POLITECHNIKA OPOLSKA

Wydział zarządzania i inżynierii produkcji

SKOKI NARCIARSKIE

Wykonała:

Opole 2008

Historia skoków narciarskich

N

ajstarsze narty, które przetrwały do dzisiaj, odnaleziono dobrze zachowane w torfowisku w Hoting w Szwecji, zaś ich wiek określa się na 2500 lat p.n.e. Najstarszy zapis o militarnym użytkowaniu nart dotyczy bitwy z 1200 roku pod Isen, koło dzisiejszego Oslo, w Norwegii, która 6 wieków później stała się ojczyzną sportu narciarskiego. Norweskie narty po raz pierwszy zaprezentowano w Turynie w 1794 roku. Europejczycy przyjęli to jako dziwactwo.
Świat po raz pierwszy o sporcie narciarskim dowiedział się od dziennikarza "Field Sports of the North of Europe", pana Llewellyna Lloyda, który był w Telemarku (krainie Norwegii).
Za ojca sportów narciarskich okrzyknięto Sondre Aursena Nordheima, cieślę z Morgedal w Telemarku, który robił narty i uczył jak na nich jeździć. Do niego należy także pierwszy rekord w skokach narciarskich - 18 metrów.
W 1861 roku założono w Norwegii pierwszy klub narciarski: "Trysil Shooting and Skiing Club". Pięć lat później na stoku w Holmenkollen zorganizowano pierwsze zawody narciarskie "Holmenkollen Nordic", które z czasem zyskały miano Igrzysk Nordyckich. W 1881roku młodym bohaterem był szewc z Telemarku - Torjus Hemmestveit. Skoczył wtedy 23 metry. Rok później do Holmenkollen na zawody przyjechało 20 tysięcy kibiców, którzy na własne oczy chcieli zobaczyć ten niesamowity sport, w którym podobno lata się jak ptak. Zwycięzca otrzymał specjalny puchar od pań, a także od króla Norwegii.
Na początku XX wieku w 1905 roku po kolejnych zawodach w Holmenkollen bliżej skokami zainteresował się baron Pierre de Coubertin. Ściągnął on do swojej rodzinnej Szwajcarii instruktorów z Norwegii i chciał rozpropagować ten piękny sport na kontynencie. Wtedy nastąpił boom sportów narciarskich. Już w 1907 roku w Chicago (USA) Karl Hovelsen zjeżdżał na nartach z toru saneczkowego, po czym skakał przez słonie! W tym samym roku Polskie Towarzystwo Tatrzańskie zorganizowało pierwszy kurs jazdy na nartach. Dwa lata później w Davos odbyły się zawody, podczas których Norweg Harald Smith ustanowił pierwszy oficjalny rekord świata w skokach narciarskich. Była to zawrotna odległość 48 metrów. Zawodnik skakał "na stojąco" wymachując rękami, by móc dalej polecieć.
W 1916 roku inny Norweg, Anders Haugen, na skoczni w Steamboat Springs (USA) zadziwił świat inną techniką skoku. Skoczył silnie pochylając się do przodu, narty trzymając równolegle i ustanowił nowy rekord świata - 65 metrów. Styl Haugena przyjął się nadspodziewanie szybko. Już w 1923 roku w Europie stosowało go większość skoczków. Tym stylem skakał także Książe norweski Olaf, który po 40-metrowym locie wylądował dość ładnie, ale potem się przewrócił.
W lutym 1924 roku została założona Międzynarodowa Federacja Narciarska (FIS). Była to spadkobierczyni po Międzynarodowej Komisji Narciarskiej (International Skiing Commission), powstałej w Christianii (obecnie Oslo), w Norwegii, 18 lutego 1910 roku.
W tym samym roku zorganizowano w Chamonix Tydzień Sportów Zimowych, który dostał później miano I Zimowych Igrzysk Olimpijskich. W konkursie skoków narciarskich wygrał wtedy Jacob Tullin-Thams, który skoczył dwa razy 49 metrów.
Kolejne Igrzyska Olimpijskie odbyły się w 1928 roku w St. Moritz i brało w nich udział 27 Polaków, w skokach jednak nie mieliśmy sukcesów.
Polscy skoczkowie pokazali się dopiero z dobrej strony w 1936 roku na Igrzyskach w Garmisch-Partenkirchen. Stanisław Marusarz skoczył wtedy 73 i 75,5 metra i zajął 5 miejsce.

