Anna Zarębska kl.IVe nr. 18
Polityka zagraniczna Polski po 1989 roku.
Polityka zagraniczna RP, sformułowana po przemianach politycznych w 1989, określa ją polska racja stanu. Podstawowe cele polityki zagranicznej w latach 90. pozostawały niezmienne mimo zmian politycznych w parlamencie i rządzie. Są to: członkostwo w NATO oraz Unii Europejskiej, współtworzenie stabilnego systemu bezpieczeństwa europejskiego opartego na współdziałaniu NATO, UZE, OBWE oraz ONZ, utrzymywanie dobrosąsiedzkich stosunków z państwami regionu, działanie na rzecz współpracy regionalnej, zrównoważona polityka wobec Zachodu i Wschodu, popieranie procesów rozbrojeniowych, ochrona tożsamości narodowej i dziedzictwa kulturowego, rozwinięte kontakty z Polonią.
CELE POLITYKI ZAGRANICZNEJ:
Funkcjonalne jako pozycja, prestiż, rola państwa na scenie międzynarodowej
egzystencjalne "żywotne" jako bezpieczeństwo i niezawisłość polityczna państwa
koegzystencjalne jako cele związane z rozwojem gospodarczym, cywilizacyjnym i materialnym państwa.
ZASADY POLITYKI ZAGRANICZNEJ:
Ogólne porozumienia wielostronne tj. Karta Narodów Zjednoczonych
Partykularne przynależność do sojuszy, porozumień
KIERUNKI POLITYKI ZAGRANICZNEJ
kryterium geopolityczne
kryterium funkcjonalne
DZIEDZINY POLTYKI ZAGRANICZNEJ:
środki stosowane w polityce zagranicznej np. dziedzina politycznych stosunków zewnętrznych państwa
środki gospodarcze poprzez politykę finansową czy handlową
środki kulturalne
środki wojskowe potencjał, wielkość, struktura
środki normatywne
propaganda psychologiczno-społeczna
Uwarunkowania polityki zagranicznej:
Terytorium wielkość i usytuowanie państwa wobec jego sąsiadów
Ludność struktura narodowościowa, wiekowa, mniejszości narodowe itp.
Ekonomia potencjał gospodarczy, umiejscowienie w gospodarce światowej
Militaria potencjał militarny
Ustrój sposób podejmowania decyzji politycznej itp.
kultura i religia zwyczaje, kultura polityczna, tradycja itp.
Minister spraw zagranicznych - organ administracji państwowej kierujący sprawami zagranicznymi - działa na podstawie Ustawy o urzędzie ministra spraw zagranicznych oraz Rozporządzenia Rady Ministrów bardziej szczegółowo regulującego kompetencje ministra (oba dokumenty pochodzą z maja 1974 r.). Na mocy ustawy i rozporządzenia minister pełni funkcję politycznego koordynatora całokształtu stosunków z zagranicą i ich zgodności z generalną linią polityki państwa. Tę funkcję minister ma sprawować m.in. poprzez opracowywanie długofalowych założeń polityki zagranicznej i bieżącą ich realizację, programowanie i wykonywanie polityki traktatowej, reprezentowanie państwa w stosunkach dwu- i wielostronnych (w organizacjach), koordynowanie działalności innych ministrów w sferze stosunków zewnętrznych państwa.
Niemałą rolę w procesie kształtowania i realizacji polityki zagranicznej RP odgrywał parlament, mimo iż nie znalazło to precyzyjnego i bezpośredniego określenia w Ustawie Konstytucyjnej.
1989
W 1989 roku załamał się dwubiegunowy porządek międzynarodowy w sensie geopolityczno strategicznym:
1.Załamał się system Wschód/Zachód
2. Upadek ZSRR
3. Zachód jako system międzynarodowy pozostał, zwarty instytucjonalnie i organizacyjnie.
4. Zjednoczenie Niemiec
5. Pojawienie się Europy Środkowej- w sensie geopolitycznym.
Skutki owych zmian:
· Zmiana ustrojowa
· System demokratyczny
· Środowisko antykomunistyczne
Głównym realizatorem polityki zagranicznej był Skubiszewski. W tedy tez odbyły się obrady „okrągłego stołu”, otwierające proces liberalizacji i demokratyzacji życia publicznego oraz fundamentalnych zmian ustrojowych. Zapoczątkowało to istotne przemiany w polskiej polityce zagranicznej:
uległo zmianie nastawienie ZSRR, pogodzonego z niemożliwością podtrzymania doktryny Breżniewa, każącej traktować suwerenność państw socjalistycznych jako wartości podrzędnej w stosunku do interesów imperialnych.
