1. Adres jednostki:

Katedra i Zakład Anatomii Prawidłowej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, ul. Święcickiego 6, 60-781 Poznań

Tel.: [phone]

fax.: [phone]

E-Mail: [e-mail]

2. Kierownik jednostki:

Prof. dr hab. Małgorzata Bruska

tel.: [phone]

fax: [phone]

E-Mail: [e-mail]

3. Osobą odpowiedzialną za dydaktykę

Prof. dr hab. Małgorzata Bruska

Tel.: [phone]

fax: [phone]

E-Mail: [e-mail]

Możliwość kontaktu: od poniedziałku do piątku w godz. 11-12

4. Regulamin zajęć dla I i II roku

W załączeniu (zał. nr 1 i 2)

Plan zajęć

Zajęcia rozpoczynają się zgodnie z rozporządzeniem Rektora o organizacji roku akademickiego.

Dla studentów I roku Wydziału Lekarskiego zajęcia z anatomii obejmują:

- 60 godz. wykładów,

- 150 godz. ćwiczeń

Wykłady

I semestr

Piątek - godz. 9:45-11:15

II semestr

Piątek - godz. 9:30-11:00

Ćwiczenia

I semestr

poniedziałek - 11:30 - 13:00 grupy wg planu w dziekanacie

13:15 - 14:45 grupy wg planu w dziekanacie

środa - 11:30 - 13:00 grupy wg planu w dziekanacie

13:15 - 14:45 grupy wg planu w dziekanacie

piątek - 11:30 - 13:00 grupy wg planu w dziekanacie

13:15 - 14:45 grupy wg planu w dziekanacie

II semestr

poniedziałek - 11:30 - 13:00 grupy wg planu w dziekanacie

13:15 - 14:45 grupy wg planu w dziekanacie

piątek - 13:00 - 14:30 grupy wg planu w dziekanacie

14:45 - 16:15 grupy wg planu w dziekanacie

Dla studentów II roku (III semestr)

- 20 godz. wykładów,

- 16 godz. ćwiczeń

Wykłady

Czwartek - 8:00 - 9:30

Ćwiczenia

Poniedziałek - 8:00 - 9:30 grupy wg planu w dziekanacie

9:45 - 11:15 grupy wg planu w dziekanacie

5. Program nauczania

W załączeniu (zał. nr 3)

6. Tematy wykładów i ćwiczeń

- Tematy wykładów stanowią:

1) wprowadzenie do poszczególnych działów,

2) anatomię rozwojową układów i narządów z podkreśleniem wad rozwojowych,

3) anatomię kliniczną, w trakcie której zapraszani będą przedstawiciele poszczególnych

dyscyplin,

4) trudniejsze działy anatomii, szczególnie z układu nerwowego wymagające omówienia i

ułatwiające zrozumienie materiału.

- Tematy ćwiczeń dla I i II roku - w załączeniu (zał. nr 4,5)

7. Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin końcowy teoretyczny testowy lub pisemny i praktyczny po III semestrze.

Na zakończenie każdego semestru odbędzie się sprawdzian zaliczeniowy obejmujący program ćwiczeń i wykładów z danego semestru. Przedmiot na I roku kończy się zaliczeniem, a na II roku kończy się egzaminem.

8. Podręczniki obowiązujące:

- Anatomia człowieka. Podręcznik dla studentów i lekarzy. Wydanie II, pod redakcją

Witolda Woźniaka. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2003,

- Atlas anatomii człowieka Sobotty, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner,

Wrocław 2001,

- Atlas obrazowy anatomii człowieka - J. Weir, P. H. Abrahams, wydanie I polskie

pod red. Witolda Woźniaka. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław

2005.

Podręczniki uzupełniające

- Bochenek A., Reicher M. (red.) Anatomia Człowieka, T. I-V PZWL, Warszawa

9. Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze i Zakładzie Anatomii Prawidłowej.

Opiekun: prof. dr hab. Małgorzata Bruska

Tematyka: Rozwój układów i narządów - badania mikroskopowe, histochemiczne i

morfometryczne.

Miejsce spotkań: Katedra i Zakład Anatomii Prawidłowej.

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Katedra i Zakład Anatomii Prawidłowej ul. Święcickiego 6 tel. [phone] 60-781 Poznań fax [phone] e-mail: [e-mail]

REGULAMIN

Zajęć z anatomii prawidłowej dla studentów I roku Wydziału Lekarskiego i Oddziału Stomatologii w roku akademickim 2008/2009

1. Ćwiczenia z anatomii są podstawową formą zajęć. Ćwiczenia spełniają właściwą rolę tylko wtedy, jeżeli studenci są przygotowani do zajęć z materiału teoretycznego, dlatego należy przygotować się do nich według obowiązującego programu.

2. Dla prawidłowego toku zajęć praktycznych konieczne są atlasy anatomiczne oraz podręczniki, które studenci winni przynosić na zajęcia.

3. W celu zapewnienie bezpieczeństwa zajęć prosektorium zostanie zamknięte z chwilą rozpoczęcia ćwiczeń. Studenci spóźniający się nie będą uczestniczyć w zajęciach.

4. Zgodnie z regulaminem studiów ćwiczenia są obowiązkowe. Studenci, którzy opuszczą ćwiczenia zobowiązani się do zdania materiału z opuszczonego ćwiczenia przed rozpoczęciem następnego ćwiczenia. Studenci, którzy będą mieć więcej niż cztery nieobecności w ciągu roku akademickiego, w celu uzyskania zaliczenia z anatomii muszą zdać sprawdzian z całości materiału I roku.

5. Na zakończenie każdego działu materiału lub semestru odbędą się sprawdziany obejmujące materiał wykładów i ćwiczeń z danego działu.

6. Zaliczanie zajęć otrzymują studenci, którzy w ciągu całego roku akademickiego uzyskają pozytywne oceny ze sprawdzianów.

7. W prosektorium obowiązuje biały płaszcz płócienny. Obowiązuje także utrzymanie czystości i porządku. Należy zwracać uwagę na higienę rąk. Narzędzia prosektoryjne należy przechowywać w metalowych lub plastikowych futerałach.

Program ćwiczeń

z zakresu anatomii dla studentów I roku Wydziału Lekarskiego

w roku akademickim 2008/2009

Ćwiczenie 1 29.09.2008

Wprowadzenie do ćwiczeń z anatomii. Regulamin zajęć. Podręczniki. Szkielet osiowy i szkielet dodatkowy oraz budowa, rodzaje i funkcje kości.

