehę, metropolitę krakowskiego.

05.11.1940 - decyzja o likwidacji wszystkich z wyjątkiem krakowskiego i sandomierskiego seminarium.

Pius XII nie zdobył się na potępienie zbrodni niemieckich i wyrażenie słów pociechy dla narodu polskiego. Krytyka papiestwa dotyczyła również łamania konkordatu

W GG zlikwidowano wszystkie polskie instytucje naukowe, społeczne i kulturalne. Pozostawiono PCK i OSP. Zezwolono na działanie Stołecznego Komitetu Samopomocy Społecznej, który w 03.1941 przejęła Rada Główna Opiekuńcza.

Likwidacja polskiego szkolnictwa wyższego i średniego, zakazanie nauczania historii.

Niemiecka prasa polskojęzyczna (gadzinowa) miała charakter propagandowy. Ok. 40 tytułów. m.in. Goniec Krakowski, Nowy Kurier Warszawski.

Zakaz posiadania radia pod groźbą kary śmierci.

Burzono pomniki: grunwaldzki, Mickiewicza i Kościuszki w Krakowie, Chopina i Kilińskiego w Warszawie, ważniejszym ulicom nadawano nowe niemieckie nazwy.

W GG obowiązek pracy dla ludzi 18 -60 lat.

05.1940 - utworzenie służby budowlanej

12.1939 - utworzenie Banku Emisyjnego, na czele Feliks Młynarski

01.1940 - wprowadzenie kartek na żywność i artykuły powszechnego użytku

Ukraińcy mogli prowadzić działalność kulturową i sportową (rozbudzanie antagonizmów między ludnością).

1940 - na terenie GG powstał autokefaliczny Kościół Prawosławny na czele z metropolitą Dionizym

12.1939 - nakaz noszenia gwiazdy Dawida przez każdego żyda powyżej 10 lat

05.1940 - powołanie Żydowskiej Samopomocy Społecznej

Organizowanie dla Żydów gett, pierwsze w Piotrkowie T. od 10.1939, największe we 09.1940 w Warszawie.

01.10.1939 - decyzja KC WKP (b) o wyborach w zachodniej Ukrainie i Białorusi

22.10.1939 - wybory na kresach wschodnich (oczywiście wygrali partyjniacy radzieccy)

26/28.10.1939 - Zgromadzenie Ukraińskie we Lwowie

28/30.10.1939 - Zgromadzenie Białoruskie w Białymstoku

Na obu entuzjastycznie przyjęto propozycję przyłączenia tych terenów do odpowiednich republik radzieckich

Rada Najwyższa ZSRR 01 i 02.11.1939 - przychyliła się do próśb o włączenie tych terenów do ZSRR.

Po włączeniu terenów do USSR I BSSR ujednolicono administrację i podzieloną ją na 11 obwodów, sowietyzacja szkół itp.

Parcelacja wielkiej własności ziemskiej, na części gruntów utworzono sowchozy. Z kolektywizacją wstrzymano się do roku 1940.

04.1940 - wprowadzenie przymusowych dostaw zbóż, ziemniaków i mięsa.

Nacjonalizacja zakładów pracy

01.10.1939 - likwidacja rent i emerytur

29.11.1939 - nadanie prze Radę najwyższą ZSRR obywatelstwa rosyjskiego osobom zameldowanym na terenach anektowanych dnia 01 i 02.11.1939

30.12.1939 - dekret o wydaniu paszportów (związanie z obowiązkową służbą wojskową)

Najgorszą sławą cieszyły się łagry w okolicy Magadanu.

I deportacja: 09/10.02.1940

II deportacja: 12/13.04.1940

28/29.06 - do końca 07.1940 III deportacja

05.1941 - IV deportacja (głównie na Litwie)

02.03.1940 - nakaz wysiedlenia ludności z byłej strefy przygranicznej z ZSRR

05.03.1940 - pismo Berii do Stalina z prośbą o zgodę na rozstrzelanie oficerów polskich skoncentrowanych w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie. (zatwierdzony tego samego dnia przez Biuro Polityczne KC WKP(b))

03.04.1940 - rozpoczęcie wywożenia więźniów z Kozielska do ośrodka wypoczynkowego NKWD w Katyniu. Akcja do połowy maja. Więźniów ze Starobielska mordowano w Charkowie, a ciała chowano w Piatichatkach, a jeńców z Ostaszkowa mordowanych w Kalininie chowano w Miednoje.

Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie przemianowano na Iwana Franki, likwidacja wydziału teologicznego.

10.1940 - przewiezienie do Małachowki pod Moskwą w celu stworzenia polskiej dywizji z ppłk Zygmuntem Berlingiem na czele.

Na przywódcę polskich komunistów wyrastała Wanda Wasilewska

09.1939 - zajęcie Wileńszczyzny przez Armię Czerwoną

27.10.1939 - przekazanie miasta władzom litewskim

Brutalna lituanizacja. Likwidacja U. Stefana Batorego

03.08.1940 - przyjęcie Litwy do ZSRR

4.4 ROZWÓJ KONSPIRACJI WOJSKOWEJ I POLITYCZNEJ NA ZIEMIACH POLSKICH W LATACH 1939 - 1941. KSZTAŁTOWANIE SIĘ POLSKI PODZIEMNEJ

„Im słoneczko wyżej, tym Sikorski bliżej” ;)

Konspiracja na ziemiach niemieckich:

Na ziemiach wcielonych bezpośrednio do rzeszy było stosunkowo trudno utrzymać konspirację, dlatego też dłuższy okres czasu przetrwało niewiele organizacji:

- związana z narodowcami, działająca w Wielkopolsce kierowana przez księdza Józefa Prądzyńskiego „Ojczyzna”

- na Pomorzu Tajna Organizacja Wojskowa „Gryf Kaszubski”

W ZSRR było gorzej, NKWD działało skutecznie i przyczyniło się do rozbicia wszystkich grup konspiracyjnych.

21/22.01.1940 - w Czortkowie próba wywołania powstania

Podstawą dywersji były tworzone przez II Oddział Sztabu Głównego WP siatki dywersji:

- Organizacja Orła Białego na Śląsku, w Krakowskiem, Lubelskiem, Kieleckiem, Warszawskiem.

- „Jędrusie” - w Sandomierskiem

- od 17.09.1939 - Pogotowie Obywatelskie w Stanisławowie (Tajna Organizacja Wojskowa)

27.09.1939 - podziemna działalność ZHP („Szare Szeregi”)

- istotna rola KOP [powstały na bazie KOP zdemobilizowanego przez Rosjan](Komitet Obywatelsko-Patriotyczny) lub znany jako Komenda Obrońców Polski. (organ prasowy: „Polska żyje” na terenach okupacji niemieckiej)

Działalność wywiadowcza:

- „Muszkieterzy,

- Polska niepodległa,

- Tajna Armia Polska,

- Związek Czynu Zbrojnego.

- najważniejsza Służba Zwycięstwu Polsce.

„Służba Zwycięstwa Polsce”

Inicjatorem: Michał Karaszewicz - Tokarzewski, zgodę otrzymał od Rómmla,

27.09.1939 - powstała jedyna organizacja posiadająca mandat władz RP

Zorganizowana na zasadzie komendy głównej i dowództw wojewódzkich. Do końca 1939 powołano je w Warszawie, Krakowie, Kielcach, Łodzi i Lublinie.

Skłonił do współpracy działaczy dawnej opozycji : Rataja, Pużaka, Korbońskiego, Niedziałkowskiego, Nowodworskiego, Michałowicza. Utworzyli oni przy SZP Radę Główną Obrony Narodowej (Rada Główna Polityczna przewodniczący Niedziałkowski, był drugim zastępca Tokarzewskiego). Szefem Sztabu został płk dypl. Stefan Rowecki.