19 sierpnia przedstawiciel Rumuńskiej Partii Komunistycznej, wyraził w obecności ambasadora PSL sprzeciw wobec wyznaczenia na premiera przedstawiciela „Solidarności”, dopatrując się w tym rezygnacji PZPR z kierowniczej funkcji w państwie oraz zaprzeczając naukowej rewolucji socjalizmu. Treść oświadczenia miała zostać przekazana m.in. członkom Układu Warszawskiego. Wywołało to negatywną reakcje ze strony PZPRu i 21 sierpnia Biuro Polityczne KC PZPR stwierdziło, że PZPR „kieruje się nadrzędnymi interesami narodu i państwa, biorąc za podstawę istniejące realia”, w istocie stanowisko PZPR w sprawie suwerenności, nadrzędności interesu narodu i państwa, prawomocności władz pokrywało się z ujęciem zawartym w expose nowego premiera. Owym premierem był Tadeusz Mazowiecki, który wyparł się odpowiedzialności za przeszłość na Sejmie 24.08 - „przeszłość odkreślany grubą linią, odpowiadać będziemy jedynie za to, co uczyniliśmy by wydobyć Polskę z obecnego stanu załamania”. Tadeusz Mazowiecki tworzy nowy rząd.
12 września Prezes Rady Ministrów zakreślił nowe kierunki polityki zagranicznej:
szczególne oczekiwania skierował pod adresem międzynarodowych instytucji finansowych. Chęć „wyzwolenia” się z ograniczeń spowodowanych podziałem Europy i świata.
Zwracał się do sojuszników, starając się przekonać ich, że zmiany w Polsce nie wpłyną negatywnie na gospodarkę światową, próbował przekonać, że „ stosunki międzynarodowe oparte na suwerenności i partnerstwie są bardziej stabilne niż porządek opierający się na dominacji i sile”
Zapowiadał również udział Polski w współtworzeniu „NOWEJ EUROPY”, zapewnienie Polsce bezpieczeństwa- prowadzenie takiej polityki żeby Europa Środkowa nie była "szarą strefą". Zmiana położenia geopolitycznego przy jednolitych standardach bezpieczeństwa.
Zapewniał respektowanie zobowiązań sojuszniczych
Przeciwstawiał się temu by blokady wojskowe wpływały na kształt wewnętrznego ładu gospodarczego i politycznego
zapewniał Polsce pełną suwerenność międzynarodową i wewnętrzną
Polska musiała zobowiązać się do przestrzegania prawa międzynarodowego. Nastąpiła ratyfikacja I Protokołu do Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych
Likwidacja RWPG
PROCES JEDNOCZENIA Niemiec jednoczesny z uznaniem granicy na Odrze i Nysie. Na konferencji " 2+4"
Cele nadrzędne polskiej polityki zagranicznej mają zachować swoje znaczenie w każdych okolicznościach., bez względu na to jaka rządzi orientacja polityczna. Polska próbowała w tym czasie uniezależnić się do ZSRR.
Polska otwierając przemiany w Europie Środkowej i Wschodniej, przynosząc destrukcję realnego socjalizmu zyskiwała aplauz potęgi świata zachodniego. 10 lipca G. Bush występując przed członkami polskiego Zgromadzenia Narodowego zapowiedział przyjęcie akcji wspierających reformy Polski.
Wrzesień - podpisanie umowy w sprawie handlu i współpracy gospodarczej z UE
KPN ( „Solidarność Radziecka”) 17 września w Katowicach, Opolu, Nowej Hucie i Gdańsku doszło do demonstracji antyradzieckich, celem ich było usunięcie wojsk radzieckich z terytorium Polski. Pomimo, że nie były oficjalnie akceptowane, zasygnalizował, że część społeczeństwa uległa nastroją antyradzieckim i chce rozwiązania Układu Warszawskiego. Jednak „rozumną opcją dla Polski zdaje się przeto pozostanie w ramach Układu, ale przekształconego w sojusz równych partnerów” . Rząd Mazowieckiego skłaniał się ku pozyskaniu przychylności Zachodu. Państwa europejskie były zainteresowane przebiegiem zdarzeń w Polsce, które niosły zburzenie pojałtańskiego porządku. Na początku lipca Polska, Jugosławia i Węgry zyskały status „specjalnego gościa w Radzie Europy i od 21 września uczestniczyły w jej obradach.