ANATOMIA TOPOGRAFICZNA GRZBIETU

Ćwiczenie 2 1.10.2008

Kości tułowia. Budowa i cechy charakterystyczne kręgów poszczególnych części kręgosłupa. Krzywizny kręgosłupa. Budowa żeber i mostka.

Ćwiczenie 3 3.10.2008

Połączenia kręgosłupa oraz połączenia żeber i mostka. Budowa klatki piersiowej kostnej. Mechanika kręgosłupa i klatki piersiowej.

Ćwiczenie 4 6.10.2008

Powięzie grzbietu. Mięśnie powierzchowne grzbietu - ich przyczepy, czynność i unerwienie. Trójkąt lędźwiowy, trójkąt osłuchiwania (ograniczenia). Gałęzie tylne nerwów rdzeniowych.

Ćwiczenie 5 8.10.2008

Mięśnie głębokie grzbietu (długie i krótkie) - omawiamy je jako całość z uwzględnieniem przyczepu początkowego wspólnej masy mięśniowej i przyczepów dodatkowych oraz czynność poszczególnych składowych mięśnia. Unerwienie mięśnia prostownika grzbietu. Przyczepy i unerwienie mięśni podpotylicznych. Ograniczenie i zawartość trójkąta podpotylicznego.

Ćwiczenie 6 10.10.2008

Zawartość kanału kręgowego. Opony rdzenia kręgowego. Ograniczenia i zawartość przestrzeni nadtwardówkowej. Sploty żylne kręgowe wewnętrzne i zewnętrzne. Przestrzeń podpajęczynówkowa i płyn mózgowo-rdzeniowy. Punkcja lędźwiowa, znieczulenie nadoponowe.

Ćwiczenie 7 13.10.2008

Budowa i unaczynienie rdzenia kręgowego. Budowa i gałęzie nerwów rdzeniowych.

TOPOGRAFIA GŁOWY, SZYI I NARZĄDÓW ZMYSŁÓW

Ćwiczenie 8 15.10.2008

Ogólna budowa czaszki. Podział kości czaszki. Kości sklepienia czaszki (czołowa, ciemieniowa, potyliczna). Kość sitowa.

Ćwiczenie 9 17.10.2008

Kość klinowa i skroniowa. Powierzchnia wewnętrzna podstawy czaszki. Doły czaszki. Miejsca przejścia nerwów czaszkowych.

Ćwiczenie 10 20.10.2008

Kości twarzoczaszki. Jama nosowa kostna i oczodół (ograniczenia, połączenia, zawartość). Zatoki przynosowe - ujścia.

Ćwiczenie 11 22.10.2008

Dół skroniowy, podskroniowy i skrzydłowo-podniebienny (ograniczenia, zawartość i połączenia).

Ćwiczenie 12 24.10.2008

Połączenia kości czaszki. Ciemiączka. Staw skroniowo-żuchwowy.

Ćwiczenie 13 27.10.2008

Okolice topograficzne i punkty kostno-mięśniowe głowy i szyi. Unerwienie skóry głowy i szyi. Żyły powierzchowne szyi. Splot szyjny - budowa, topografia i odgałęzienia.

Ćwiczenie 14 29.10.2008

Mięśnie powierzchowne szyi - przyczepy, czynność, unerwienie. Ograniczenia, podział i zawartość trójkąta bocznego szyi. Tętnica i żyła podobojczykowa (odgałęzienia tętnicy i dopływy żyły). Tętnica potyliczna i uszna tylna - topografia, odgałęzienia. Naczynia i węzły chłonne szyi. Nerw dodatkowy - budowa, przebieg, zakres unerwienia i objawy uszkodzenia.

Ćwiczenie 15 31.10.2008

Przestrzenie powięziowe i trójkąty okolicy przedniej szyi (zawartość i połączenia). Mięśnie nadgnykowe i podgnykowe - przyczepy, czynność, unerwienie. Mięśnie pochyłe - przyczepy, czynność, unerwienie. Mięśnie przedkręgowe.

Ćwiczenie 16 3.11.2008

Odcinek szyjny nerwu błędnego. Nerw podjęzykowy, językowy i odcinek szyjny pnia współczulnego - przebieg, odgałęzienia. Tętnica szyjna wspólna i zewnętrzna - przebieg, gałęzie. Zatoka tętnicy szyjnej i kłębek szyjny. Żyła szyjna wewnętrzna - topografia, dopływy. Ślinianka podżuchwowa i podjęzykowa, gruczoł tarczowy i gruczoły przytarczowe - topografia, unaczynienie, unerwienie.

Ćwiczenie 17 5.11.2008

Topografia tętnic: twarzowej, skroniowej powierzchownej i szczękowej. Żyła twarzowa i zażuchwowa. Węzły chłonne głowy. Unerwienie skóry twarzy. Podział grupowy oraz unerwienie mięśni wyrazowych twarzy (obowiązują nazwy mięśni w poszczególnych grupach). Nerw twarzowy - budowa, topografia, gałęzie, objawy uszkodzenia.

Ćwiczenie 18 7.11.2008

Zawartość i ograniczenia komory przyusznicy. Budowa, topografia, unaczynienie i unerwienie ślinianki przyusznej. Mięśnie żucia. Nerw trójdzielny - rodzaje i źródła włókien, gałęzie, zakres unerwienia i objawy uszkodzenia.

Ćwiczenie 19 10.11.2008

Unaczynienie i unerwienie skóry sklepienia czaszki. Czepiec ścięgnisty. Ograniczenia i zawartość dołu skroniowego. Unaczynienie i unerwienie opony twardej. Przestrzeń podpajęczynówkowa (zbiorniki). Opony mózgowia. Unaczynienie i unerwienie opony twardej. Zatoki opony twardej.

Ćwiczenie 20 12.11.2008

Naczynia mózgowia. Przebieg i odgałęzienia tętnicy podstawnej i szyjnej wewnętrznej. Koło tętnicze mózgu. Układ tętniczy kręgowo-podstawny. Urazy głowy oraz rodzaje krwotoków wewnątrzczaszkowych.

Ćwiczenie 21 14.11.2008

Podział mózgowia i ogólna budowa poszczególnych części. Komory mózgowia. Krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego (wodogłowie).

