SPIS TREŚCI
1. Rodzaje i właściwości kruszyw budowlanych do produkcji betonu zwykłego....................................3
2. Podstawowe badania laboratoryjne cech kruszyw budowlanych.........................................................4
3. Projektowanie mieszanek kruszyw do produkcji betonu zwykłego.....................................................6
4. Rodzaje i właściwości cementu............................................................................................................7
kinetyka wiązania..........................................................................................................................9
minerały cementu..........................................................................................................................9
procesy hydratacji.........................................................................................................................9
5. Zaprawy cementowe: rodzaje, właściwości i projektowanie................................................................9
6. Mieszanka betonowa - skład, cechy, projektowanie...........................................................................13
7. Wykonywanie robót betonowych i pielęgnacja betonu w okresie obniżonych i podwyższonych
temperatur............................................................................................................................................14
8. Dodatki chemiczne do mieszanek betonowych:..................................................................................16
plastyfikujące...............................................................................................................................16
napowietrzające...........................................................................................................................16
przeciwmrozowe..........................................................................................................................16
opóźniające i przyśpieszające wiązanie.......................................................................................16
9. Zadanie 1. Zaprojektować mieszankę betonową betonu zwykłego klasy B-30 w oparciu o cement
CEM I 42,5oraz kruszywa łamane.......................................................................................................17
10.Zadanie 2. Zaprojektować zaprawę cementową marki 75 [kG/cm2]..................................................18
11.Zaprojektować mieszankę kruszyw na podstawie znajomości uziarnienia podanych niżej kruszyw
składowych. Żądane parametry mieszanki kruszyw przyjąć w oparciu o analizę obszaru
uziarnienia [PN-B/06250 Beton zwykły, s. 13]..................................................................................19
Frakcja [mm] |
Zawartość poszczególnych frakcji [%] |
||
|
Piasek K1 |
Żwir drobny K2 |
Żwir gruby K3 |
40-80 |
0 |
0 |
40 |
20-40 |
0 |
7 |
30 |
10-20 |
0 |
8 |
15 |
5-10 |
0 |
22 |
10 |
2-5 |
0 |
27 |
5 |
1-2 |
2 |
20 |
0 |
0,5-1 |
23 |
10 |
0 |
0,25-0,5 |
43 |
4 |
0 |
0,125-0,25 |
24 |
1,5 |
0 |
0-0,125 |
8 |
0,5 |
0 |
Razem: |
100 |
100 |
100 |
Rodzaje i właściwości kruszyw budowlanych używanych do produkcji betonu zwykłego
KRUSZYWO BUDOWLANE jest to materiał ziarnisty pochodzenia mineralnego lub sztucznego,
stosowany do przygotowania zaprawy i betonów.
Kruszywo stanowi 70 - 75% objętości betonu i w związku z tym ma poważny wpływ na jego jakość. Wybór rodzaju i jakości kruszywa ma dominujące znaczenie dla jakości betonu, a w szczególności wpływa na zużycie cementu do mieszanki betonowej, urabialność, wytrzymałość i trwałość betonu zwłaszcza narażonego na działanie agresywnych środowisk.
PODZIAŁ KRUSZYW:
Do betonów zwykłych używa się kamiennych kruszyw mineralnych o gęstości pozornej 1800-3100 kg/m3, które w zależności od pochodzenia dzieli się na:
kruszywa naturalne; powstałe w wyniku naturalnego rozdrobnienia skał na skutek wietrzenia i działania wody lub toczenia w rzekach. Do kruszywa tego zalicza się również tłuczeń żwirowy powstały w wyniku przekruszenia kruszywa z dużych otoczaków kamiennych, większych od założonego największego wymiaru ziaren kruszywa.
kruszywa łamane, powstałe w wyniku przekruszenia naturalnych (skalnych) materiałów kamiennych.
Ze względu na wymiary ziaren kruszywo dzieli się na:
drobne do 5mm, przy czym kruszywo naturalne do 2,5mm stanowi piasek
grube 5-80mm
mieszanki, które zależnie od stosunku zawartości kruszywa drobnego do grubego dzieli się na:
-piaskowo-żwirowe (pospółki) zawierające nie więcej niż 60% kruszywa drobnego
-żwirowo-piaskowe lub z tłucznia żwirowego i piasku przy ograniczeniu zawartości kruszywa drobnego
Podział ze względu na skład mineralogiczny jest szczególnie istotny dla kamiennego kruszywa łamanego i w zakresie normalizacji kruszyw rozróżnia się dwie grupy:
kruszywo łamane z wapieni, marmurów i dolomitów
kruszywo łamane ze skał magmowych do betonów wyższych klas (powyżej B250)
Kruszywa przydatne do betonu zwykłego powinny być:
czyste, czyli wolne od zanieczyszczeń, gliny i innych pyłów mineralnych oraz szkodliwych domieszek chemicznych
twarde, czyli odporne na ścieranie i odkształcenia powierzchni, co jest szczególnie ważne dla betonów narażonych na ścieranie na nawierzchniach drogowych itp.
wytrzymałe, tzn. zdolne przenieść wymagane obciążenie
trwałe przy możliwości zamarzania i zawilgocenia, w środowisku agresywnym, wodnym, gruntowym lub gdy są narażone na wpływy atmosferyczne
o odpowiednim uziarnieniu, czyli o wymaganym stosunku poszczególnych frakcji
RODZAJE KRUSZYW:
kruszywa mineralne (naturalne i łamane):
- piasek do zapraw budowlanych - do zapraw murarskich, tynkarskich i betonów;
odmiana I - ziarna do 2mm
odmiana II - ziarna do 1mm
piasek do betonu zwykłego - piasek wyższej jakości niż w/w stosowany do konstrukcji betonowych i żelbetowych wyższych klas
żwir do betonu zwykłego - ziarna 2-63mm
marki: 10, 20, 40
stosowany do betonów konstrukcyjnych wyższych klas
pospółki do betonu zwykłego - mieszanina piasku i żwiru
ziarna 0-63mm
kruszywa sztuczne:
keramzyt - otrzymywany z wypalenia surowców ilastych
frakcje: 0-2,5; 2,5-5; 5-10; 10-20; 20-40
klasy: 200, 400, 500, 600, 700, 800, 900, 1000
stosowany do produkcji lekkich betonów zbrojonych i nie zbrojonych
glinoporyt - wytwarza się ze spiekania glin z paliwem technologicznym
frakcje: 0-5, 5-10, 10-20, 20-40
klasy: 300, 400, 500, 600, 700, 800, 900, 1000, 1100
stosowany jako lekkie kruszywo do produkcji betonów
żużel paleniskowy - powstaje ze spalania węgla kamiennego i brunatnego
frakcje: 0-4, 4-10, 10-20, 20-40
stosowany do produkcji betonów pustaków, jako zasypka ocieplająca
żużel wielkopiecowy - powstaje z rozdrobnienia żużlu z wytopu surówki;
stosowany do wypełniania lekkich betonów i zapraw, do betonów zwykłych, zbrojeniowych, jamistych.