18 października premier udał się do Włoch, gdzie złożył wizytę papieżowi, otworzyło to drogę do utrzymania osobliwych więzi z Watykanem.
9-14 listopada, pojawiła się szansa na polepszenie stosunków między Polską a RFN, do Polski przybył kanclerz Helmut Kohl, jednak owa wizyta nie przyniosła domniemanych efektów.
Wizyta Lecha Wałęsy w USA, gdzie 15 listopada wystąpił on na wspólnym posiedzeniu obu izb Kongresu, wzbudzając przychylność amerykańskich deputowanych, wobec sprawy polskiej, którzy witali w nim przywódcę „Solidarności”, ruchu, który wybił się w „imperium zła”
23-27 listopada Mazowiecki przybył do Związku Radzieckiego, gdzie prowadził dyskusje w sprawach gospodarczych, stosunki polsko-radziecki określono mianem sojuszniczych i dobrosąsiedzkich. W ramach Układu Warszawskiego - stosunków opartych na zasadach „wzajemnego poszanowania, swobody wyboru drogi rozwoju społeczno-politycznego i nieingerencji w sprawy wewnętrzne. Zapowiadano także przebudowę wzajemnych stosunków gospodarczych (m.in. w ramach RWPG)- „w kierunku zbliżenia ich do warunków rynku światowego, stworzenia możliwości przejścia etapami do rozliczeń w walutach wymienialnych na bazie cen światowych”. Powstała wspólnota socjalistyczna - stosunki utrzymywane na płaszczyźnie równorzędności i wzajemnych korzyści, oczyszczenie pola współpracy poprzez wejrzenie w przeszłość i usunięcie jej tragicznych nawarstwień (m.in. zbrodnia katyńska). 4 grudnia spotkanie przywódców obu państw w Moskwie, Gorbaczow przedstawił „szczegółową” informację o swych rozmowach z Georgem Bushem na Malcie i zrelacjonował spotkanie z papieżem. Podczas tego spotkania rozważano sprawy „ścisłego współdziałania i odnowy we współczesnych warunkach form i metod działania organizacji” . Potępiono interwencję wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji w 1968. W Polsce nie doszło do zdarzeń, mogących posłużyć za źródło wątpliwości co do spokojnego przebiegu przeobrażeń politycznych.
Warianty polityki zagranicznej dla Polski po 1989 roku:
- Utrzymanie powiązań ze Wschodem w wymiarach ekonomicznym, bezpieczeństwa poprzez zawieranie szeregu umów. Koncepcja sojuszu wojskowego i wymiany gospodarczej.
- Zapisano utrzymanie sojuszy
- Wyraźny brak zaufania wobec Zachodu
- Nurt nieobecny w świadomości polskiej dyplomacji
Kwestia neutralności Polski
- Polska pomiędzy Wschodem a Zachodem,
- Przeważała lewicowa opinia że trzeba szukać tzw. "trzeciej drogi", gdyż liberalny kapitalizm nie sprzyjał neutralności (koncepcja była popierana prze Ministerstwo Obrony oraz Unię Pracy). Okazało się że właśnie wolny rynek jest gwarantem neutralności.
1990
Nadrzędnym celem Polaków stało się związanie z Wspólnotami Europejskimi oraz NATO. Starano się przełamać rezerwę państw euroatlantyckich wynikającą z kryzysów celów NATO oraz niechęci zwiększania zobowiązań, wobec państw gorzej uzbrojonych. Obawiano się również sprzeciwów Rosji.
październik - Wizyta w Moskwie szefa polskiego MSZ Krzysztofa Skubiszewskiego. Podpisano deklarację o wzajemnej współpracy z Rosją i Ukrainą. Budowa związków „2+4" subregionalnych w Europie Środkowej, które zapewnią Polsce bezpieczeństwo polityczne i rozwój gospodarczy.
Podpisany został również traktat o potwierdzeniu istniejącej granicy, który odwoływał się do układu zgorzeleckiego Polska-NRD z1950 i zawartego w 1970 układu normalizującego stosunki PRL-RFN.
Traktat zawierał wzajemne zobowiązania do poszanowania suwerenności i integralności terytorialnej oraz oświadczenie, że strony nie mają wobec siebie żadnych roszczeń terytorialnych.