Ćwiczenie 22 17.11.2008

Ograniczenie, zawartość i połączenia przestrzeni przygardłowej. Nerwy: IX, X, XI i XII - budowa, przebieg, gałęzie, objawy uszkodzenia. Stawy: szczytowo - potyliczny i szczytowo - obrotowy.

Ćwiczenie 23 19.11.2008

Budowa, topografia, unaczynienie i unerwienie gardła. Połączenia gardła. Czynność mięśni gardła w procesie połykania. Splot gardłowy.

Ćwiczenie 24 21.11.2008

Topografia, budowa, unaczynienie i unerwienie krtani. Chrząstki krtani i ich połączenia. Mięśnie krtani - podział czynnościowy, unerwienie. Jama krtani. Objawy uszkodzenia nerwów krtaniowych.

Ćwiczenie 25 24.11.2008

Zapoznanie się z narządami głowy i szyi na przekroju strzałkowym. Zapoznanie się z ograniczeniami i zawartością dołu skrzydłowo-podniebiennego. Budowa nosa zewnętrznego i jamy nosowej. Przewody nosowe. Nerw węchowy. Zatoki przynosowe. Nerw szczękowy - gałęzie, zakres unerwienia. Zwój skrzydłowo-podniebienny.

Ćwiczenie 26 26.11.2008

Ograniczenie i podział jamy ustnej. Budowa podniebienia, mięśnie podniebienia miękkiego. Budowa języka. Budowa i umocowanie zębów. Unaczynienie i unerwienie jamy ustnej.

Ćwiczenie 27 28.11.2008

Ograniczenia i zawartość dołu podskroniowego. Nerw żuchwowy - przebieg, odgałęzienia. Zwój uszny. Tętnica szczękowa i splot żylny skrzydłowy. Dysfunkcje stawu skroniowo-żuchwowego.

Ćwiczenie 28 1.12.2008

Narząd wzroku. Ograniczenia i zawartość oczodołu. Aparat ochronny i ruchowy gałki ocznej. Naczynia i nerwy oczodołu.

Ćwiczenie 29 3.12.2008

Budowa gałki ocznej. Droga wzrokowa. Odruchy źreniczne. Unaczynienie i unerwienie gałki ocznej.

Ćwiczenie 30 5.12.2008

Narząd słuchu i równowagi. Części składowe, budowa, unaczynienie i unerwienie ucha zewnętrznego i środkowego.

Ćwiczenie 31 8.12.2008

Części składowe ucha wewnętrznego. Droga słuchowa i przedsionkowa. Nerw przedsionkowo-ślimakowy - objawy uszkodzenia. Unaczynienie i unerwienie ucha wewnętrznego.

Załącznik nr 3

Program nauczania anatomii prawidłowej

I. INFORMACJE OGÓLNE

I rok

Liczba godzin: 210 w tym:

- wykłady 60

- ćwiczenia 150

II rok

Liczba godzin: 36 w tym:

- wykłady 20

- ćwiczenia 16

Forma zaliczenia: egzamin teoretyczny testowy lub pisemny i praktyczny

II. OGÓLNY ZAKRES PRZEDMIOTU

Celem nauczania anatomii jest opanowanie podstawowych wiadomości o budowie i topografii narządów, naczyń i nerwów oraz ich wzajemnym powiązaniu, co ma ułatwić zrozumienie objawów chorobowych, dróg szerzenia procesów zapalnych i nowotworowych. Istotnym jest nauczanie anatomii rozwojowej (embriologii szczegółowej) oraz neuroanatomii, która powinna stanowić samodzielny dział zintegrowany z fizjologią, neuropatologią, neurologią i neuroradiologią.

W nauczaniu anatomii należy uwzględnić następujące metody:

• Nauczanie tradycyjne, uwzględniające budowę i topografię układów i narządów,

• Nauczanie interdyscyplinarne, zintegrowane z histologią, fizjologią i dyscyplinami klinicznymi,

• Nauczanie problemowe, w którym na podstawie opisu przypadków klinicznych studenci uczą się anatomii i jej przydatności w diagnozowaniu.

Istotnym jest, aby podczas omawiania budowy narządów i układów nawiązywać do ich funkcji, a także wprowadzać wykłady kliniczne.

Anatomia systematyczna

Anatomia systematyczna powinna stanowić wprowadzenie do anatomii topograficznej, istotnej dla przyszłego lekarza. Zajęcia z anatomii systematycznej trzeba ograniczyć do przedstawienia ogólnych wiadomości o układzie szkieletowym (podział, funkcja, i rodzaje kości) oraz układzie naczyniowym (ogólna budowa serca, główne pnie tętnicze i żylne, pnie i przewody chłonne), a następnie rozpocząć zajęcia z anatomii topograficznej z wykorzystaniem zwłok, preparatów i modeli anatomicznych, przeźroczy i filmów oraz zdjęć rentgenowskich.

Anatomia topograficzna

Zajęcia z anatomii topograficznej poszczególnych okolic ciała rozpoczynamy od tzw. anatomii powierzchniowej (surface anatomy), istotnej w badaniu klinicznym, wymagając znajomości ważnych, wyczuwalnych punktów kostno-mięśniowych oraz miejsc przebiegu naczyń i nerwów np.: wyrostek kolczysty siódmego kręgu szyjnego, brzegi, kąty i wyrostki łopatki, grzebień biodrowy i kolce biodrowe, brzegi mięśnia czworobocznego grzbietu, miejsca wyjścia gałęzi nerwu trójdzielnego i przebieg gałęzi nerwu twarzowego, przebieg dużych naczyń szyi i badanie tętna na tętnicy szyjnej, kość gnykowa, chrząstka tarczowata i gruczoł tarczowy, kąt mostkowy, łuki żebrowe, kresa biała, mięsień prosty brzucha, spojenie i guzek łonowy, pierścień pachwinowy powierzchowny, trójkąt udowy i węzły pachwinowe powierzchowne, badanie tętna na tętnicy udowej, krętarz większy i guz kulszowy, kłykcie kości udowej i piszczelowej, guzowatość piszczeli, dół podkolanowy, kostki przyśrodkowa i boczna oraz miejsca badania tętna na tętnicy grzbietowej stopy i piszczelowej tylnej, bruzda przyśrodkowa mięśnia dwugłowego i jej zawartość, nadkłykcie kości ramiennej, dół łokciowy, przebieg tętnicy promieniowej i badanie tętna na niej. Zwracamy także uwagę na przebieg powierzchownych naczyń żylnych szyi i kończyn (widocznych przez skórę) oraz lokalizację powierzchownych węzłów chłonnych.