WŁAŚCIWOŚCI:
gęstość objętościowa - masa 1m3 kruszywa luźno usypanego
wytrzymałość na ściskanie - zależna od rodzaju kruszywa i jakości oraz kształtu ziaren
uziarnienie - dobranie proporcji ziaren pod względem ich wielkości
czystość kruszywa - zanieczyszczenia w postaci pyłów, glin, iłów pochodzenia organicznego i chemicznego
zachowanie stałej objętości
Podstawowe badania laboratoryjne cech kruszyw budowlanych
Dla poszczególnych rodzajów kruszyw wymaga się przeprowadzenia badań technicznych cech kruszyw:
oznaczanie gęstości nasypowej -przeprowadza się w stanie powietrzno-suchym. Przeprowadza się ją w cylindrze stalowym, objętość próbki jest 3-krotnie większa od objętości cylindra. Próbkę zagęszcza się za pomocą wibratora skolinowego
m kg
γ = ------ -----
V m3
m. - masa netto kruszywa w cylindrze
V - pojemność cylindra
Wynik jest średnią 3 oznaczeń z przybliżeniem do 50 kg/m3
oznaczenie zawartości zanieczyszczeń obcych w kruszywie - z wydzielonej próbki wybiera się ciała obce i waży z dokładnością do 10g, następnie oblicza się procent w stosunku do próbki wydzielonej
m1
z = ------ *100%
m
m. - masa próbki
m1 - masa zanieczyszczeń w g
oznaczanie składu ziarnowego wysuszone kruszywo o znanej masie przesiewa się przez sito o mniejszych otworach kwadratowych i większych otworach okrągłych
wymiary otworów okrągłych: 0,12, 0,25, 0,5, 1, 2, 4, 8, 16, 32, 48, 64
wymiary otworów kwadratowych: 5, 10, 20, 40, 60, 80
Udział masy danej frakcji w stosunku do masy próbki ustala się w procentach, a wyniki oznaczeń zapisuje się w układzie tabelarycznym.
Wzór na oznaczanie różnoziarnistości:
d60
Wr = -------
d10
d60 - wymiar otworu sita, przez które przechodzi 60% masy próbki
d10 - wymiar otworu sita, przez które przechodzi 10% masy próbki
oznaczanie wilgotności kruszywa - wilgotność kruszywa oblicz się ze wzoru:
mw - ms
W = -------------- *100%
ms
Mw - masa kruszywa wilgotnego
ms - masa kruszywa suchego
wyniki to średnia z 3 oznaczeń
oznaczanie nasiąkliwości kruszywa - nasiąkliwość kruszywa oblicz się ze wzoru:
mn - ms
n = ---------------*100%
ms
ms - masa kruszywa wysuszonego w temperaturze 105oC
mn - masa kruszywa nasyconego wodą
wynik to średnia z trzech oznaczeń
badanie odporności na działanie mrozu - poddawanie nasyconej wodą próbki kruszywa zamrażaniu
w temperaturze -20oC w ciągu 1 godziny i odmrażaniu w wodzie o temperaturze 18-20oC w czasie nie krótszym niż 8 godzin
Miarą jest ubytek masy. Korzysta się ze wzoru:
m - m1
S = ------------- * 100%
m
m - masa wysuszonej próbki pierwotnej
m1 - masa wysuszonej próbki po badaniu
oznaczanie cech wytrzymałościowych (dla kruszyw grupy frakcji 5<40mm) - próbki kruszyw
kolejnych frakcji wsypuje się do cylindra stalowego do połowy jego wysokości i zagęszcza każdą frakcję po 30s (przez wibrowanie). Następnie cylinder z kruszywem i tłokiem umieszcza się między płytami dociskowymi prasy i zgniata tak, aby tłok zagłębił się do 2mm. Używa się przy tym wzoru:
P
Rk = ------
A
P - wartość siły zgniatającej
A - powierzchnia przekroju poprzecznego cylindra
Projektowanie mieszanek kruszyw do produkcji betonu zwykłego
Na wstępie należy przewidzieć rodzaj konsystencji mieszanki betonowej. Procentowy udział frakcji piaskowej (do 2mm) powinien zgodnie z normą PN-75/B-06250 wynosić 25-50%. Przyjmuje się kilka próbnych mieszanek kruszywa o zawartościach piasku 25%, 35%, 50% i sporządza się mieszanki kruszywa o takich zawartościach piasku. Masa każdej mieszanki wynosi 10kg. Oznacza się laboratoryjnie gęstość nasypową każdej z mieszanek oraz gęstość ziaren kruszyw w mieszance. Oblicz się następnie jamistość każdej z mieszanek kruszywa i ich wodożędność. Następnie sumuje się wartość jamistości i wodożędności. Optymalny skład skurczowy ma taka mieszanka, w której suma jamistości i wodożędności ma najmniejszą wartość.
Stosowane są też metody dobierania kruszyw w oparciu o wskaźniki uziarnienia, np. dla frakcji kruszyw 0-90mm, 0-20mm, 0-2mm stosowane są wzory:
kruszywo 0-90mm K1 + K2 + K3 = 100%
kruszywo 0-2mm Ppk1 * K1 + PpK2 * K2 + PpK3 * K3 = PpMK
kruszywo 0-20mm FK10-20 * K1 + FK20-20 * K2 + FK30-20 * K3 = FMK0-20
Na 1m3 betonu przewiduje się około 1800kg mieszanki kruszyw.
