Geologia ostatni wykład 1 semestru

spełzywanie - to powolne przemieszczanie się zwietrzeliny w dół stoku, na przykład w wyniku zamarzania i rozmarzania gruntu; często występuje na obszarach objętych wieloletnią zmarzliną (soliflukcja);

spływy błotne - bywają tragiczne w skutkach, powstają na stokach o dużym nachyleniu w wyniku nasiąknięcia gruntu wodą po obfitych opadach lub roztopach;

osuwisko - tworzy się na skutek ześlizgiwania wzdłuż powierzchni stoku zewnętrznej warstwy gruntu w wyniku zmniejszenia tarcia; wystąpienie osuwiska może być spowodowane np. trzęsieniem ziemi lub podcięciem stoku (osuwanie klifu).

Powierzchniowe ruchy masowe.

Ruchy masowe (geologiczne ruchy masowe, ruchy grawitacyjne) - ruchy materiału skalnego (w tym osadów, zwietrzelin, a także gleby) skierowane w dół zbocza wywołane siłą ciężkości. W ruchy masowe zaangażowana jest tylko siła grawitacji, tzn. nie obejmują one ruchów spowodowanych prądem wody, ruchem lodowców oraz wiatrem. Ruchy masowe (transport materiału po stoku) odbywają się w zarówno z szybką prędkością, nagle i gwałtownie (np. osuwiska, obrywy), jak również w tempie bardzo wolnym i w sposób trudny do bezpośredniego zaobserwowania (np. spełzywanie).

Podstawowe czynniki wpływające na charakter ruchów masowych:

• nachylenie powierzchni stokowej

• rodzaj oraz ułożenie skał

• miąższość zwietrzeliny

• przesycenie wodą warstwy przypowierzchniowej

• obecność oraz charakter pokrywy roślinnej i inne...

Osuwisko - nagłe przemieszczenie się mas ziemnych powierzchniowej zwietrzeliny i mas skalnych podłoża spowodowane siłami przyrody lub działalnością człowieka (podkopanie stoku lub jego znaczne obciążenie). Jest to rodzaj ruchów masowych, polegający na przesuwaniu się materiału skalnego lub zwietrzelinowego wzdłuż powierzchni poślizgu (na której nastąpiło ścięci), połączone z obrotem. Ruch taki zachodzi pod wpływem siły ciężkości. Osuwiska są szczególnie częste w obszarach o sprzyjającej im budowie geologicznej, gdzie warstwy skał przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych występują naprzemiennie. Miejsca występowania osuwisk to naturalne stoki i zbocza dolin i zbiorników wodnych, obszary źródłowe rzek (gdzie erozja wsteczna zwiększa spadek terenu), skarpy wykopów i nasypów oraz wyrobisk.

Do zjawisk wywołujących osuwisko należą:

• wzrost wilgotności gruntu spowodowany długotrwałymi opadami lub roztopami,

• podcięcie stoku przez erozję, np. w dolinie rzecznej lub w wyniku działalności człowieka, np. przy budowie drogi,

• nadmierne obciążenie stoku, np. przez zabudowę,

• wibracje związane np. z robotami ziemnymi, ruchem samochodowym, eksplozjami,

• trzęsienia ziemi.

Rodzaje ruchów masowych

• osuwanie

• osuwisko obrotowe (zerwa)

• osuwisko ześlizgowe (zsuwa)

• spełzywanie (pełzanie) - najwolniejsze ruchy masowe

• soliflukcja (kongeliflukcja, geliflukcja) - spełzywanie odmarzniętej i nasyconej wodą wierzchniej warstwy gruntu

• odpadanie - ruchy masowe, w wyniku których tworzą się stożki piargowe

• obrywanie

• osiadanie

• spływanie

• ześlizgiwanie

• lawina - najgwałtowniejsze ruchy masowe

Główne elementy osuwiska:

• nisza osuwiskowa - zagłębienie w miejscu, w którym osunęła się ziemia

• jęzor osuwiskowy - przemieszczona dolna część materiału

• koluwium - przemieszczone masy

• powierzchnia poślizgu - powierzchnia,po której przemieszcza się koluwium

• taras osuwiskowy - pozioma (lub zbliżona do poziomu) powstałą przez przemieszczenie się materiału

• szczelina osuwiskowa - nieciągłość w materiale zbocza

Typy osuwisk

-         obryw - rumowisko powstałe w wyniku swobodnego oberwania się zwięzłych fragmentów skarpy zbudowanej z gruntów spoistych lub skalistych.

-         osyp - powstaje z osypanego materiału sypkiego, który powstaje głównie w wyniku wietrzenia skał

-         osuwisko - powstaje w wyniku przemieszczenia się wraz z obrotem części masywu gruntowego skarpy wzdłuż krzywoliniowej (cylindrycznej) powierzchni poślizgu

-         zsuw - grunt osuwiska przemiesza po istniejącej w masywie skarpy powierzchni osłabienia, którą może stanowić: kontakt warstw geotechnicznych, granica zwietrzelina/skała, istniejące szczeliny oraz osłabienia typu tektonicznego.

-         pełzanie - przemieszczenie mas gruntowych odbywa się bez określonej powierzchni poślizgu i w bardzo długim czasie

-         spływ - przemieszczanie się nasyconych wodą utworów zboczowych głównie na skutek intensywnych opadów, często ze znaczną prędkością (tzw. potoki błota).

Ze względu na kształt powierzchni poślizgu

• rotacyjne - o cylindrycznej powierzchni poślizgu, masy koluwialne obracają się,

• ześlizgowe - o płaskiej powierzchni poślizgu, (występującej najczęściej na kontakcie warstw), masy koluwialne przesuwają się.

Ze względu na układ warstw

• asekwentne - tworzą się w jednorodnych, niewarstwowanych skałach (glinach, iłach),

• konsekwentne - powstają w wyniku ruchu mas skalnych po jakiejś powierzchni strukturalnej (wyróżnia się osuwiska konsekwentno-strukturalne, konsekwentno-zwietrzelinowe, konsekwentno-szczelinowe),

• insekwentne - tworzą się, gdy osunięcie nastąpi w poprzek powierzchni strukturalnych.

• obsekwentne

• subsekwentne

• złożone

Ze względu na czas występowania

• periodyczne - występują przy obfitych opadach,

• chroniczne - są w ciągłym ruchu dopóki nachylenie stoku nie stanie się minimalne.

---