Działania emigracji:

03.10.1939 - Aleksander Ładoś został odpowiedzialny za cywilne prace w kraju, w 12.1939 zastąpiony przez Kota

08.11.1939 - Sikorski powołał Komitet Ministrów do Spraw Kraju (od 01.1940 Komitet dla Spraw Kraju) przewodniczącym został Sosnkowski

Sosnkowski 13.11.1939 mianowany Komendantem Głównym Związku Walki Czynnej (miała zastąpić SZP).

Krak miał dzielić się na 6 niezależnych oddziałów (Warszawa, Białystok, Lwów, Kraków, Poznań, Toruń) otrzymujący rozkazy bezpośrednio z Paryża.

16.01.1940 - Przywódcą ZWZ na terenie okupacji niemieckiej został Rowecki (używający pseudonimu Rakoń)

Komendantem ZWZ na terenie okupacji sowieckiej został Karaszewicz-Tokarzewski

30.11.1940 - Sosnkowski powołał na komendanta głównego ZWZ Stefana Roweckiego i ustanowił Warszawę siedzibą Komendy Głównej

16.01.1940 - instrukcja zgodnie z którą tylko ZWZ stanowi część składową Sił Zbrojnych RP podległą przez Komendanta Głównego Naczelnemu Wodzowi Wojsk Polskich. (wszystkie niepodporządkowanie organizacje stały się bojówkami paramilitarnymi)

STRUKTURA ZWZ

Cały kraj podzielony na okręgi, będące odpowiednikami województw, te dzieliły się na obwody (powiaty)a najniższym ogniwem były placówki obejmujące maximum kilka gmin.

Wojskowo najniższy szczebel stanowił pluton (50 żołnierzy), będący podstawa obliczania stanu organizacji. Później utworzono inspektoraty obejmujące kilka obwodów, stały się pośrednim szczebel między obwodami i okręgami. Najwyższą formą organizacyjną były teoretycznie obszary, składające się z kilku okręgów, ale jako forma organizacyjna utrzymały się one tylko na niektórych terenach (warszawskie, lwowskie, obszar zachodni) a na innych były organizowane i rozwiązywane w zależności od określonych potrzeb. Podobnie wyglądała sytuacja podokręgów.

ZWZ powstała jako organizacja kadrowa, ale już 01.09.1940 posiadała 2190 plutonów. Organizacja była bardzo dobrze zorganizowana w GG.

CZASOPISMA PODZIEMNE

W 1939 - 30 tytułów,

1940 - ponad 200

1941 - ok. 290

1942 - ok. 380

1943 - ok. 500

1944 - ok. 600

Najważniejszy był „Biuletyn Informacyjny” wydawany przez ZWZ, a następnie przez AK jako tygodnik (w czasie powstania dziennik), redaktorem był Aleksander Kamiński.

Nadawała również od września 1939 BBC po polsku

W ramach BIP (biuro informacji i propagandy) Komendy Głównej ZWZ Akcja „N” polegająca na wydawaniu i kolportowaniu ulotek i pisemek mających sprawiać wrażenie, iż są głosem niemieckiej opozycji, a także druków, pozornie oficjalnych, ośmieszających władze okupacyjne.

Działania antyokupacyjne:

- zrywanie napisów i flag hitlerowskich,

- malowanie haseł antyniemieckich,

- wykolejanie transportów z wojskiem i zaopatrzeniem,

- wysadzanie mostów kolejowych,

12.1940 - powołanie w ramach Szarych Szeregów Organizację Małego Sabotażu „Wawer” z Aleksandrem Kamińskim na czele

Działalność „Wawra” została wpleciona w ramy organizacyjne z chwila powołania przez Roweckiego w 04.1940 Związku Odwetu na czele z mjr Franciszkiem Niepokólczyckim

(pełna autonomia w ramach ZWZ).

Sabotaże przemysły wojennego, podpalaniu magazynów i transportów kolejowych oraz na działaniach poza terenem Polski.

Również terror wobec zdrajców - 03.1941 - zastrzelenie w Warszawie aktora Igora Syma

Jesień 1940 - w ramach BIP KG ZWZ powstało Kierownictwo Walki Cywilnej na czele którego od 04.1941 stał Stefan Korboński - kształtowanie w społeczeństwie postaw i zachowań patriotycznych

16.04.1940 - Komitet Ministrów dla Spraw Kraju uchwalił powołanie dwóch rodzajów sądów kapturowych: przy ZWZ dla przestępców wojskowych oraz przy okręgowych delegatach rządów dla cywili (od wyroków przysługiwało odwołanie)

12.1942 - powołano zamiast sądów kapturowych Cywilne i Wojskowe Sądy Specjalne. W przypadku szczególnego zagrożenia istniała możliwość wykonania wyroku śmierci ex post sankcjonowanego przez sąd.

Po klęsce Francji głównym zadaniem ZWZ było przygotowanie powstania powszechnego na wypadek klęski Niemiec.

05.02.1941 - pierwszy plan powstania wysłany do Londynu: w razie klęski Niemiec spowodowanej przez aliantów, atak powstania na GG, po otrzymaniu wsparcia od PSZ atak na zachód

26.02.1940 - przy ZWZ ukształtował się Polityczny Komitet Porozumiewawczy: Pużak (PPS-WRN), Korboński (SL), Dębski (SN), Rowecki. Przewodniczącym Pużak „Bazyli”.

(główny reprezentant sił politycznych podziemia (w przeciwieństwie do CKON))

18.06.1940 - pismo Sosnkowskiego do Roweckiego - konieczność współdziałania z PKP w sprawach istotnych

W 07.1940 do PKP przystąpiło SP (Franciszek Kwieciński). Koniec formowania politycznego zaplecza. Powstanie tzw. „Grubej czwórki” - odpowiednik Rady Narodowej

06.1940 - do Warszawy przybywa Tymczasowy Delegat Rządu - płk Jan Skorobohaty - Jakubowski (emigracja wyznawała swój prymat w decydowaniu o administracji cywilnej w Polsce - 3 delegatów)

Emisariusz uległ namowom i wziął udział w powołaniu 03.07.1940 Zbiorowej Delegatury Rządu w składzie PKP, Rowecki, Skorobohaty. Działała do 13.09, później wrócono do odrębności ZWZ i PKP.

02.12.1940 - Sikorski mianuje Cyryla Ratajskiego Delegatem Rządu dla GG , Adolfa Bnińskiego dla ziem niemieckich,

1942 - prawne usankcjonowanie istnienia jednego delegata - Ratajskiego (po aresztowaniu Bnińskiego)

Usankcjonowanie trójczłonowego Polskiego Państwa Podziemnego: ZWZ, PKP i administracja cywilna (delegatura rządu).

1939/40 - odtworzenie wszystkich ważniejszych partii politycznych z końca II RP

Skrajna prawica: ON-R ABC, (grupa „Szańca”: Salski, Nowicki, Iłłakowicz, Wawrzkowicz)

Powołała własną organizacją zbrojną: Związek Jaszczurczy z Władysławem Marcinkowskim

Nacjonaliści, wrogość mniejszościom, antyniemiecki,

(nie wspominam o Konferencji Narodu ani KPON) na emigracji

Narodowcy:

Najsilniejsze Stronnictwo Narodowe („kwadrat”)

13.10.1939 - wyłonienie Zarządu Głównego z Mieczysławem Trajdosem (prezes) i Witoldem Staniszkisem (zastępca).