W przypadku stosowania gotowych mieszanek kruszywa, zarówno żwirowo-piaskowych i tłucznia żwirowego z piaskiem, jak i piaskowo-żwirowych o nieznanej zmienności zawartości frakcji drobnych (2mm), ilości cementu w mieszance betonowej może być zwiększona o 10% w stosunku do ilości cementu w betonie zaprojektowanym przy założeniu średniej zawartości kruszywa drobnego w mieszance kruszywa. Taką samą nadwyżkę cementu o 10% można stosować, gdy zawartość piasku w całym kruszywie w stosunku do zawartości przewidzianej w projekcie mieszanki betonowej jest większa niż 5% wartości bezwzględnej dla przynajmniej jednego z 10 pomiarów wykonanych w czasie pierwszej zmiany roboczej od chwili rozpoczęcia produkcji mieszanki betonowej.
Beton zwykły powinien być wykonany z kruszywa, w którym największe ziarna są większe od 5mm. Beton z kruszywa o uziarnieniu poniżej 5mm nie jest betonem, lecz jest to zaprawa lub beton piaskowy.
Z uziarnieniem kruszywa wiąże się również ustalenie wymiaru największych dopuszczalnych ziaren kruszywa dla danych wymiarów i rodzaju konstrukcji. Największe ziarna kruszywa stosowanego dla betonu przeznaczonego do konstrukcji betonowych powinny przechodzić przez sito o otworach 80mm. Natomiast dla konstrukcji żelbetowych należy stosować kruszywo przechodzące przez sito o otworach 40mm. Jednocześnie największe ziarna kruszywa nie powinny być większe niż:
2/3 odległości w świetle między dwoma prętami leżącymi w jednej płaszczyźnie poziomej
2 odległości w świetle między dwoma sąsiednimi prętami leżącymi w jednej płaszczyźnie pionowej.
Przy najmniejszym wymiarze przekroju poprzecznego co najmniej 50cm oraz przy najmniejszej odległości między prętami zbrojenia co najmniej 10cm dopuszcza się stosowanie kruszywa o ziarnach do80mm.
Dla konstrukcji cienkościennych, tj. cieńszych od 10cm, należy stosować kruszywo o ziarnach nie większych niż:
1/3 najmniejszego wymiaru przekroju poprzecznego elementu, jeżeli wymiar ten jest większy niż 6cm
½ najmniejszego wymiaru przekroju poprzecznego elementu i ¾ rozstawu prętów zbrojenia przy najmniejszym wymiarze przekroju poprzecznego nie większym niż 6cm.
Dopuszcza się stosowanie większych ziaren kruszywa przy wykonywaniu elementów prefabrykowanych i konstrukcji sprężonych, a nawet monolitycznych, pod warunkiem doświadczalnego potwierdzenia odpowiedniej urabialności mieszanki betonowej i jej zagęszczania bez porów i kawern. W tych przypadkach największe ziarna kruszywa nie powinny być większe niż 0,8 odległości między dwoma prętami leżącymi w jednej płaszczyźnie poziomej.
Użycie największego dopuszczalnego wymiaru ziaren kruszywa jest korzystne, gdyż pozwala m. in. na zmniejszenie ilości cementu i wody, a beton wykazuje mniejszy skurcz.
Rodzaje i właściwości cementu
Cementy używane do produkcji betonu są spoiwami hydraulicznymi, czyli mogą wiązać i twardnieć zarówno na powietrzu jak i pod wodą, co wynika z zawartości związków hydraulicznych w cemencie. D betonów zwykłych stosuje się cement portlandzki i hutniczy.
Cement portlandzki jest bardzo drobno zmielonym klinkierem cementowym z dodatkiem 2-3% gipsu stabilizującego wiązanie. Cement składa się z minerałów krystalicznych, otrzymanych w sposób sztuczny w czasie wypalania cementu, czyli uzyskania klinkieru cementowego (wypieku) z surowców podstawowych, którymi są wapień dostarczający głównie wapnia (CaO) i glina dostarczająca krzemionki (SiO2) i glinianów (Al2O3). Mieszanka surowców powinna zapewniać odpowiednie proporcje składników, tj. zwykle 72-78% wapnia i 22-28%plastycznej gliny. Gęstość każdego cementu wynosi 3,10-3,20 g/cm3. Gęstość nasypowa jest zmienna w zależności od stopnia zagęszczenia i wynosi 1,1-1,9g/cm3.
Właściwości cementu portlandzkiego i ich wpływ na cechy betonu zależą od składu chemiczno-mineralogicznego oraz stopnia zmielenia (miałkości).
Pod względem chemicznym cement charakteryzuje się przez procentową zawartość tlenków:
nazwa wzór chemiczny średnia zawartość masy w %
tlenek wapniowy CaO 63
krzemionka SiO2 22
tlenek glinowy Al2O3 7
tlenek żelazowy Fe2O3 3
tlenek magnezowy MgO 2
trójtlenek siarki SO3 2
inne Na2O + K2O 1
Dobry cement nie powinien wykazać większej straty po wyżarzeniu niż 2%. Większa strata masy cementu w czasie wyżarzenia wskazuje na zwiększoną hydratację i karbonizację cementu (zwietrzenie) w czsie składowania.
Skład mineralogiczny cementu portlandzkiego:
nazwa materiału skrócony wz. chemiczny średnia zawartość masy w %
krzemian trójwapniowy C3S 56
krzemian dwuwapniowy C2S 22
glinian trójwapniowy C3A 10
żelazoglinian trójwapniowy C4AF 9
wolne wapno --- 1
Podany wyżej skład mineralogiczny jest bardzo ważnym wskaźnikiem charakteryzującym przydatność cementu do poszczególnych konstrukcji budowlanych. Zawartość poszczególnych składników cementu pozostaje w ścisłym wzajemnym związku. Przykładowo można podać, że nawet nieznaczny wzrost ilości wapnia w surowcu powoduje wzrost zawartości C3S i obniżkę C2S, a jednocześnie C3S + C2S = 70-75%.
Nadmierna zawartość wolnego CaO może opóźnić hydratację cementu i spowodować zniszczenie betonu. Pomijając wpływ składu cementu i na odporność betonu w środowisku agresywnym, należy zwrócić uwagę na wpływ C3A. Powoduje on trzy zjawiska: wzrost ilości wydzielanego ciepła w czasie w czasie wiązania, obniżenie końcowej wytrzymałości betonu oraz przyspieszenie wiązania, co również nie zawsze jest zbyt korzystne.
Cementy portlandzkie można podzielić na zwykłe, szybkotwardniejące (marki 45, 55), super (40, 50), oraz białe (25, 35).
