Farmakologia z toksykologią

3.10.2013

egzamin z ćwiczeń i wykładów

dr. Anna Slodelbah - pisma

mgr. Maja Saja, mgr Maria Bakowska -prowadzący ćwiczenia

Piotr Ruszkowski - wykładowca

Za tydzien nie ma wykładu

Losy leku w ustroju

Lek-substancja egzogenna otrzymywana w wyniku syntezy chemicznej lub wywodzącą się ze źródeł roślinnych i zwierzęcych, która wywołuje pożądany efekt terapeutyczny.

Lek dostępny na rynku farmaceutycznym musi być przebadany klinicznie, musi przejść przez fazy badań klinicznych. Są 4 fazy badań klinicznych, które trwają 5-10 lat. Koszt otrzymania jednego nowego leku to ok 800 mln. $.

Produkty homeopatyczne (homeopatia), suplementy diety - nie należą do leków ponieważ nie przeszły badań klinicznych.

• Farmakokinetyka - część farmakologii, nauka zajmująca się matematycznym opisem losów leku w ustroju.

• Farmakodynamika - część farmakologii, nauka o mechanizmach działania leków.

• Farmakogenetyka - część farmakologii, połączenie farmakologi z genetyka, nauka zajmująca się odpowiedzią na pytanie jak geny zmieniają odpowiedź organizmu na leki

L - liberation (uwolnienie leku)

A - absorption (wchłanianie)

D - dystrybution (dystrybucja)

M - metabolism (biotransformacja)

E - excretion (wydalanie)

Wchłanianie

1. zależy od drogi podania leku (w drodze dożylnej nie ma etapu wchłaniania, każda inna droga podania ma etap wchłaniania)

2. postać krystaliczna leku

3. współczynnik podziału olej/woda

4. współczynnik dyfuzji

5. stopień dysocjacji cząsteczki

Dystrybucja

jest to rozmieszczenie leku w organizmie. O tym jak zostanie rozmieszczony lek w organizmie decyduje :

1. przepływ krwi (przepływ narządowy)

kompartmenty

a) centralny - narządy bardzo silnie ukrwione (wątroba, nerki, płuca, serce - w nich lek pojawia się najszybciej)

b) tkankowy - narządy słabiej i bardzo słabo ukrwione (kości, zęby, więzadła, skóra, przewód pokarmowy, włosy, paznokcie)

np. linkomycyna (antybiotyk) - dociera do kości w wyższym stężeniu niż jest we krwi

2. objętość dystrybucji Vd=A*Ct

Ct - stężenie leku

A-ilość leku w ustroju [litr]

Vd - hipotetyczna objętość płynów ustrojowych, w których lek ulega rozmieszczeniu

np. lek A =6l (lek krąży we krwi w małej ilości)

lek B= 1000l (oznacza że lek jest praktycznie wszędzie, że jest we włosach paznokciach, w płynie zewnątrz- i wewnątrzkomórkowym)

3. wiązanie leku z białkami

Lek, który wchłonął się do organizmu występuje w połączeniu z bialkami, lek polaczony z bilakiem jest nieczynny farmakologicznie. Lek polaczony z bilakiem krazacy we krwi nie dziala. Dopiero forma wolna niezwiazana może wywierac efekt farmakologiczny.

Parametr wiązania z białakiem określa się Δ

Δ=0,9

90%

10%

Metabolizm

na metabolizm wpływa:

1. budowa leku - możliwości biotransformacji leku

2. obecność układów enzymatycznych

Wyróżniamy 2 fazy metabolizmu:

I faza - hydroliza, utlenianie, redukcja (lek może uledz reakcjom I fazy i zostac wydalony, jednak niektore leku nie mogą być wydalone po I fazie i muszą przejść II faze)

II faza -reakcje sprzęgania z kw. Siarkowym lub kw. Glukuronowym (celem tej fazy jest wzrost leku, metabolitu. Metabolit ma mniejsze Vd.)

układ Cytochrom P450 - główny enzym,ok 30 izoenzymów, każdy izoenzym obsługuje inny rodzaj leku

Metabolizm pozawątrobowy leków odbywa się w narzadach takich jak: skóra, płuca, nerki, jelito cienkie, macica.

Wydalanie

Głownym narzadem wydalniczym są nerki. Czynniki decydujace o wydalaniu:

1. pH moczu

2. przesączanie kłebuszkowe

3. wchłanianie zwrotne w nerkach

4. sekrecja kanalikowa (wydzielanie kanalikowe)

5. każdy stan chorobowy nerek zatrzymuje lek w organizmie

6. o szybkości wydalania leku przez nerki decyduje parametr KLIRENS (Cl)

klirens - współczynnik oczyszczania osocza, jest to objetość osocza, która w ciągu jednej minuty zostanie całkowicie oczyszczona z jakiejś substancji (leku) w nerkach. Jednostki to ml/min.

Kolejnym narządem wydalniczym jest skóra a dokładnie nabłonek gruczołów potowych. Tak wydalane są leki o charakterze słabych kwasów i zasad np. mocznik, witamina B1, etanol.

Kolejny narząd wydalniczy - płuca. Wydalanie leków z powietrzem wydychanym. Szybkość wydalania leku przez pluca zalezy od poziomu wentylacji płuc. Tak wydalane są leki narkotyczne przeciwbólowe, znieczulające ogólnie, etanol.

Kolejny narząd wydalniczy to wątroba. Leki wydalane z żółcią do dwunastnicy a potem z kałem. Głownie w grupie antybiotyków tetracykliny, oraz leki przeciwdepresyjne.

Wydalanie do śliny. Okazuje się że sporo leków przechodzi do ślin np. leki przeciwbulowe niesteroidowe oraz leki przeciwpadaczkowe (w duzym stopniu - wykorzystywane do oznaczania stezenia leku we krwi). Do śliny wydzielana jest też tyroksyna - hormon tarczycy.