Powołano Komendę Główną Organizacji Wojskowej SN, która w 1941 przyjęła nazwę Narodowa organizacja wojskowa. Na Czele Kozubowski, później Rokicki.

Organem prasowym „Walka”

05.1941 - aresztowania Staniszkisa, Trojadosa, Rybarskiego, Dębskiego.

Narodowo-Lodowa Organizacja Wojskowa (utworzona przez rozłamowych członków SN)

Na czele Karol Stojanowski.

Centroprawica:

Stronnictwo Pracy („Romb”)

Oparte na społecznej nauce kościoła. Wysiedlenie z Polski Niemców i żydów

Stronnictwo Ludowe („trójkąt”) („ROCH”)

Inspiratorem odtworzenia Maciej Rataj aresztowany 28.11.1939

Tymczasowe władze: Józef Niećko, Józef Grudziński, Maria Szczawińska.

Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego - na czele Maciej Rataj, później Osiecki.

Organ wojskowy: od 08.1940: Straż Chłopska „Chłostra” komendantem Franciszek Kamiński

Od wiosny 1941 coraz częściej używano nazwy Bataliony Chłopskie

Lewica:

28.09.1939 - zawieszenie działalności PPS w Warszawie

10.1939 - całkowite zawieszenie PPS

10.1939 - powołano nową organizację socjalistyczną:

Centralne Kierownictwo Ruchu Mas Pracujących Miast i Wsi - Wolność, Równość, Niepodległość. Przewodniczącym Arciszewski. Kryptonim partii: „Koło”

Stronnictwo Demokratyczne („Prostokąt”)

4.5 STOSUNKI POLSKO - SOWIECKIE NA TLE POLITYKI RZĄDU POLSKIEGO W LATACH 1941 - 1943

22.06.1941 - oferta Churchilla pomocy dla ZSRR

12.07.1941 - brytyjsko - radziecki układ sojuszniczy

04.071941 - Iwan Majski (ambasador ZSRR W Wlk. Brytanii) przekazał Anthonyemu Edenowi (MSZ) stanowisk swego rządu wobec Polski. (utworzenie Polski w granicach etnicznych z układu niemiecko-radzieckiego z 28.09.1939)

05.07.1941 - Sikorski podejmuje rozmowy z Majskim

Zapis o granicach: ZSRR uznaje traktaty z Niemcami w sprawie granic za niebyłe

15.07.1941 - ostatnie posiedzenie Rady Narodowej

25.07.1941 - dymisje Sosnkowskiego, zaleskiego, Seydy w związku z zapisem o granicach

(spór między Sikorskim i Sosnkowskim)

30.07.1941 - mimo braku pełnomocnictw od prezydenta Sikorski w obecności Churchilla i Edena podpisał układ polsko-sowiecki zwany układem Sikorski-Majski:

- ZSRR uznaje traktaty z Niemcami z roku 1939 dotyczące granic polskich za nieważne,

- przywrócenie stosunków dyplomatycznych,

- wymiana ambasadorów,

- utworzenie Armii Polskiej w ZSRR

- amnestia dla wszystkich obywateli polskich, którzy są obecnie pozbawieni wolności na terytorium ZSRR bądź jako jeńcy wojenni, bądź na innych dostatecznych podstawach.

30.07.1939 - nota rządu brytyjskiego, nie uznającego żadnych zmian terytorialnych dokonanych w Polsce od sierpnia 1939. (to nie jest gwarancja przedwojennych granic polski)

Kryzys w rządzie polskim po podpisaniu układu trwał do połowy sierpnia,

22.08.1941 - prezydent uznaje dymisję 3 ministrów (patrz wyżej)

Rekonstrukcja rządu: msz i ambasador w GB - Raczyński, Mikołajczyk MSW, Popiel (minister bez teki), Lieberman - sprawiedliwości.

24.02.1942 - pierwsze posiedzenie II Rady Narodowej RP złożonej z 31 osób (5 członków na partię)

08.1941 - misja wojskowa do ZSRR z gen. Szyszko-Bohuszem, aby negocjować polsko-radziecką umowę wojskową

14.08.1941 - podpisanie

- Armia Polska będzie stanowić część sił zbrojnych RP, w sprawach organizacyjnych i personalnych podporządkowana Naczelnemu wodzowi PSZ, który w porozumieniu z władzami radzieckimi wyznaczy dowódcę.

Jednostki zostaną wysłane na front po osiągnięciu pełnej sprawności bojowej, nie mniejsze niż dywizja, wykorzystane zgodnie z radzieckimi planami operacyjnymi.

06.08.1941 - dowódcą Armii Polskiej w ZSRR został gen. Władysław Anders

01.10.1941 - planowana data osiągnięcia gotowości bojowej przez polskie jednostki w ZSRR

Szefem sztabu Andersa został Leopold Okulicki, dowódcami dywizji Mieczysław Boruta-Spiechowicz i Michał Karaszewicz-Tokarzewski

Jednostki rozmieszczono na Powołżu, dowództwo w Buzułuku

04.09.1941 - do Moskwy przyjeżdża Kot, nowy Ambasador

23.08.1941 - sugestia Churchilla o przeniesieniu oddziałów polskich na Kaukaz (bliskość anglików)

02.12.1941 - wizyta Sikorskiego w Moskwie

- podniesienie stanu Armii Polskiej do 96 tyś

- przeniesienia Armii Polskiej do Azji środkowej

- zgoda na wyjazd 25 tyś specjalistów celem uzupełnienia kadr PSZ

04.12.1941- wspólna deklaracja polsko-sowiecka prowadzenia wojny do zwycięstwa i zniszczenia niemieckich napastników. (I inne słodkie deklaracje)

Zgoda ZSRR na utworzenie delegatur ambasady RP mających udzielać wsparcia przy tworzeniu ośrodków oświatowych i kulturowych.

24/30.03.1942 - wizyta Sikorskiego w USA

08.1941- początek nadawania przez ZSRR z radiostacji w Ufie im. Tadeusza Kościuszki propagandowych materiałów dla okupowanych przez Niemców terenów polskich

04.12.1941- aresztowanie pracowników polskiej ambasady w Kujbyszewie, Wiktora Altera i Henryka Erlicha (zginęli w radzieckich więzieniach)

09 i 17.01.1942 - polemika między polski i radzieckim MSZ na temat przynależności miast (Lwów, Stanisławów, Brześć)

25.02.1942 - zakończenie rozlokowywania oddziałów polskich w Azji

Dowództwo stacjonowało w Jangi-Jul

02.02.1942 Anders otrzymał rozkaz wysłania na front 5. Dywizji Piechoty, ale za zgodą Sikorskiego wyraził sprzeciw

06.03.1942 - poinformowanie Andersa o ograniczeniu dostaw żywności dla Armii Polskiej

08/12.1941 - obrona Tobruku przez Samodzielną Brygadę Strzelców Karpackich Stanisława Kopańskiego

25.02.1942 - rozkaz Naczelnego Wodza do sformowania 1. Dywizji Pancernej Gen. Stanisława Maczka

14.05.1942 - Mołotow w nocie do Kota stwierdzał, że nie widzi możliwości prowadzenia dalszego zaciągu do polskiego wojska.

26.07.1942 - pismo rządu ZSRR do Andersa ze zgodą na ewakuację oddziałów polskich

31.07.1942 - polsko-radziecka komisja ustaliła szczegóły ewakuacji ( w ciągu sierpnia)

Ewakuacją kierował Zygmunt Berling, który po ewakuacji zdezerterował i pozostał w ZSRR.