Różne style na przestrzeni lat

W skokach narciarskich w ciągu ostatniego wieku technika skoku zmieniała się kilkakrotnie. Na początku skakano "na stojąco", wymachując rękami. W latach 50-tych zmieniono zasady i zawodnicy podczas lotu trzymali ręce z przodu. Potem trzymali je wzdłuż tułowia, korygując lot lekkim ruchem dłoni. Ale prawdziwą rewolucję w skokach narciarskich zapoczątkował dopiero w latach 90-tych Szwed Jan Boklöv. On jako pierwszy zaczął skakać stylem "V" (narty podczas lotu ustawione nie są równolegle do siebie, tylko tworzą kształt litery V).

Schyłek XIX wieku Narty ułożone równolegle, ciało w pozycji pionowej		Wczesne lata 20 - te Pozycja lekko pochylona, wiatrowate ruchy ramionami
Późne lata 20 - te Styl aerodynamiczny		Lata 30 - te Ramiona w górze, wysunięte do przodu w celu wydłużenia skoku
Lata 50 - te Ramiona w górze wychylone do tyłu		Lata 60 - te Ramiona na przedzie
Późne lata 60 - te Ramiona ułożone wzdłuż ciała		Lata 80 - te Pozycja klasyczna - narty równolegle, wychylona sylwetka
Lata 90 - te Styl „V” - narty rozwarte

Sprzęt potrzebny skoczkowi narciarskiemu

Sprzęt do skoków narciarskich jest drogi - całe wyposażenie kosztuje ok. 3000 zł. Jest to duży wydatek i większości rodziców młodych skoczków nie byłoby na to stać (zwłaszcza, że sprzęt trzeba dość często wymieniać - tym bardziej u dziecka, które szybko rośnie). Jednak nie muszą oni za to sami płacić. Młodym zawodnikom sprzęt zapewnia klub, skoczkom wchodzącym do czołówki - kadra. Oni z kolei pieniądze mają od sponsorów, którzy często w zamian za to dostają miejsce reklamowe na tym sprzęcie.

Na sprzęt skoczka składają się:

• narty z wiązaniami

• kombinezon

• buty

• kask

• gogle

Narty
Niewątpliwie najważniejszym elementem wyposażenia są narty. Nie są to zwykłe narty zjazdowe, które możemy kupić w sklepie sportowym. Narty dla skoczków są dużo dłuższe i szersze, jednocześnie dość lekkie. Większa szerokość nart pozwala na uzyskiwanie lepszej nośności w powietrzu, co pozwala skoczkowi dłużej szybować w powietrzu. Także długość nart ma duże znaczenie, im są dłuższe, tym większa jest powierzchnia nośna. Aby ograniczyć możliwości "manipulacji" sprzętem, FIS (Międzynarodowa Federacja Narciarska) wprowadziła szczegółowe przepisy, które jasno określają długość i szerokość nart.
Narta może mieć maksymalnie 146% wzrostu zawodnika jej używającej, a jej szerokość nie może przekraczać: 11,5 cm na przodach nart, w odległości 30 cm od czubów i na końcach; 10,5 cm pod wiązaniami. Dodatkowo pomiędzy tymi punktami pomiaru musi przebiegać dokładnie linia prosta. Wskutek tych przepisów narty są równomiernie wyprofilowane, co zmniejsza ich powierzchnię.

Wiązania

Wiązania przeszły w ostatnich latach bardzo dużą ewolucję. Obecnie są bezpieczniejsze - przy upadku przynajmniej teoretycznie powinny się same odpiąć. Zmniejsza to niebezpieczeństwo kontuzji - zawodnik może przynajmniej swobodnie zsunąć się po śniegu, bardzo długie narty mogą w tym przeszkadzać. Tylna część wiązania jest ruchoma, co pozwala na oderwanie buta od nart, tak, aby skoczek mógł jak najbardziej balansować ciałem podczas lotu, czyli zmieniać kąt nachylenia ciała względem nart. Tutaj także wkradły się ograniczenia Federacji Narciarskiej. Montowanie wiązań jest ściśle określone przepisami, m.in. od czuba narty do czubka buta obowiązuje odległość nie większa niż 57% całkowitej długości narty.