Konieczna jest także znajomość rzutowania narządów na ściany tułowia (brzegi płuc i opłucnej, granice serca i rzutowanie zastawek żylnych i tętniczych, narządów jamy brzusznej i miednicy). Zajęcia z anatomii powierzchniowej można prowadzić na studentach (wolontariuszach), a więc stosując anatomię człowieka żywego. Część studentów bardzo chętnie wyraża chęć do prowadzenia na nich takiego badania.

III. SZCZEGÓŁOWY ZAKRES PRZEDMIOTU

1. Osteologia i połączenia kości

Osteologię i połączenia kości omawiamy w czasie studiowania anatomii topograficznej poszczególnych części ciała. Wiadomości z osteologii należy ograniczyć do ważnych klinicznie i podstawowych treści. Student powinien rozpoznać kości czaszki i ich części z pominięciem brzegów, kątów, wyrostków i powierzchni małych kości (np. nosowej, łzowej, małżowiny nosowej dolnej, lemiesza itp.) W nauczaniu czaszki najważniejszym jest omówienie dołów na powierzchni wewnętrznej (przedni, środkowy, tylny) i zewnętrznej (oczodół, jama nosowa, dół skroniowy, podskroniowy, skrzydłowo-podniebienny) czaszki, zawartość tych dołów i ich połączeń. Zwracamy także uwagę na otwory i kanały w podstawie czaszki oraz miejsca przejścia nerwów czaszkowych i naczyń mózgowia (t. szyjna wewnętrzna i t. kręgowa) oraz naczyń oponowych.

W zakresie połączeń kości czaszki student powinien wiedzieć, iż są to głównie szwy, których nazwy tworzymy od łączących się kości, oraz jedno połączenie stawowe (staw skroniowo-żuchwowy). Wśród szwów czaszki należy wymagać znajomości szwów sklepienia czaszki oraz ciemiączka. Powinno się dokładnie omówić budowę stawu skroniowo-żuchwowego, którego dysfunkcje mogą wywoływać złożone zespoły bólowe, rozpoznawane jako schorzenia sąsiadujących ze stawem struktur.

Kości stanowiące szkielet osiowy (kręgosłup, żebra i mostek) powinno się nauczać w trakcie anatomii topograficznej grzbietu i kanału kręgowego. Wymagać należy budowy kręgów i cech charakterystycznych kręgów poszczególnych części kręgosłupa, krzywizn kręgosłupa i jego połączeń, ze szczególnym podkreśleniem roli krążków międzykręgowych. Omawiając szkielet klatki piersiowej zwracamy uwagę na rodzaje i ogólną budowę żeber (głowa, szyjka, trzon) i mostek oraz lokalizację bruzdy żebra i przebiegających w niej naczyń i nerwu z podkreśleniem miejsca punkcji jamy opłucnej. Z połączeń żeber wymagamy jedynie nazwy stawów i więzadeł, bez ich przyczepów. Ważne znaczenie ma znajomość ruchomości żeber podczas ruchów oddechowych.

W szkielecie kończyn wymagamy budowy kości obręczy kończyn oraz budowy kości długich ramienia, uda, przedramienia i goleni. Pomijamy budowę kości ręki i stopy. Student powinien znać ich podział oraz nazwy.

Zwracamy natomiast uwagę na istotne klinicznie bruzdy i wyniosłości w obrębie kości, np.: szyjka chirurgiczna kości ramiennej, gdzie przebiega nerw pachowy, bruzda nerwu promieniowego i łokciowego, guzek przywodziciela itp. Wymagać należy także budowy, płaszczyzn i wymiarów miednicy większej i mniejszej. Dokładnie omawiamy duże stawy kończyn (mostkowo-obojczykowy, ramienny, łokciowy, promieniowo-nadgarstkowy, krzyżowo-biodrowy, kolanowy i skokowo-goleniowy). Nie wymagamy dokładnej znajomości budowy i więzadeł stawów ręki i stopy.

2. Anatomia topograficzna grzbietu i kanału kręgowego

Budowa, źródła włókien i podział nerwów rdzeniowych. Gałęzie grzbietowe nerwów rdzeniowych i zakres ich unerwienia. Wymagamy tylko nazw nerwu podpotylicznego i potylicznego większego. Rzutowanie narządów na tylną ścianę tułowia (dolne granice płuc, szczeliny międzypłatowe, nerki). Przyczepy, czynność i unerwienie mięśni powierzchownych grzbietu. Trójkąt lędźwiowy i trójkąt osłuchiwania. Mięśnie głębokie grzbietu omawiamy jako całość wymagając znajomości ich unerwienia i czynności. Ograniczenia i zawartość trójkąta podpotylicznego oraz powięź piersiowo-grzbietowa. Zawartość kanału kręgowego. Opony rdzenia kręgowego, przestrzeń nadtwardówkowa. Przestrzeń podpajęczynówkowa, punkcja lędźwiowa. Ogólna budowa rdzenia kręgowego (zgrubienia, bruzdy, sznury istoty białej, podział istoty szarej). Lokalizacja jąder ruchowych, czuciowych i autonomicznych. Unaczynienie poszczególnych części rdzenia kręgowego, ze szczególnym uwzględnieniem tętnicy kręgowej.

W trakcie anatomii topograficznej grzbietu i kanału kręgowego ortopeda, w czasie wykładu, powinien przedstawić zmiany patologiczne poszczególnych części kręgosłupa oraz zespoły bólowe spowodowane przez te zmiany.

3. Anatomia topograficzna głowy i szyi

Doły czaszki. Miejsca przejścia nerwów czaszkowych oraz naczyń przez otwory w podstawie czaszki. Okolice topograficzne i punkty kostno-mięśniowe głowy i szyi. Mięśnie głowy i szyi, ich unerwienie i czynność. Wymagamy tylko przyczepów mięśni żwaczowych oraz mięśni powierzchownych i środkowych szyi. Mięśnie wyrazowe twarzy oraz mięśnie głębokie szyi omawiamy grupowo. Trójkąty i przestrzenie powięziowe szyi - ich ograniczenia i zawartość. Tętnica szyjna wspólna oraz tętnice szyjne: wewnętrzna i zewnętrzna - ich przebieg i pierwszorzędowe odgałęzienia. Pień tarczowo-szyjny i żebrowo-szyjny. Żyły powierzchowne i głębokie głowy i szyi. Węzły chłonne głowy i szyi, pień chłonny szyjny.