01.12.1942 - 10.01.1943 - III wizyta Sikorskiego w USA

Roosvelt popierał nienaruszalność granicy ryskiej (Edena informował o tym, że nie widzi problemów do skłonienia Polaków do zmiany stanowiska wobec granicy wschodniej)

Nowy ambasador Polski w Rosji - Tadeusz Romer.

19.01.1943 - władze ZSRR poinformowały stronę polską że wszyscy Polacy, którzy nabyli obywatelstwo rosyjskie w 11.1939 i w drodze wyjątku byli uznawani za Polaków do 08.1941 tracą to prawo

12/13.04.1943 - komunikat radia niemieckiego o odkryciu w lasku katyńskim pod Smoleńskiem grobów oficerów polskich.

16.04.1943 - prośba rządu polskiego do MCK o poprowadzenie śledztwa w tej sprawie. (tego samego dnia wniosek złożyli Niemcy)

25/26.04.1943 - sowieckie oświadczenie - „Okoliczność, że wroga kampania przeciwko ZSRR została rozpoczęta jednocześnie w prasie niemieckiej i polskiej i prowadzona jest w tej samej płaszczyźnie, nie pozostawia wątpliwości, że między wrogiem sprzymierzonych - Hitlerem, a rządem polskim istnieje kontakt i zmowa w prowadzeniu tej wrogiej kampanii […] obecny rząd polski, który stoczył się na drogę zmowy z rządem hitlerowskim, przerwał faktycznie sojusznicze stosunki z ZSRR oraz stanął na stanowisku stosunków wrogich wobec związku radzieckiego. Na podstawie tego wszystkiego rząd radziecki postanowił przerwać stosunki z rządem polskim.”

27/31.05.1943 - wizyta Sikorskiego w Egipcie

02/12.06.1943 - Sikorski wizytuje wojska na Bliskim Wschodzie (powołanie 2. Korpusu Polskiego z Andersem na czele)

04.07.1943 - katastrofa na Gibraltarze, ginie Sikorski

4.6 SYTUACJA LUDNOŚCI POD OKUPACJĄ NIEMIECKĄ NA ZIEMIACH POLSKICH W LATACH 1941 - 1944

30.06.1941- proklamacja odrodzenia ukraińskiej państwowości przez Radę Seniorów pod przewodnictwem Stepana Bandery.

Ukraińcy i Litwini poparli Niemców w walce z ZSRR.

08.1941 - z województwa lwowskiego, tarnopolskiego, stanisławowskiego utworzono dystrykt Galicja, włączony do Generalnego Gubernatorstwa, Przemyśl i Chyrów przyłączono do dystryktu Krakowskiego

Maksymalna eksploatacja materialna i gospodarcza zajmowanych terenów, jawna eksterminacja Żydów. Stosowanie zasady „dziel i rządź” (mniejszości narodowe kontra Polacy)

Pogromy Żydów były organizowane przez Niemców, jak również ludność tubylczą, która oskarżała ich o współpracę z sowietami.

Faworyzowanie Ukraińców kosztem Polaków, ( dostęp do edukacji, życie kulturalne, większe przydziały)

Apogeum współpracy ukraińsko-niemieckiej: 04.1943 - tworzenie grupy SS Galizien (Hałyczyna)

Komisariat Rzeszy Ukraina - współżycie polsko - ukraińskie poprawne, Ukraińcy również gnębieni przez Niemców

Komisariat Litwa - współpraca przeciwko Żydom i Polakom

Komisariat Białorusi - traktowanie Polaków jako głównych przeciwników, zakaz używanie języka polskiego, zakaz mieszanych małżeństw,

Kościół był instytucja legalną !! (metropolie lwowska i wileńska)lwowska: dystrykt Galicja i Wołyń; wileńska: reszta ziem posowieckich.

22.03.1942 - internowanie arcybiskupa Wilna Jałbrzykowskiego w klasztorze w Mariampolu, na jego miejsce mianowano Mecislovasa Reinysa.

08.1944 - powrót do Wilna Jałbrzykowskiego

03/04.07.1941 - zamordowano we Lwowie 43 osoby, w tym Tadeusza Boya-Żeleńskiego

26.07.1941 - rozstrzelanie na polecenie Himmlera Kazimierza Bartla

14.07 - 08.08.1943 niemiecka akcja antypartyzancka „Herman” - spalono 60 wiosek w Puszczy Nabolickiej

POWSTANIE UPA

Ruch kierowany przez Tarasa „Bulbę” Borowcia, przed wojną związany z organizacją petlurowską. Na pograniczu Polesia i Wołynia stworzył on tzw. Poleską Sicz i przystąpił do organizowania partyzantki walczącej z Sowietami i Niemcami. Oddziały nazwał Ukraińską Armią Powstańczą (UPA).

Później, po rozbiciu właściwej UPA nazwa została przejęta przez frakcję OUN „Bandery”, która zajęła ich miejsce.

3 cele: (powstanie po klęsce stalingradzkiej)

- unikać walk z Niemcami

- likwidować partyzantkę sowiecką

- likwidować Polaków.

21/22.04.1943 - zbiorowy mord UPA na Polakach w Jaworowej Dolinie

Fala mordów i terroru osiągnęła apogeum między 10 - 15.07.1943.

Najbardziej znana polska Samoobrona (nigdy nie zdobyta przez UPA) była w Przebrażu pod Łuckiem

02.1942 - powstanie w Nowym Targu komitetu Góralskiego kierowanego przez Wacława Krzeptowskiego do kierowania „narodem góralskim” (Goralenvolk)

11.1942 - masowe wysiedlenia Polaków i Ukraińców z Zamojszczyzny

01.11.1943 wprowadzenie przez Niemców norm przydziału żywności dla poszczególnych kategorii ludności w zależności od wykonywanej pracy.

Łamanie norm:

- obchodzenie zakazów podwyżki płac,

- zarobkowanie nielegalnym handlem,

- zwiększenie liczby pracujących w rodzinach,

- rozgałęzienie akcji opiekuńczych,

- wyprzedaż mienia ruchomego,

- rozpowszechnienie kradzieży,

Najuciążliwsze dla wsi były, poza nielegalnym ubojem, przymusowe wywózki na roboty do Niemiec.

Praca na fuchę, łapownictwo, „włoskie strajki”, brak szacunku dla prawa, wzrost pijaństwa i bimbrownictwa,

02.10.1943 - zarządzenie Franka o zwalczaniu zamachów na niemieckie dzieło odbudowy w GG. Kara śmierci za uchybianie ustawom, zarządzeniom lub dyspozycjom władz”, taka sama kara dla podżegaczy i pomocników, czyn usiłowany był traktowany jako dokonany.

01.02.1944 - udany zamach AK na Franza Kutscherę

Jedną z form germanizacji było przekazywanie polskich dzieci do rodzin niemieckich.

01.1942 - na konferencji w Wannsee pod Berlinem zapadła decyzja o „ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej” (usankcjonowanie polityki ludobójstwa)

Pierwszy obóz powstał 70km od Łodzi, we wsi Chełmno nad Nerem.

Akcja o kryptonimie „Reinhard” polegała na eksterminacji żydów w GG, na wykonawcę wyznaczono Odilo Globocnika.

Wiosna 1942- ukończenie obozów w Bełżcu i Sobiborze i rozpoczęto budowę w Treblince.

15.10.1941 - wprowadzenie kary śmierci dla żydów samowolnie opuszczających getta oraz dla ludzi ukrywających ich lub udzielających pomocy.

Od początku 1942 koncentracja ludności żydowskiej.

17.03.1942 - początek deportacji żydów do gett z GG (transport z Lublina do Bełżca, resztę do Majdanka)

30.05/08.06-1942 - transport z Krakowa do Bełżca

Pierwszy etap likwidacji getta warszawskiego:

- 21/22.07.1942 - otoczenie getta kordonem policji i wydanie zarządzenia o zasadach deportacji przez Judenrat, zobowiązany do dostarczania na Umschlagplatz 6-10 tyś ludzi dziennie.