Kombinezon
Bardzo ważnym atrybutem skoczka jest kombinezon, który pozwala na osiąganie lepszej aerodynamiki w locie. Wykonany jest ze specjalnej pianki o grubości 5 mm (co ograniczają przepisy FIS), dodatkowo może być pokryty cienką warstwą metalizowanego materiału. Skoczek mając obszerniejszy kombinezon może lecieć dalej, ponieważ powstaje większy opór i dzięki temu kombinezon wypełnia się powietrzem. Działa podobnie jak żagiel. Przepuszczalność kombinezonu to około 40 litrów powietrza na cm2. Jest to oczywiście ograniczone przepisami. Wymiary kombinezonu także zostały ograniczone, do 10% powyżej wymiarów rzeczywistych zawodnika. Aby sprawdzać, czy używane przez zawodników kombinezony spełniają ustalone normy F.I.S., ustalono 6 punktów, za pomocą których sprawdza się odpowiedni rozmiar stroju. Są to: obwód klatki piersiowej, obwód w pasie, obwód uda, obwód od kroku przez ramię, oraz obwód barku i obwód ramienia.

Buty
Buty skoczka znacznie różnią się od tradycyjnych butów narciarskich, czy snowboardowych. Przede wszystkim są wykonane ze skóry. Ponadto są bardzo elastyczne, dostosowujące się do ruchu stopy. Utwardzane w tylnej części zapobiegają niepożądanym urazom. Cała ich konstrukcja ma pomóc utrzymać stopę w odpowiednim położeniu, a zarazem nie ograniczać swobody jej ruchów. Dzięki temu skoczkowie mogą bez problemu pochylać się podczas lotu i lecieć równolegle z ułożonymi nartami.

Kask i gogle
Kaski należą do obowiązkowego wyposażenia skoczka od lat '80. Ich podstawowa rola to oczywiście zapobieganie kontuzjom (jeżeli zawodnik używa kasku, w razie upadku mniej prawdopodobny jest np. wstrząs mózgu). Dodatkowo odpowiednio skonstruowany kask znacząco poprawia aerodynamikę. Gogle są stosowane przez wszystkich skoczków z przyczyn praktycznych - przy tak dużych prędkościach nieosłonięte oczy łzawiłyby podczas lotu. Niektórzy zawodnicy dodatkowo używają maski z mocnego plastiku, dzięki której skóra twarzy osłonięta jest od pędu powietrza i nie piecze.

Etapy skoku narciarskiego

Skok narciarski składa się z kilku etapów. Oto one:

1. Po dostaniu się na szczyt skoczni każdy zawodnik koncentruje się na oddaniu dobrego skoku. Gdy siada na belce startowej otrzymuje sygnał świetlny w postaci zielonego światła, oznaczający, że może wystartować. Ma wtedy 5 sekund na rozpoczęcie skoku, gdy tego nie zrobi zostaje zdyskwalifikowany. Z reguły na tym etapie dodatkowo trener macha chorągiewką, by wskazać zawodnikowi moment, gdy warunki wiatrowe są jego zdaniem optymalne.

 

2. Skoczek odbija się od belki. Następnie zjeżdża rozbiegiem po specjalnie przygotowanych torach. Podczas najazdu zadaniem skoczka jest uzyskanie jak największej prędkości przed dojazdem do progu skoczni. W tym celu przyjmuje pozycje widoczną na zdjęciach prze dojeździe do końca rozbiegu osiąga prędkości zależne m.in. od wysokości bramki startowej i skoczni. Na skoczniach K-90 są to prędkości około 87 km/h, na K-120 około 91 km/h, a na mamucich skoczniach K-185 prędkości sięgają 105 km/h - tutaj zawodnicy ciężsi osiągają większe prędkości, szczególnie właśnie na skoczniach mamucich, gdzie najazd jest najdłuższy. Z drugiej strony bardziej wytracają oni prędkość w momencie odbicia. Prędkość najazdu mierzona jest za pomocą dwóch fotokomórek umieszczonych między 10 a 18 metrem od krawędzi progu.