Rodzaje i źródła włókien nerwów czaszkowych - ich przebieg, główne gałęzie i zakres unerwienia. Odcinek szyjny pnia współczulnego. Przywspółczulne zwoje czaszkowe-źródła dochodzących do nich włókien przedzwojowych oraz przebieg włókien pozazwojowych. Budowa, części składowe, unerwienie i unaczynienie jamy nosowej, jamy ustnej, gardła i krtani. Przestrzeń przygardłowa, gruczoły ślinowe, język, zęby - ich unaczynienie i unerwienie. Wymagamy tylko podziału czynnościowego i unerwienia mięśni krtani i gardła. Ze względu na fakt, iż dokładną budowę mózgowia i drogi nerwowe omawiamy w czasie neuroanatomii, podczas zajęć z topografii głowy i szyi wymagamy ogólnej budowy mózgowia (półkule, płaty, części składowe, komory). Opony mózgowia. Zatoki opony twardej. Krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego. Ogólna budowa gałki ocznej (warstwy ściany, układ łamiący, komory oka) oraz aparat ruchowy i ochronny gałki. Części składowe ucha zewnętrznego, oraz środkowego. Ograniczenia, zawartość i połączenia jamy bębenkowej. Ogólna budowa i części składowe błędnika kostnego i błoniastego.

W czasie anatomii topograficznej głowy i szyi powinien odbyć się wykład kliniczny z budowy i czynności krtani połączony z demonstracją warg głosowych przez laryngologów w czasie ćwiczeń.

4. Anatomia topograficzna klatki piersiowej

Okolice, linie i punkty kostno-mięśniowe klatki piersiowej. Gruczoł sutkowy - budowa, odpływ chłonki. Mięśnie klatki piersiowej - przyczepy, czynność, unerwienie. Naczynia i nerwy międzyżebrowe. Tętnica podobojczykowa -przebieg, odgałęzienia. Śródpiersie - ograniczenia, podział, zawartość, połączenia. Topografia, budowa, unaczynienie i unerwienie serca. Rzutowanie ujść tętniczych i żylnych na przednią ścianę klatki piersiowej oraz miejsca osłuchiwania tych ujść. Osierdzie. Topografia i odgałęzienia odcinka piersiowego aorty oraz pnia płucnego. Żyły podobojczykowe, ramienno-głowowe i główne. Topografia i budowa tchawicy oraz oskrzeli głównych. Budowa i podział oskrzeli wewnątrzpłucnych. Budowa ogólna płuc (płaty, segmenty). Węzły chłonne ścienne i trzewne klatki piersiowej. Przewód piersiowy i przewód chłonny prawy. Drogi odpływu chłonki z płuc. Budowa, topografia, unaczynienie i unerwienie przełyku. Odcinek piersiowy nerwu błędnego i pnia współczulnego (pnie błędne i nerwy trzewne). Splot śródpiersiowy i jego sploty wtórne (sercowy, płucne).

W trakcie ćwiczeń z anatomii topograficznej klatki piersiowej powinny odbyć się wykłady klinicystów: 1) kardiologa lub kardiochirurga oraz

2) pulmonologa względnie radiologa.

5. Anatomia topograficzna jamy brzusznej i miednicy

Okolice, linie topograficzne oraz punkty kostno-mięśniowe brzucha i miednicy. Rzutowanie trzew na przednią ścianę jamy brzusznej. Mięśnie brzucha - przyczepy, czynność unerwienie. Pochewka mięśnia prostego brzucha i jej zawartość. Kanał pachwinowy. Przepukliny brzuszne (lędźwiowe, pępkowe, nabrzuszne, przeponowe, pachwinowe, udowe). Powierzchnia tylna przedniej ściany jamy brzusznej (fałdy pępkowe i doły pachwinowe). Odcinek podprzeponowy przewodu pokarmowego - część brzuszna przełyku, żołądek, jelito cienkie i grube. Budowa, podział i topografia poszczególnych części przewodu pokarmowego i ich cechy charakterystyczne. Wątroba, śledziona i drogi żółciowe. Trzustka. Otrzewna. Narządy wewnątrz- i wewnątrzotrzewnowe. Zachyłki otrzewnej. Unaczynienie tętnicze i żylne trzew jamy brzusznej. Zwracamy szczególną uwagę na żyłę wrotną i jej połączenia z żyłami głównymi. Tylna ściana jamy brzusznej oraz przestrzeń zaotrzewnowa i jej zawartość.

Ogólna budowa, topografia, unaczynienie i unerwienie nerek., nadnerczy i moczowodów. Odcinek lędźwiowy pnia współczulnego oraz sploty autonomiczne jamy brzusznej (trzewny, międzykrezkowy). Splot lędźwiowy i jego nerwy.

Przebieg i odgałęzienia aorty brzusznej oraz przebieg i dopływy żyły głównej dolnej. Układ chłonny jamy brzusznej (grupy węzłów chłonnych). Przebieg otrzewnej w miednicy mniejszej. Topografia, budowa, unerwienie i unaczynienie pęcherza moczowego i odbytnicy. Narządy płciowe wewnętrzne żeńskie i męskie - budowa, topografia, unaczynienie i unerwienie. Ogólna budowa narządów płciowych zewnętrznych żeńskich i męskich. Naczynia biodrowe wspólne, wewnętrzne i zewnętrzne - ich przebieg i pierwszorzędowe gałęzie. Odcinek krzyżowy pnia współczulnego, nerwy podbrzuszne oraz sploty miedniczne. Splot krzyżowy, nerwy miedniczne i nerw sromowy. Ograniczenia krocza. Mięśnie dna miednicy - podział na przeponę miedniczną i moczowo-płciową oraz tworzące je mięśnie. Układ chłonny miednicy mniejszej.

W trakcie anatomii topograficznej jamy brzusznej wskazane są wykłady kliniczne z: radiologii, ginekologii, urologii oraz chirurgii. Wykłady takie mogą się odbyć w formie prelekcji przed ćwiczeniami.

6. Anatomia topograficzna kończyny górnej

Żyły powierzchowne kończyny górnej oraz unerwienie skóry ramienia, przedramienia i ręki. Wymagamy przyczepów mięśni obręczy barkowej i ramienia. Mięśnie przedramienia omawiamy grupowo - student powinien znać przyczepy grup mięśni, wchodzące w skład grupy mięśnie i ich unerwienie. Mięśnie ręki omawiamy tylko grupowo i wymagamy ich unerwienia (bez przyczepów).