23.07.1942 - prezes Judenrat Adam Czerniaków popełnił samobójstwo

-21.09.1942 - zakończenie I etapu akcji w getcie

Sierpień/wrzesień 1942 likwidacja gett w większości miast

28.07.1942 utworzenie w getcie warszawskim Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB), kierowanej przez Mordehaja Anielewicza. (jednym z zastępców był Marek Edelman)

Istniał również Żydowski Związek Wojskowy powołany przez Pawła Frenkla

18.01.1943 - wznowienie deportacji z getta warszawskiego. ŻOB uzyskała pomoc z AK, dzięki czemu stawiła skuteczny opór i wywózkę przerwano

Łącznik AK z gettem Arie Wilner.

19.04.1943 - ostateczna próba likwidacji getta przed oddziały Waffen SS wspierane przez lotnictwo i czołgi.

28.04.1943 - jeszcze obrona żydowska w kilku umocnionych punktach getta

08.05.1943 - znalezienie przez Niemców bunkra komendy ŻOB

16.05.1943 - symboliczne zakończenie pacyfikacji - wysadzenie synagogi przy ul. Tłomackie na polecenie Jurgena Stroopa

22.12.1942 - atak w Krakowie bojowników żydowskich na niemiecką kawiarnię ”Cyganeria”

Bunty w obozach zagłady:

Treblinka - 28.08.1943

Sobibór - 14.10.1943

Wkrótce zlikwidowano obozy w Bełżcu, Sobiborze i Treblince.

17.12.1942- potępienie przez rządy 12 państw zachodnich niemieckiej polityki zagłady

12.1942 - powstanie Rady Pomocy Żydom „Żegota” z Julianem Grobelnym (WRN)

4.7 PANORAMA POLSKIEGO ŻYCIA POLITYCZNEG I WOJSKOWEGO POD OKUPACJĄ. OPÓR I WALKA

Polscy Socjaliści - ugrupowanie powstałe 01.09.1941, znaczący działacze: Leszek Raabe, Adam Próchnik

05.08.1942 - Cyryl Ratajski ustępuje ze stanowiska Delegata Rządu na Kraj

17.09.1942 - miejsce Ratajskiego zajmuje Jan Piekałkiewicz

11.03.1943 - samobójstwo Szmula Zygielbojma

11.04.1943 - zwołanie II Krajowego Zjazdu PS, który powołał nową organizację - Robotniczą Partię Polskich Socjalistów na czele z Piotrem Gajewskim

Jesień 1943 - powstanie Naczelnego Komitetu Ludowego Zjednoczenia Stronnictw Demokratycznych i Socjalistycznych (przewodniczący Wacław Barcikowski)

W skład weszły: RPPS, Komenda Obrońców Polski, Polska Ludowa akcja Niepodległościowa, Polskie Stronnictwo Demokratyczne.

Formacją zbrojną Polska Armia Ludowa (Henryk Borucki)

02.1944 - przekształciło się po przyłączeniu kolejnych jednostek w Centralizację Stronnictw Demokratycznych, socjalistycznych i Syndykalistycznych, kierowaną przez Centralny Komitet Ludowy z Romualdem Millerem na czele.

W sierpniu 1944 powiązali się z komunistami

30.10.1941 - powrót do kraju Rydza-Śmigłego

08.1942 - powstaje Obóz Polski Walczącej z mjr Julianem Piaseckim

05.02.1943 - w obliczu zaostrzenia kontaktów z Moskwą Sikorski apeluje do podziemia politycznego o konsolidację i ujednolicenie stanowisk w kwestii polityki zagranicznej i spraw wewnętrznych

21.03.1943 - PKP przekształca się w Krajową Reprezentację Polityczną

15.08.1943- deklaracja KRP o bezkolizyjnej współpracy do czasu wyborów w wolnej Polsce

09.01.1944 - Delegat Rządu Na Kraj ogłosił dekret o utworzeniu Rady Jedności Narodowej, mającej zastąpić KRP, przewodniczącym został Pużak

(po 3 delegatów z „grubej czwórki” i po 1 z mniejszych stronnictw: Zjednoczenia Demokratycznego, „Racławic”, „Ojczyzny”, przedstawiciel Kościoła.

15.03.1944 -deklaracja programowa RJN „O co walczy naród polski”:

- sojusz z mocarstwami zachodnimi oraz Turcją,

- współpraca z krajami sprzymierzonymi,

- gotowość nawiązania przyjaznych stosunków z ZSRR „pod warunkiem uznania integralności przedwojennego terytorium RP oraz zasady nieingerowania w sprawy wewnętrzne”

- rozszerzenie granic o Prusy Wschodnie i do linii Odry,

- granica polsko-czechosłowacka zgodnie z umową z 05.11.1918,

- nawiązanie bliskich i przyjaznych stosunków z Litwą

- uregulowania spraw środkowoeuropejskich na zasadzie łączenia się w związki federacyjne,

- powołanie międzynarodowej organizacji stojącej na straży praw i pokoju,

- wprowadzenie w kraju demokracji parlamentarnej i szerokich swobód obywatelskich

- przeprowadzenie głębokich reform społecznych,

Rozbudowa Delegatury Rządu Na Kraj

III Deląga rządu na kraj - Jan Stanisław Jankowski

11.1942 - powstanie Biura Delegata Rządu (łączność zew i wew), utrzymywaną z Londynem od 08.1941 przez radio, kurierów (Tadeusz Chucik (Celt), Jerzy Lerski (Jur), Józef Retinger (Salamandra).

Zorganizowano departamenty odpowiadające przedwojennym ministerstwom:

MSW, sprawiedliwości, oświaty i kultury, rolnictwa, skarbu, komunikacji, prasy i informacji, likwidacji skutków wojny, przemysłu i handlu, pracy i opieki społecznej, poczt i telegrafów, odbudowy i robót publicznych.

Wydech - minister ds. Oświaty i Kultury

Departament Spraw Wewnętrznych:

Kierowany prze Leopolda Rutkowskiego

W ramach działało biuro wschodnie i zachodnie

04.1942 - KWC działające w ramach ZWZ i AK zostało podporządkowane delegaturze Rządu, szefem został Stefan Korboński

Jesień1942- uruchomienie pod Londynem radiostacji Świt

26.04.1944 Jan Stanisław Jankowski zostaje premierem ( w obliczu wkraczających sowietów) aby podnieść prestiż rządu

03.05.1944 -Janowski powołuje Krajową Radę Ministrów (Adam Bień, Antoni Pajdak, Stanisław Jasiukowicz)

14.02.1942 - przemianowanie ZWZ na AK (podkreślano, że ZWZ-AK jest nieodłączną i jedyną częścią PSZ w kraju.

20.09.1942 - z rozłamowej części NOW i ZJ powstały Narodowe Siły Zbrojne

Działalność NSZ została potępiona w specjalnym rozkazie komendanta Głównego AK Tadeusza Bora Komorowskiego

07.03.1944 - podpisanie umowy scaleniowej pomiędzy TNRP (Tymczasową Narodową Radą Polityczną) a KG AK (ostatecznie do AK przystąpili członkowie wywodzący się z NOW, zaś pochodzący z ZJ zachowali samodzielność i dawną nazwę.

11.07.1944 - Franciszek Kamiński - Komendant główny BCh nakazał włącznie do 15.08 wszystkich komend BCh do AK.

