1.Pojęcia i subdyscypliny pedagogiki
2.Miejsce pedagogiki pośród nauk
3.Cichoń
4.Jakie można wyróżnić rodzaje wychowania oraz jak można rozumieć samo pojecie wychowania?
5.Nauki humanistyczne i przyrodnicze
6.Prosze scharakteryzować pedagogikę jako naukę humanistyczną.
7.Odpowiedzialność (Ingarden)
8.Paradoks odpowiedzialności (Tischner)
9.Persona, „per se” (Tischner)
10.Stróżewski
11.Drabina wartości Shelera (Galarowicz)
12.Subiektywizm aksjologiczny i obiektywizm aksjologiczny (Galarowicz)
13.Sytuacja wychowawcza (Ablewicz)
14.Jaka jest różnica pomiędzy interpretacja odpowiedzialności wychowawcy w pedagogice tradycyjnej a humanistycznej ("zorientowanej na doświadczenie)? KANT, ROGERS
15.Jak należałoby rozumieć z pedagogicznego punktu widzenia salowa T. Gadacza , ze wolność jest kładką, po której przechodzi się do świata wartości ?
16.Rodzaje wychowania wg Cichonia i Stróżowskiego
17.Hermeneutyka, Fenomenologia:
18.Postawa "błędu maski" relacja: wychowawca- wychowanek
19.Prosze wymienić i krotko przedstawić przedmiot badan znanych pani działów pedagogiki.
20.Proszę wymienić nauki współpracujące z pedagogika oraz sprecyzować na czym polega ich współpraca.
21.Co to takiego : zmysł moralny, poczucie rzeczywistości , moralizowanie?
22.Jakiego rodzaju są znaki, dzięki którym człowiek może rozpoznać istnienie w hierarchii wartość oraz jej zasadność? Czy dziecko również rozpoznaje świat wartości?
23.Jak rozumiesz zagadnienie autorytetu w pedagogice. Czy w wychowaniu autorytet jest w ogóle potrzebny ?
24.Jak przedstawia się relacja pomiędzy wychowawcą i wychowankiem jeśli przyjmiemy, że sama sytuacja wychowawcza ma charakter dynamiczny?
25.Czy do wolności trzeba wychowywać(Tischner)
26.W jaki sposób dzięki filozofii dialogu można uzasadnić odpowiedzialność zastępczą ponoszona przez dorosłych i za dzieci?
27.Czym charakteryzuje się postawa dialogu sytuacji wychowawczej?
28.Co to znaczy, ze "wolność jest twórcza" i ,że nie jest to wolność łatwa ?
29.Kim jest "idealny obserwator" Jak i kiedy jest "tworzony " ? Przez kogo i w jakim celu? Co jest przedmiotem badań "idealnego obserwatora"?
30.Jak interpretuje się role autorytetu w pedagogice tradycyjnej a jak humanistycznej ?
31.Sytuacja wychowawcza jest zarazem sytuacja etyczną?
31.Korczaka sposoby obserwacji i poznawania dzieci.
32.Scharakteryzować totalitaryzm jako zjawisko z obszaru ideologii i praktyki pedagogicznej. Przymus-więź.
33.T. Gadacz „wolność jest kładką”, po której przechodzi się do świata wartości ?
34.Charakterystyka doświadczenia naturalnego i jego roli w procesie wychowania
35.Proszę przedstawić założenia koncepcji wychowania personalistycznego
36.Prosze scharakteryzować reguły, które winny znamionować prace dydaktyczno-wychowawcza nauczyciela (wg J. Maritaina)
37.Wychowanie jako "rzemiosło " i jako " sztuka " . Przedstawić podstawy takich interpretacji oraz wykazać różnice.
38.Jaka jest relacja między czasem pedagogicznym a czasami innymi?
1.Pojęcia i subdyscypliny pedagogiki
Kunowski. 1.Pedagogia- dzieło wychowania, zbiór czynności i umiejętności wychowawczych, w pierwszym przypadku staje się „sztuką dla sztuk”, a w drugim techniką postępowania z dziećmi lub młodzieżą. 2.Pedagogika- teoret. wiedza i nauka o wychowaniu. Dzieli się na: -teoria (daje rozwiązania, jak pracować z wychowankiem); -praktyka (korzystając z rozwiązań weryfikuje czy teoria sprawdza się w praktyce. Pedagogika obejmuje całe życie człowieka (od dzieciństwa do starości): -hebagogika (dział o wychowaniu młodzieży); -andragogika (obejmuje oświatę i wychowanie dorosłych); -gerontagogika (pedagogika starszego wieku); -antropagogia, atropagogika (nauka o całkowitym rozwoju człowieku) 3.„paidagogos”- „prowadzący chłopca” najpierw fizycznie, potem duchowo i moralnie. 4.Pedagog- człowiek zawodowo zajmujący się sprawi wychowania (nauczyciel). 5.Paideia- całość czynności i skutków wychowawczych. 6.Pedalogia- nauka o dziecku (gr. „logos”- słowo, nauka). 7.Pedeutolog- naukowiec zajmujący się teoret. wychowaniem. 8.Pedeutagog- praktyczny wychowawca nauczycieli kształtujących się do tego zawodu. 9.Pedia- służy do określenia odrębnych dziedzin pedagogiki praktycznej (logope).
Rubacha. a)Pedagogika- jako nauka ma za zadanie opisywać, wyjaśniać i rozumieć formy praktyki edukacyjnej b)Edukacja- ogół oddziaływań służących formowaniu (zmienianiu, rozwijaniu) się zdolności życiowych człowieka. Wyjaśnienie: -ogół oddziaływań- to oddziaływania instytucjonalne, indywidualne, świadome i nieświadome itd. Oddziaływania te mogą być systematyczne, niesyst., przygodne, zaplanowane itd. Syst. i zapl. działania edukacyjne mają miejsce np. w szkole. Niesyst. I niezapl. zachodzą m.in. w interakcjach rówieśniczych, w przekazach kultury (np. w literaturze); -zmienianie, rozwijanie- może zachodzić w jakimś konkretnym kierunku przyjętym wg. kryterium zewn. wobec jednostki lub bez uprzednio obranego celu; -zdolności życiowe człowieka- mogą dotyczyć wielu obszarów jego funkcjonowania: emocjonalnego, interpersonalnego, intelektualnego, motywacyjnego, fizycznego itd.; c)wychowanie- świadome i celowe działanie pedag. zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków (zmian rozwojowych) w osobowości wychowanka; d)kształcenie- system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata, przygotowanie się do zmieniania świata i ukształtowanie własnej osobowości; różnica między w. a k.: w. oddziałuje na osobowość wychowanka, a k. dotyczy sfery poznawczej psychiki człowieka (wiedza) e)uczenie się- proces nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu (wiadomości, umiejętności, nawyki, postawy), w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości (doświadczenia i ćwiczenia); f)nauczanie- proces kierowania uczeniem się uczniów w toku planowej pracy nauczyciela z uczniem;
Łobocki. Wychowanie- proces lub skutek (wynik) działań wychowawczych. W rozumieniu: -wąskim- odnosi się do motywacji, emocji (czyli osobowości), w nie do intelektu; -szerokim- odnosi się do oddziaływania na całego człowieka w całym jego życiu.
Ablewicz. Wychowanie- działanie, ukształtowanie wychowanka tak by postępował zgodnie z akceptowanymi społecznie normami.
Cichoń. Proces wychowania składa się z wychowania. Jego znaczenia: -szerokie- wszystkie oddziaływania (rodzina, środowisko społ., szkoła) -wąskie- działania zamierzone i świadome Wychowanie- zmierza do ukształtowania osobowego „ja”; samowychowanie- warunek nastąpienia procesu wychowania.
Sztompka. 1.Proces wychowania- jest wydzieloną fazą w biografii człowieka, i kończy się (zazwyczaj wraz z podjęciem ról zawodowych) Zadania: -wprowadzenie do życia społecznego i kultury (kształtuje jaźń, osobowość, poczucie tożsamości), -uczy się ról społ. (m.in. wiadomości, umiejętności, przekonania, normy, wartości, potrzebnych do uczestnictwa w życiu społ. i kulturowym) Proces socjalizacji- obejmuje całe życie człowieka, gdzie poddawany jest społ. oddziaływaniom. Proces nauczania- jednostka przez niewielki fragment życia poddawana jest celowej i zorganizowanej działalności dydaktycznej.
2.Miejsce pedagogiki pośród nauk
Pedagogika czerpie z innych nauk (Kunowski): -filozofia- podst. nauka ped. (w zależności od działu fil. będą korespondować z subdyscyplinami); -psychologia (daj opis zjawisk prawidłowości rozwojowych); -biologia (pokazuje jak człowiek się rozwija i na jakim etapie stosujemy konkretne środki), najbardziej wiarygodna nauka; -socjologia (praktyki edukacyjne zachodzą w obrębie grup społ., zależą od wieku, zjawisk, które stanowią przedmiot badań socjologii); -historia (bada genezę wychowania, na tle ped. badamy jak w konkretnych czasach wyglądało wychowanie); -nauki światopoglądowe: humanistyczne, fil, teolog- kształtują obraz świata, światopogląd człowieka.