3. Gdy skoczek dojeżdża do progu musi przygotować się na idealne i dynamiczne wybicie. Ważne jest aby w trakcie odbicia ciało zawodnika uzyskało prędkość pionową - prostopadłą do jego dotychczasowego toru jazdy (przy prędkości poziomej 100 km/h jest to 2.8 m/s). Wtedy mówimy o idealnym wybiciu z progu. W efekcie tego, tor ruchu podnosi się tym w miejscu o 4.5 do 5 stopni, a prędkość pozioma zawodnika spada o 0.6 - 1.8 km/h. Wywołane jest to przez silniejszy docisk nart do podłoża (zwiększa się tarcie o podłoże). Prócz tego, zrywając się do skoku, zawodnik prostuje się, zwiększając tym samym opór powietrza. Tutaj decydującą rzeczą są umiejętności poszczególnych zawodników - im są one większe, tym strata prędkości na progu jest mniejsza i ma to decydujący wpływ na lot.

4. Po wybiciu z progu zawodnik ma za zadanie utrzymanie się jak najdłużej w powietrzu. Na szybującego w powietrzu zawodnika działają jednak różne siły: ciężkości, czyli krótko mówiąc grawitacja (skoczek nie ma na nią wpływu), a także siły aerodynamiczne - oporu i nośna. Na siły aerodynamiczne zawodnik ma nieznaczny wpływ. Aby lot był idealny, siła nośna powinna być jak największa, a siła oporu jak najmniejsza. Zawodnik może w tym celu sterować lotem, wykonując ruchy rękoma i balansując ciałem. Ważne jest aby nie robił tego zbyt gwałtownie, gdyż sędziowie mogą odjąć mu punkty za tzw. "niespokojny lot". Przeważnie sama faza lotu trwa od 2 na normalnej do 7 sekund na mamuciej skoczni, w tym sama część wznosząca trwa zaledwie 1/5 długości całego lotu. Tutaj ważną rolę odgrywają warunki atmosferyczne, a przede wszystkim wiatr. Jeśli wieje stały boczny wiatr, może on zmienić trajektorię lotu, co często powoduje groźne upadki. Najkorzystniejszy jest wiatr przedni, natomiast wiatr wiejący od tyłu zwykle skraca skok. Dopuszczalna prędkość wiatru na dużych skoczniach to 2 m/s. Przepis ten nie jest jednak ściśle przestrzegany. Na skoczniach normalnych są 2 punkty pomiaru wiatru, a na dużych i mamucich 3.

   

5. Gdy zawodnik kończy lot, przygotowuje się do lądowania. Aby lądowanie było wysoko ocenione przez sędziów, powinno zakończyć się telemarkiem. Telemark to lądowanie w taki sposób, aby jedna noga była wysunięta do przodu na odległość nie przekraczającą długość buta, podudzie powinno być ustawione jak najbardziej równolegle do podłoża, a sam zawodnik powinien pochylić się lekko do przodu. Przy czym rozstaw nart nie powinien przekroczyć dwukrotnej szerokości narty. Telemark jest bezpieczniejszym stylem lądowania, bo pomaga utrzymać równowagę. Jednak przy skokach bardzo dalekich przestaje być bezpieczny. Przy skokach bardzo dalekich, poza punkt bezpieczeństwa danej skoczni, zawodnicy lądują na dwie nogi, aby zamortyzować uderzenie o podłoże.

6. Po wylądowaniu zawodnik powinien przejechać w pozycji telemarku ok. 15 metrów, stopniowo się prostując. Gdy przejedzie tzw. linię upadków, dla sędziów skok jest zakończony. Następuje nie oceniana faza dojazdu, w której skoczek już tylko hamuje.

Zasady punktacji poszczególnych konkursów

Zawody Pucharu Świata składają się na ogół z dwóch serii skoków. W pierwszej z nich startuje pięćdziesięciu skoczków, którzy zajęli najlepsze miejsca w serii kwalifikacyjnej. Jednak piętnastu zawodników zajmujących najlepsze miejsca w klasyfikacji Pucharu Świata nie musi uczestniczyć w kwalifikacji mając zapewniony start w konkursie. Czyli pozostali skoczkowie, aby zakwalifikować się do konkursu muszą być w pierwszej 35-tce. Jeśli z jakichś powodów (np. duży wiatr) drugi skok nie odbędzie się, to punkty otrzymuje trzydziestu najlepszych zawodników z pierwszej serii. Aby konkurs był ważny, musi się odbyć przynajmniej jedna seria skoków, w której wystartują wszyscy zakwalifikowani do konkursu zawodnicy.