10.1943- utworzenie przez ludowców Ludowej Straży Bezpieczeństwa

Lato 1941- konieczność budowania przez AK na terenach posowieckich siatki wywiadowczej, oprócz struktur ZWZ tworzono organizację „Wachlarz” kierowaną przez ppłk Jana Włodarkiewicza, a później Remigiusza Grocholskiego. Terenem działanie ziemie położone na wschód od granic II RP, zadaniem prowadzenie sabotażu, dywersji, tworzenie partyzantki dezorganizującej zaplecze frontu. Ewentualne działania osłonowe w przypadku powstania w Polsce.

„Wachlarz” podzielono na 5 odcinków, obsadzony przez cichociemnych, od Dniepropietrowska po Połock.

18.01.1943 - odbicie przez „Wachlarz” oficerów z więzienia w Pińsku, dokonane przez oddział Jana Piwnika „Ponurego”

07/08.10.1942 AKowska akcja „wieniec” polegająca wysadzeniu torów kolejowych wokół Warszawy, przypisana sobie przez komunistów

05.1942 - utworzenie jeszcze w ramach Związku Odwetu oddziałów przeznaczonych do walki bieżącej np. „Osa” (później Kosa) specjalizujących się w zamachach na funkcjonariuszy niemieckich

13.04.1943 - zamach „Osy” na kierownika wydziału warszawskiego Arbeitsamtu Hugona Dietza

20.04.1943 - zamach „Osy” na wyższego dowódcę SS i policji w GG Friedricha Wilhelma Krugera (nieudany)

27.11.1942 - atak AK i BCh na zasiedloną przez niemieckich kolonistów wieś Udrycze (w ramach odwetu za masowe wysiedlenia Polaków)

30.12.1942- oddziały BCh stoczyły wygraną bitwę z ekspedycyjnym oddziałem niemieckim pod Wojdą.

01.02.1943- kolejna bitwa BCh pod Zaborecznem

11.02.1943 - „Z bronią u nogi”

01.04.1943 - „Akcja zbrojna? Tak - lecz ograniczona”

Dwa artykuły w Biuletynie Informacyjnym wyjaśniające stosunek AK do walki zbrojnej

Głównym celem AK było przygotowanie powstania powszechnego, ostateczny plan opracowano jesienią 1942 (możliwe jedynie przy założeniu powtórki z 1919, tj. klęski ZSRR, i podejścia aliantów Niemiec od zachodu)

11.1942 - AK przekazuje zwierzchnictwo nad oddziałami walki bieżącej Kierownictwu Dywersji „Kedyw”, powstałemu z połączenia resztek Związku Odwetu i „Wachlarza”

Pierwszym dowódcą August Emil Fieldorf „Nil”

26.03.1943 - akcja pod Arsenałem Grup Szturmowych Szarych Szeregów, uwolnienie Jana Bytnara „Rudego”.

01.02.1944 - zamach Kedywu na dowódcę SS i policji dystryktu warszawskiego Franza Kutscherę dokonany przez harcerzy z „Parasola”

11.07.1944 - próba zamachu na Wilhelma Koppego w Krakowie (nieudana), szefa policji i SS (Kedyw)

05.1944 - niemiecka akcja „Maigewitter” w lasach parczewskich zwalczania partyzantki

06.1944 - największa niemiecka akcja antypartyzancka „Sturmwind”

30.06.1943 - aresztowanie Grota Roweckiego, następcą został Bór Komorowski

25/26.07.1944 - III akcja „Most” , podczas której na zachód odleciał Tomasz Arciszewski przewidywany następca prezydenta

06.1943 - Pantalejmon Ponomarienko, szef ogólnoradzieckiego sztabu partyzanckiego i I sekretarz KC WKP(b) polecił usuwanie polskich dowódców partyzantki i niszczenie oddziałów

4.8 DZIAŁALNOŚĆ KOMUNISTÓW POLSKICH POD OKUPACJĄ I W ZSRR

01.1942- powstanie Polskiej Partii Robotniczej, ściśle związanej z Moskwą

Plany Stalina wobec Polski: do 1941 przekształcenie w kolejną republikę

, po 06.1941 celem Stalina było zdezorganizowanie zaplecza niemieckiego, a do tego musiał uznać Polaków

08.1941- uruchomienie sowieckiej (rzekomo Polskiej) radiostacji propagandowej „Tadeusz Kościuszko”

Lato 1941 - w szkole partyjnej w Puszkino pod Moskwą utworzono 11. osobową Grupę Inicjatywną, na czele z Marcelim Nowotką i Bolesławem Mołojcem.

Pod naciskiem Georgija Dymitrowa przyjęła nazwę Polska Partia Robotnicza.

28.12.1941 - pierwsza część Grupy Inicjatywnej (Nowotko, Mołojec, Paweł Finder) wylądowała pod Warszawą, a kilka dni później reszta w okolicach Białej Podlaskiej i Końskich.

05.01.1942- spotkanie części Grupy z komunistami polskimi w Warszawie, uznaje się za moment powstania PPR

Manifest: „Do robotników, chłopów i inteligencji! Do wszystkich patriotów polskich!”

Organ prasowy: „trybuna wolności”

Młodzieżówka: Związek Walki Młodych, istnieje od 1943

Działalnością kierował KC z Marcelim Nowotką na czele

28.11.1942- zabójstwo Marcelego Nowotki, sekretarzem zostaje Mołojec (jego brat Zygmunt zamordował Nowotkę, obaj skazani przez sąd partyjny na śmierć)

Sekretarzem został Finder, a członkami trójki kierowniczej Władysław Gomułka i Franciszek Jóźwiak.

02.1943 - rozmowy PPR z Delegaturą Rządu i KG AK(fiasko)

10.1943- utworzenie, decyzją Krajowej Reprezentacji Politycznej, Społeczny Komitet Antykomunistyczny (Antyk) na czele z Franciszkiem Białasem, mający we współpracy z BIP ujawniać rzeczywiste cele i dążenia PPR.

04.01.1943 - list Wandy Wasilewskiej i Alfreda Lampego do Mołotowa z propozycją utworzenia w ZSRR centralnego ośrodka do spraw polskich, który będzie skupiał istniejące kadry, przyciągał i wychowywał nowe, kierował praktyczną pracą w masie polskiej”

Efektem był Związek Patriotów Polskich.

09 i 10.06.1943 - zjazd ZPP, na którym uchwalono statut, deklarację programową i wybrano władze. Przewodniczącą Wasilewska, do prezydium weszli również: Zygmunt Berling Stefan Wędrychowski, Andrzej Witos.

ZPP odmawiał rządowi Sikorskiego prawa do reprezentowania narodu polskiego.

W obozie w Sielcach nad Oką od 05.1943 przystąpiono do formowania 1. DPiechoty im. Tadeusza Kościuszki, dowódca został Berling, siły niepowiązane z PSZ.

12.10.1943 -wysłanie nie sformowanej do końca 1. DPiechoty Berlinga pod Lenino

(propagandowe zwycięstwo Polaków - sojuszników ZSRR) ;]

Od 12.1943 - w Moskwie podejmowano działania mające na celu utworzenie konkurencyjnego rządu polskiego, noszącego nazwę Polski Komitet Narodowy.

Zgodnie z planem miał on działać jako przedstawicielstwo narodu do czasu utworzenia rządu i wybrania sejmu ustawodawczego. W skład komisji organizacyjnej PKN, kierowanej przez Wasilewską, weszli także: Andrzej Witos, i Jakub Berman. Plan upadł, gdy po odtworzeniu łączności napłynęły informacje z kraju o utworzeniu tam przez komunistów w 01.1944 Krajowej Rady Narodowej.