Okres póltrwania leku t0,5 - czas po którym stęzenie leku we krwi spada o polowe.

Biodostepnosc F - ułamek dawki leku który dociera do krązenia ogólnego

F=90% oznacza ze do organizmu dotaje się 90 procent leku.

17.10.2013

CHEMIOTERAPETYKI

Chemioterapeutyk - Substancja obca organizmowi niszczaca drobnoustroje (bakterie, wirusy, grzyby) lub komorki nowotworowe.

Grupa Beta-laktany zlozona z 4 podgrup:

• penicyliny

• cefalosporyny

• karbapenemy

• monobaktamy

na sprawdzianie:

mechanizm dzialania

zastosowanie

dzialanie nieporzadane

β-laktany zawieraja pierscien β-laktenowy. Mechanizm działania jest wspolny dla wszystkich 4 grup i jets to: blokowanie enzymów bakteryjnych odpowiedzialnych za synteze sciany komorkowej bakteryjnej. Wszystkie te 4 gr antybiotyków nie wszystkie maja takie samo zastosowanie.

Penicyliny -antybiotyki otrzymane pierwotnie z plesni grzybów, dzielimy je na naturalne, półsyntetyczne i syntetyczne

Naturalne:

benzylopenicylina (podawana dozylnie i domiesniowo), V-cylina (jeżeli podawana doustnie) stosowane w infekcji Treponoma pallidum (kiła), wąglikiem, profilaktyka Reumatoidalnego Zapalenia Stawów (bakteria która powoduje to zapalenie jest Streptococcus -paciorkowiec). Działanie nieporządane przy b. wysokich dawkach: odczyn Herxheimera (przy kile), drgawiki (zwiazane z ukl GABA-rgicznym.

Półsyntetyczne

Amoksycylina (duomox, amotaks), silniejsza wersja o większym spektrum bakteryjnym wystepuje pod nazwa Augmentin (w swoim skladzie ma amoksycyline + kwas klawulanowy). Kwas klawulenowy jest inhibitorem β-laktamaz. Działają na gram + i -. Karboksy i ureidopenicyliny

Zastosowanie amoksycyliny- to najczesciej :

• infekcje gornych i dolnych drog oddechowych,

• infekcje drog moczowych,

• zakarzenia tkanek miekkich,

• profilaktyka chirurgiczna.

Syntetyczne

Piperacylina- lek o bardzo szerokim spektrum dzialania. Stosowany praktycznie wylacznie w leczeniu szpitalnym, podawany dozylnie. Stosowany rowzniez w tzw. posocznicy (sepsie- zapalenie ogolne, wielonarzadowe). Pseudomonas aeruginosa (paleczka ropy błekitnej) - bakteria powodujaca ciezkie zakarzenia ukladu moczowego oraz może powowdowac sepse.

Działanie nieporzadane penicylin:

• reakcja alergiczna, która może prowadzic do wstrzasu anafilaktycznego

• dysbakteriozy przewodu pokarmowego

• odczyn Herxheimera - dochodzi do wzrostu temperature ciala po podaniu pierwszej dawki leku (wynika z lizy bakterii)

Cefalosporyny- zawieraja pierscien β-laktenowy. Dzielimy na 4 generacje.

1.generacja

przykład: Cefaleksyna - dziala glownie na bakterie gram+ czyli glownie ziarenkowce, paciorkowce, gronkowce. Charakterystycznym zastosowaniem dla tego leku jest ropne zapalenie migdalkow.

2.generacja

przedstawiciel; Cefuroksyn (w aptece pod nazwa zinnat) - dziala glownie na bakterie gram + i niektóre gram-. Działa słabo na bakterie Haemophilus influaenzae.

3.generacja

przedstawiciel: Cefiksym - głównie dziala na gram- i niektore gram+. Cecha jest to ze te leki przenikaja do mózgu. Moga być stosowane w infekcjach mozgu. Dzialaja na Pseudomonas (paleczka ropy blekitnej)

4.generacja

przykład: Cefpirom (cefepim)- lek podawany wylacznie dozylnie, leki zarezerwowane do b. ciezkich zakarzen i stosowane tylko i wylacznie w leczeniu szpitalnym. Działają na bakterie gram-. Przenikaja dobrze do mózgu mogą być stosowane w zapaleniu opon mózgowych.

Działania nieporządane cefalosporyn:

• alergie, uczulenia - za alergie odpowiedzialny jest pierscien β-laktanowy.

• Dzialanie nefrotoksyczne - uszkadza nerki

• dzialanie powodujace ostra interakcje z alkoholem ( nietolerancja alkoholu)

Zatrzymanie metabolizmu alkoholu na etapie aldehydu octowego który nie jest usuwany z organizmu i obserwuje się powyzszenie temp. Ciala, zaburzenia rytmu serca itp.

Karbapenemy - antybiotyki polsyntetyczne, pierwotnie otrzymywane z plesni grzybów. Stosowane w infekcjach w których nieskuteczne beda penicyliny i cefalosporyny, szczególnie w infekcjach kości i ukladu moczowego.

Przedstawicielem jet lek Imipenem- lek podawany dozylnie, stosowany w warunkach szpitalnych. Ten lek indukuje opornosc antybiotykowa u bakterii. Polega to na tym, że on powodyje ze bakterie wytwarzaja β-laktamazy czyli enzymy rozkladajace β-laktany.

Działania nieporządane:

• alergie

• dysbakterioza - niszczy nasze fizjologiczne bakterie

Monobaktamy - są najnowszymi antybiotykami w grupie β-laktanów. Sa w pelni syntetyczne.

Przedstawiciel: Aztreonam - lek zarezerwowany dla ciężkich infekcji spowodowanych przez bakterie gram-. Stosowany w posocznicach. Stosowany na odzialach intensywnej terapii.