Oprócz konkursów indywidualnych rozgrywane są także drużynowe konkursy skoków. Drużyna składa się z czterech zawodników, którzy oddają po dwa skoki. Najpierw skaczą wszyscy zawodnicy zgłoszeni jako pierwsi w swoich drużynach, później skaczą drudzy zawodnicy itd. Następnie odbywa się druga seria na identycznych, jak pierwsza, zasadach. Do niedawna w punktacji ogólnej uwzględniano wyniki trzech najlepszych zawodników w drużynie. Od roku 1998 uwzględnia się wyniki wszystkich czterech zawodników. Pierwszy drużynowy konkurs skoków rozegrano w roku 1988 na olimpiadzie w Calgary w Kanadzie.

Punktacja indywidualna w PŚ
Miejsce	Punkty
1	100
2	80
3	60
4	50
5	45
6	40
7	36
8	32
9	29
10	26
11	24
12	22
13	20
14	18
15	16
16	15
17	14
18	13
19	12
20	11
21	10
22	9
23	8
24	7
25	6
26	5
27	4
28	3
29	2
30	1

W Turnieju Czterech Skoczni, aby przejść do rundy finałowej (30 zawodników) zawodnicy skaczą w parach tzn. 1 z 50, 2 z 49, 3 z 48 itp. Zwycięzcy par + 5 przegranych z najlepszymi notami wchodzi do finałowej trzydziestki. W drugiej serii zawodów bierze udział 30 zawodników, którzy zajęli najlepsze miejsca w pierwszej serii. Zawodnicy biorący udział w serii finałowej otrzymują, po zakończeniu konkursu punkty Pucharu Świata. Punktacja w samym Turnieju Czterech Skoczni to po prostu suma wszystkich pkt. zdobytych podczas czterech turniejów.

Punktacja zawodów rozgrywanych na Mistrzostwach Świata, Zimowych Igrzyskach Olimpijskich oraz w krajowych mistrzostwach nie jest wliczana do klasyfikacji generalnej Pucharu Świata.

Zawody drużynowe też posiadają swoją punktacje. Oprócz sezonu 2000/01. w którym FIS eksperymentowała, normalna punktacja drużynowa polega na podliczeniu sumy wszystkich punktów PŚ skoczków z danego kraju dodając do tego punkty przyznane za osiągnięcia w konkursie drużynowym.

Punktacja drużynowa
Miejsce	Punkty
1	400
2	350
3	300
4	250
5	200
6	150
7	100
8	50

Odległość a nota punktowa
Po zmierzeniu odległości skoku liczy się jego długość od punktu "K" - punkt konstrukcyjny = 60 pkt. w klasyfikacji. Do noty łącznej wlicza się notę za długość skoku i styl. Za każdy metr dalej lub bliżej od punktu "K" otrzymuje +1,8 lub 1,8 pkt. na dużej skoczni K120, a +2,0 lub -2,0 na mniejszych skoczniach (mamucie o punkcie "K185" 1.2 pkt). Do tego dodaje się notę za styl, przyznawaną przez 5 sędziów (2 skrajne noty są odrzucane - skala 0 - 20 pkt - a 3 pozostałe dodaje się do ogólnej punktacji zawodnika).