Ustalał podstawy współpracy Polski i Niemiec we wszystkich ważniejszych dziedzinach
Powoływał wieloszczeblowe mechanizmy regularnych konsultacji
Uregulował kwestie mniejszości narodowych, zgodnie ze standardami europejskimi ustalonymi w dokumentach KBWE
Podpisano także 4 ważne umowy:
współpraca młodzieży polskiej z niemiecką
utworzenie Polsko-Niemieckiej Rady Ochrony Środowiska
utworzenie Polsko-Niemieckiej Komisji Narodowej ds. Współpracy Regionalnej u Przygranicznej
porozumienie w sprawie pomocy ofiarom zbrodnii hitlerwoskich
Dzięki poprawie tych stosunków ułatwiona została spłata długów zagranicznych oraz uzyskaliśmy status członka stowarzyszonego z Wspólnotą Europejską.
Z Rosją podpisano: „Deklarację o przyjaźni i dobrosąsiedzkiej współpracy”. Polska zmierzała do:
zawarcia z Rosją traktatu ustanawiającego nowe zasady współpracy
szybkiego wycofania wojsk rosyjskich z jej terytorium
normalizowania stosunków gospodarczych
1991
26stycznia polski rząd powołał pełnomocnika do spraw Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej
kwiecień - Wizyta w Moskwie premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego. Premier rozmawiał o traktacie handlowym, wzajemnym zadłużeniu i wycofaniu wojsk rosyjskich z Polski.
Początek wycofywania z Polski 40.000 żołnierzy wojsk sowieckich stacjonujących tu od zakończenia II wojny światowej.
Polska podjęła współpracę z Wielką Brytanią.
Natomiast z Francją zawarliśmy układ o przyjaźni i solidarności.
czerwiec - Rozwiązanie RWPG(Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej)
Podpisano również „Deklarację o przyjaźni i współpracy” z Łotwą
Podstawową sprawą było rozwiązanie Układu Warszawskiego- szybka i sprawna
inicjatywa Polski, Czechosłowacji i Węgier doprowadziła do uchylenia porozumień 1.07.1991 roku.
W lipcu rozpoczęła się współpraca Polski z Belgią.
Polska włączyła się do współpracy z Płn.-płd do grupy adriatycko-bałtyckiej, skupiającej 6 państw oraz współpracy bałtyckiej. Z inicjatywy Polski powstało Stowarzyszenie Miast Bałtyckich.
sierpień - próba przewrotu w ZSRR i odsunięcia od władzy Michaiła Gorbaczowa.
Nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Łotwą i podpisanie umowy o współpracy gospodarczej, transregionalnej, kulturalnej, naukowej oraz transportowej (91-92).
Wrzesień był miesiącem, kiedy to nawiązaliśmy kolaborację z Szwajcarią.
Październik - układ o przyjaźni i solidarności z Włochami
26 listopada 1991 Polska stała się członkiem Rady Europy, której podstawą działania jest „konwencja praw człowieka” z 53 roku.
grudzień - Rosja, Ukraina i Białoruś wypowiedziały w Białowieży układ związkowy ZSRR. Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich przestał istnieć. Polska jako pierwsze państwo uznała niepodległość Ukrainy.
Wizyta w Moskwie wicepremiera Leszka Balcerowicza.
Powstała Rada Paktu Północnoatlantyckego(NACC), której członkiem jest Polska. Polska w tymże roku wstąpiła również do Inicjatywy Środkowoeuropejskiej, powołała ona szereg grup roboczych mających ułatwić współpracę polityczną i gospodarczą, opracowano wspólne przedsięwzięcia komunikacyjne (linia autostrad Północ-południe).
Podpisano w Brukseli układ europejski o stowarzyszeniu między Polską a 12 państwami EWG, układ ten stworzył ramy stopniowej integracji Polski ze Wspólnotą:
dostęp do rynków państw członkowskich
pomoc gospodarcza
transfer technologii
Z Estonią rozpoczęto stosunki do podpisania umów gospodarczych.