01.1944 - powstaje w Moskwie Centralne Biuro Komunistów Polskich, powiązane z WKP(b) w składzie: Wasilewska, Karol Świerczewski, Jakub Berman. Przewodniczącym Zawadzki, sekretarzem Radkiewicz.

CBKP kierowało właściwie całą działalnością ZPP oraz Armii Polskiej, w której Zawadzki został zastępcą Berlinga do spraw politycznych.

Od 05.05.1944 Zawadzki stał na czele utworzonego w rejonie Równego Polskiego Sztabu Partyzanckiego zajmującego się przerzucaniem sprzętu i kadr dla komunistycznej partyzantki w Polsce.

W 07.1944 do CBKP weszli Hilary Minc i Marian Spychalski

W 08.1943 - rozpoczęcie formowania 1. Korpusu Polskiego w ZSRR

16.03.1944 - decyzją Rady Najwyższej ZSRR 1. Korpus Polski został przekształcony w 1. Armię Polską, dowodził gen. Berling

14.11.1943 - aresztowanie przez gestapo Findera i Fornalskiej

23.11.1943 - I sekretarzem PPR zostaje Gomułka (w skład sekretariatu weszli: Bolesław Bierut)

07.11.1943 - KC PPR podjął decyzję o utworzeniu KRN (Krajowej Rady Narodowej) jako konkurencyjnego ośrodka władzy dla Państwa Podziemnego.

01.01.1944 - powstanie KRN

Przewodniczącym został Bierut, a prezydium zasiedli: Edward Osóbka-Morawski, Kazimierz Mijal, Władysław Kowalski, Michał Żymierski.

03.1944- delegacja KRN do Moskwy (Osóbka, Spychalski, Sidor)

24.06.1944 - uznanie KRN przez ZPP jako „prawdziwe przedstawicielstwo narodu polskiego”

06.07.1944 - druga delegacja KRN do Moskwy z Rolą Żymierskim

20.07.1944 - postanowiono o nazwaniu tworzonego w Moskwie organu. Mającego sprawować władze na ternach polskich zajętych przez Armię Czerwoną - Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego. Formalnie miał zostać powołany przez KRN. Na czele Osóbka, szefem resortu obrony narodowej Żymierski,

21.07.1944 - powołanie przez „KRN ;)” w wyzwolonym Chełmie Lubelskim PKWN, (prezydium KRN dowiedziało się z moskiewskiego radia) (informacja fałszywa, Chełm ACz (Armia czerwona) zajęła dopiero 22.07).

4.9 WŁADZE POLSKIE NA UCHODŹCTWIE W LATACH 1943 - 1945

08.07.1943- Naczelnym Wodzem zostaje Sosnkowski

15.07.1943 - zaprzysiężenie gabinetu Mikołajczyka

(msz - Romer), rozdzielenie funkcji premiera i naczelnego wodza.

19/30.10.1943 - konferencja moskiewska 3 aliantów

28.11/01.12.1943 - konferencja w Teheranie

(ustalenie mniej więcej granicy Polski bez konsultacji z nami)

20.12.1943 - zreferowanie przez Edena Mikołajczykowi i Romerowi konferencji teherańskiej

(decyzje określił jako niezobowiązujące wymiany poglądów)

12.12.1943 - sowiecko-czechosłowacki układ o przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy powojennej

03/04.01.1944 - Acz wkracza na tereny II RP w rejonie Rokitna na Wołyniu

(rząd wydał oświadczenie o powitaniu armii czerwonej na terytorium Polski i stwierdzał, że naród polski ma prawo oczekiwać pełnej sprawiedliwości i zadośćuczynienia z chwilą wyzwolenia spod okupacji wroga.

14.01.1944 - kolejne oświadczenie rządu polskiego (nie do przyjęcia dla Rosjan)

18.01.1944 - żądanie Churchilla wobec rządu polskiego uznania linii Curzona (bez Lwowa), w zamian obiecując nabytki terytorialne kosztem Niemiec i obronę suwerenności państwa

(wtedy tez poinformował Mikołajczyka o decyzjach teherańskich)

24.01.1944 - rada ministrów odrzuciła możliwość prowadzenia rozmów na warunkach sowieckich

3 warunki Mołotowa: uznanie linii Curzona, przeprowadzenie zmian w składzie rządu (usunięcie co najmniej Kukiela, Kota, Sosnkowskiego), odcięcie się od stanowiska gabinetu gen. Sikorskiego w sprawie Katynia.

15.02.1944 - rezolucja Rady Ministrów NT. tymczasowej linii demarkacyjnej na wschód od Wilna i Lwowa

22.02.1944 - Churchill publicznie poparł jako przedstawiciel rządu linię Curzona

12.05.1944 - pierwsze natarcie na Monte Cassino

17/18.05.1944 - II natarcie na Monte Cassino i zdobycie

05/14.06.1944 - I wizyta Mikołajczyka w USA

01.08.1944 - Mołotow oficjalnie ogłasza chęć wymiany przedstawicieli dyplomatycznych z PKWN

25.07.1944 - Rada Ministrów upoważnia Delegata Rządu do podejmowania bez porozumienia z Londynem wszystkich decyzji koniecznych ze względu na tempo ofensywy.

26.07.1944 - Komorowski melduje o gotowości podjęcia w każdej chwili walki o Warszawę.

30.07.1944 - Mikołajczyk przylatuje do Moskwy razem z Romerem (msz) oraz przewodniczącym rady narodowej Stanisławem Grabskim (Anglicy popierali stanowisko ZSRR)

03.08.1944 - Stalin przyjmuje Mikołajczyka (ten informuje go o wybuchu powstania, o istnieniu tam Krajowej Rady Ministrów) Stalin jako jedyne rozwiązanie sugerował porozumienie z PKWN.

06 i 07.08.1944 - rozmowy Mikołajczyka z Bierutem, Osóbką i Wasilewską nie dały rezultatu (Mikołajczykowi zaproponowano tekę premiera i 3 drugorzędne resorty)

09.08.1944 - rozmowa Mikołajczyka ze Stalinem, prośba o pomoc dla powstania, Stalin obiecał jej udzielić pod warunkiem nawiązania „należytego” kontaktu z Warszawą.

29.08.1944 - memorandum Rady Ministrów, w sprawie zmian w rządzie (przyjęcie PPR)

15.09.1944- odrzucenie memorandum przez PKWN

12.08.1944 - komunikat Moskwy o nie organizowaniu powstania w Warszawie

(ZSRR ostatecznie nie udzieliła pomocy Warszawie i nie zgodziła się na lądowanie na jej terytorium samolotów z pomocą)[zgoda nadeszła, gdy klęska powstania była przypieczętowana]

09.1944 - odwołanie Sosnkowskiego z funkcji Naczelnego Wodza, następcą został Bór - Komorowski

Po aresztowaniu przez Niemców Komorowskiego po upadku powstania stanowisko Naczelnego wodza pozostało nie obsadzone, a jego kompetencje sprawowali prezydent, szef Sztabu Naczelnego Wodza gen. St. Kopański i szefa MON gen. Mariana Kukiela.

02.1945 - naczelnym wodzem zostaje gen. Anders

05.10.1944 - do Moskwy jadą Churchill i Eden. Zaproszono również Mikołajczyka, Romera i Grabskiego, oraz Bieruta, Osóbkę-morawskiego i Rolę-Żymierskiego.

Rozpoczęcie rozmów 13.10.1944

Stalin nie chciał słyszeć o żadnych ustępstwach, podobnie Mikołajczyk, który godził się tylko na linię Curzona jako linię demarkacyjną.