Rodzaj cementu określa marka oraz odmienne właściwości, które mają cementy zależnie od składu mineralogicznego, dodatków i stopnia rozdrobnienia. Marka cementu jest to podział ze względu na wytrzymałość na ściskanie np. 25 - po 28 dniach dojrzewania, wytrzymałość 25 MPa. Marka cementu jest obecnie pojęciem umownym, w związku ze zmianą sposobu oznaczenia wytrzymałości cementu. Normalna zaprawa ze zwykłych cementów portlandzkich po 3 dniach twardnienia uzyskuje ok. 40% wytrzymałości na ściskanie w stosunku do wytrzymałości po 28 dniach. Cementy szybkotwardniejące po 3 dniach uzyskują do 70% wytrzymałości po 28 dniach twardnienia. Ponieważ są one wyższej marki, a zatem 3-7 dniach twardnienia otrzymuje się wytrzymałość równorzędną jak dla normalnego cementu portlandzkiego. Najistotniejsza cecha cementów szybkotwardniejących to wysoka wytrzymałość betonów w pierwszych dniach dojrzewania. Jednocześnie charakteryzują się one wysokim ciepłem hydratacji, do 420 J/g po 3 dniach i znacznie większym skurczem niż cementy portlandzkie niższych marek. Cement biały charakteryzuje się białą barwą, którą uzyskuje się przez ograniczenie zawartości żelazo-glinianu trójwapniowego i odpowiedni sposób produkcji.
Cement hutniczy (marka 15); cement ten produkuje się z zasadowego , granulowanego żużla wielkopiecowego, zmieszanego z klinkierem cementu portlandzkiego i dodatkiem gipsu. Cement hutniczy jest spoiwem hydraulicznym i ma podobne właściwości jak cement portlandzki, choć wykazuje znacznie wolniejszy przyrost wytrzymałości. Cement ten jest niskokaloryczny, a ilość wydzielanego ciepła wynosi ok. 60% ilości ciepła wydzielanego w czasie hydratacji cementu portlandzkiego. Ze względu na mniejsza zawartość związków wapnia cement ten jest nieco odporniejszy na umiarkowane działanie agresywnych środowisk (morskich, bagiennych).
Inne cementy to:
murarski (marka 15) - zaprawy murarskie i tynkarskie, do produkcji gruzobetonu, żużlobetonu;
pucolanowy (marki 25, 35)-stosowany w budownictwie wodno-inżynieryjnym, do fundamentowania w ośrodkach zawierających agresywne wody siarczanowe, do betonu komórkowego;
glinowy;
ekspansywny,
KINETYKA WIĄZANIA-po zarobieniu cementu wodą, cząstki cementu zostają otoczone powłoczką wodną i rozpuszczają się częściowo w wodzie. Na skutek reakcji chemicznej między cementem i wodą powstają nowe związki. Nowo powstałe związki koloidalne z czasem zagęszczają się, odwodniają się, przekrystalizowują się i tworzą zwartą masę.
3CaO * SiO2 + nH2O → 2CaO * SiO2 * mH2O + Ca(OH)2
HYDRATACJA (uwodnienie)-przyłączenie cząstek wody bez rozkładu substancji;
3CaO * Al2O3 + 6H2O → 3CaO * Al2O3 * 6H2O
3CaO * Al2O3 + 3CaSO4 + 31H2O → 3CaO * Al2O6 * 3CaSO4 * 31H2O
MINERAŁY CEMENTU:
alit (3CaO * SiO2) - zawartość w klinkierze 50-65%
belit (2CaO * SiO2) - zawartość w klinkierze 15-25%
brownmilleryt (4Ca * Al2O3)
2CaO * Fe2O3
CaO - zawartość w klinkierze 1%
MgO - zawartość w klinkierze do 9%
CZAS WIĄZANIA:
Podczas kontaktu cementu z wodą rozpoczynają się reakcje chemiczne, doprowadzające do powstawania nowego związku o odmiennych właściwościach chemicznych i fizycznych niż pierwotnie.
Czas od zarobienia cementu wodą do osiągnięcia pewnej ściśle określonej wytrzymałości przez mieszanie cementu i wody nazywa się czasem wiązania.
Czas wiązania ma dwa bardzo ważne okresy: początek wiązania i koniec wiązania. Po okresie, w którym stwierdza się koniec wiązania, następuje twardnienie tworzywa cementowego, czyli dalsze zwiększanie jego wytrzymałości spowodowane dalszą hydratacją ziarn cementu.
Zaprawy cementowe: rodzaje, właściwości i projektowanie
ZAPRAWA CEMENTOWA-jest to mieszanina cementu, piasku i wody w odpowiednich proporcjach
cechy:
duża wytrzymałość na ściskanie,
dobra przyczepność,
mała plastyczność,
źle się urabia i formuje,
marki:
1,5
3
5
8
10
12
zastosowanie:
silnie obciążone elewacje budynku,
cienkie ściany działowe,
wyprawy wodoodporne,
ZAPRAWA CEMENTOWO-WAPIENNA - jest mieszaniną cementu, wapna, drobnego kruszywa, wody;
dodatki:
wapno sucho gaszone,
ciasto wapienne,
wapno niegaszone
cechy:
łatwo urabialna,
szybko twardnieje,
osiąga znaczną wytrzymałość,
lepsze właściwości ciepłochronne,
marki:
0,8
1,5
3
5
zastosowanie:
murowanie ścian zewnętrznych,
tynki zewnętrzne i wewnętrzne,
miejsca narażone na zawilgocenie,
ZAPRAWA CEMENTOWO-GLINIANA - mieszanina cementu, wody i gliny;
cechy:
wodoszczelność
bardzo plastyczna i urabialna,
duża przyczepność,
dobre właściwości ciepłochronne,
zastosowanie:
izolacja pionowa ścian piwnicznych,
tynkowanie ścian od zewnątrz,
murowanie fundamentów i ścian,
wodoszczelne zbiorniki na wodę (silosy, zbiorniki na obornik i gnojówkę, itp.)