1992
Nadrzędnym, priorytetem polityki zagranicznej RP był rozwój i umacnianie powiązań z głównymi instytucjami wielostronnymi zachodnioeuropejskimi i euratlantyckimi oraz z naszymi tradycyjnymi partnerami zachodnimi. Istotą było zapewnienie Polsce bezpieczeństwa oraz warunków gospodarczej przebudowy i rozwoju. Chodziło o utrwalenie procesu integracji Polski z Zachodem, a także o uzyskanie akceptacji i współpracy państw oraz instytucji zachodnich w tym procesie. Przede wszystkim dotyczyło to Wspólnoty Europejskiej (i jej państw członkowskich), głównego partnera naszego kraju na scenie międzynarodowej. Polska ratyfikowała Układ o stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi. Układ został także zaakceptowany przez Parlament Europejski, jednak jego proces ratyfikacji przez parlamenty państw WE w większości przypadków nie został nawet zapoczątkowany. Zauważalna rezerwa niektórych członków WE, próby niekorzystnej dla Polski interpretacji filozofii stowarzyszenia, a także uzyskiwania jednostronnych korzyści handlowych (wbrew wpisanej w Układ zasadzie korzystnej dla nas asymetrii) wymagały z polskiej strony aktywnego przeciwdziałania. Polska "ofensywa" nasiliła się zwłaszcza w drugiej połowie roku i związana była z rządem premier H.Suchockiej. Praca na rzecz zbliżenia ze Wspólnotami przebiegała w układzie dwustronnym (wobec instytucji w Brukseli oraz stolic państw WE) oraz wielostronnym (w ramach Grupy Wyszehradzkiej). Hanna Suchocka złożyła wizytę w Komisji Wspólnot, odbyły się spotkania premierów państw Grupy Wyszehradzkiej z przewodniczącymi Wspólnot i Komisji oraz ministrów spraw zagranicznych. Stanowisko państw Grupy w sprawie przyspieszenia integracji i perspektyw przystąpienia do WE zostało zawarte i przekazane Wspólnotom w specjalnym memorandum.
Mimo licznych oficjalnych kontaktów dwustronnych między Polską a NATO (między innymi wizyty premierów Jana Olszewskiego i Hanny Suchockiej, liczne spotkania na szczeblu ministerialnym, seminaria, sesje NACC). Sojusz Atlantycki niechętnie podejmował problematykę swego udziału w gwarantowaniu bezpieczeństwa państwom Europy Środkowej. W 1992 r. Polska oficjalnie zadeklarowała, iż członkostwo w Sojuszu jest jej strategicznym celem. Jednak na stanowisku NATO w tej sprawie ciążył czynnik rosyjski, którym najwyżsi przedstawiciele Sojuszu i państw członkowskich uzasadniali potrzebę ostrożnego i stopniowego zbliżania Polski do NATO.
Podobnie jak w przypadku Wspólnot, z którymi swe stosunki Polska postrzegała nie tylko w kategoriach gospodarczych, lecz i bezpieczeństwa sensu largo (niezależnie od UZE), tak zbliżenie i ewentualne członkostwo w Sojuszu było widziane również jako istotny element budowy bezpieczeństwa ekonomicznego i politycznego Polski (także w sensie nieodwracalności przemian wewnętrznych).
Według Polaków KBWE służyła stabilizowaniu sytuacji bezpieczeństwa oraz tworzeniu i utrwalaniu ładu militarnego i politycznego (w tym ustrojowego) w naszym bezpośrednim otoczeniu i strefie obejmowanej formułą KBWE. Dzięki aktywności na forum wiedeńskich instytucji KBWE Polska weszła do wąskiego grona państw kreujących kształt i dynamikę ewolucji tego procesu.
W naszych stosunkach dwustronnych z głównymi partnerami zachodnimi skupialiśmy uwagę nie tylko na aspektach dwustronnych, lecz także na pozyskiwaniu wsparcia dla naszych dążeń pełniejszej integracji z Zachodem (WE, UZE, NATO). Chodziło też o zaangażowanie Zachodu we wspieranie procesów transformacji w Europie Środkowej i Wschodniej oraz zapewnianie bezpieczeństwa wszystkim państwom tego regionu. Szczególnie ważny był rozwój stosunków z Niemcami, których udział w naszych zagranicznych obrotach handlowych sięgał już niemal 30%. Waga, jaką przywiązywaliśmy do dobrego sąsiedztwa i współpracy z Niemcami, znajdowała wyraz w bardzo dobrych międzypaństwowych stosunkach politycznych (dialog na najwyższym szczeblu), rozwoju współpracy regionalnej i przygranicznej, dobrym rozwiązywaniu spraw mniejszości, a także w przychylności Niemiec wobec naszych aspiracji integracyjnych (kontrastującej z postawą Francji). Udało się utrzymać, mimo roku wyborczego, dużą dynamikę kontaktów polsko-amerykańskich, w tym zwłaszcza dialogu politycznego (wizyta George'a Busha) oraz wzrostu amerykańskiego zaangażowania gospodarczego w Polsce. Porażka Busha przyniosła zmianę administracji. W programie demokratów sprawy Europy Środkowej znalazły się na odległym planie, z czego wynikało nowe wyzwanie dla polskiej dyplomacji na rok następny.