Działania nieporządane:

• alergie

• rzekomobłoniaste zapalenie jelit (Clostridium difficile żyje w środowisku z bakterią Escherichia coli. Między nimi istnieje balnas który nie pozwala im się namnarzac. Silne antybiotyki powowduja niszczenie E.coli to wtedy ta druga bakteria zacznie się w niekontrolowany sposób namnarzac. Ujawni się jej aktywnosc chorobotworcza. W jelitach zaczna się wytwarzac endotoksyny, które dzialaja bezposrednio na sluzowke jelita i powoduja jej zlusczanie co powoduje b. obfite biegunki zaiwierajace fragmenty zluszczonych jelit. Nieleczone biegunki w 60% prowadza do zgonu. Może się pojawic nawet do 2 tygodni od zakonczenia terapii antybiotykowej).

Grupa Aminoglikozydy - nazwa pochodzi od tego ze zawieraja w swojej czasteczce aminocukier. Mechanizm dzialania tych antybiotyków jest dwuetapowy.

1.etap to jest wiazanie z blona cytoplazmatyczna bakterii.

2.etap to aktywne wnikanie do wnetrza komorki i blokowanie biosyntezy białek bakteryjnych.

Fosforylacja oksydawtywna fosforylacja ATP przy uzyciu tlenu - to jest wykorzystywane do aktywnego transportu. Te antybiotyki nie są aktywne wobec beztlenowców gdzy wynika to z mechanizmu ich dzialania.

Leki stosowane w wielu schorzeniach np. infekcje dróg moczowych, nawracajace zapalenie nerek, infekcje skóry i błon śluzowych, infekcje oka, cięzkie i powikłane infekcje dróg oddechowych np. ciezkie zapalenie płuc bakteriami opornymi.

Streptomycyna - wykazuje aktywnosc wobec bakterii Mycobacterium tuberculosis(pratek gruźlicy)

Gentamycyna - lek podawany domięśniowo, b.skuteczny w zapaleniach nerek, infekcjach dróg moczowych, nierzeżączkowe zapalenie dróg moczowych. Znajdziemy ja w maściach na skóre na infekcje. Znajdziemy w kroplach do oczu nowszą pochodna gentamecyny mianowicie Tobramycyna ( krople do oczu tobrex)

Amikacyna- dozylnie w szpitalu, lub Biodacyna w kroplach do oczu

tych leków nie można stosowac doustne (te powyzej)

Neomecyna - przy infekcji skóry, błon śluzowych, zapobiega infekcjom ran i owrzodzen

Działanie nieporzadane

• nefrotoksycznosc (b.duze stezenie tych leków w moczu)

• ototoksycznosc - dzialanie toksyczne w kierunku narzadu sluchu, mogą powodowac przejsciowa gluchote, a stosowane u dzieci mogą trwale uposledzac sluch, jest to zwiazane z tym ze wszystki eaminoglikozydy w duzym stopni docieraja do plynu w naszym uchu srodkowym.

Grupa Tetracykliny maja cztery pierscienie. Mechanizm polega na hamowaniu syntezy bialka bakteryjnego.

Doksycyklina (Vibramycyna) - lek stosowany zarówno doustnie (kapsułki) jak i dozylnie. Stosowany w infekcjach dolnych i górnych dróg oddechowych, ale również w dziwnym zapaleniu płuc Atypowe zapalenie płuc -najczęsciej powodowane przez bakterie Mycoplasma.

Chlorowodorek tertracykliny- najprostszy antybiotyk z tej grupy, doustnie w dawce 250 mg. Dziala na bakterie Propionibactenium acne (tradzik)

Limecyklina - pochodna chlorowodorku tetracykliny, lek nazywa się Tetralysal. Na tradzik. Można te leki spotkac w wielu preparatach na skóre np. masc o nazwie Atecortin ( zawiera chlorowodorek tetracykliny) stosowana w ropnych infekcjach skóry.

Minocyklina - w leczeniu tradziku

Działanie nieporządane tetracyklin

• niszczenie naturalnej flory saprofitycznej

• antybiotyki które wiarza się z jonami wapnia w tkance kostnej i zębowej, tworzą tzw. związki kompleksowe. Teratogenność - wady wrodzone u płodu, zahamowany wzrost kości długich, noworodek rodzi się z dłońmi i stopami wyrastającymi od tułowia. Przebarwienia zębów, które nie mogą być usunięte w żaden sposób, świecą w ultrafiolecie.

• Nie można podawac dzieciom ponizej 8 roku zycia.

• Hepatotoksyczność - uszkodzenie wątroby, zablokowanie transportu tłuszczu z wątrby ( stłuszczenie wątroby)

Grupa Makrolidy - maja makrocykliczny pierścień zbudowany z C14 -C17 węgli. Mechanizm działania to blokowanie biosyntezy białka bakteryjnego.

Blokują częsciowo naszą synteze białka, co powoduje zahamaowanie syntezy naszych przeciwciał i spada nasza odporność (większe narazenie na bakterie glownie na grzybicze i wirusowe).

Mekrolidy są jednymi z najbezpieczniejszych antybiotyków

Erytromycyna - odpowiedz bakteryjna w stosunku do penicyliny, stosowana zarówno dozylnie jak i doustnie. Spotykana pod nazwą Davercin jest to plyn stosowany na skóre w trądziku.

Klarytyromycyna- nazwa handlowa Klacid, stosowana w infekcji dolnych i górnych dróg oddechowych, może być stosowana u dzieci w formie zawiesiny i w przypadku zakażeń opornych na penicyline działa aHelicobacter pylori, wrzody rzaołądka

Azytromycyna- nazwa handlowa to Sumamed. Lek stosowany o charakterytycznym schemacie dawkowania u dorosłych 3 kapsulki 500mg przez 3 dni a efekt utrzymuje się prze 7dni. W i nfekcjach przenoszonych drogą plciowa np. infekcja rzęsistkiem (raz 1 kapsulka 100 mg). W zapalaeniu ucha.