SUCHE MIESZANKI DO TYNKÓW SZLACHETNYCH - mieszanina cementu, wapna hydratypowanego, mączki kamiennej, dodatków barwiących;
Rodzaje:
do nakrapiania,
do cyklinowania,
do szlifowania,
do obróbki kamieniarskiej,
PROJEKTOWANIE:
Zakłada się wytrzymałość zaprawy na ściskanie zależnie od potrzeby konstrukcji budowlanej
Rz = Rc (1/n - 0,05) + 4
n-stosunek objętości piasku do cementu w stanie luźno usypanym
Rc-marka cementu użytego
Stąd wyznacza się wartości
P
n = ----
C
C = 1200kg/m3
Zakłada się (z przybliżeniem) , że na 1m3 zaprawy trzeba 1m3 suczego piasku i stąd:
1
n = ----
C
dobór marki cementu
ΔRz ≤ Rc ≤ 5 Rz
Dodatek ciasta wapiennego (by zwiększyć urabialność) w przybliżeniu:
D = 170 (1-0,002 C) dm3/m3
C = 1200 kg/m3
Z tych ilości składników sporządza się próbny zarób. Mierzy objętość i ustala ilość składników potrzebnych na 1m3 zaprawy.
Zaprawy budowlane są celowo przyrządzanymi, mniej lub więcej upłynnionymi mieszaninami materiałów wypełniających i spoiw; cechą istotną zapraw jest stopniowe przetwarzanie się ze stanu ciekłego o mniejszej lub większej plastyczności w wytrzymałe ciało stałe, nadające się dzięki swym właściwościom:
do spajania brył budowlanych (kamieni, cegły, płyt, itp.) i zapełniania przestrzeni między poszczegó-
lnymi bryłami;
do wykonywania warstw o specjalnym przeznaczeniu (wyprawy, gładź, izolacje);
do formowania niektórych części budowli (gzymsy, ozdoby, bloki ścienne, ścianki działowe)
Materiałami wypełniającymi zaprawy są kruszywa kamienne, a w szczególnych przypadkach drobne żużle, trociny, opiłki, itp.
Zaprawy powinny się cechować należytą urabialnością przy stosowaniu, a po stwardnieniu odpowiednią do przeznaczenia wytrzymałością i trwałością. Ponadto koniecznym warunkiem właściwej do danego celu zaprawy jest jej ekonomiczne zaprojektowanie i przygotowanie.
Przygotowanie i właściwości zapraw cementowych - mieszanie ręczne:
Piasek użyty do mieszania ręcznego z cementem powinien być odpowiednio suchy, gdyż piasek mokry daje grudki, które trudno zmieszać z cementem. Woda znajdująca się w piasku powoduje tworzenie oddzielnych bryłek cementu, a prócz tego pierwsze ziarna piasku, które zetknęły się z cementem tak grubo się nim powlekają, że dla następnych ziarn może cementu zabraknąć.
Przy ręcznym przygotowaniu najpierw miesza się piasek z cementem, a póżniej dodaje się wodę z takim wyliczeniem, żeby zaprawa nie zaczęła wiązać przed jej wyrobieniem. Mieszanie można wykonać w następujący sposób:
odmierzony piasek nasypuje się na pomoście z desek, na powierzchni betonu lub asfaltu, w postaci grzędy wys. 0,5m i szerokości 1m. Na wierzchu grzędy robi się wgłębienie podłużne, w które wsypuje się równą warstwą odmierzony cement. Dwóch ludzi ustawionych z obydwu stron zasypuje cement piaskiem za pomocą łopat, a następnie przerzuca łopatami piasek z cementem. Przygotowana w ten sposób mieszanina zostaje zarobiona z wodą. Ilość wody używanej do zapraw cementowych nie powinna być za duża, ponieważ ze zwiększeniem ilości wody obniża się wytrzymałość, w każdym razie woda powinna być w takiej ilości, aby zapewnić zaprawie należytą urabialność odpowiednią do danych robót i aby nie zabrakło wody do wiązania zaprawy, na skutek jej wsiąkania w cegłę.
Wytrzymałość zapraw cementowych zależy od szeregu czynników:
wytrzymałości cementu;
stosunku wagowego wody w zaprawie do cementu;
stosunku cementu do piasku;
sposobu przyrządzenia zaprawy;
Przygotowanie i właściwości zapraw cementowo-wapiennych - ręczny sposób przygotowania zaprawy polega na tym, że do rozrobionego wodą ciasta wapiennego wsypuje się uprzednio przygotowaną mieszaninę cementu i piasku, po czym przerabia się starannie, aż do otrzymania jednolitej zaprawy. Jeżeli wapno gaszone jest w postaci proszku, to miesza się je na sucho z cementem i piaskiem, a potem dodaje się wodę.
Przy mechanicznym sposobie mieszania w zaprawiarce wskazane jest uprzednio rozcieńczyć ciasto wapienne, a następnie mieszać z cementem, piaskiem i potrzebną ilością wody. Czas mieszania w zaprawiarce przy użyciu czystego piasku 2-2,5 min., a przy użyciu piasku z domieszką gliny 3-3,5min.
Zaprawy cementowo-wapienne łączą w pewnej mierze cechy zapraw cementowych i wapiennych i są lepiej urabialne od cementowych, a bardziej wytrzymałe od wapiennych.
Dodanie wapna do zaprawy cementowej w rozmaity sposób wpływa na jej wytrzymałość:
w tłuściejszych zaprawach cementowych domieszka wapna w niewielkich ilościach zwiększa, a w znaczniejszych obniża wytrzymałość zaprawy. W zaprawach o proporcji objętościowej cement : piasek 1:3 do 1:4 - dodanie ciasta wapiennego w ilości 10-20% w stosunku do cementu podwyższa wytrzymałość do około 10%, natomiast dodanie ½ części ciasta już obniża wytrzymałość.
w chudych zaprawach cementowych domieszki ciasta wapiennego nawet w ilościach większych od np. 1cz. na 1cz. cementu wpływają dodatnio na wytrzymałość zaprawy.
Wartości wytrzymałości zapraw cementowo - wapiennych są zależne nie tylko od proporcji, lecz i od wielu innych czynników: od wytrzymałości składników, ilości wody, uziarnienia i od sposobu przygotowania.
Zaprawy z cementu glinowego. Zaprawy te mają zastosowanie w miejscach, gdzie chodzi o bardzo szybkie wykonanie robót, do podmurowania fundamentów, do budowli narażonych na działanie wód kwaśnych, do budowli morskich, do robót przy mrozie do -10oC, a nawet -15oC, pod warunkiem niedopuszczenia do zamarznięcia przed związaniem zaprawy.