Takim wyzwaniem stało się również od przełomu 1991 i 1992 r. powstanie w miejsce ZSRR kilku państw wzdłuż naszej wschodniej granicy, w tym Rosji (obwód kalingradzki). Opierając swą politykę na ogólnych zasadach KBWE Polska skoncentrowała się na ustanawianiu stosunków dyplomatycznych z nowymi państwami, tworzeniu podstaw traktatowych stosunków międzypaństwowych, rozwoju dialogu politycznego, poszukiwaniu szans współpracy gospodarczej i wymiany handlowej. Starała się też wspierać zapoczątkowane tam procesy przemian ustrojowych. Priorytet miały stosunki z Rosją, z którą negocjowano, oprócz trudnych kwestii gospodarczych (zadłużenie) i zaszłości historycznych, ostateczne wycofanie wojsk z Polski. Majowa wizyta w Moskwie prezydenta Lecha Wałęsy, którego sytuacji nie ułatwiała napięta sytuacja polityczna w Polsce (głównie na linii rząd-prezydent), przyniosła jednak podpisanie długo negocjowanego - jeszcze w toku wizyty przez obu prezydentów - Traktatu o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy.
Traktatowa regulacja stosunków z Rosją ułatwiła aktywizację stosunków z innymi państwami WNP, zwłaszcza z Ukrainą. Jednakże rozwój stosunków z nowymi państwami zależał w ogromnym stopniu od zachodzących tam procesów gł. Państwotwórczych oraz natury ich współzależności z Rosją. Ważne było zainicjowanie z nimi dialogu politycznego na najwyższym szczeblu.
W ramach europejskiej polska polityka zagraniczna była aktywna w procesie rozbudowy nowych powiązań regionalnych: Grupy Wyszehradzkiej, Inicjatywy Środkowoeuropejskiej i współpracy bałtyckiej. Był to nasz wkład w stabilizowanie sytuacji w Europie Środkowej - w strefie między nadal Zachodem a obszarem na wschód od Polski.
Ponadto Polska rozwijała stosunki z wybranymi krajami pozaeuropejskimi, uczestniczyła w pracach wielu organizacji międzynarodowych, zwłaszcza ONZ i Rady Europy; resort spraw zagranicznych był aktywny wobec środowisk polskiego uchodźstwa i polskich mniejszości narodowych oraz w gospodarczej, naukowej i kulturalnej sferze naszych stosunków zewnętrznych. .
17 października 1992 r. Sejm przyjął Ustawę Konstytucyjną (tzw. Małą Konstytucję) określającą wzajemne stosunki między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej. Prezydent powołuje ministra spraw zagranicznych. Na mocy Małej Konstytucji "Rada Ministrów prowadzi politykę zagraniczną" RP, "utrzymuje stosunki i zawiera umowy z rządami innych państw oraz z organizacjami międzynarodowymi", "zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne państwa" . Natomiast "kontakty z innymi państwami, a także polskimi przedstawicielami dyplomatycznymi za granicą odbywają się za pośrednictwem ministra właściwego w zakresie spraw zagranicznych" .
Także inne resorty były zaangażowane w politykę zagraniczną i stosunki zewnętrzne państwa, zwłaszcza Ministerstwo Współpracy Gospodarczej z Zagranicą i Ministerstwo Obrony Narodowej(zawarcie przez ministra obrony narodowej wielu umów dwustronnych o współpracy wojskowej) Rząd H. Suchockiej utworzył również Urząd ds. Integracji Europejskiej, kierowany przez Jana Krzysztofa Bieleckiego.
1993
Od początku 1993 r., poświęca swe debaty racji stanu, euroregionom, dyskusji nad expose rządu o polityce zagranicznej. Polska podpisała Europejską Kartę Samorządu terytorialnego.
W marcu weszło w życie CEFTA- ponad połowę eksportowanych do Węgier towarów polskich objęła zerowa stawka celna, do Czech i Słowacji 50-60%. Maleją cła.
Podpisano Konwencję Madrycką w sprawie współpracy transgranicznej. Rozpoczęto współpracę na obszarach przygranicznych w ramach euroregionów.