Splot ramienny - budowa, topografia, nerwy części nadobojczykowej oraz nerwy długie splotu ramiennego. Przebieg nerwów długich, ich główne gałęzie, zakres unerwienia oraz objawy uszkodzenia.

Jama pochwowa, dół łokciowy, kanał nadgarstka - ich ograniczenia i zawartość. Węzły i naczynia chłonne kończyny górnej. Szczególnie dokładnie omawiamy węzły chłonne pachowe. Tętnica pachowa, ramienna, promieniowa i łokciowa - ich przebieg i pierwszorzędowe gałęzie. Zwracamy uwagę na miejsca badania tętna. Żyły głębokie kończyny górnej.

W trakcie anatomii topograficznej kończyny górnej wskazany jest wykład kliniczny chirurga ręki.

7. Anatomia topograficzna kończyny dolnej

Żyły powierzchowne kończyny dolnej oraz unerwienie skóry kończyny dolnej. Mięśnie obręczy biodrowej ich unerwienie i czynność. Wymagamy przyczepów mięśnia lędźwiowo-udowego oraz mięśni pośladkowych, mięśnia gruszkowatego i napinającego powięź szeroką. Mięśnie brzuszne obręczy biodrowej, rozciągające się od otworu zasłonionego oraz kolca i guza kulszowego do krętarza większego student powinien wymienić i znać ich unerwienie oraz czynność. Wymagamy dokładnej znajomości i zawartości otworów kulszowych, zwracając szczególną uwagę na nerw sromowy i jego przebieg wokół kolca kulszowego, co ma ważne znaczenie w znieczuleniach przewodowych w położnictwie.

Podział grupowy, przyczepy, czynność i unerwienie mięśni uda. Trójkąt udowy, dół biodrowo-łonowy, kanał przywodzicieli i kanał udowy - ograniczenia i zawartość. Dół podkolanowy. Mięśnie podudzia i stopy omawiamy grupowo. Student powinien je wymienić, podać nazwy i unerwienie oraz czynność grup. Kanał kostki przyśrodkowej i jego zawartość.

Przebieg, zakres unerwienia i objawy uszkodzenia nerwów splotu lędźwiowego schodzących na kończynę dolną (n. udowy, n. skórny uda boczny). Splot krzyżowy i jego gałęzie krótkie i długie. Szczególną uwagę zwracamy na przebieg, odgałęzienia i zakres unerwienia nerwu kulszowego oraz objawy uszkodzenia tego nerwu.

Tętnica udowa, podkolanowa, piszczelowa przednia i tylna - ich przebieg i odgałęzienia. Miejsca badania tętna na tętnicach kończyn dolnych. Żyły głębokie kończyny dolnej. Węzły chłonne kończyny dolnej, szczególnie grupy i zakres spływu i odpływu chłonki z węzłów pachwinowych.

Podczas zajęć z anatomii kończyny dolnej powinien odbyć się wykład kliniczny ortopedy.

8. Anatomia rozwojowa

Ten dział może być połączony z zajęciami z anatomii topograficznej lub nauczany oddzielnie. Zajęcia z anatomii rozwojowej ilustrujemy przeźroczami, stosujemy modele oraz demonstrujemy narządy u płodów.

Omawiamy zarys rozwoju szkieletowego, naczyniowego, oddechowego, pokarmowego i moczowo-płciowego. Zwracamy szczególną uwagę na zaburzenia rozwojowe poszczególnych układów, okres ich występowania oraz czynniki teratogenne.

9. Neuroanatomia

Ten dział anatomii powinien być nauczany oddzielnie i zintegrowany z fizjologią, neruopatologią, neurologią i neuroradiologią. Integracja neuroanatomii z fizjologią i dyscyplinami klinicznymi ułatwia zrozumienie czynności tego układu i objawów uszkodzenia poszczególnych jego części.

Struktura i połączenia neuronów. Synapsy. Receptory i efektory. Podział topograficzny i czynnościowy układu nerwowego. Budowa makroskopowa poszczególnych części mózgowia. Płaty i zakręty półkul, międzymózgowie, śródmózgowie, most, rdzeń przedłużony, móżdżek. Przy omawianiu móżdżku wymagamy tylko jego podziału czynnościowego (płat grudkowo-kłaczkowy, przedni i tylny) i strefowego. Istotne jest podkreślenie roli móżdżku w układzie nerwowym. Budowa kory mózgu oraz lokalizacja ośrodków w korze. Komory mózgowia, krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego. Lokalizacja jąder w pniu mózgu oraz dokładna budowa rdzenia kręgowego.

Drogi aferentne (czuciowe). Układ przednio-boczny i grzbietowo-wstęgowy. Drogi: wzrokowa, słuchowa, smakowa, przedsionkowa oraz rdzeniowo-móżdżkowa. Drogi aferentne z narządów wewnętrznych oraz drogi bólowe. Bóle rzutowane i fantomowe. Układ siatkowaty wstępujący. Układ ruchowy i jego części. Górny neuron ruchowy (układ piramidony) i jego drogi, jądra podstawy, móżdżek, układ siatkowaty zstępujący, dolny neuron ruchowy. Objawy uszkodzenia dróg aferentnych i części układu ruchowego. Ogólna budowa i czynność układu limbicznego i węchomózgowia. Układ nerwowy autonomiczny i podwzgórze. Ośrodki autonomiczne, sploty nerwowe. Układ współczulny, przywspółczulny i jelitowy. Obrazowanie układu nerwowego (rtg, CT, NMR).

W ramach zajęć z układu nerwowego powinny odbyć się wykłady kliniczne neuroradiologa, neurologa i neurofizjologa.

TOPOGRAFIA KLATKI PIERSIOWEJ I KOŃCZYNY GÓRNEJ

Ćwiczenie 32 10.12.2008

Szkielet kończyny górnej.

Ćwiczenie 33 12.12.2008

Połączenia kości kończyny górnej. Anatomia rentgenowska.

Ćwiczenie 34 15.12.2008

Szkielet klatki piersiowej. Okolice topograficzne, punkty kostno-mięśniowe oraz linie orientacyjne klatki piersiowej. Rzutowanie brzegów płuc oraz granic serca na ściany klatki piersiowej. Stłumienie względne i bezwzględne serca. Osłuchiwanie serca. Unerwienie skóry klatki piersiowej. Budowa i topografia gruczołu sutkowego. Drogi odpływu chłonki z gruczołu sutkowego.