Mieszanie cementu glinowego i piasku powinno być bardzo staranne i dokładne. Czas mieszania ze względu na dużą lepkość jest około 2 razy większy niż w zaprawach z cementem portlandzkim. Proporcje zapraw mogą być na ogół nieco chudsze niż przy cemencie portlandzkim (10-20% mniej cementu), ponieważ cement glinowy osiąga większą wytrzymałość.
Przy robotach, gdzie chodzi o wodoszczelność, należy jednak utrzymać te same proporcje co przy użyciu cementu portlandzkiego.
Zaprawy i betony nie powinny twardnieć w temperaturach wyższych od +25oC. Wyprawy, a nawet mury, wymagają intensywnego polewania już od początku twardnienia, aż do ochłodzenia do temperatury otoczenia.
Nie należy stosować mieszaniny cementu glinowego z portlandzkim, powstaje bowiem z tego produkt szybko wiążący, w następstwie bardzo kruchy; zaprawa z mieszaniny cementu glinowego i portlandzkiego o stosunku 1:1 zaczyna wiązać już po kilku minutach. Te właściwości można wykorzystać, jeżeli chodzi o zatamowanie nagle ukazującej się wody.
Wyprawiać beton z cementu portlandzkiego można zaprawą z cementu glinowego dopiero po 14 dniach, beton zaś z cementu glinowego zaprawą z cementu portlandzkiego już po 2 dniach.
6. Mieszanka betonowa- skład, cechy, projektowanie
Mieszaninę wszystkich składników użytych do wykonania betonu, przed i po zagęszczeniu, lecz przed rozpoczęciem twardnienia, określa się jako MIESZANKĘ BETONOWĄ. Mieszanka betonowa powinna się odznaczać się takimi właściwościami, które pozwoliłyby na jej łatwe ułożenie w formach, przy zachowaniu jak największej ścisłości po ułożeniu. Zespół tych cech określa się jako „konsystencja i urabialność”.
SKŁAD mieszanki betonowej jest zależny od:
wybranej konsystencji,
pożądanej wytrzymałości betonu na ściskanie,
zawartości frakcji poszczególnych kruszyw,
dodatków do betonów,
CECHY:
KONSYSTENCJA - podatność do przemieszczania się pod wpływem siły
Rozróżnia się konsystencje (wg PN-75/B-0625):
wilgotną,
gęsto-plastyczną,
plastyczną,
półciekłą,
ciekłą,
Wybór konsystencji mieszanki ma wpływ na warunki transportowania, układania mieszanek, układania form.
W zależności od wzajemnego stosunku składników mieszanka betonowa w ocenie makroskopowej może mieć cechy i wygląd cieczy lub suchego stosu okruchowego. Między tymi skrajnymi stanami fizycznymi można wyodrębnić kilka stanów pośrednich.
Beton sypki po wyjęciu z betoniarki przedstawia masę zupełnie sypką i suchą, po zgnieceniu w dłoni nadal rozsypuje się nie pozostawiając śladu wilgoci, a po ubiciu tworzy masę zwartą, jednak kruchą i suchą.
Beton wilgotny z wyglądu podobny jest do betonu suchego, ale zgnieciony w dłoni już nie rozsypuje się, lecz - zbijając się w grudkę - pozostawia ślady wilgoci, a ubity poci się lekko, tworząc masę zawartą, wprawdzie suchą w mniejszym już stopniu, lecz podobnie jeszcze kruchą jak beton sypki.
Beton gęsto-plastyczny umieszczony w przenośniku wózkowym zatrzymuje nierówny nadawany mu kształt powierzchni, stanowiąc nie jednolitą masę złożoną z grud o różnej wielkości. W rękach daje ugniatać się jak glina, ubijany nie rozpryskuje się i nie rozsypuje, ubity tworzy masę sprężystą.
Beton plastyczny w przenośniku wózkowym zatrzymuje już tylko zarys nierównej powierzchni i ubijając nie daje się, gdyż chlupie i rozpryskuje się. W deskowaniu stanowi masę gęstą i miękką.
Beton półciekły układa się do poziomu. Można przelewać do z naczynia do naczynia, przy czym wypełnia je szczelnie dopiero po upływie pewnego czasu.
Beton ciekły ma charakter cieczy. Rozlewa się zatem i rozpryskuje, przelewany przybiera bezzwłocznie kształt naczynia, wypełniając dokładnie wszelkie naroża.
- URABIALNOŚĆ - stopień założonej konsystencji zależy od stosowanej przez wykonawcę techniki zagęszczania mieszanki betonowej oraz - w pewnym stopniu - od kształtu i wymiaru form, a także od gęstości zbrojenia. W zależności od tych czynników mieszanka betonowa będzie wymagała mniejszej lub większej energii do jej ścisłego zagęszczenia. Ilość energii potrzebnej do ścisłego wypełnienia formy mieszanką betonową zależy przede wszystkim od stopnia jej konsystencji. Tę właściwość mieszanki, zależną od ilości energii dla ścisłego jej zagęszczenia, określa się jako urabialność. Obrazowo można ją przedstawić wg Eymana wzorem:
S
U = ----
L
Gdzie S jest ścisłością mieszanki po jej ułożeniu, a L jest pracą potrzebną do zagęszczenia mieszanki do uzyskania tej ścisłości.
- ŚCISŁOŚĆ mieszanki betonowej lub jak najmniejsza jej porowatość po zagęszczeniu mają podstawowe znaczenie dla wszystkich właściwości stwardniałego betonu. Biorąc pod uwagę skład betonu przy danej urabialności zwiększenie porowatości może wystąpić przy niedostatecznej ilości zaczynu w stosunku do jamistości kruszywa lub zbyt małej ilości zaprawy w stosunku do kamieniwa.
W związku z przytoczonymi tu uwagami dobór urabialności powinien być przeprowadzony zgodnie z wymaganiami normy, zależnie od rodzaju konsystencji, granicznej średnicy maksymalnych ziarn oraz sposobu zagęszczania, przy zachowaniu warunku, aby ilość cementu i ziarn kruszywa poniżej 0,125mm nie była mniejsza od podanej tam wartości.
POROWATOŚĆ mieszanki betonowej zależy przede wszystkim od porowatości zaprawy wypełniającej jamy kruszywa. Porowatość nie powinna przekraczać:
0,006z, przy niestosowaniu dodatków napowietrzających,
0,010z, przy stosowaniu dodatków napowietrzających,
Wartość z oznacza ilość zaprawy z 1m3 betonu w jednostkach absolutnych. Wymaganie to odnosi się do betonów zbrojonych oraz nie zbrojonych, narażonych na działanie czynników atmosferycznych.