9 maja Polska uzyskała status partnera stowarzyszonego Unii Zachodnioeurpejskiej.
Przedstawiciele miast polskich i czeskich podpisali porozumienie o transgranicznej współpracy wzajemnej i powstaniu Związku Miast i Gmin Polska-Czechy.
Sierpień - Minister obrony Janusz Onyszkiewicz podpisał w Moskwie porozumienie o współpracy wojskowej między Polską a Rosją. podczas wykładu w Akademii Sztabu Generalnego Onyszkiewicz przedstawił plany związane ze wstąpieniem polski do NATO.
Wizyta w Polsce prezydenta Rosji Borysa Jelcyna. Szef państwa rosyjskiego i prezydent Lech Wałęsa podpisują deklarację o suwerenności decyzji Polski w sprawie przyjęcia do NATO. Obie strony uznały w deklaracji, że dążenie suwerennej Polski do wejścia w skład NATO "nie jest sprzeczne z interesami innych państwa, w tym także Rosji".
Podpisano też traktat handlowy i porozumienie o budowie na terenie Polski nowego gazociągu. Borys Jelcyn zapowiedział wycofanie z Polski ostatnich oddziałów wojsk rosyjskich i przekazał stronie polskiej dokumentację katyńską. Jako pierwszy rosyjski przywódca, Jelcyn złożył wieniec przed Krzyżem katyńskim na warszawskich Powązkach.
Wrzesień - Polskę opuszcza ostatni żołnierz rosyjski
- podpisanie ramowej umowy na dostawy gazu z Rosji
- W liście skierowanym do przywódców zachodnich prezydent Rosji Borys Jelcyn wycofał się z obietnicy złożonej w Warszawie i przestrzegł Zachód przed przyjmowaniem do NATO państw Europy Środkowej i Wschodniej.
- listopad - Wizyta w Moskwie ministra współpracy gospodarczej z zagranicą Lesława Podkańskiego, pierwszego przedstawiciela nowej koalicji SLD - PSL.
17 października prezydent RP ratyfikował Układ Europejski.
1994
Sejm ratyfikował układ o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotą Europejską, dopiero w 1994 układ wszedł w życie, po ratyfikowaniu go przez wszystkie państwa członkowskie UE. Został złożony wniosek o pełne członkostwo w UE.
Luty -1lutego wszedł w życie Układ Europejski
Wizyta w Krakowie szefa dyplomacji rosyjskiej Andrieja Kozyriewa. Podpisana została umowa "O grobach i miejscach pamięci ofiar wojen i represji".
Marzec - Wiceminister spraw zagranicznych Rosji Siergiej Kryłow zarzucił prezydentowi RP ingerencję w wewnętrzne sprawy Rosji (chodzi o wypowiedź Lecha Wałęsy o nadmiernej koncentracji wojsk rosyjskich w obwodzie kaliningradzkim).
Marzec/kwiecień - Wizyta w Moskwie delegacji polskich parlamentarzystów.
kwiecień - Wizyta w Moskwie ministra spraw zagranicznych Andrzeja Olechowskiego. Odbyło się nieformalne spotkanie z Andriejem Kozyriewem w otworzonej w Moskwie restauracji "Hawełka".
Wizyta premiera Waldemara Pawlaka w stolicy Rosji
8 kwietnia Polska złożyła oficjalny wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej.
W maju Polska uzyskała status członka stowarzyszonego z Unią Zachodnioeurpejską. Rosja była przeciwna wejściu Polski do NATO
Sierpień - Mimo że zaproszenie do rosyjskiego prezydenta wysłano rok wcześniej, Borys Jelcyn odmówił przyjazdu do Warszawy, gdzie trwają uroczystości z okazji 50. rocznicy Powstania Warszawskiego. Jelcyna zastąpił szef jego administracji Siergiej Fiłatow.
Październik - Incydent na Dworcu Wschodnim w Warszawie. Użycie siły przez policję wobec blokujących pociąg rosyjskich podróżnych napadniętych wcześniej i okradzionych przez rekieterów ze Wschodu wywołało protesty w Rosji.
Listopad - Wielokrotnie przekładana wizyta premiera Wiktora Czernomyrdina w Polsce została odwołana w przeddzień planowanego przyjazdu.
Wizyta w Moskwie ministra spraw wewnętrznych Andrzeja Milczanowskiego. Szef polskiego MSW oficjalnie przeprosił władze rosyjskie za interwencję policji na Dworcu Wschodnim.