Ćwiczenie 35 17.12.2008

Mięśnie powierzchowne i głębokie klatki piersiowej - przyczepy, unerwienie, czynność. Naczynia i nerwy międzyżebrowe - przebieg, gałęzie. Udział mięśni klatki piersiowej w oddychaniu.

Ćwiczenie 36 19.12.2008

Ograniczenia, podział, zawartość i połączenia śródpiersia. Śródpiersie górne i przednie. Topografia, budowa i unaczynienie grasicy. Nerw przeponowy. Topografia naczyń odchodzących od łuku aorty. Tętnica podobojczykowa - przebieg, odgałęzienia. Naczynia piersiowe wewnętrzne. Żyła podobojczykowa, ramienno-głowowa i żyła główna górna. Węzły chłonne śródpiersiowe przednie.

Ćwiczenie 37 5.01.2009

Śródpiersie środkowe. Budowa, topografia, unaczynienie i unerwienie serca (koronarografia). Miejsca rzutowania i osłuchiwania ujść tętniczych i żylnych. Krążenie małe, duże i płodowe. Przebieg dużych naczyń tętniczych wychodzących z serca. Budowa, unaczynienie i unerwienie osierdzia. Zachyłki osierdzia (tamponada serca).

Ćwiczenie 38 7.01.2009

Budowa, topografia, unaczynienie i unerwienie tchawicy. Budowa płuc oraz podział drzewa oskrzelowego (bronchoskopia i bronchografia). Węzły chłonne dróg oddechowych. Drogi odpływu chłonki z płuc. Krążenie płucne. Opłucna ścienna i trzewna. Jama opłucnej i jej zachyłki (pneumothorax, hydrothorax, hemothorax).

Ćwiczenie 39 9.01.2009

Śródpiersie tylne. Budowa, topografia, unaczynienie i unerwienie przełyku. Przebieg i odgałęzienia odcinka piersiowego nerwów błędnych. Rozwory i otwory w przeponie oraz ich zawartość. Przebieg i odgałęzienia odcinka piersiowego aorty. Żyły nieparzyste: przebieg, zakres spływu krwi żylnej i połączenia z układem żył głównych i żyła wrotna. Odcinki piersiowe pni współczulnych i nerwy trzewne; przewód piersiowy. Węzły chłonne śródpiersiowe. Splot śródpiersiowy.

Ćwiczenie 40 12.01.2009

Anatomia kliniczna i zaburzenia rozwojowe układu sercowo-naczyniowego i oddechowego.

Ćwiczenie 41 14.01.2009

Mięśnie odcięte kończyny górnej. Mięśnie obręczy barkowej - przyczepy, czynność, unerwienie. Przebieg tętnic zaopatrujących obręcz kończyny górnej. Budowa, topografia i gałęzie splotu ramiennego. Uszkodzenia splotu ramiennego.

Ćwiczenie 42 16.01.2009

Jama (dół) pachowa - ograniczenia i zawartość. Węzły chłonne pachowe - grupy i drogi spływu i odpływu chłonki. Naczynia pachowe. Unerwienie skóry kończyny górnej. Żyły powierzchowne kończyny górnej.

Ćwiczenie 43 19.01.2009

Mięśnie ramienia - przyczepy, czynność, unerwienie. Przestwory powięziowe ramienia. Kanał nerwu promieniowego. Bruzda przyśrodkowa mięśnia dwugłowego - ograniczenia i zawartość. Nerwy długie splotu ramiennego w obrębie ramienia. Tętnica ramienna - topografia i odgałęzienia. Żyły ramienne. Stawy: mostkowo-obojczykowy, barkowo-obojczykowy i ramienny. Objawy uszkodzenia nerwów w obrębie ramienia.

Ćwiczenie 44 21.01.2009

Mięśnie grupy przedniej i bocznej przedramienia - ich wspólne przyczepy początkowe i przyczepy końcowe, unerwienie i czynność. Mięśnie ręki - podział grupowy, nazwy mięśni w grupach, ich unerwienie i czynność. Dół łokciowy - ograniczenia, zawartość. Tętnica promieniowa i łokciowa - ich przebieg i odgałęzienia w obrębie przedramienia i ręki. Troczki zginaczy, pochewki ścięgniste oraz przestwory powięziowe ręki. Kanał nadgarstka. Objawy uszkodzenia nerwów w obrębie przedramienia i ręki.

Ćwiczenie 45 23.01.2009

Mięśnie grupy tylnej przedramienia - wspólne przyczepy początkowe i przyczepy końcowe, czynność, unerwienie. Pochewki ścięgniste grzbietu ręki. Stawy: łokciowy, promieniowo-nadgarstkowy i stawy ręki - budowa, więzadła.

Ćwiczenie 46 26.01.2009

Anatomia kliniczna grzbietu i klatki piersiowej.

Ćwiczenie 47 28.01.2009

Anatomia kliniczna głowy i szyi oraz narządów zmysłów.

Ćwiczenie 48 30.01.2009

Sprawdzian z zakresu pierwszego semestru.

Ćwiczenie 49 13.02.2009

Sprawdzian poprawkowy z zakresu pierwszego semestru.

Ćwiczenie 50 15.02.2008

Drugi sprawdzian poprawkowy z zakresu pierwszego semestru.

TOPOGRAFIA JAMY BRZUSZNEJ, MIEDNICY MNIEJSZEJ I KOŃCZYNY DOLNEJ

Ćwiczenie 52 23.02.2009

Budowa, połączenia oraz wymiary miednicy. Różnice płciowe.

Ćwiczenie 53 27.02.2009

Punkty kostno-mięśniowe brzucha i miednicy. Rzutowanie trzew na przednią ścianę jamy brzusznej. Przebieg naczyń i nerwów skórnych. Ograniczenia jamy brzusznej oraz linie topograficzne brzucha. Podział brzucha na kwadranty i okolice topograficzne. Mięsień skośny brzucha zewnętrzny. Ograniczenia i zawartość kanału pachwinowego oraz pierścienia pachwinowego powierzchownego. Przepukliny pachwinowe. Trójkąt lędźwiowy i ścięgnista przestrzeń lędźwiowa.

Ćwiczenie 54 2.03.2009

Mięśnie ściany przednio-bocznej i tylnej brzucha - przyczepy, czynność, unerwienie. Pochewka mięśnia prostego brzucha - budowa i zawartość. Miejsca zmniejszonej oporności jamy brzusznej i przepukliny brzuszne. Tętnice nabrzuszne górna i dolna - początek, przebieg. Fałdy pępkowe i doły na powierzchni wewnętrznej przedniej ściany brzucha.