3.Cichoń
1.Co składa się na strukturę procesu wychowania? a)antropologia (filozofia człowieka), antropologia filozoficzna -nauka zajmująca się człowiekiem w różnych aspektach (metafizyczno-ontologicznym, moralno-etycznym, estetycznym, psychologicznym, społeczno-kulturowym itd.); próbuje znaleźć odpowiedź na pytanie kim jest człowiek, określić jego strukturę ontyczną (wartości) oraz miejsce wśród innych bytów. b)aksjologia (teoria wartości) mówi jakie to są (czy mają być) wartości i w jaki sposób osadzone są w strukturze procesu wychowawczego- inaczej: refleksja nad wartościami moralnymi ze względu na ich miejsce i rolę w działalności wychowawczej. 2.Proces wychowania składa się z wychowania. Jego znaczenia: -szerokie- wszystkie działania (socjalizacja) -wąskie- działania zamierzone i świadome. Wychowanie- zmierza do ukształtowania osobowego „ja”; samowychowanie- warunek nastąpienia procesu wychowania. 3.W jaki sposób wartości mają wpływ na proces wychowania? Struktura ontyczna- struktura tworząca ludzki byt Na proces wychowania ma wpływ to co składa się na strukturę ontyczną. 4.Sytuacja wychowawcza. Składa się na nią: -splot okoliczności, warunki, zdarzenia, -obejmuje wychowanka i wychowawcę, -środowisko, 5.Na osobowość składa się: -temperament, -stałe cechy, -moralność. Osobowość: praktyka wych. wykazuje często, te same lub podobne zabiegi wychowawcze w różnych sytuacjach przynoszą odmienne skutki, i to nie tylko w zależności od różnic między wychowankami, ale także w odniesieniu do tego samego wychowanka. 6. „Sztuka wychowania polega więc głównie na umiejętności doboru poznanych i zaakceptowanych treści wychowawczych i dostosowaniu tych treści do sytuacji, w których znajdują się wychowawca i wychowanek.” Proces wychowania: „tylko wtedy może przynieść jakiekolwiek trwałe efekty, gdy sam wychowanek akceptuje przekazywane w nim treści i gdy dokona, opierając się na własnej woli i decyzji, zmiany czy modyfikacji swoich własnych nastawień, poglądów, postępowań, itd. 7.Kształtowanie osobowego „ja” to kształtowanie intelektu, zainteresowań, cech. Ważne jest by nie tylko wybrać wartości, ale postępować zgodnie z nimi. 8.Wartości moralne to: -zalety, wady które przypisujemy osobowości i charakterowi; -kwalifikacje czynów (w zależności od okoliczności), nie zawsze postępujemy wg. naszych wartości; -trwałe skłonności i dyspozycje moralne Jeśli będą spełnione powyższe warunki, to będzie ukształtowane w pełni osobowe „ja”. 9.Wartości moralne w procesie wychowawczym widzimy w treściach, metodach i celach wychowawczych. „Wydaje się, że nie ma celów wychowawczych moralnie neutralnych.” (np. gdy celem wych. jest wyrobienie w wychowankach zalet sprawiedliwości, szlachetności, to realizacja tego celu jest zarazem realizacją wartości moralnych.)
4.Jakie można wyróżnić rodzaje wychowania oraz jak można rozumieć samo pojecie wychowania?
Rubacha: wychowanie- świadome i celowe działanie pedag. zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków (zmian rozwojowych) w osobowości wychowanka;
Łobocki Wychowanie- proces lub skutek (wynik) działań wychowawczych. W rozumieniu: -wąskim- odnosi się do motywacji, emocji (czyli osobowości), w nie do intelektu; -szerokim- odnosi się do oddziaływania na całego człowieka w całym jego życiu.
Ablewicz Wychowanie- działanie, ukształtowanie wychowanka tak by postępował zgodnie z akceptowanymi społecznie normami.
Cichoń Proces wychowania składa się z wychowania. Jego znaczenia: -szerokie- wszystkie oddziaływania (rodzina, środowisko społ., szkoła) -wąskie- działania zamierzone i świadome Wychowanie- zmierza do ukształtowania osobowego „ja”; samowychowanie- warunek nastąpienia procesu wychowania.
Sztompka Proces wychowania- jest wydzieloną fazą w biografii człowieka, i kończy się (zazwyczaj wraz z podjęciem ról zawodowych) Zadania: -wprowadzenie do życia społecznego i kultury (kształtuje jaźń, osobowość, poczucie tożsamości), -uczy się ról społ. (m.in. wiadomości, umiejętności, przekonania, normy, wartości, potrzebnych do uczestnictwa w życiu społ. i kulturowym)
Kunowski Wychowanie- wszelkie celowe oddziaływanie ludzi dojrzałych (wychowawców) przede wszystkim na dzieci i młodzież (wychowanków), aby w nich kształtować określone pojęcia, uczucia, postawy, dążenia
Wyróżnia on także trzy rodzaje wychowania: -wychowanie naturalne, czyli uczestniczące w życiu rodzinnym, społecznym itd. -wychowanie celowo zamierzone, czyli przygotowujące wychowanka do przyszłego zwodu, pracy itp. -wychowanie organizowane programowo w specjalnych instytucjach wychowawczych, jak szkoła itd.
GADACZ
Wychowanie odbywa się w dialogu mistrza i ucznia, którzy podążają w wychowaniu ku wartościom: dobra, prawdy i piękna. W takiej relacji uczeń uzależnia się od mistrza, nie szuka swojej drogi, podąża za mistrzem.
Gadacz wyodrębnia dwa rodzaje wychowania: • wychowanie w optyce funkcjonowania- polega na formułowaniu wychowanka zgodnie z obowiązującymi modelami życia, charakterystycznymi dla danej ideologii. Ma charakter bezosobowy, sprawia, że wychowawca staje się narzędziem ideologii, a jego autorytet to autorytet władzy. • wychowanie w optyce bycia (osobowej)- polega na spotkaniu mistrza i ucznia, przez które otwiera się horyzont wartości przez które człowiek staje się człowiekiem, osobą. Wychowawca posiada autorytet naturalny, który mimo przeszkód nie upada.
Nowak Wychowanie w ujęciu socjologicznym- jako pomoc w socjalizacji, w ujęciu kulturowym- jako pomoc w inkulturacji oraz w ujęciu psychologicznym- jako pomoc w personalizacji.
Tischner Wychowanie to praca „z” człowiekiem i „nad” człowiekiem. Wych. stwarza między wychowawcą i wychowankiem więź, analogiczną do więzi ojcostwa. Ojciec znajduje się u początków życia człowieka, człowiek zaś w miarę rozwoju oddala się coraz bardziej od ojca. Ojcostwo to nie tylko przekazywanie życia, ale i nadziei (która jest sensem życia).
5.Nauki humanistyczne i przyrodnicze
(Ablewicz) Do metod humanistycznych należy zaliczyć hermeneutykę (jako metodę rozumiejącą i historyczną), fenomenologię i dialektykę. W przypadku metod empirycznych najczęściej wymienia się obserwację, ankietę, eksperyment, test i statystykę. Obie te metody łączy uwaga poświęcona pewnemu wycinkowi rzeczywistości, rzeczywistości wychowawczej. Nauki humanistyczne kierują się ku poznaniu podstawowych struktur natury historycznej i antropologicznej i są zdane na wygląd, opis, objaśnienie. Nauki przyrodnicze nastawione są na objaśnianie ogólnych prawidłowości regulujących funkcjonowanie przyrody w sensie najobszerniejszym. By móc sformułować wyniki muszą liczyć, ważyć, mierzyć. Związki w dziedzinie nauk są kauzalne, co znaczy, ze po określonej przyczynie oczekiwane jest wystąpienie określonego skutku. W naukach humanistycznych nie ma jednoznacznych dowodów, tylko wskazówki. Naukowiec przyrodnik badając coś, może eksperymentować, w przypadku zniszczenia jednego przedmiotu wziąć następny, natomiast nauczyciel w szkole nie może sobie pozwolić na takie eksperymenty. Mówiąc prostym językiem nauki przyrodnicze skupiają się na liczbach i faktach, podczas gdy humanistyczne na ogólnej teorii.
6.Prosze scharakteryzować pedagogikę jako naukę humanistyczną.