Spiramycyna - nazwa handlowa Rovamycin. Charakterystyczna cecha tego laeku to wysoka aktywnosc w stosunku pierwotniaka Toxoplasma Gondii (powoduje toksoplazmoze, wytwarza neuromycyny które powoduja zahamowanie rozwój mózgu u płodu). Jezli dojdzie do infekcji to przez caly okres ciąży należy stosować lek Rovamycin który jest jedynym stosowanym i bezpiecznym lekiem dla kobiet w ciąży.

Efekty niepożądane:

• zaburzenia przewodu pokarmowego najczesciej biegunki ale również może się pojawic efekt motylinopodobny ( pobudzenie perystaltyki jelit, nazwa od hormonu motyliny)

• uposledzenie odpornosci, narazenie na dodatkowe infekcje wirusowe i grzybicze

Grupa Linkozamidy - antybiotyki o mechanizmie dzialania polegajacym na hamowaniu biosyntezy bialek bakteryjnych. Zaliczmy do nich 2 leki Klindamycyna i Linkomycyna.

Klindamycyna - w infekcjach dróg oddechowych, w zakarzeniach skóry i tkanki meikkiej, infekcje w obrebie jamy ustnej tzw. infekcje stomatologiczne. Lek ten wystepuje pod nazwą Dalacin C w kapsułkach 100 i 200mg. Jest to również lek stosowany w trądziku Dalacin T (forma emulsji lub żelu lub sztyftu punktowego).

Linkomycyna - można spotkac pod nazwą Lincocin. Stosowany w infekcjach tanki chrzestnej.

Działanie niepożądane linkozamidów:

• nefrotoksycznosc

• rzekomobloniaste zapalenie jelit

Grupa Sulfonamidy - b.stare antybiotyki, pierwszy zsyntetyzowany w 1930 roku. Są stosowane w pojedynczych przypadkach.

Biseptol inna nazwa to Bactrim - to połączenie 2 substancji sulfametoxazol + trimetoprim. Stosowany doustnie u doroslych i dzieci w infecjach dróg oddechowych, dróg moczowych, zapaleniach oskrzeli. Rzadko stosowany. Stosowany również w infekcji pierwotniakiem Pneumocystis carini (Pneumocystomowe zapalenie płuc).

Działanie nieporzadane biseptolu:

• toksyczne reakcje skorne (zespół Stevens-Johnsona, czyli toksyczna nekroza naskórka, odpadanie naskórka)

• nefrotoksyczne działanie - objawia się zjawiskiem nazywanym krystaluria (pojawianie się w moczu kryształków tego leku, może tymi kryształkami zablokować przewód moczowy, dlatego należy przy tym leku pić dużo wody)

• działa na układ krwiotwórczy, powowduje agranulocytozę

Na skóre sulfonamidy mogą być stosowane w schorzeniach: oparzenia, owrzodzenia, owrzodzenia podudzi, infekcje skóry.

Argosulfan - w postaci maści, zawierają jony srebra, działanie antybakteryjne

Dermazin - w postaci maści, zawierają jony srebra, działanie antybakteryjne

Grupa Fluorochinolony - w pelni syntetyczne antybiotyki, mechanim działania polega na hamowaniu enzymu bakteryjnego gyrazy DNA ( enzym odpowiedzialny za przestrzenne upakowanie materialu genetycznego bakterii, enzym odpowiedzialny za integralnosc materialu genetycznego czyli DNA). Dwie grupy Fluorochinolonów stare i nowe 1 i 2 generacja.

1.generacja (stare) - nie ma fluoru

Kw. pipemidynowy - w infeksjach dróg moczowych

2.generacja (nowe) - jest fluor, silniejsze antybiotyki

Citrofloksacyna - szerokie spektrum dzialania, dziala na bakteria gram - i gram +. Może być stosowany w infekcjach mózgu. Działa na wąglika i enterobakterie (enterobacteriace) np. salmonella, E. Coli.Dziala również na gruźlice, ale nie jest stosowana. Działa na bakterie Helicobacter pylori , wrzody żoładka

Działanie niepożadane

• neurotoksyczne

• ostar reakcja z alkoholem

• chondrotoksyczność - toksyczność w stosunku do tkanki chrzestnej

• fototoksyczność - pojawiaja się poparzenia przy ekspozycji na światło

24.10.2013

LEKI

Leki:

opioidowe,

Niesteroidowe Leki PrzeciwZapalne

Opioidowe - nawa od opium, opium to mieszanina alkaloidów. Leki opioidowe dzialaja na receptory opioidowew mózgu (najwazniejszy receptor opioidowy w muzgu to receptor μ) Kazda substancja która dziala na receptor opioidowy jest silnie przeciwbólowa. Endorfiny wytwarzane przez nasz organizm dzialaja na receptory opioidowe. Inna nazwa tych leków to narkotyczne leki przeciwbólowe. Przy bardzo silnych bólach np. ból fantomowy.

Morfina- jest lekiem flagowym (pierwszy opisany w tej grupie). Morfina zawiera opium (10%). Działa, pobudza receptory μ. Zastosowanie morfiny to głównie ból nowotworowy, ból pooperacyjny, zawał serca.

Działania niepożądane morfiny:

-działanie uzależniające (dwa typy uzależnień:psychiczne i fizyczne).

Abstynencja tzw. zespół odstawienia

(może zagrazac zyciu zwłaszcza w

przypadku heroiny)

-zahamowanie osrodka oddechowego w mózgu

-działania obwodowe (np. zahamowanie perystaltyki przewodu pokarmowego)

Morfiny nigdy nie podaje się na zyczenie. Wywołujezespół nitolerancji czyli kazda następna dawka musi być większa.

Papamaryna - dzialanie rozkurczajace głównie na miesnie gladkie. Jej pochodna, drotaweryna (pod nazwa handlową No-spa).

Heroina (diacetylomorfina) - najsilniej uzależniaj

Kodeina - działa słabiej od morfiny(1/6 morfiny) jest lekiem przeciwbólowym iprzeciwkaszlowym (hamuje ośrodek kaszlu).