Ćwiczenie 55 6.03.2009

Topografia narządów jamy brzusznej. Narządy wewnątrz- i zewnątrzotrzewnowe. Jama otrzewnej i jej zachyłki. Budowa, topografia, unaczynienie i unerwienie żołądka. Ćwiczenie 56 9.03.2009

Wątroba. Pęcherzyk żółciowy. Drogi żółciowe. Pień trzewny. Odcinki brzuszne pni błędnych. Splot trzewny - budowa, sploty wtórne, zakres unerwienia. Żyła wrotna - topografia, połączenia z układami żył głównych.

Ćwiczenie 57 13.03.2009

Budowa, topografia, unaczynienie oraz unerwienie jelita cienkiego i grubego, trzustki oraz śledziony. Unaczynienie tętnicze, żylne i chłonne trzew jamy brzusznej. Unerwienie trzew jamy brzusznej. Splot międzykrezkowy.

Ćwiczenie 58 16.03.2009

Przestrzeń zaotrzewnowa - ograniczenia i zawartość. Topografia, budowa, unaczynienie i unerwienie nerek, nadnerczy oraz moczowodów. Aorta brzuszna i jej odgałęzienia. Żyła główna dolna i jej dopływy. Odcinek lędźwiowy pnia współczulnego. Węzły chłonne ścienne jamy brzusznej. Pnie lędźwiowe. Splot lędźwiowy - budowa, topografia, odchodzące nerwy.

Ćwiczenie 59 20.03.2009

Części składowe, topografia, budowa, unaczynienie i unerwienie narządów płciowych wewnętrznych żeńskich.

Ćwiczenie 60 23.03.2009

Części składowe, topografia, budowa, unaczynienie i unerwienie narządów płciowych wewnętrznych męskich. Zstępowanie jąder.

Ćwiczenie 61 27.03.2009

Naczynia biodrowe - topografia, odgałęzienia i dopływy. Sploty miedniczne, nerwy podbrzuszne. Topografia, budowa, unaczynienie i unerwienie pęcherza moczowego i odbytnicy oraz odcinka miednicznego moczowodów. Krocze - ograniczenia, podział. Mięśnie dna miednicy. Powięzie miednicy. Dół kulszowo- odbytniczy i kanał zasłonowy. Węzły chłonne miednicy.

Ćwiczenie 62 30.03.2009

Narządy płciowe zewnętrzne żeńskie i męskie - budowa, unaczynienie i unerwienie. Cewka moczowa. Splot krzyżowy - budowa, topografia. Nerwy miedniczne. Naczynia i nerwy sromowe.

Ćwiczenie 63 3.04.2009

Kości oraz połączenia kości kończyny dolnej.

Ćwiczenie 64 6.04.2009

Podział mięśni obręczy biodrowej. Mięśnie grzbietowe (grupa przednia)- przyczepy, czynność, unerwienie. Naczynia biodrowe zewnętrzne. Więzozrosty miednicy. Rozwór naczyń i mięśni - ograniczenia, zawartość. Węzły chłonne pachwinowe - topografia, zakres spływu chłonki. Unerwienie skórne oraz żyły powierzchowne kończyny dolnej.

Ćwiczenie 65 17.04.2009

Powięź szeroka uda. Mięśnie uda. Podział. Unerwienie grupowe. Przyczepy, czynność i unerwienie mięśni grupy przedniej i przyśrodkowej uda. Dół biodrowo - łonowy, trójkąt udowy, kanał przywodzicieli, kanał udowy - ograniczenia, zawartość. Nerw udowy i zasłonowy - przebieg, odgałęzienia, zakres unerwienia i objawy uszkodzenia. Naczynia udowe.

Ćwiczenie 66 20.04.2009

Grupa tylna mięśni grzbietowych oraz mięśnie brzuszne obręczy biodrowej. Splot krzyżowy i jego gałęzie. Otwory kulszowe - ich ograniczenia i zawartość. Węzły chłonne biodrowe.

Ćwiczenie 67 24.04.2009

Mięśnie grupy tylnej uda - przyczepy, czynność, unerwienie. Nerw kulszowy i nerw skórny uda tylny - przebieg, odgałęzienia, zakres unerwienia i objawy uszkodzenia. Ograniczenia i zawartość dołu podkolanowego. Tętnica podkolanowa - topografia i odgałęzienia. Żyła podkolanowa - topografia, dopływy.

Ćwiczenie 68 27.04.2009

Powięź goleni. Podział mięśni goleni i stopy. Grupa przednia i boczna mięśni goleni - przyczepy, czynność, unerwienie. Powięzie i przestwory powięziowe goleni. Mięśnie grzbietu stopy - czynność, unerwienie.

Nerwy: strzałkowy wspólny, strzałkowy powierzchowny i głęboki oraz udowo-goleniowy - przebieg, odgałęzienia, zakres unerwienia i objawy uszkodzenia. Tętnica piszczelowa przednia i grzbietowa stopy - przebieg, odgałęzienia. Żyły goleni.

Ćwiczenie 69 4.05.2009

Grupa tylna mięśni goleni - przyczepy, czynność, unerwienie. Mięśnie podeszwy - podział grupowy, unerwienie. Pochewki ścięgniste stopy. Kanał kostki przyśrodkowej - ograniczenia i zawartość.

Nerw piszczelowy i nerwy podeszwowe - przebieg, zakres unerwienia. Naczynia piszczelowe tylne i podeszwowe - przebieg, odgałęzienia, zakres unaczynienia. Pochewki ścięgniste stopy. Sklepienie stopy.

Ćwiczenie 70 8.05.2009

Anatomia kliniczna jamy brzusznej i układu pokarmowego.

Ćwiczenie 71 11.05.2009

Anatomia kliniczna miednicy mniejszej i układu moczowo-płuciowego.

Ćwiczenie 72 15.05.2009

Anatomia kliniczna kończyny dolnej.

Ćwiczenie 73 18.05.2009

Sprawdzian z anatomii z zakresu drugiego semestru.

Ćwiczenie 74 25.05.2009

Sprawdzian poprawkowy z zakresu anatomii drugiego semestru.

Ćwiczenie 75 1.06.2009

Drugi sprawdzian poprawkowy z zakresu drugiego semestru .

---