1)„Pedagogika humanistyczna” jest terminem powstałym w wyniku zaliczenia pedagogiki do nauk humanistycznych, badania jej przedmiotu metodami dla nich typowymi. Tak jak zakładał W. Dilthey, stała się nauką o „duchu” człowieka. Jej podstawowe zadanie polegało na zrozumieniu procesu duchowego rozwoju człowieka i kształtowaniu siebie jako indywidualności. Wyrosła na gruncie pedagogiki niemieckiej. 2)W przypadku pedagogiki badany wycinek jest tym, co powstało w wyniku ludzkiego działania. Jest ona nauką o duchu człowieka. Zadaniem pedagogiki humanistycznej jest uzasadnienie pedagogiki jako nauki, co odbywa się w ścisłym związku z empirią pedagogiczną będącą dla niej źródłem refleksji i teorii. Pedagogika pozostaje w ścisłym związku z przedmiotem filozofii, ponieważ filozofia zakreśla pewien horyzont możliwości i dopuszczalności pedagogiki. Ze względu na swą specyfikę przedmiot pedagogiki leży w polu zainteresowań nauk społeczno- kulturowych, określanych najogólniej humanistycznymi. (Ablewicz)
7.Odpowiedzialność (Ingarden)
Odpowiedzialność jest fenomenem, jest podstawą większości wzajemnych odniesień. Odpowiedzialność jest i nie możemy się od niej uwolnić. Są 4 typy sytuacji w których występuje fenomen odpowiedzialności: a)Ktoś jest za coś odpowiedzialny- ktoś jest odpowiedzialny za czy ponieważ się go podjął i dokonał. Nadal jest za niego odpowiedzialnym, czyn ten ciąży na sprawcy; -Ktoś musi być osobą. To człowiek, który jest świadomy i posiada wszystkie „normalne” zdolności potrzebne, niezbędne do opanowania sytuacji. Wie, że jest zdolny realizować to co postanowione, czego się podjął i dokonał. Odpowiedzialność ciąży na nim. Coś- to jest działanie aktywne lub dokonanie działania i wynik działania sprawcy. Człowiek odpowiedzialny jest za decyzje o dokonaniu czynu a nie dokonanie czynu oraz za czyn.; -Ktoś jest odpowiedzialny za coś, kiedy się czegoś podjął, stał się za to odpowiedzialny za czyn i go dokonał. Odpowiedzialność w tym wypadku ciąży na sprawcy. Sprawca może odciążyć się od swojego brzemienia odpowiedzialności przy pomocy jakiegoś innego czynu, jednak musi to zrobić sam, nikt sprawcy nie odciąży. Ten rodzaj odpowiedzialności jest stanem faktycznym pasywnie znoszonym przez sprawcę. b)Ktoś podejmuje odpowiedzialność za coś- podejmuje odpowiedzialność za jakiś czyn, i jest za niego odpowiedzialny aż do momentu wypełnienia zadania c)Ktoś jest za coś pociągany do odpowiedzialność- pociąganie kogoś do odpowiedzialności ma swoje źródło poza sprawcą i przebiega również poza nim, lecz kieruje się na niego i ma wywołać jakieś zmiany. d)Ktoś działa odpowiedzialnie- sprawca jest odpowiedzialny za swój czyn tylko wtedy gdy jest własny. Jest on własny gdy jest świadomy i wyrażony przez wolną wolę. Hertmann zauważa że człowiek działający jest odpowiedzialny za własne czyny, które są w jakiś sposób wywołane przyczynowo.
8.Paradoks odpowiedzialności (Tischner)
Dziecko jest istotą autonomiczną, jest samo sprawcą swoich czynów, więc samo powinno ponosić za nie odpowiedzialność. Tymczasem to wychowawca jest zastępczo odpowiedzialny za czyny dziecka, występuje w jego imieniu. Dziecko nie posiada odpowiedniej wiedzy moralnej, która mówi o tym co dobre a co złe. Wychowawca musi wziąć za nie odpowiedzialność, by móc wskazywać na tym etapie jego życia co jest poprawne a co nie. Dorosły musi działać w zastępstwie dziecka. Występuje tutaj sprzeczność, zaprzeczenie wolności dziecka przez odpowiedzialność zastępczą wychowawcy.
9.Persona, „per se” (Tischner)
-Od łacińskiego słowa persona pochodzi pojęcie osoby „per-se” czyli „przez siebie”, „dzięki sobie”. Osoba taka posiada swój własny cel, doskonali się w swoim istnieniu. Człowiek staje się sobą jako indywiduum, „dzięki sobie”. Jest personą, bo w jakiś sposób jest „przez siebie”, ma moc nadawania, lub odbierania sobie ludzkiej twarzy.; -Zasada nazywana „per-se” jest zakorzeniona w doświadczeniu życia każdego człowieka oraz postrzegania siebie jako istoty doświadczającej. Kluczowym pojęciem pedagogiki personalistycznej jest doświadczenie naturalne. W odniesieniu do sytuacji wychowania, pedagog powinien skoncentrować się nie tylko na sobie podczas pracy, ale zarazem na innych, jako istotach również samodzielnie doświadczających życia.
-Stając wobec wartości od samego człowieka niezależnych, nic nie traci on ze swej podmiotowości i możliwości bycia kimś indywidualnym, niepowtarzalnym. Tu jest miejsce na twórczość człowieka. Można by powiedzieć, że powstaje swoisty krąg wartości: od tego co obiektywne, ku temu co moje, własne subiektywne.
Jest jednak pewna wartość szczególna, drugi człowiek- persona, i z nią- jaka właśnie taką trzeba się liczyć, snując własne plany życiowe. Horyzont wartości obiektywnych pozwala jednak odwołać się, w chwilach trudnych, do pewnych stałych wartości, co nazywa się człowieczeństwem, a co jest celem wychowania i zarazem pozwala odnaleźć drogę. W tym przypadku człowiek nie jest pozostawiony niejako „sam sobie”, bo nie ma gdzie szukać drogowskazów. Jednak zawsze ostatnie zdanie należy do niego.
10.Stróżewski
a)Człowiek- najwyższa wartość. b)Człowieczeństwo- o jej istocie świadczy mądrość i rozumność. (Filozofia odsłania człowieczeństwo, a paideia pomaga wedle niej właśnie kształtować człowieka.) c)Na czym polega stawanie się człowiekiem? Jak dochodzimy do tego? -Wartość człowieka jest zadana, a nie dana. Istnieje ideał do którego dążymy. Ale nie jest w człowieku, ale on dąży do tego. -Jest dynamiczne. -Ważny jest drugi człowiek (ja- Ty, ja-On) -Ważne są prawa, bycie wychowanym przez nie d)Co stanowi o istocie człowieczeństwa? -Osobowość i jej autentyczność, wierność sobie; -Człowiek stawia sobie cele i MOŻE je osiągać; -wych. w człowieku jego właściwego charakteru, prawdziwego człowieczeństwa; -wartość człowieka stanowi jego nieustanne dążenie do Dobra i Piękna; -przekraczanie siebie, budowanie człowieka w sobie, dla siebie; -budowanie swojej wartości mimo upływającego czasu.
11.Drabina wartości Shelera (Galarowicz)
Podział wartości dokonany przez Maxa Schelera ma postać drabiny. Wartości wszystkich szczebli dzielą się na pozytywne i negatywne oraz występują parami. (przyjemność jako wartość pozytywna (dodatnia) odpowiada przykrości jako wartości negatywnej (ujemnej)): a)Wartościami najniższymi są wartości hedonistyczne tj. wartości przyjemnościowe. Należą do nich m.in. takie wartości jak: przyjemność, przykrość, rozkosz, ból, smaczne, nie smaczne; b)Wyższe od wartości hedonistycznych są wartości utylitarne, tzn. użytecznościowe. Zaliczamy do nich m.in. takie wartości: funkcjonalność, brak funkcjonalności, sprawność, brak sprawności, wydajność, brak wydajności; c)Nad wartościami utylitarnymi górują wartości witalne, zwane też biologicznymi. Są one związane z czuciem całego ciała, a nie tylko jego poszczególnych fragmentów. Przykładami tych wartości są: zdrowie, choroba, senność, rześkość, świeżość zmęczenie; d)Wartości duchowe (kulturowe) są wyższe od witalnych. Scheler zalicza do nich trzy grupy wartości: estetyczne (piękno, wdzięk, brzydota), prawne (wartości tego co słuszne i tego co nie słuszne), poznawcze (prawdziwość, obiektywność); e)Wartościami najwyższymi są: wartość sacrum (święte) i jej przeciwieństwo, wartość profanum (nieświęte). Wartości te zwane są wartościami religijnymi i są one absolutne.
Nie można mylić wartości podst z wartościami najwyższymi. Wartości podst (np.zdrowie) to takie, które umożliwiają realizację innych wartości (np. duchowych). Natomiast wartościami podstawowymi dla procesu wychowania będą, według Galarowicza, wartości duchowe i wartości religijne, absolutne.