PODATNOŚĆ NA ZAGĘSZCZENIE - cecha określająca zmniejszanie objętości porów pod wpływem zagęszczania. Podatność na zagęszczanie jest zależna od konsystencji i od sposobu zagęszczania.
PROJEKTOWANIE - istnieje wiele metod projektowania mieszanek betonowych.
Przedstawiona przeze mnie metoda to „metoda zaczynu”
Znając założoną wartość umownej wytrzymałości betonu i wartość współczynnika A (PN-75/B-06250) oblicza się wartość liczbową:
C
---
W
Następnie ustal się skład mieszanki kruszywa, znając uziarnienie surowców oraz znając ustalony skład przygotowuje się do badań ok. 20kg mieszanki kruszyw i miesza się je z porcjami zaczynu cementowo-wodnego o stosunku C/D równym wartości wynikającej ze wzoru Boloneja. Po uzyskaniu odpowiedniej konsystencji mierzy się objętość mieszanki betonowej. Znając ilość składników można ustalić recepturę laboratoryjną na 1m3 betonu.
WZORY:
- Cement:
Cr
C = ----- * 100 Cr - ilość cementu w próbnej mieszance [kg]
V
- Woda:
Wr
W = ----- * 100 Wr - woda w próbnej mieszance [dm3]
V
- Kruszywo
Kr
K = ----- *100 Kr - kruszywo w próbnej mieszance [kg]
V
V - Objętość próbnej mieszanki
Wykonywanie robót betonowych i pielęgnacja betonu w okresie
obniżonych i podwyższonych temperatur.
Ze względu na warunki klimatyczne konieczne jest pielęgnowanie świeżego betonu.
W OKRESIE OBNIŻONYCH TEMPERATUR - rozróżnia się temperaturę wytyczną tzn. taką przy której zamarza w betonie ok. 50% wody nie związanej. Temperatura krytyczna waha się w granicach 1-3oC. W Polsce przyjmuje się, że temperatura krytyczna równa się -1oC. Znajomość tej wartości jest ważna dlatego, że przy takiej temperaturze nie nie ulega uszkodzeniu beton bez względu na jego aktualną wytrzymałość, a ponadto postępuje proces wiązania cementu.
W założeniach programowych betonowania przyjmuje się, że w polskich warunkach okres zimowy trwa od 15 listopada do 15 marca.
Okres zimowy charakteryzuje się również większą ilością i wzmożoną siłą wiatrów oraz opadami deszczu i śniegu. Wiatr przyspiesza oziębienie mieszanek betonowych proporcjonalnie do iloczynu 0,4v, gdzie v szybkość wiatru w m*s-1. Woda bez względu na pochodzenie prowadzi do rozmywania dojrzewającego betonu.
W rozważaniach na temat postępowania przy betonowaniu w okresie zimowym bierze się pod uwagę następujące fakty:
w okresie chłodu zwalnia się proces wiązania cementu, prawie dwukrotnie przy obniżeniu się temperatury o każde 10oC.
w okresie mrozów, gdy temperatura betonu spadnie poniżej temperatury krytycznej, ustaje praktycznie proces wiązania.
stopień szkodliwości zamarznięcia wody w betonie zależy od stopnia dojrzałości betonu, co ma bezpośredni związek z ilością porów, jakie powstały w betonie w wyniku chemicznego wiązania wody i jej parowania z betonu. Stopień szkodliwości oznacza, o ile wytrzymałość 28-dniowa będzie niższa w wyniku okresowego zamarznięcia wody w betonie w porównaniu z wytrzymałością, jaką wykazałby ten beton dojrzewając cały czas w warunkach naturalnych lub laboratoryjnych.
Bez większej szkody dla wytrzymałości betonu można więc dopuścić do jego do jego zamarznięcia dopiero w momencie uzyskania tzw. odporności na zamrożenie, której w przypadku betonu zwykłego odpowiada określona wytrzymałość bezpieczna.
W środowisku krytycznej temperatury beton nie ulega uszkodzeniu bez względu na wytrzymałość, a procesy rozwijają się wolniej.
W celu obniżenia temperatury zamarzania wody stosuje się domieszki węglanu sodowego lub potasowego z preparatem Abiesod.
Roboty betoniarskie w zimie wykonuje się najczęściej dzięki modyfikacji mieszanki betonowej, zachowaniu ciepła, zastosowaniu cieplaków, podgrzewaniu.
Modyfikacje mieszanek polegają na stosowaniu cementów wyższych i cementów szybko twardniejących, projektowanie składu betonu o wyższej wytrzymałości, stosowanie mniej ciekłych konsystencji mieszanek, stosowanie domieszek (przyspieszających twardnienie, obniżających temperaturę zamarzania wody, napowietrzających, plastyfikujących), stosowanie gorących domieszek, nagrzewanie betonu.
W OKRESIE PODWYŻSZONYCH TEMPERATUR - konieczne jest utrzymywanie betonu w stanie wilgotnym, uzupełnianie odparowującej powierzchniowo wody przez zwilżanie w czasie nie krótszym niż 7 dni - gdy zastosowano cement portlandzki i nie krótszym niż 14 dni gdy zastosowano cementy hutnicze. W okresie upałów zachodzi konieczność ochłodzenia świeżego betonu, zwłaszcza w maszynach betonowych, z wnętrza których trudno odprowadzić wytwarzające się ciepło.
Polewanie wodą świeżego betonu zapobiega pęknięciom i skurczom podczas szybkiego wysychania.
Można również stosować obiegi chłodnicze (bardzo kosztowne). Stosuje się też ochronę prowizoryczną okrywanie matami słomianymi, trzcinowymi, workami, itp.
Dodatki chemiczne do mieszanek betonowych.
Dodatki chemiczne do mieszanek betonowych służą do poprawienia właściwości mieszanek i betonów z nich wykonanych.
DODATKI PLASTYFIKUJĄCE:
Klutan - uplastycznia mieszankę, zwiększa jej urabialność, ciekłość, ułatwia mieszanie i zagęszczanie,
zwiększa wytrzymałość na zginanie i ściskanie.
Klutanit - j/w wydłuża czas wiązania cementu, pozwala zmniejszyć ilość wody zarobowej, zwiększa
wytrzymałość betonu.