Petydyna- nazwa handlowa Dolargan)- lek b często stosowany w ginekologii i poloznictwie przy porodzie jako lek przeciwbólowy, dzialanie przeciwbólowe okoloporodowe.

Fentanyl - stosowany glownie w bolu nowotworowym i fantomowym, silniejsza od morfiny. Podawany w formie plastrów na skóre przedramienia (TTS) → mniejsze uzaleznienie.

Lekiem który odwraca dzialanie leków opioidowych tzw. odtrutka to Nalokson. Odblokowuje wszystkie receptory opioidowe, dziala bardzo szybko.

Tramadol - dzialanie mieszane, lek który ma dzialanie w polowe opioidowe a w polowie dziala na receptor serotoninowy. Słaby lek opioidowy, w silniejszych bólach pooperacyjnych, w bolesnych zlamaniach itp.

NLPZ(niesteroidowe leki przeciwzapalne)

Stan zapalny charakteryzuje się:

-ból

-obrzęk

-zaczerwienienie (przekrwienie)

-wysoka temperatura (całego ciała lub tylko konkretnego miejsca)

Substancje powodujące stan zapalny w organizmie są to mediatory stanu zapalnego (chemicznie to prostaglandyny).

Mechanizm działania NLPZ polega na blokowaniu [hamowanie enzymu cyklooksygenazy COX] syntezy prostaglandyn (PG).

Prostaglandyny oprócz tego ze wywołują stan zapalny maja także funkcje fizjologiczne (funkcja ochronna żołądka i nerek). NLPZ powodują wrzody żołądka i upośledzają funkcje nerek (nefrotoksyczność).

Zastosowanie NLPZ

-ból głowy, zębów

-ból menstruacyjny

-bóle kostno-stawowe

-bóle mięśniowe

Przykłady leków:

Kwas acetylosalicylowy (aspiryna/polopiryna) - działa słabo przeciwbolowo, silnie przeciwzapalnie, ma średnią sile działania przeciwgorączkowego. Ma również dzialanie przeciwpłytkowe (hamowanie zlepiania się płytek krwi/ zmniejsza lepkośc krwi/ zapobiega nastepnym wtornym zawalom serca i udarom mozgu). Działania niepożądane aspiryny to: bol brzucha, przedawkowanie może prowadzic do krwawienia z przewodu pokarmowego, nie można podawac dzieciom poniżej 12 roku życia ponieważ może wywołać tzw. zespół Reya (zespół objawów neurologicznych).

Diklofenak (w aptece pod nazwami voltaren, olfen) - silne działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe, słabe działanie przeciwgorączkowe. Stosowany głównie w bólach narządu ruchu (bóle kostne, stawowe). Działanie niepożądane : nefro- i hepatotoksyczne.

Ibuprofen (nurofen, ibum, iboprom)- lek który ma silne działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Skuteczny równie z u dzieci. Może być stosowany u dzieci nawet już od 3 miesiaca zycia. Skuteczny w bólach menstruacyjnych ( działanie rozkurczowe). Działania nieporzadane : nie wolno przekroczyć dawki 1500mg/dobę (powoduje krwawienia z przewodu pokarmowego).

Ketoprofen (ketonal) - silniejszy lek NLPZ, działa silnie przeciwzapalnie i przeciwbólowo, słabo przeciwgorączkowo. Stosowany w bólach układu ruchu - lek ma wydłużony okres półtrwania w stawach, kumuluje się w stawach. Lek silnie nefrotoksyczny. Silnie uszkadza śluzówkę żołądka..

Metamizol (pyralgina) - bardzo silny lek przeciwbólowy i przeciwzapalny. Nie powinien być stosowany u dzieci co najmniej do 8 roku życia. Może powodować zaburzenia układu krwiotwórczego. Dostępny w postaci tabletek, czopków, może być podawany dożylnie i domięśniowo.

Paracetamol (kodipar, apap, panadol)- nie ma działania przeciwzapalnego, wynika to z tego, ze paracetamol hamuje syntezę PG ale tylko w mózgu, nie ma działania obwodowego. Ma to takie konsekwencje ze nie będzie skuteczny w stanach zapalnych obwodowych, czyli zlikwiduje ból, ale nie zlikwiduje stanu zapalanego na obwodzie (np. ból menstruacyjny). Może być stosowany u dzieci od 6 miesiąca życia. Działa na ośrodek termoregulacji w mózgu (przeciwgorączkowe działanie). Ten lek może być stosowany w ciąży ponieważ PG obwodowe pobudzają czynność skurczową macicy. Działania niepożądane: hepatotoksyczność (uszkodzenie wątroby),przedawkowany paracetamol może spowodować zgon z powodu niewydolności wątroby (ten efekt jest nasilany w przypadku osób które przewlekle piją alkohol).

Najczęstsza substancja wykorzystywana do samobójstw.

Inne leki NLPZ: Naproksen, Piroksykan, Indometacyna, Nabumeton

Leki znieczulające miejscowo

Substancje które wykorzystywane są w celu wykonani krótkich zabiegów na skórze lub błonach śluzowych. Używane również w kosmetologii.

Pierwowzorem jest kokaina. Otrzymywana z rośliny kokainowiec. Kokaina nie jest stosowana ponieważ bardzo szybko dociera do mozgi i powoduje działania uzależniające (głównie psychicznie) i euforyzujące.

Amidowe pochodne kokainy - aktualnie stosowane. Mechanizm działania: blokowanie kanałów jonowych (głównie sodu). Najczęściej podawane podskórnie. Mogą być podawane w formie maści lub żelów.

Lidokaina - podawana np. przy zabiegach na skórze, stosowana miejscowo w operacjach chirurgicznych (np. usunięcie migdałków) w celach diagnostycznych (cewnikowanie, biopsja). Lek źle podany i wstrzyknięty do żyły zamiast podskórnie to zadziała toksycznie głównie na serce i może spowodować zaburzenia rytmu seca.