12.Subiektywizm aksjologiczny i obiektywizm aksjologiczny (Galarowicz)
Wychowanie to odniesienie się do wartości, ponieważ w kontaktach z drugim człowiekiem pojawiają się one pomiędzy dwiema osobami. Jednym z filarów sytuacji wychowania jest świat wartości (obok antropologii). Wartości wskazują, co jest dobre, a co złe. W wyniku kontaktu z drugim człowiekiem nasze wartości się ścierają, dochodzi do konfrontacji. Czy istnieje obiektywny świat wartości, któremu muszę się podporządkować? Koncepcje: -subiektywizm aksjologiczny- wartości stwarzane są przez człowieka, on powołuje je do życia, nadaje rzeczom wartość. -relatywizm aksjologiczny- ustalamy świat wartości w relacji do drugiej osoby, rzeczy. Prawo do bycia tym, kim jestem, samostanowienie, człowiek jest wolny. Jedyną granicą powstrzymującą mnie przed czynami jest wolność drugiego człowieka. Negocjacje z drugim człowiekiem - ustalamy wspólnie jakiś konsensus; -obiektywizm aksjologiczny- wartości istnieją obiektywne, niezależnie od woli człowieka. Te wartości istnieją niezależnie od woli człowieka, od naszych poglądów, przekonań. Człowiek, gdy się rodzi, zastaje system wartości (nie tworzy go!). Nie wiemy, kto powołuje wartości do życia, ponieważ my zastajemy je gotowe. Tischner pisze, że wartości są nam dane i zobowiązują nas do czegoś. Podkreśla ich kategoryczny charakter, zobowiązujący nas do ich realizowania i do uczestniczenia w nich. Można tutaj podkreślić znaczenie obiektywizmu wartości w kontekście Ingardena, który uważa, że jednym z warunków bycia odpowiedzialnym jest właśnie obiektywne istnienie wartości.
Rozróżnienie między subiektywizmem a subiektywnością: Subiektywność oznacza fakt, że człowiek w niepowtarzalny, osobisty sposób przeżywa oraz interpretuje siebie i świat. Subiektywizm natomiast oznacza przekonanie, że każde subiektywne spojrzenie na siebie i świat jest równie prawdziwe czy dojrzałe.
13.Sytuacja wychowawcza (Ablewicz)
a)doświadczenie grupy: indywidualności w grupie; b)samodzielność ludzkiego bytu -dziecko samo, instynktownie chce być „kimś”, dąży więc do ukształtowania swojego osobowego „ja”; -każdy przychodząc na świat „jest” już kimś, ale też „staje się”; -dziecko samotnie dąży do samodzielności, wychowawca pomaga w tym procesie (ukierunkowuje rozwój); c)zobaczyć Drugiego -wychowawca musi mieć szacunek; -samodzielność nie wyklucza towarzystwa; -praca z człowiekiem a potem nad człowiekiem, ważny jest ten ktoś (wychowanek), musi on włączyć się w proces wychowania, samo „nad” byłoby manipulacją; właściwa kolejność z i nad budzi w wychowanku troskę o sens życia; -każdy sam musi znaleźć swoją drogę poznania prawdy i sam uczynić ją za własną (rozwijać się); -Pradystans: człowiek sam może świat planować, przekształcać (z kolei zwierzęta są integralną częścią świata); ważne jest jednak wejście w relację, a warunkuje je prawdziwe ujrzenie tego samodzielnego Naprzeciw; d)Pomiędzy- -akceptacja przez innych (ta relacja z szacunkiem, to Pomiędzy- to spotkanie); -Ethos- właściwe miejsce tej relacji; miejsce do życia, rozwijania się (bezpieczne, powinien czuć się dobrze; ważni są tu ludzie); -sprawa wartości: prawda i wierność pomiędzy wychowankiem, a wychowawcą; wychowanek ma nadzieję p i w; -relacja i spotkanie prowokuje do czynienia Dobra dla Drugiego.
14.Jaka jest różnica pomiędzy interpretacja odpowiedzialności wychowawcy w pedagogice tradycyjnej a humanistycznej ("zorientowanej na doświadczenie)? KANT, ROGERS
1)Pedagogika tradycyjna (Kant): -Czynności wychowawcy to środki do zrealizowania autonomii wychowanka, a nie uczynienia z niego niewolnika; -Wychowawca żąda jedynie tego co niesie pożytek wychowankowi; -Wychowawca działa tam, gdzie dziecko jeszcze samo nie może; -Wychowawca musi przeciwdziałać temu, by dziecko czyniło szkodę samo sobie. Przymus daje w następstwie pasywne posłuszeństwo; -Dziecko nie potrafi zaplanować swojego sposobu postępowania, więc do póki się nie nauczy muszą to za niego robić inni. Musi być posłuszne dorosłym, ale to posłuszeństwo wobec dorosłych stanowi w jego życiu tylko pewien etap; -Odpowiedzialność odnosi się do każdego czynu, który jest zrealizowany w zastępstwie za kogoś innego; -Dziecko musi nauczy się korzystać z rozumu; -Dziecko jest bezradne.
2)Pedagogika humanistyczna (Rogers): -Wolność, to zdolność do wydobywania z własnego doświadczenia, zasad działania i myślenia; -Doświadczenie to coś osobistego ale to dzięki niemu można dotrzeć do obowiązujących ludzkich wartości; -Wychowawca dostarcza dziecku sposobności do samodzielnego rozwiązywania problemów, odnajdywania rozwiązań; -Dziecko może zamanifestować; może być osobą odpowiedzialną i samodzielną; -Dziecko może samo w sobie znaleźć kryteria myślenia i działania, jeśli stworzy mu się okazję; -Ped. humanistyczna odrzuca przekonanie o bezradności dziecka i wymaganej odpowiedzialności zastępczej, ale podkreśla że wychowanie jest konieczne i potrzebne ponieważ dostarcza ono sposobności do samodzielnego odnajdywania rozwiązań; -Żaden człowiek nie ma prawa wchodzić drugiemu w obraną drogę, ponieważ każda droga jest do przyjęcia i realizacji. Zastępcza odpowiedzialność jest więc absurdem.; -Wychowawca jest odpowiedzialny za autonomię wychowanka.
3)Różnice między pedagogiką tradycyjną a humanistyczną mają swoje podłoże w odpowiedzi na pytania zadane przez filozofię, to znaczy pytanie o istotę wolności człowieka. Ponad to w tych rodzajach pedagogiki istnieje odmienne rozumienie pojęcia autonomia. Inaczej są rozumiane też pozycje wychowanka i wychowawcy, ich zadania, oraz relacje istniejące miedzy nimi.
15.Jak należałoby rozumieć z pedagogicznego punktu widzenia salowa T. Gadacza , ze wolność jest kładką, po której przechodzi się do świata wartości ?
„Wolność jest kładką, po której przechodzi się do świata wartości”, ponieważ świat wartości nie istnieje bez wolności. Wolność zawsze odnosi się do świata wartości. Wolności doświadcza człowiek w wyborach. Wyboru nie dokonuje się jednak dla samego wyboru. Wybieramy, aby coś urzeczywistnić, a tym co jest urzeczywistniane jest zawsze wartość (pozytywne czy negatywne), ale wartość. Wolność nie pojawia się w świecie czystych możliwości, lecz w świecie gdzie istnieje: prawda i nieprawda, szczęście i nieszczęście, uczciwość i nieuczciwość, honor i podłość. Wolność nie pojawia się więc w neutralnej przestrzeni. Wolność to kładka do wartości. Być człowiekiem, być wolnym jako człowiek, to być już odniesionym do tego świata wartości, które same przez swe istnienie wzywają do urzeczywistnienia. Wolność zawsze odnosi nas do świata wartości. Dodaje ona do świata nową wartość.
16.Rodzaje wychowania wg Cichonia i Stróżowskiego
Cichoń wyróżnia: sytuacje wychowawczą i samowychowanie, natomiast Stróżowski określa rodzaje wychowania jako samotne wychowanie oraz wychowanie uzależnione od kierownictwa drugiej osoby. Samowychowanie- wychowanek akceptuje przekazane mu treści i dokonuje opierając się na własnej woli i decyzji modyfikacji swoich własnych nastawień i poglądów; kształtowanie własnego świata wartości. Sytuacja wychowawcza obejmuje wychowanka, wychowawcę i zachodzące między nimi więzi oraz stanowi szczególne środowisko w którym rozgrywają się procesy wychowania.