03.11.1944- Rada Ministrów odrzuciła stalinowskie żądanie bezwarunkowego uznania Linii Curzona na wschodnią granicę II RP

22.11.1944 - list Roosvelta do Mikołajczyka ze stwierdzeniem, że problem granicy mają rozwiązać rządy polski, radziecki i brytyjski

24.11.1944 -dymisja Mikołajczyka

Kwapiński nie potrafił sformować rządu.

29.11.1944 - powstanie gabinetu z Arciszewskim na czele

Msz - Tarnowski, MSW - Zygmunt Berezowski, informacji i dokumentacji - Adam Pragier, mon - Marian Kukiel.

31.12.1944 - KRN powołuje Tymczasowy Rząd Rzeczypospolitej Polskiej z Osóbką-Morawskim jako premierem

08/22.08.1944 - najważniejsza walka 1. DP gen. Maczka pod Falaise, szlak bojowy zakończyła 06.05.1945 - zdobyciem portu Wilhelmshaven

4.10 „BURZA” I POWSTANIE WARSZAWSKIE

27.10.1943 -depesza Komorowskiego do Londynu z prośbą o natychmiastowe przekazanie instrukcji działań na wypadek wejścia Acz.

Tego samego dnia wydano wspólną instrukcję Naczelnego Wodza i rządu:

- zbrojne wystąpienie AK przecie cofającym się Niemcom ( w razie nawiązywania stosunków polsko-sowieckich), a następnie ponownie przeszły do konspiracji.

Komorowski samowolnie zmodyfikował treść otrzymanej depeszy.

26.11.1943 - w piśmie do Sosnkowskiego Komorowski informował, że nakazał ujawnianie się wobec wkraczających Rosjan dowódcom i oddziałom, które wezmą udział w zwalczaniu uchodzących Niemców. Zadaniem ich w tym momencie będzie dokumentować istnienie RP. Zmianę instrukcji Komorowski motywował także poparciem Delegata Rządu i KRP. W ten sposób narodził się plan „Burza”.

Data powstania planu „burza”: 27.10 czy 26.11 1943 ?? [raczej 26.11]

18.02.1944 - nowa instrukcja, zawierająca oświadczenie, jakie powinno być wygłoszone przez oddział AK, przyjmujący Armię Czerwoną na swoim odcinku

Na ternach opuszczanych przez Niemcy miały się instalować konspiracyjne władze administracyjne, AK miała atakować wycofujące się oddziały niemieckie.

Komorowski zapowiedział tworzenie nowej organizacji niepodległościowej NIE (niepodległość), tworzonej od 05.1944, dla wypadku, gdyby władze radzieckie nie uznały legalności władz polskich na obczyźnie. Na czele stanął dotychczasowy szef Kedywu, Fieldorf-Nil.

02.02.1944 - opanowanie przez Acz Łucka i Równego

03.1944 -pierwsze kontakty AK z sowietami, przyjazne, wyrażające pełną gotowość uznania władz Londyńskich pod warunkiem podporządkowania oddziału dowódcom Acz.

Po zaprzeczeniach sowieckich o istnieniu i współdziałaniu z jednostki AK przeorganizowano wojskowe założenia „Burzy”.

17.07.1944 - aresztowanie „Wilka” (ppłk Aleksander Krzyżanowski) przez stronę sowiecką, w trakcie rozmów, po udanym wspólnym opanowaniu Wilna. Oddziały AK aresztowano i wywieziono do Kaługi.

21.08.1944 - bitwa między AK i NKWD pod Surkontami, jedna z ważniejszych

23/27.07.1944 - walki o Lwów

07.1944 - powstanie Rzeczpospolitej Iwonickiej (do 09.1944)

11.08.1944 - powstanie Brygady Świętokrzyskiej

12.07.1944 - rozkaz Stalina o aresztowaniu dowódców AK i oddziałów podległych rządowi na uchodźctwie

28.07.1944 - rozkaz dla Rokossowskiego rozwijania frontu w kierunku na Warszawę

27.07.1944- zarządzenie Ludwiga Fischera o przymusowych robotach fortyfikacyjnych dla 100 tyś mieszkańców Warszawy (rozkaz niewykonany)

27.07.1944- Antoni Chruściel „Monter” ogłasza stan alarmowy w Warszawie dla podległych mu oddziałów

Decyzja Komorowskiego (po uzyskaniu zgody Delegata) o rozpoczęciu powstania 01.08.1944 o godz. 17 (godz. „W”) na wieść o zbijających Siudo Pragi czołgach radzieckich

POWSTANIE WARSZAWSKIE

2 okresy: do 4 sierpnia walk zaczepne, potem działania obronne

Powstańcy opanowali: Śródmieście, Wolę, Stare Miasto i część Mokotowa.

05.08.1944 - rozpoczęcie natarcia niemieckiego na Warszawę

05/11.08.1944 - bitwa na Woli

12.08/02.09.1944 - walka o Stare Miasto

19/20.08 - próba połączenia SM z Żoliborzem

30/31.08.1944 - próba przebicia się do Śródmieścia

01/02.09.1944 - odwrót kanałami do Śródmieścia i Żoliborza

11.08.1944- opanowanie przez Polaków pałacu Staszica

20.08.1944 - opanowanie budynku Pasty

23.08.1944- opanowanie komendy policji

11.09.1944 - początek zdobywania przez Niemców Czerniakowa

14.09.1944 - zajęcie Pragi przez Sowietów

29.09.1944 - atak Niemców na Żoliborz

30.09.1944 -kapitulacja powstania

18.08.1944- rozkaz Bora opanowania Krakowa lub Tarnowa 2-3 dni przed wkroczeniem Bolszewików

02.10.1944 - podpisanie kapitulacji powstania

4.11 POD PRESJĄ JAŁTY

Z warszawy władze przeniosły się do Milanówka.

04.11.1944- mianowanie Okulickiego Komendantem Głównym AK

15.12.1944 - zaniechanie planu „Burza” poprzez zmianę priorytetów na samoobronę ludności

19.01.1945- rozkaz Okulickiego rozwiązujący AK

04.01.1945 - oficjalne uznanie Tymczasowego Rządu RP przez ZSRR

11.02.1945 - oświadczenie wielkiej trójki z Jałty, m. In. W sprawie polskiej o przekształceniu TR RP w TRJN (tymczasowy rząd jedności narodowej) w składzie TRRP (PKWN), emigracja, podziemie., wschodnią granica będzie linia Curzona, (pogwałcenie układu polsko-brytyjskiego z 25.08.1939)

13.02.1945 - zdecydowany protest rządu w Londynie wobec ustaleń jałtańskich.

22.02.1945- protest RJN wobec uchwał jałtańskich

27.03.1945- aresztowanie przez sowietów, podstępnie zwabionych Okulickiego, Pużaka i Jankowskiego.

11.04.1945 - upoważnienie Korbońskiego przez Arciszewskiego do kierowania sprawami Delegatury Rządu

07.05.1945 p.o. Naczelny Wódz gen. Anders zatwierdził rozwiązanie NIE i powstanie Delegata Sił Zbrojnych na Kraj z Rzepeckim na stanowisku

16/21.06.1945 - konferencja konsultacyjna w Moskwie z udziałem 7 przedstawicieli KRN i Rządu Tymczasowego oraz 3 emigrantów i 5 osób z kraju

21.06.1945- porozumienie w Moskwie

18/21.06.1945 - pokazowy proces 16 przywódców Polski Podziemnej

28.06.1945- powołanie przez Bierut TRJN

05.07.1945- cofnięcie uznania przez USA i GB dla rządu na obczyźnie

01.07.1945 - RJN podjęła decyzję o samorozwiązaniu i likwidacji Delegatury Rządu

---