Emla - (MOZE SIE POJAWIC NA EGZAMINIE) - lidokaina + prilokaina w stosunku 1:1( tworzą mieszaninę eutektyczną - taka mieszanina gdzie po połączeniu 2 substancji obniża się temperatura topnienia, emulsja o/w). Temperatura topnienia 18^o C. Miejscowo znieczulający. Działania niepożądane: reakcje alergiczne, zaczerwienienie, methemoglobinemia (powstanie methemoglobina).

SEMESTR II

Wykład 1. (17.02.2014)

Toksykologia

Wybrane zatrucia

Objawy

Postepowanie

Abstynencja

OBJAWY

Śpiączka

• benzodiazepiny (diazepam - relanium), etanol, barbiturany, opioidy, leki przeciwpadaczkowe, TLPD, SSRI (inhibitory wychwytu serotoniny, inhibitory MAO, fenotiazyny, olanzapamina,tlenek wegla, alkohole niespozywcze (metanol, glikol etylowy)

Pobudzenie psychoruchowe

• amfetamina, ectasy, kokaina, teofilina, salicylany, baklofen (lek stosowany w przykurczu mięśniowym), olanzapamina(lek stosowany w schizofreni), karbamazepina (lek przeciwpadaczkowy)

Depresja oddechu/bezdecg

• opioidy, tramadol (tez należy do opioidów, ale jest słabym opioidem), baklofen, etanol, metanol, glikol etylowy, barbiturany, benzodiazepiny, karbamazepina

Drgawki

• karbamazepina, TLDP (trójpierscieniowe leki przeciwdepresyjne), INH (izoniazyd - lek przeciwgruźliczy) , baklofen, alkohole

Halucynacje

• LSD, cholinolityki, MDMA (ecstasy), grzyby halucynogenne (łysiczka lancetowata)

Zwężenie źrenic

• opioidy, barbiturany, etanol, związki fosforoorganiczne (wchodzą w skład insektocydów, gazy bojowe)

Rozszerzenie źrenic

• amfetamina, MDMA, kokaina, cholinolityki (atropina, skopolamina), fenotiazyny, karbamazepina

Oczopląs

• etanol, karbamazepina, lit

Bradykardia

• beta-blokery, antagoniści kanałów wapniowych, benzodiazepiny, baklofen

Tachykardia

• amfetamina, MDMA, kokaina, marihuana, cholinolityki, karbamazepina, TLDP

Wzrost ciśnienia

• amfetamina, MDMA, kokaina, efedryna

Spadek ciśnienia

• beta-blokery, antagoniści kanałów wapniowych, inhibitory konwertazy ANG, leki antyarytmiczne, digoksyna, opioidy, TLDP, leki moczopędne

Obrzęk płuc

• gazy drażniące ( tlenki azotu, chlor), tlenek węgla, glikol etylenowy, związki fosforoorganiczne, heroina, salicylany

Hipertermia

• pochodne fenotiazyny, etanol

Zlewne poty

• związki fosforoorganiczne, amfetamina, kokaina, teofilina, kofeina, efedryna

Sucha, czerwona skóra

• cholinolityki, karbamazepina, TLPD

Niebieskie zabarwienie skóry

• związki methemoglobinotwórcze (saletra, anilina)

Niepamięć następcza

• w wyniku stosowania długotrwałego leków nasennych takich jak:

• flunitrazepam - Rohypnol

• zolpidem - Stinox, Zolpic

TOKSYDROMY - zespoły objawów charakterystyczne dla niektórych zatruć

Cholinergiczny

• wąskie źrenice, bradykardia, zlewne poty

• związki fosforoorganiczne (pestycydy, gazy bojowe)

Cholinolityczny

• szerokie źrenice, tachykardia, sucha skóra, hipertermia, halucynacje, pobudzenie psychoruchowe, wzrost ciśnienia tętniczego

• atropina, TLPD, karbamazepina

Sympatykomimetyczny

• tachykardia, wzmożona potliwość, pobudzenie psychoruchowe, wzrost ciśneinia tętniczego

• amfetamina, kokaina, teofilina, kofeina, efedryna

Serotoninowy

• splątanie, dezorientacja, niepokój ruchowy, mioklonie (przykurcze dwóch kończyn na raz), nasilenie odruchów, zaburzenie zborności ruchów, dreszcze, obfite pocenie się, hipertermii

• SSRI (fluoksetyna + moklobemid)

Neuroleptyczny

• hipertermia, zaburzenie świadomości i orientacji, wzmożone napięcie mięśniowe i sztywność, szczękościsk, napady drgawkowe, drżenie, przymusowe ustawienie gałek ocznych, duszność, tachykardia, chwiejne ciśnienie tętnicze, bladość, ślinotok, nadmierne pocenie się

• pochodne fenotizyny

ANTIDOTA - podawanie odtrutek

Nalokson - odtrutka stosowana w przypadku przedawkowania opioidów (heroina, opium, morfina, peptydyna, fenantyl)

Tlen - podawany prawie zawsze, ale najważniejszy przy zatruciu tlenkiem węgla

Atropina - w przypadku zatrucia związkami fosfoorganicznymi

Wodorowęglan sodu - w przypadku zatruciem TLPD, jako profilaktyka zaburzeń rytmu serca-arytmia

Etanol - w przypadku zatrucia metanolem

Hydroksykobalamina - zatrucie cyjankami, cyjankowodorem, można stosować od razu na miejscu zatrucia pod nazwą Cyjanokit

Acetylocysteina - w zatruciu paracetamol

Deferoksamina - zatrucie żelazem

Wodorowęglan sodu - zatrucie aspiryną

ŚRODKI UZALEŻNIAJĄCE

objawy i postępowanie

AMFETAMINA

Odczucia subiektywne

• efekty pozornie pozytywne : wzmożenie wydolności fizycznej i psychicznej, poprawa koncentracji i kojarzenia przypływ energii, podwyższenie nastroju, euforia

• efekty negatywne: po okresie pobudzenia dochodzi do wyczerpania fizycznego i psychicznego. Może wystąpić bezsenność, lęk, niepokój, agresja i drażliwość.