17.Hermeneutyka, Fenomenologia:
a)Istotą hermeneutyki jest interpretacja tekstu, (przy czym tekst rozumiany jest nie wyłącznie jako zapis, tekstem jest także rzeczywistość społeczna) jest sztuką jego objaśniania, czynienia tekstu zrozumiałym. Interpretując tekst badacz musi nieustannie odwoływać się do historycznego kontekstu jego powstania, oraz specyfiki języka przekazu tekstu, a także do sytuacji autora. (K. Ablewicz). Hermeneutyka współcześnie rozumiana jest trojako: 1)Jako najbardziej fundamentalny sposób istnienia człowieka w świecie; 2)Jako sposób poznawania świata i siebie, jako pewien proces, a zarazem postawa badawcza; 3)Jako metoda interpretacji szeroko rozumianego tekstu b)Fenomenologia to skupienie się przy poznawaniu danej rzeczy na tym, co owa rzecz „mówi” sama o sobie, przyjrzenie się temu, co jest dane do oglądu. Celem fenomenologii jest badanie zjawisk takimi, jakimi są. Dzięki badaniom fenomenologicznym możliwe staje się odkrycie tego, co wcześniej nie było dostrzegane. Postawa fenomenologiczna jest możliwie wolnym od uprzedzeń nastawieniem badacza do badanego przedmiotu. Dla fenomenologii ważne są subiektywne aspekty ludzkiego zachowania, próba zrozumienia, co i jak myślą inni, jak interpretują własne doświadczenia. Sposobem poznania są interakcje z innymi ludźmi. W pedagogice postępowanie fenomenologiczne oznacza przejście od świata teoretycznego, który jest punktem wyjścia dla badacza - do świata życia codziennego, który jest przedmiotem poznania, a następnie przejście od nastawienia naturalnego, do nastawienia refleksyjnego.
18.Postawa "błędu maski" relacja: wychowawca- wychowanek
W teatrze starożytnej Grecji, maski, które posiadali aktorzy służyły do odzwierciedlenia charakteru granej prze niego postaci. Obecnie, powszechnie mówi się o przywdzianiu maski, czyli zasłonięciu prawdziwego oblicza.
Maska - powierzchowne, określone sposoby zachowania się i reagowania związane z konkretną sytuacją lub rolą społeczną. Inne obowiązuje tu, inne tam. Nauczyciel może przyjmować postawę alfy i omegi, kiedy w rzeczywistości nie potrafi rozwiązać problemu ucznia. Uczeń może udawać, że problemu nie ma.
Maska - powierzchowne warstwy psychiki - sposoby zachowania się i reagowania związane z konkretną sytuacją lub rolą społeczną (w tym ujęciu człowiek zmienia maskę kilka razy dziennie);można ją pojmować głębiej jako nabyte i utrwalone w kontaktach z otoczeniem sposoby zachowania się, które sprawiają, że człowiek nie objawia na zewnątrz tego, co się w nim dzieje, kieruje reakcjami w ten sposób, że są one akceptowane społecznie; nauczyciel może przyjmować postawę alfy i omegi, kiedy w rzeczywistości nie potrafi rozwiązać problemu ucznia , uczeń może udawać, że problemu nie ma. Dziecko jest wyjątkowo wrażliwe na autentyczność, wyczuwa fałsz, nieszczerość przesłodzonego zachowania się. Ważne by zwrócić uwagę na emocjonalność, gdyż ma ona dużą siłę odczuwania, w reakcjach emocjonalnych udaje się łączyć słowo i czyn. Ważne, by nauczyciel i uczeń byli autentyczni, naturalni, nie zawsze można reagować tak, jakby się chciało; paradoks maski - pokonanie różnicy między blokadą emocjonalną a opakowywaniem siebie, polega na przewartościowaniu.
19.Prosze wymienić i krotko przedstawić przedmiot badan znanych pani działów pedagogiki.
(Kunowski) 1.Działy pedagogiki: (podział pionowy= hierarchiczny): a)p. praktyczna (empiryczna)- składa się na nią opis poszczególnych doświadczeń wych. oraz na dydaktykę i metodykę nauczania wszelkich przedmiotów; b)p. opisowa (eksperymentalna)- dokonuje uogólnień pojęć i doświadczeń dydaktyczno- wych.; swoje stwierdzenia formułuje na podstawie przeprowadzonych badań eksperymentalnych; celem badań jest formułowanie hipotez, twierdzeń oraz teorii odzwierciedlających relacje wychowania z różnego rodzaju zjawiskami natury biol., socj., psych. i kulturalnej. c)p. normatywna- bada naturę człowieka, wytwory jego kultury i na tej podstawie ustala wartości i normy, którymi powinno kierować się wychowanie. d).p. ogólna (teoret.)- w oparciu o trzy poprzednie nauki tworzy jedną, spójną teorię rozwoju człowieka w ramach cech i kompetencji poszczególnych dyscyplin, poszukując zarazem jej podstaw sensu i wartości. 2.Działy w pedagogice mają charakter pionowy, nie poziomy. Przyjmują budowę piramidy, która od najszerszej podstawy doświadczenia praktycznego idzie poprzez uogólnienia zjawisk do najogólniejszych pojęć ujmujących proces rozwojowy człowieka. Obok budowy pionowej, występuje również pozioma, w której występują różne pomniejsze działy: pedagogika ogólna, zawodowa, specjalna, resocjalizacyjna, czyli działy zróżnicowane zależnie od przedmiotów wychowania i dziedzin. W działach pionowych główną rolę odgrywają sposoby uzyskiwania praw lub ich stosowania, a więc metody dochodzenia do prawdy działaniach, zjawiskach, wartościach lub pojęciach wychowania.
20.Proszę wymienić nauki współpracujące z pedagogika oraz sprecyzować na czym polega ich współpraca.
(Kunowski) Nauki współpracujące z pedagogiką: a)formalne: -logika z metodologią nauk i naukoznawstwem; -cybernetyka (nauka o kreowaniu i informowaniu); -prakseologia (nauka o działaniu); b)realne: -ekonomika oświaty i kształcenia; -higiena z naukami medycznymi; -demografia; c)aksjologiczne: -estetyka (nauka o pięknie); -etyka (nauka o moralności). Trzy grupy nauk pedagogicznych: a)historyczne (znajomość tej nauki ukazuje studium pedagogiki, mechanizmy wychowania, rozwija też myślenie pedagogiczne): -historia szkolnictwa i wychowania; -historia myśli i doktryn pedagogicznych; b)empiryczne (praktyczne), badają życie organizmu człowieka, życie wewnętrzne- psychika, życie społ w środowisku ludzkim. Te zjawiska życiowe badają trzy nauki: biologia wychowania, psych. wych, socj wych; c)światopoglądowe (prospektywne) (mają ważne znaczenie dla budowy prawdziwego poglądu na świat): humanistyczne, filozoficzne, teologiczne.
21.Co to takiego : zmysł moralny, poczucie rzeczywistości , moralizowanie?
Zmysł moralny jest to pewna wrażliwość na drugiego człowieka. Każdy człowiek posiada zmysły, jednak ludzie różnią się między sobą poziomem ich wyczulenia, np. artyści są bardziej wyczuleni na barwy. Zmysły podlegają kształceniu. Pedagog zakłada że zmysł moralny również podlega kształceniu.
22.Jakiego rodzaju są znaki, dzięki którym człowiek może rozpoznać istnienie w hierarchii wartość oraz jej zasadnosc? Czy dziecko również rozpoznaje świat wartości?
(Tischner) Znakiem w którym człowiek może rozpoznać istnienie w hierarchii wartość jest czas. Wartości hedonistyczne trwają krótko, prędko przemijają, są całe we władaniu czasu. Zdrowie to wartość trwalsza, ważna na całe życie. Wartości witalne są głębokie, bardziej wszechstronne. Wartości hedonistyczne natomiast są powierzchowne. Innym znakiem jest zdolność do porządkowania i orientowania wartości niższych (w przypadku wartości wyższych). Mowa tutaj o nadawaniu sensu. Wartości niższe są wartościami w sobie, wiemy gdzie są ich granice. Sensem wartości hedonistycznych są wartości witalne, a sensem wartości witalnych są wartości duchowe. Można powiedzieć, że im wyższe wartości, tym bardziej trwałe, tym głębsze płyną z nich radości i tym bardziej są zdolne do „usensownienia” całej reszty wartości( znaki: czas, sens, znaczenie radości). Wszystkie znaki wyższości i niższości są wpisane w sam obraz wartości tzn. „widząc” daną wartość, „widzimy” zarazem, jakie miejsce zajmuje ona wśród innych wartości. Dziecko na początku nie rozpoznaje świata wartości, dlatego też potrzebuje autorytetów, by pomogły mu ten świat ukazać.
23.Jak rozumiesz zagadnienie autorytetu w pedagogice. Czy w wychowaniu autorytet jest w ogóle potrzebny ?