Upłynniacz SK-1 - zwiększa ciekłość mieszanki.
Mixbet - uplastycznia mieszankę, ułatwia obróbkę cieplną betonów.
DODATKI NAPOWIETRZAJĄCE:
Abiesod P1, 70 - uplastyczniają mieszankę, ułatwiają układanie i zagęszczanie, zmniejszają
nasiąkliwość betonu, zwiększają odporność na działanie mrozu, beton z domieszką
tych preparatów ma ok.3-5% porów powietrznych i jest zwany napowietrzonym.
DODATKI PRZECIWMROZOWE:
Umożliwiają produkcję betonu i roboty betoniarskie w zimie.
Chlorek wapniowy - przyspiesza wiązanie i twardnienie, obniża temperaturę zamarzania wody.
Azotyn sodowy - j/w
Węglan potasowy - j/w
DODATKI OPÓŹNIAJĄCE TWARDNIENIE:
Retarbet (rozpuszczone w wodzie sole żelaza i wapnia) - stosowany w przypadkach konieczności
ograniczenia przerw roboczych, betonowania dużych masywów w warunkach letniego i
gorącego klimatu, w razie potrzeby dokładnego wiązania warstw betonu.
DODATKI PRZYSPIESZAJĄCE TWARDNIENIE:
Stosowane w celu natychmiastowego wywołania wiązania cementu, przyspieszenia okresu twardnienia bez wywołania natychmiastowego reagowania składników mieszanki.
Najczęściej stosowane są chlorki wapniowe, sodowe i potasowe. Przyczyniają się one do wzrostu wytrzymałości, lecz ułatwiają korozję stali zbrojeniowej. Stosuje się je przy betonowaniu podczas obniżonych temperatur, powodują zmniejszenie odporności betonu na działanie agresywnych siarczanów, zwiększoną wodoszczelność betonu i jego urabialność.
Rapiobet - zwiększa wytrzymałość betonu, przyspiesza twardnienie, nie wywołuje ujemnych skutków
dzaiłania korozyjnego na stal.
Aklelbet - j/w posiada właściwości uplastycznające, umożliwia oszczędność cementu o10%.
Hydrofix -wywołuje natychmistowe przyspieszenie wiązania.
Hydrobet - uszczelnia beton, zwiększa odporność na wpływy atmosferyczne i wilgoć, stosowany do
betonów narażonych na wodę i wilgoć
Projektowanie mieszanki betonowej betonu zwykłego metodą
próbnego zarobu.
PROJEKTOWANIE MIESZANKI KRUSZYW
Kruszywo 1 grys bazaltowy 2-8 Wilcza Góra
Kruszywo 2 grys bazaltowy 8-16 Wilcz Góra
1) 0-40mm K1 + K2 = 100
2) 0-2mm PpK1 * K1 + PpK2 * K2 = PpMk 0K1 + 0K2 = 0
3) 0-20mm 1K1 + 0,967 * K2 = 98,35
K1 50,42%
K2 49,58%
WYTRZYMAŁOŚĆ UMOWNA BETONU
B-30 → BbG = 30 Mpa
RbU = R28 - R
RoG
RbU = --------------- dla υR = 12% = 0,12
1 - 1,64 υR
30 30
RbU = ------------------- = ---------- = 37,35 MPa
1 - 1,64 * 0,12 0,8032
OBLICZENIE WYMAGANEGO WSKAŹNIKA C/W ZACZYNU CEMENTOWEGO
RbU RbU
C/W = ------- + 0,5 albo C/W = ------- - 0,5
A1 A2
CEM I 42,05 => A1 = 23 A2 = 15
37,35
C/W = -------- + 0,5 = 2,12
23
PRZYGOTOWANIE SKŁADU PRÓBNEGO ZAROBU
1
VZ ≈ 10dm3 = ------ m3
100
Mk = 15kg z = 5kg
OKREŚLENIE PARAMETRÓW PRÓBNEGO ZAROBU
mp*z = 20kg
1
Vp*z = ------
100
założona konsystencja: gęsto-plastyczna
1m3
n = ------------ = 100
1/100m3
C1m3 = n * C2 = 100 * 3,39 = 339kg
K1m3 = 100 * 15kg =1500kg
OKREŚLENIE RECEPTURY LABORATORYJNEJ
K1 1500kg * 50,42% =756,3kg/m3 mieszanki betonu
K2 1500kg * 49,58% = 793,74kg/m3 mieszanki betonu
C 339kg/1m3 mieszanki betonu
W 161l/m3 mieszanki betonu
OKREŚLENIE RECEPTURY ROBOCZEJ
Vbetoniarki = 0,75m3
K1 756,3kg * 0,75 = 567,22kg
K2 743,7kg * 0,75 = 557,77kg
C 339kg * 0,75 = 254kg
W 161l * 0,75 = 120l
10. Projektowanie zaprawy cementowej marki 75 [kG/cm2]
Dobór marki cementu:
4RZ ≤ RC ≤ 5RZ RZ - wytrzymałość na ściskanie
RC - marka cementu
RZ = 7,5MPa
RC = 32,5MPa
CEM I 32,5
Stosunek piasku do objętości cementu w stanie luźno usypanym:
RC 32,5
n = -------------------- = -------------------- = 4,54
RZ + 0,05 - 0,4 7,5 + 0,05 - 0,4
Założenie:
na 1m3 zaprawy 1m3 suchego piasku
1
n = 4,51 => n = -----
c
potrzebna ilość cementu
1m3 1m3
VC = ------- = ------- = 0,22 m3
n 4,51
określenie wskaźnika C/W
C/W = 2,31
(CEM I 32,5) + kruszywo naturalne
VW = 0,094m3
VW = 94l
Skład zaprawy:
1m3 suchego piasku
0,22m3 cementu CEM I 32,5
0,094m3 wody
11. Projektowanie mieszanki kruszyw
Zawartość poszczególnych frakcji odczytuje się z wykresu dobrego uziarnienia, np.:
1) 0-40mm K1 + K2 + K3 = 100
2) 0-2mm PpK1 * K1 + PpK2 * K2 + PpK3 * K3 = PpMk Pp - punkt piaskowy
np. 1K1 + 0,36K2 + 0 * K3 = 0,45
3) 0-20mm 1K1 + 0,93K2 + 0,3K3 = 0,74
ilość poszczególnych kruszyw:
K1 = 45,5%
K2 = 34,7%
K3 = 19,8%
1