Ostre zatrucie

• toksydrom sympatykomimetyczny

• bóle i zawroty głowy, zaburzenia apetytu, drgawki, hipertermia

• nudności, wymioty, biegunka

• w ciężkich zatruciach wstrząs, obrzęk płuc i krwawienie śródczaszkowe

Przewlekłe stosowanie

• zaburzona aktywność intelektualna i emocjonalna

• labilność emocjonalna

• zmniejszone łaknienie - znaczny spadek masy ciała

• psychoza amfetaminowa - schizofrenia paranoidalna (omamy, urojenia)

Postępowanie ratownicze

• stosuje się propranolol i diazepam

• brak specyficznej odtrutki

BENZODIAZEPINY

Ostre zatrucie

• zaburzenie mowy

• zaburzenie równowagi

• nieskoordynowane ruchy

• senność

• śpiączka

• bradykardia i hipotonia

Postępowanie ratownicze

• odtrutka - flumazenil (Anaxate) - można go stosować tylko w szpitalu

KOKAINA

Stymuluje OUN i powoduje pobudzenie psychoruchowe i podwyższony nastrój

Objawy wskazujące na zażycie:

• rozszerzone źrenice

• wycieki z nosa

• drżenie mięśni

• omamy wzrokowo-słuchowo-czuciowe z urojeniami prześladowczymi

Ostre zatrucie

• toksydrom symatykomimetyczny

• euforia lub ostra psychoza

• substancja silnie kardiotoksyczna - zawal mięśnia sercowego i arytmia

• silny świąd skóry

• sztywność mięśniowymciężkie zatrucia - krwioplucie, zatrzymanie oddechu, hipertermia, wstrząs drgawki

Przy przewlekłym donosowym zażywaniu kokainy może dojśc do perforacji przegrody nosowej - odma i zapalenie opłucnej

Postępowanie ratownicze

• brak zpecyficznej odtrutki

• podaje się to samo co przy amfetaminie - diazepam i propranolol

LSD (dietylamid kwasu lizergowego)

Substancja halucynogenna, narkotyk

Ostre zatrucie

• rozszerzone źrenice

• drżenie mięśniowym

• gorączka, dreszcze

• ostre psychozy lękowe

• zaburzenia orientacji

• omamy wzrokowe i słuchowe

• pobudzenie psychomotoryczne

• tachykardia

Przewlekłe stosowanie

• zmniejszona motywacja do działania

• depersonalizacja

• zmiany nastroju

• brak krytycznego osądu

• efekt echa - halucynacje wzrokowe i słuchowe, podniecenie i euforia lub przygnębienie i płacz, czasami agresja i autoagresja

KANNABINOIDY

Marihuana, Konopie indyjskie, Haszysz - działanie kojące, pobudzające lub halucynogenne

Objawy po zazyciu

• euforia, wesołkowatość

• silny lęk, niepokój, pobudzenie, poczucie wyobcowania

Przewlekłe stosowanie

• zaczerwienienie spojówek

• zespół amotywacyjny

• nikotynizm - przewlekłe zapalenie oskrzeli, nowotwory płuc, POCHP

OPIOIDY

Fentanyl, Paptydyna, Morfina, Heroina

Ostre zatrucie

• zwężenie źrenic ( głowka szpilki)

• zaburzenie oddechu ( oddech Cheyene-Stokesa, aż do zatrzymania oddychania)

• spowolnienie i bełkotliwa mowa

• wzmożona potliwość

• w ciężkich zatruciach - śpiączka, bezdech, obrzęk płuc (heroina)

Przewlekłe stosowanie

• wyniszczenie - kacheksja

• ślady po wkłuciach

• degradacja społeczna

Postępowanie ratownicze

• nalokson - podaje się natychmiastowo, działanie natychmiastowe

Wykład 2 (24.02.2014)

Skórna nadwrażliwość na leki

Silny Wojciech

dermatolog

Głowne grupy leków odpowiedzialne za objawy pokrzywki i obrzęki naczyniowe

Antybiotyki

Sulfonamidy np. Kotrinoprazol (biseptol)

NLPZ

inne leki przeciwdrobnoustrojowe np. terminafina (lek przeciwgrzybiczy)

Leki stosowane w chorobach przewodu pokarmowego

Leki stosowane w chorobach układu krążenia

Leki stosowane w chorobach układu nerwowego

Płyny wypełniające łożysko naczynkowe np. dekstrany

Leki znieczulające miejscowo np. lignokaina

Leki zwiotczające mięśnie

Preparaty diagnostyczne np. jodowe środki kontrastu

Immunosupresanty np. metotreksat, azatiopryna

Szczepionki

Substancje fotoaktywne

Leki biologiczne np. infliksima, INF-β₁

Leki będące częstą przyczyną zespołu Stevensa - Johnsona i zespołu Lyella

Sulfonamidy (głównie oksykamy)

NLPZ

Imidazolowe leki przeciwgrzybicze

Chlamezanon

Karbamazepina

Fenytoina

Fenobabital

Cefalosporyny

Indukowane lekami zapalenie naczyń skóry - DICV

• definiuje się jako zapalenie naczyń w odniesieniu do którego potwierdzono że główną przyczyną jest lek, a inne przyczyny choroby zostały wykluczone.