Stróżewski pisze o autorytecie. Co to jest autorytet? Autor - twórca, doradca, pomnożyciel, powaga umysłowa/ moralna, znakomitość w jakiejś dziedzinie wiedzy czy działalności. Kto jest autorytetem?! Autorytet jest zjawiskiem społecznym. Być autorytetem, to być za autorytet uznanym, być uznanym, tzn. być kimś, z czyim zdaniem ktoś się liczy. Uznanie to musi być oparte na obiektywnych postawach. Nie można bezpośrednio stworzyć autorytetu, nie można powołać go do istnienia. Na autorytet trzeba zasłużyć. Podmiot autorytetu musi odznaczać się obiektywnymi cechami, które urzeczywistniają się w nim w stopniu nieprzeciętnym i które sprawiają, że jest on np. wybitnym specjalistą w dziedzinie jakiejś nauki. Cechy te musza stać się wzorcem, którego naśladowanie gwarantuje osiągnięcie określonych wartości. Trzeba jednak podkreślić: bez społecznego uznania stanie się autorytetem jest niemożliwe: jeśli wspomniane cechy nie spotkają się z rezonansem społecznym, autorytet po prostu się nie pojawi. Z autorytetem jest tak jak ze szczęściem: najtrudniej przychodzi tym, którzy najbardziej o nie zabiegają. Prawdziwymi autorytetami staja się Ci którzy najmniej o to zabiegają. Autorytet nie utożsamia się z byciem specjalistą. Wymaga on, aby znawstwo, wiedza i umiejętność współtworzyły osobowość autorytetu. Konstytuowane jest to poprzez odniesienie do określonych wartości moralne: prawdę i odpowiedzialność. Autorytet musi być jak opoka: nie wolno mu zawieść, nie wolno mu powiedzieć, że wie gdy nie wie. Z tym właśnie idzie poczucie odpowiedzialności: odpowiedzialność za głoszoną prawdę i za tych którzy na nią czekają. Zespolenie wartości gwarantuje autentyczność osobowości. Ktoś kto już wie, że stał się autorytetem, musi traktować to jako dar, którym winien się dzielić, staje się teraz „kimś dla”. Autorytet jednak łatwo utracić, np. nie przyznając się do popełnionego błędu. Autorytet traci się wtedy, gdy pragnie się go ocalić za cenę kłamstwa.
24.Jak przedstawia się relacja pomiędzy wychowawcą i wychowankiem jeśli przyjmiemy, że sama sytuacja wychowawcza ma charakter dynamiczny?
Sytuacja wychowawcza ma charakter dynamiczny, gdy działają na nią dwa czynniki: naturalna aktywność umysłowa ucznia oraz intelektualne kierownictwo ze strony nauczyciela. Relacja między uczniem a nauczycielem polega na tym, że wychowawca przedstawia wychowankowi przykłady wzięte z doświadczenia, szczegółowe stwierdzenia, które uczeń może osądzić w oparciu o to, co już wie, i od których wychodząc będzie postępował naprzód, by odkryć szersze horyzonty. Nauczyciel wzmacnia umysł ucznia ukazując jego oczom logiczne związki między pojęciami. (Maritain)
25.Czy do wolności trzeba wychowywać(Tischner)
Wolność jest istotą człowieka, a istotą wychowania jest wychowanie do wolności. Wychowanie do wolności jest więc wychowaniem do odwagi bycia wolnym. Wychowanie to proces formacji człowieka w taki sposób, by stawał się otwarty na system norm i wartości. Wolność wymaga wychowania, ale autentyczne wychowanie jest zawsze wychowaniem wolnego człowieka. W wychowaniu muszą istnieć granice oddzielające to, co dozwolone, od tego, co niedozwolone
Złoty środek skutecznego wychowania to płaszczyzna między wolnością a powinnością, na której człowiek działa, tworzy zgodnie z etyka, społecznymi normami i oczekiwaniami.
26.W jaki sposób dzięki filozofii dialogu można uzasadnić odpowiedzialność zastępczą ponoszona przez dorosłych i za dzieci?
M. Buber, reprezentant filozofii dialogu. Człowiek jest istotą dialogową, to znaczy jest skierowany ku innym. Relacje z innymi są osobowo twórcze. Odpowiedzialność wychowawcy polega na tym, że ma on być mistrzem dla wychowanka. Wychowawca- mistrz, ma unikać „wtrącania się” w życie wychowanka, ale ma oddziaływać na niego siłą osoby. Wychowawca ma dziecko jako osobę, nie doprowadzić wychowanka do postawy dialogu, która to jest gotowością otwierania się na zrozumienie i współdziałanie.
Ingarden Odpowiedzialność zastępczą w powszechnym ujęciu odnosimy do procesu wychowawczego, w którym to wychowawca (rodzice) przejmują odpowiedzialność za czyny dziecka, dopóki samo nie jest w stanie tego uczynić. Jak zaznacza R. Ingarden, że pole odpowiedzialności dziecka „rośnie” wraz z nim realizując przyrodzoną zdolność do „samodzielnego opanowania sytuacji”, „stawanie się odpowiedzialnym”. Najpierw pole odpowiedzialności człowieka nowonarodzonego jakby nie istniało. Jego potrzeby i oczekiwania, dorosły w całości obejmuje swoim polem odpowiedzialności pole dziecka. Wraz z dorastaniem, dorosły ustępuje miejsca we własnej odpowiedzialności zastępczej, odpowiedzialności indywidualnej dorastającego. Młody człowiek uzyskuje coraz więcej samodzielności w podejmowaniu decyzji w sposób niezawisły, wolny. Aż przychodzi moment kiedy dziecko odchodzi od domu, i rozpoczyna życie jako dorosły, obarczony odpowiedzialnością, który przyjął zasadę odpowiedz. nie tylko indywidualnej za siebie, ale właśnie zastępczej wobec następnego pokolenia.
Galarowicz W przypadku aksjologicznego obiektywizmu istnieje pewne zobowiązanie objęcie odpowiedzialnością zastępczą również tych, którzy nie są w stanie zadbać o siebie i których również trzeba zastąpić w wielu czynnościach i sprawach. Zatem w pole odpowiedzialności dzieci wchodzą ich rodzice. Można powiedzieć, że jest to odpowiedzialność „oddawana”, nie tylko z obowiązku etycznego, ale także z pragnienia serca.
27.Czym charakteryzuje się postawa dialogu sytuacji wychowawczej?
Postawa dialogu zależna jest od wielu czynników: genetycznych, emocjonalnych, sukcesów i niepowodzeń w kontaktach społecznych itd. Przy ostwie dialogu sytuacja ze strony dziecka jest przepojona atmosferą nadziei i zależności. Postawa dialogu jest trudną i ciekawą pracą twórczą. Wychowawca i wychowanek starają się z chaotycznych i luźnych fragmentów przeżyć psychicznych odtworzyć uporządkowaną całość, w której rolę odgrywają nie tyle fakty, co przeżycia emocjonalne.
Dialog jest pracą twórczą, długotrwałym procesem. Mamy tutaj dwóch autorów- wychowawca i wychowanek, którzy starają się komunikować się ze sobą, każdy z nich ma inny horyzont rozumienia(wiedza, doświadczenia, syt, życiowa), który ukazuje się podczas dialogu. Podczas takiego procesu odtwarzane są fakty, a co się z tym wiąże - emocje. Ta praca twórcza polega na odtworzeniu własnego „ja” wychowanka. Szukając odpowiedzi na pytanie” jaki ja właściwie naprawdę jestem” pomaga zrozumieć lepiej nie tylko wychowanka ale też postać samego wychowawcy.
28.Co to znaczy, ze "wolność jest twórcza" i ,że nie jest to wolność łatwa ?
Wolność przejawia się w twórczym działaniu człowieka, wiec wychowania do wolności zakłada wychowanie do samookreślenia przez twórcze pokazanie samego siebie i wykształcenia zdolności do wolnej ekspresji twórczej. Czyn twórczy jest czystym gestem, który nie porywa świata dla siebie, ale wyraża siebie dla świata. Dokłada do niego nową wartość. (buber).
Poprzez czyn twórczy odkrywamy własną tożsamość i doświadczamy, że nasze czyny są wolne, ponieważ są naszymi czynami. (Gadacz) Pomiędzy czynem twórczym, a spełniającą go osobą zachodzi taki związek jak w przypadku artysty i dzieła. Dzieło jest jedyne i niepowtarzalne, wyraża w nim siebie. Wychowanie do wolności nie jest łatwe, ponieważ nie jest łatwo podejmować decyzje, być wolnym. Człowiek, który walczy o wolność, tęskni do niej jak do zakazanego owocu. Kiedy ją jednak uzyska, doświadcza jej ciężaru, samotności i odpowiedzialności. Wychowanie do wolności jest więc wychowaniem do odwagi bycia wolnym. Wychowanie do twórczej wolności powinno zmierzać do wych do wiary w swoja wolność.
29.Kim jest "idealny obserwator" Jak i kiedy jest "tworzony " ? Przez kogo i w jakim celu? Co jest przedmiotem badań "idealnego obserwatora"?
Idealny obserwator jest odizolowany od obserwowanego przedmiotu, może on ze swojego stanowiska świadomie wpływać na przedmiot obserwacji, ale wykluczona jest sytuacja odwrotna, kiedy to przedmiot sięga do obserwatora i wpływa na jego zachowanie i postępowanie. (Kępiński) Kępiński proponuje postać idealnego obserwatora, który jest tworzony przez psychikę wychowanka oraz wychowawcy. Tworzony w świadomości, pozwala intelektualnie rozpracować sytuację, ta bezpośredniość pomaga rozpoznać intencje drugiej osoby. Idealny obserwator jest podczas procesu wychowania przez wychowanka i wychowawcę, tworzą kogoś o kim mówią jak o osobie trzeciej. Powstaje idealny obserwator, wychowanek uczy się patrzeć na siebie jakby z boku. Wszelkie emocje które pojawiają się podczas procesu wychowania muszą być kontrolowane prze idealnego obserwatora, który potrafi racjonalnie obserwować sytuację.