Ocenianie przez sędziów

W skokach narciarskich odległość uzyskiwana przez skoczka nie podlega wątpliwościom, zwłaszcza jeśli mierzona jest elektronicznie. Jednocześnie przyznawane są jednak noty sędziowskie za styl skoku.
W skoku doskonałym obie narty powinny być prowadzone pod jednakowym kątem w stosunku do ciała zawodnika. Sylwetka powinna być stabilna, nogi wyprostowane, ręce mają przylegać do ciała. Bardzo ważnym elementem jest lądowanie. Skoczek powinien wylądować tzw. telemarkiem. Jedna noga powinna być wysunięta do przodu na odległość nie przekraczającą długości buta. Podudzie powinno być ustawione równolegle do podłoża. Zawodnik powinien pochylić się lekko przy lądowaniu. W takiej pozycji ma przejechać ok. 15 metrów, podnosząc się i zbliżając nogi stopniowo. Rozstawienie nart nie powinno przekraczać dwukrotnej szerokości narty. Idealne lądowanie jest przy tym wszystkim stabilne, bez choćby lekkiego zachwiania, co - przyznajmy - nieczęsto się zdarza.
Telemark jest nie tylko eleganckim sposobem lądowania, jest także techniką bezpieczną. Przestaje nią jednak być przy skokach bardzo dalekich - tam tylko lądowanie na dwie nogi pozwala uchronić się przed upadkiem.

Sędzia może odjąć punkty za:

• błędy w fazie lotu → 5 pkt

• nieodpowiednią sylwetkę → 1,5 pkt

• złe prowadzenie nart → 1,5 pkt

• niecałkowite wyprostowanie nóg → 1 pkt

• niesymetryczne ułożenie ramion → 1 pkt

• błędy w fazie lądowania i odjazdu

• nieodpowiednie lądowanie → 4 pkt

• upadek → 10 pkt

• lądowanie bez telemarku → 2 pkt

• „niezdecydowanie” → 0,5 pkt

• zbyt szerokie ustawienie nart → 0,5 pkt

• lądowanie niedoskonałe, ale z telemarkiem → 1,5 pkt

• całkowity upadek → 10 pkt

• przykucnięcie z dotknięciem nart → 8 pkt

• dotknięcie podłoża obydwiema rękoma → 6 - 8 pkt

• podparcie jedną ręką → 2 - 4 pkt

Punkty odejmowane są tylko za upadek przed tzw. granicą upadków, zachowanie skoczka na wybiegu nie interesuje sędziów.
Noty "20" widuje się rzadko, normą jest doszukiwanie się drobnych uchybień. Na pewno nie jest to pozbawione zalet - przez to ta nota, a zwłaszcza niesamowite pięć dwudziestek otoczone są "nabożną czcią".

Sylwetki polskich skoczków

ADAM MAŁYSZ

Data urodzenia	Dzieci
3 grudnia 1977	1
Miejsce urodzenia	Języki
Wisła	polski, niemiecki
Miejsce zamieszkania	Hobby
Wisła	futbol, samochody
Pseudonim	Klub
Polski Orzeł	KS Wisła Ustronianka
Stan cywilny	Trener osobisty
Żonaty	Jan Szturc

 

KAMIL STOCH

Data urodzenia	Dzieci
25 maja 1987	0
Miejsce urodzenia	Języki
Zakopane	polski, angielski, niemiecki
Miejsce zamieszkania	Hobby
Ząb	muzyka, komputery
Pseudonim	Klub
brak	LKS Poroniec Poronin
Stan cywilny	Trener osobisty
Kawaler	St. Trebunia - Tutka

MARCIN BACHLEDA

Data urodzenia	Dzieci
4 września 1982	1
Miejsce urodzenia	Języki
Zakopane	polski, angielski
Miejsce zamieszkania	Hobby
Zakopane	sport, muzyka, auta
Pseudonim	Klub
Diabeł	AZS AWF Katowice
Stan cywilny	Trener osobisty
Żonaty	Hannu Lapistoe

STEFAN HULA

Data urodzenia	Dzieci
29 września 1986	0
Miejsce urodzenia	Języki
Szczyrk	polski
Miejsce zamieszkania	Hobby
Szczyrk	b.d.
Pseudonim	Klub
b.d.	AkS - AZS Zakopane
Stan cywilny	Trener osobisty
Kawaler	Łukasz Kruczek

ŁUKASZ RUTKOWSKI

Data urodzenia	Dzieci
22 stycznia 1988	0
Miejsce urodzenia	Języki
Zakopane	polski
Miejsce zamieszkania	Hobby
Skrzypne	b.d.
Pseudonim	Klub
b.d.	TS Wisła Zakopane
Stan cywilny	Trener osobisty
Kawaler	Józef Jarząbek

13

---