Różnicowanie między polekowymi i idiopatycznym zapaleniem naczyń

• w pierwszym przypadku zazwyczaj wystarczy

• w drugim potrzebna leczenie

Rodzeje DICV i leki je wywołujące

• Leukocytotoksyczne zapalenie naczyń (leki wywołujące: indometacyna, naproksen, imipenem, fenylobutazol, penicylinna, erytromycyna, azymobudyna, slfonamidy, klarytromycyna)

• Vasculitis (kwas acetylosalicylowy, penicyliny)

• Urtica vasculitis (metotreksat, leki hamujące apetyt, prokainamid)

• zapalenie naczyń typu zapalenia guzkowatego tętnic (kwas acetyloslicyowy, chimidyna, tiouracyl, minocyklina, retinoidy, sulfonamidy)

• zespół Chruga - Straussa (makrolidy, leki antyleukotrienowe /stosowane w astmie/)

• krostkowa odmiana zapalenia naczyń (karbamazepina, furosemid, naproksen)

• martwicza odmaina zapalenia naczyń (minocyklina, retinoidy)

• barwnikowe dermatozy plamicze (inhibitory konwertazy angiotensyny)

Toczeń indukowany lekami

• zespół objawów przypominających toczeń

• rozpatruje się jako zespół objawów charakterze odwracalnym

leki p.arytmiczne - prokainamid,

chindyna,

propafenon

leki p.nadciśnieniowe - hydralazyna,

metyldopa,

kaptopryl,

atenolol,

labetalol,

acebutolol

leki p.psychotyczne - chlopromazyna,

chlorprotiksen,

węglan litu - pierwszy normolimit

chemioterapeutyki - isoniazyd,

minocyklina,

nitrofurantoina

leki p.drgawkowe - karbamazepina

fenytion

leki p.tarczycowe - propyliourcyl

leki działające p.zapalnie - sulfasalazyna

D-penicylina

Fenylnutazol

leki moczopędne - chlortalidion

Leki i reakcje fototoksyczne

diuretyki tiazydowe

sulfonamidy przeciwdrobnoustrojowe

pochodne sulfonylomocznika

tetracykliny

fenoliazyny

NLPZ

amiodaron

psaraleny

fluorochinolony

leki przeciwmalaryczne

hormony

leki cytotoksyczne

dziurawiec zwyczajny - ma potencjał działania antydepresyjnego

Leki działające miejscowo - reakcje fototoksyczne

psolareny

dziegcie

fenotiazyny

sulfonamidy

leki p.grzybicze

kilochinol

halogenowane salicylanilidy

skladniki filtrów przeciwsłonecznych

Beta-karoten

olejki eteryczne

Substancje dające reakcje fotoalergiczne

diuretyki tiazydowe

sulfonamidy przeciwdrobnoustrojowe

pochodne sulfonylomocznika - doustne leki przeciwcukrzycowe ( cukrzyca typu II)

fenatiazyny

NLPZ

Leki miejscowo działające wywołujące alergiczny wytrysk kontaktowy

aminoglikozydy - neomycyna, gentamycyna, tobramycyna, streptomycyna

polipeptydy - bacytracyna, polimyksyna

makrolidy - erytromycyna

inne antybiotyki - chloramfenikol, klindamycyna, kwas fusydowy

nitroimidiazole- metridazol - stosowany zarówno systemowo jak i miejscowo, wykorzystywany w leczeniu choroby wrzodowej, spektrum działania: działa na bakterie beztlenowe

inne leki - Mupirocyna

antyseptyki - jodyna powidonowa, chlorheksydyna, etanol, tiomersal, chlorek benzalkonium

leki znieczulajace miejscowo - Mepiwakaina, benzokaina, lidokaina, prilokaina

glikokortykosteroidy - Budesonid, hydrokortyzon

NLPZ - wszystkie leki z tej grupy; szczególnie ketoprofen

AGEP - ostra uogólniona osutka krostkowa

Histamina i leki przeciwhistaminowe

Histamina - występowanie u ssaków

• komórki tuczne (mastocyty) - zlokalizowane w tkankach różnych narządów

• granulocyty zasadochłonne (bazofile) - występują we krwi i w szpiku kostnym

• naskórek, oskrzela, neurony OUN, komórki błony śluzowej żołądka, komórki tkanek w czasie regeneracji

receptor	lokalizacja	mechanizm
H1	Miesnie gladkie, srodblonek, mozg	Gq: IP3,DAG
H2	Bl sluzowa zoladka, miesien sercowy, mozg	Gs: wzrost cAMP
H3	Presynaptyczny: autoreceptor hamujący: mózg, na obowdzie w splocie trzewnym, na powierzchni komórek tucznych	Gi: spadek cAMP
H4	Eozynofile, neutrofile	Gi: spadek cAMP

Receptor H1 - histamina

• rozszerzenie tętniczek a w konsekwencji spadek ciśnienia krwi; skurcz komórek śródbłonka drobnych naczyń żylnych; zwiększenie przepuszczalności naczyń włosowatych, co prowadzi do przenikania białek osocza, wody i komórkowych składników krwi do otaczających tkanek

• rozszerzenie naczyń krwionośnych i wzrost przepuszczalności...

• stymulacja zakończeń nerwowych - wywołanie świądu

• skurcz mięśni gładkich oskrzeli i przewodu pokarmowego

• w OUN udział w utrzymaniu stanu czuwania i regulują przyjmowanie pokarmów

Czynniki uwalniające histaminę z ziarnistości magazynujących niezależnie od przeciwciał IgE

• czynniki endogenne powstające w czasie procesów chorobowych: chemokiny

• egzogenne - jady owadów, jad żmij, toksyny bakterii i grzybów patogennych, promieniowanie jonizujące, promieniowanie UV, wysoka temperatura (oparzenie)

- leki - tubokuraryna, metacholina, acetylocholina, morfina, niektóre diagnostyczne środki cieniujące, antybiotyki, cytostyki

morfina daje objawy alergiczne,

swędzenie i zaczerwienienie skóry;

fentanyl nie wywołuje reakcji alergicznej

Hamowanie działania histaminy

lek może być przyczynowy i objawowy

NLPZ są lekami objawowymi.

Leki hamujące syntezę histaminy

• Tritokwalina

L- histydyna →dekarboksylacja/T → histamina

przeciwpadaczkowe

Neuroleptyki stosowane w schizofreni

---