30.Jak interpretuje się role autorytetu w pedagogice tradycyjnej a jak humanistycznej ?
Tradycyjny - sztywny, narzucony z góry. Humanistyczny - dziecko samo sobie wybiera.
Kant pisze, że wychowawca reprezentuje w życiu dziecka jego przyszłość, obyczajową autonomię, wymagania rozumu, cel jego dziecięcego życia - dojrzałość. Odpowiedzialność pedagogiczna odnosi się zatem do każdego czynu, który jest realizowany w zastępstwie kogoś innego, pozostaje w ścisłym związku z następstwem dokonanego czynu. Pedagogika emancypacyjna, oraz zorientowana na doświadczenie pedagogika Rogersa kwestoniują bezradność dziecka i zastępczą odpowiedzialność wychowawcy, podważają cel wychowania według pedagogiki tradycyjnej. Zgodnie z poglądami pedagogów „zorientowanych na doświadczenie” dziecko może zamanifestować się jako osoba samodzielna i odpowiedzialna. Jeśli tylko stworzy się dziecku tę okazję może samo udowadniać swoją autonomię. Bezradność dziecka jest wytworem samych wychowawców. Pomoc jakiej udziela wychowawca polega na tym, że dostarcza on dziecku sposobności do samodzielnego odnajdywania rozwiązań, a nie podejmuje za dziecko decyzje. Wychowawca ingerując w rzeczywistość wychowanka narusza jego wolność, bowiem człowiek(wychowanek) kreuje siebie poprzez własne działania. Według pedagogiki humanistycznej żaden człowiek nie ma prawa wchodzić drugiemu w obraną przez niego drogę. Wychowawca jest odpowiedzialny za autonomię wychowanka. Tradycja usytuuje podporządkowanie się po stronie wychowanka, humaniści po stronie wychowawcy.
31.Sytuacja wychowawcza jest zarazem sytuacja etyczną?
Wychowanie przybiera zawsze pewną formę kontaktów międzyludzkich. Człowiek podejmując wychowanie bierze na siebie odpowiedzialność. Wychowawca staje się tym, który sam doświadcza, ale jednocześnie jest odpowiedzialny za doświadczanie wychowanka. Uczestniczenie przez wychowawcą w danej sytuacji wychowawczej, tworzy między nimi, a wychowankiem więzy: odpowiedzialności i zaufania. Za sprawą odpowiedzialności związany jest też problem etyczności posunięć pedagoga. Np. jedną z cech doświadczenia- eksperymentu jest sztuczność warunków, w jakich może być przeprowadzony. Rodzi się więc pytanie, jakie szkody w duszy dziecka wywołałyby następstwa eksperymentu, w którym badano by zaufanie dziecka wobec dorosłych i na ten użytek, w sposób sztuczny budowano by wokół wychowanka środowisko zaufania. Nie można badać eksperymentalnie doświadczenia: pustki i bezsensu wobec odejścia bliskiej osoby, przyjaźni itp. Takie działanie pedagogiczne sprowadziłoby się do instrumentalnego traktowania człowieka. Wyżej sformułowane rozważanie odnosi się do pedagogiki „per se” - doświadczania naturalnego
31.Korczaka sposoby obserwacji i poznawania dzieci.
1)-dziecko jako samodzielny byt; -osobowe, jako Drugiego; -samodzielność wynika z dobrej samotności; -twórcze; -każde dziecko jest samodzielnym Naprzeciw; -inicjatywa Pomiędzy. 2)Wyróżnia się następujące idee przewodnie, na które warto zwrócić uwagę, studiując pedagogiczną i literacką spuściznę Janusza Korczaka, mianowicie: -szacunek dla dziecka jako człowieka rozwijającego się poprzez własną aktywność jako podmiotu, -zasada (i praktyka) partnerstwa dziecka w procesie wychowania, -prawo dziecka do opieki oraz odpowiedzialność społeczeństwa dorosłych za warunki życia dziecka, -poszukiwanie syntezy wiedzy o dziecku, -techniki działania pedagogicznego jako konsekwencja przyjętych ogólnych założeń systemu opiekuńczo - wychowawczego, -koncepcja wychowawcy, wynikająca z ogólnej postawy Korczaka wobec dziecka. -prowadzić stopniowo do usamodzielnienia dziecka przez stwarzanie sytuacji do wyłaniania się dziecięcej inicjatywy, -czujnie obserwować codzienne zachowanie się dziecka, nie lekceważąc pozornie drobnych zjawisk, -poznawać każde dziecko, a także, aby wewnętrzną organizację zakładu oprzeć na porozumieniu z dziećmi, na wzajemnej umowie. 3)Myślą przewodnią stworzonej przez Korczaka koncepcji pedagogicznej była troska o rozwój samorządności dzieci i młodzieży przejawiającej się w różnych formach ich aktywności. Prawidłowego rozwoju samorządności upatrywał Korczak szczególnie Korczak utrzymywał bliski, niemal intymny kontakt z dziećmi, wyłaniał problemy zdrowotne, emocjonalne, z jaki się borykały. Wiedzę z tych kontaktów przekazywał wychowawcom, wyczulając ich na codzienne problemy. Biorąc to wszystko pod uwagę można powiedzieć, że cały układ życia w Domu Sierot, oddziaływał wychowawczo nie tylko na wychowanków, ale i na wychowawców, ponieważ także i oni podlegali tym samym prawom, musieli się do nich stosować. 4)W kontaktach z dzieckiem niezbędna jest empatia, a przede wszystkim umiejętność uczenia się od dzieci, wsłuchiwania się w sygnalizowane przez nie potrzeby i podejmowania razem z dziećmi działań, mających na celu zaspokojenie tych potrzeb.
Janusz Korczak był prekursorem walki o prawa dziecka, zwracał szczególną uwagę na nierównoprawną pozycję dzieci w społeczeństwie, ich zależność od dorosłych. Domagał się, by uznano, że dziecko jest pełnowartościowym człowiekiem od chwili narodzin, na każdym etapie swego istnienia i ma prawo być sobą, takim jakim jest.
32.Scharakteryzować totalitaryzm jako zjawisko z obszaru ideologii i praktyki pedagogicznej. Przymus-więź.
TOTALIZM - pedagogika, która świadomie lub nieświadomie, wyraźnie lub w zamaskowany sposób dąży do tego, by dać wychowawcy prawo do uczynienia z siebie wzoru dla wychowanka. W totalitaryzmie dochodzi do zawładnięcia drugą osobą. Należy odpowiedzieć na pytanie, jaki jest zakres zarządzania drugim człowiekiem, jak wejść w relacje z nim i nie zawładnąć tą drugą osobą. Sytuacja wychowawcza odnosi się do wartości, ponieważ właśnie one znajdują się pomiędzy ludźmi, do nich się odnosimy w sytuacji kontaktu. W systemie totalitarnym nie uzgadniamy wartości i zasad w wychowankiem, my mu je narzucamy. Nie ma wolności - to wychowawca formułuje i stawia przed wychowankiem cele.
Na samym szczycie stoi szef, który sprawuje pieczę nad wszystkim. Każda osoba decyduje o współuczestniczeniu w tej sytuacji. Jak ma działać społeczeństwo, jeżeli każdy jest osobą wolną i może czynić, to co chce? Wymagana jest współodpowiedzialność. Ogromną rolę spełnia lider (tu: nauczyciel), który koordynuje pracami (wychowaniem). Może on coś z góry narzucić lub uzgadniać sytuację z członkami grupy.
33.T. Gadacz „wolność jest kładką”, po której przechodzi się do świata wartości ?
„Wolność jest kładką, po której przechodzi się do świata wartości”, ponieważ świat wartości nie istnieje bez wolności. Wolność zawsze odnosi się do świata wartości. Wolności doświadcza człowiek w wyborach. Wyboru nie dokonuje się jednak dla samego wyboru. Wybieramy, aby coś urzeczywistnić, a tym co jest urzeczywistniane jest zawsze wartość (pozytywne czy negatywne), ale wartość. Wolność nie pojawia się w świecie czystych możliwości, lecz w świecie gdzie istnieje: prawda i nieprawda, szczęście i nieszczęście, uczciwość i nieuczciwość, honor i podłość. Wolność nie pojawia się więc w neutralnej przestrzeni. Wolność to kładka do wartości. Być człowiekiem, być wolnym jako człowiek, to być już odniesionym do tego świata wartości, które same przez swe istnienie wzywają do urzeczywistnienia. Wolność zawsze odnosi nas do świata wartości. Dodaje ona do świata nową wartość.
34.Charakterystyka doświadczenia naturalnego i jego roli w procesie wychowania
Doświadczenie naturalne wymaga naszej obecności, jest to coś co odczuwa się na własnym ciele i traktuje jako absolutnie własne. O dokonanym przez siebie doświadczeniu możemy poinformować drugiego, ale nie można mu go przekazać. Doświadczenie jest potwierdzone, z niego człowiek czerpie naukę i wywołuje ono w człowieku trwałe zmiany. Doświadczenie związuje się intensywnie z rzeczą doświadczaną, która je obiektywizuje. Przedmiotem zainteresowania jest to, co doświadczane, to włącza myślenie i intelekt. Niebagatelną rolę odgrywa uwaga skierowana na przedmiot doświadczany.
W konsekwencji nakłada na wychowawcę konieczność umiejętnego i zdystansowanego zastosowania danej metody i przyjęcia postawy wobec drugie człowieka, która umożliwi dostrzeżenie go w jego samodzielnym trudzie znoszenia własnych doświadczeń i wyciągania z nich nauki. Oboje są istotami doświadczającymi i uczestniczącymi w czymś wspólnym do czego muszą się porozumieć. Wydarzenie to jest doświadczeniem które ich wiąże, tworzy się swoiste pomiędzy, które wyzwala - refleksję zaangażowaną-, która opisuje to co się wydarza i pozwala wyłonić podstawowy sens wydarzeń. (Ablewicz)
35.Proszę przedstawić założenia koncepcji wychowania personalistycznego
Pedagogika personalistyczna kładzie nacisk na fakt, że człowiek jest personą. W starożytnej Grecji persona oznacza „maskę”, za pośrednictwem której aktor ukazywał charakter postaci. Ludzie nakładają maskę, ponieważ dokonują prezentacji swojej osoby, ale również pragną coś ukryć. Per se - Człowiek jest tym, kim się odsłoni. Pedagogika personalistyczna w centrum wychowania stawia wychowanka jako osobę, która jest zdolna zrozumieć i zintegrować całe bogactwo psychofizyczne, społeczne i duchowe. Wiąże się z tym nakaz szacunku dla dziecka niezależnie od wieku. Celem takiego wychowania ma być krystalizowanie się osobowości dziecka. Cechą personalizmu w wychowaniu jest znaczenie spotkania mistrza i ucznia, poprzez które otwiera się horyzont wartości, dzięki którym człowiek staje się człowiekiem. Ważną cechą wychowania personalistycznego jest też doskonalenie indywidualnego człowieka we wszystkich dziedzinach jego życia i działalności.
36.Prosze scharakteryzować reguły, które winny znamionować prace dydaktyczno-wychowawcza nauczyciela (wg J. Maritaina)
Podst normy, na które nauczyciel - czynnik służebny w pracy wychowawczej - powinien się uwrażliwić: a)pobudzać i wspierać podstawowe dyspozycje, które pozwolą czynnikowi zasadniczemu - dziecku - wzrastać w życiu duchowym (z tego punktu widzenia wyraźnie zaznaczone jest, że praca nauczyciela to praca WYZWALANIA; wyzwalanie dobrych energii to najlepszy środek do poskromienia złych, poskramianie traktuje się tu jako środek drugorzędowy, który działa wyłącznie wtedy gdy poskramianie złego wiąże się z oświecaniem i zachęcaniem. Prawdziwa sztuka polega na uwrażliwieniu dziecka na własne możliwości i na własne zdolności do piękna czynienia dobrze) b)skupienie uwagi na wewnętrznych głębiach osobowości i jej przedświadomej duchowej dynamice, innymi słowy troszczenie się przede wszystkim o wnętrze i interioryzację wychowawczego wpływu (ponad światem wyraźnych pojęć i sądów, wyrażonych słów i postanowień oraz świadomych poruszeń woli są źródła poznania i poezji, miłości i pragnień prawdziwie ludzkich, ukryte w duchowym mroku intymnego życia duszy; istotne znaczenie dla nauczyciela ma zachowanie osobistego kontaktu z uczniem ze względu na przedświadomą, czy podświadomą dynamikę ludzkiej osobowości; wychowawca powinien troszczyć się o kształtowanie wnętrza wychowanka, powinien dawać tajemniczej tożsamości duszy dziecka zapewnienie, że jest rozpoznawana, poprzez uważne, ludzkie i osobiste spojrzenie wychowawcy) c)cała praca wychowawcza i kształcąca powinna zmierzać do jednoczenia, a nie do rozpraszania. Powinna wzmacniać i żywić wewnętrzną jedność człowieka(przez wszystkie lata młodości ręce i umysł powinny pracować razem; praca ręczna sprzyja równowadze psychicznej, rozwija polot i precyzję umysłu, jest podstawową bazą aktywności artystycznej; drugą równie ważną implikacją reguły jest to, że wychowanie i nauczanie powinny zaczynać się od doświadczenia, by kończyć się na rozumie, bowiem doświadczenie zmysłów jest źródłem poznania, zaś edukacja powinna postępować drogą natury) d)nauczanie, zamiast obciążać rozum, ma prowadzić do jego wyzwolenia poprzez zapanowanie rozumu nad rzeczami wyuczonymi(nauczanie nigdy nie powinno być biernie, czy mechanicznie otrzymywane, niczym martwe informacje, które obciążają i przytępiają umysł, a wręcz przeciwnie, poprzez aktywne rozumienie powinno być przekształcane w życie umysłu i tym samym sposobem ten umysł wzmacniać; rozum, który otrzymuje wiedzę w sposób niewolniczy, jest osłabiany przez poznanie, gdyż jest to poznanie innych, a nie jego samego).
37.Wychowanie jako "rzemiosło " i jako " sztuka " . Przedstawić podstawy takich interpretacji oraz wykazać różnice.
„sztuka” w odniesieniu do wychowania oznacza pewną „szczególną umiejętność”, „sprawność” umożliwiające jak najlepsze wypełnianie roli „prowadzącego dziecko” - Nowak.
„Sztuka” wychowania jest najdoskonalszą ze wszystkich sztuk, ponieważ jej przedmiotem jest żywy człowiek, a celem dzieła jest powoływanie do bytu jego człowieczeństwa. Jednocześnie jest sztuką najbardziej tragiczną, gdyż tworzywo, a więc człowiek, jaki się posługuje jest najbardziej nietrwałe - Stróżewski.
Sztuka wychowania powinna być porównywana raczej do sztuki medycyny, gdyż to właśnie medycyna ma do czynienia z żywą istotą , która ma tylko jedno życie, które nie da się modelować w raz ze zmianami koncepcji artysty - Gadacz.
Wychowanie jako rzemiosło, gdzie nauczyciel jest rzeźbiarzem występowało w dawnym wychowaniu. Jest to koncepcja brutalna i zgubna, sprzeczna z naturą rzeczy, gdyż nauczany nie jest „martwą gliną” - Gadacz.
38.Jaka jest relacja między czasem pedagogicznym a czasami innymi?
(Sztompka) Czas- rytm zdarzeń typowy dla danego procesu, ich częstotliwości, zagęszczenia lub rzadkości. Czas pedagogiczny ściśle wiąże się z procesem wychowania. Dotyczy on fragmentu biografii człowieka, w którym to przebiega proces wychowania. Osoba znajdująca się w pewnym momencie czasu pedagogicznego posiada szczególne uprawnienia, społeczne oczekiwania w stosunku do niej są ograniczone, a jedyną wymaganą od niej powinnością jest uczenie się. Czas pedagogiczny dzieli się na fazy (np. wychowanie w rodzinie, szkoła średnia), które również posiadają swoją czasową strukturę (semestr, rok szkolny) 1)czas pedagogiczny a czas historyczny: -wychowujący i wychowani wnoszą do procesu wychowania doświadczenia historyczne- są ukształtowani przez wydarzenia z przeszłości; stanowią swoiste i ciągłe zmieniające się pokolenia; -KONFLIKT POKOLEŃ- rozbieżność między doświadczeniem uczących i nauczanych; wpływa negatywnie na proces wychowania; -proces wychowania przebiega w określonej sytuacji historycznej i to czego uczy życie powinno być kompatybilne z tym czego uczy szkoła; -PROPAGANDIS - negatywistyczne reakcje na wszelkie treści odbierane przez wychowanków; -skuteczność wychowania zależy od cyklu ekonomicznego, w którym znajduje się społeczeństwo; -inaczej przebiega wychowanie w okresie rozbudzenia kulturowego, inaczej w czasie kulturowej stagnacji 2)czas pedagogiczny a czas społeczny- zróżnicowany rytm życia i pracy zbiorowej; 3)czas pedagogiczny a czas biograficzny: -suma doświadczeń biograficznych uczniów decyduje ich tożsamości, ukształtowaniu osobowości, stopniu dojrzałości życiowej; -czas pedagogiczny nakłada się u różnych wychowanków na różne etapy życia biograficznego 4)czas pedagogiczny a czas psychologiczny: -subiektywna ocena nauki wpływa na stopień motywacji i mobilizacji ucznia