Podczas konferencji KBWE w Budapeszcie prezydent Jelcyn zaprotestował przeciwko rozszerzaniu NATO.
Początek rosyjskiej interwencji w Czeczenii uniemożliwił wcześniejszy przyjazd do Warszawy premiera Czernomyrdina.
W grudniu Rada Europy przyjęła w Essen postanowienia dotyczące strategii przeczłonkowskiej państw stowarzyszonych
Utworzenie przez Polskę, Ukrainę i Białoruś Euroregionu "BUG".
1995
Prezydent Ukrainy Leonid Kuczma w Polsce. Podpisanie umowy o bezwizowej turystyce. Umowa między Rządem RP a Rządem Ukrainy o ruchu bezwizowym.
3 maja opublikowano Białą Księgę pt. „Przygotowanie Krajów Europy Środkowej i Wschodniej do integracji z rynkiem wewnętrznym UE”.
Styczeń - W uroczystościach 50-lecia wyzwolenia Oświęcimia udział bierze przewodniczący rosyjskiej Dumy Państwowej Iwan Rybkin oraz minister współpracy gospodarczej z zagranicą, wicepremier Oleg Dawydow.
Wicepremierzy Grzegorz Kołodko i Oleg Dawydow podpisali ramowe porozumienie dotyczące uregulowania wzajemnego zadłużenia między Polską i byłym Związkiem Radzieckim.
Luty w Warszawie doszła do skutku wizyta premiera Rosji Wiktora Czernomerdina, który podpisał z premierem Waldemarem Pawlakiem protokół o budowie gazociągu Jamał - Niemcy przez terytorium Polski. Protokół uściślał też obowiązki stron, dotyczące dostaw gazu z Rosji do Polski. Kontrakt na dostawy gazu został podpisany w formule "bierz lub płać", co oznacza, że strona polska będzie musiała zapłacić nawet za ten gaz, którego nie będzie mogła odebrać lub zużyć.
Maj - premier Józef Oleksy złożył wizytę w Moskwie z okazji 50 - lecia zwycięstwa nad faszyzmem.
Czerwiec - W uroczystościach w Katyniu uczestniczą prezydent Lech Wałęsa, a także premier Józef Oleksy.
Wrzesień - polskie służby archiwistyczne otrzymały odtajnione radzieckie dokumenty wojskowe zawierające rozkazy w sprawie przeprowadzenia agresji na Polskę we wrześniu 1939 r.
1996
1 stycznia Polska stała się członkiem Rady Bezpieczeństwa, dąży do działalności na arenie międzynarodowej i zwiększenia poparcia swoich reform oraz wspiera organizacje o charakterze narodowym.
28 stycznia dokument, w którym założono, że negocjacje członkowskie rozpoczną się następnym roku, a skończą przed 2000.
Zniesiono cła na większość polskich artykułów przemysłowych do Czech, Słowacji i na Węgry.
luty - Wizyta w Polsce przewodniczącego Rosyjskiej Dumy Państwowej Giennadija Sielezniowa.
marzec - Do Polski przybył minister spraw zagranicznych Federacji Rosyjskiej Jewgienij Primakow. Omawiano przede wszystkim polsko-rosyjskie stosunki dwustronne oraz kwestie bezpieczeństwa europejskiego i rozszerzenia NATO. Primakow zapewnia, że Rosja nie podnosi sprawy ułatwień tranzytowych do Kaliningradu w formie "korytarza suwalskiego".
- kwiecień - Prezydent Aleksander Kwaśniewski rozpoczął swoją oficjalną wizytę w Rosji od odwiedzenia cmentarza polskich oficerów w Katyniu.
Maj - Marszałek Senatu Adam Struzik wraz z towarzyszącą mu grupą senatorów - w Moskwie. Toczą się rozmowy na temat rozszerzenia NATO i stosunku Rosji do tego posunięcia
26 lipca Polska przesłała Komisji Europejskiej odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu niezbędnym do przygotowania opinii w sprawie członkostwa Polski.
1997.
1997
Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski na Ukrainie. Podpisano wspólną polsko-ukraińską "Deklarację o porozumieniu o pojednaniu". Wzajemne przeprosiny za uczynione w przeszłości krzywdy. Podpisanie w obecności Prezydenta RP i Prezydenta Ukrainy umów: o współpracy w dziedzinie kultury, nauki i oświaty, o współpracy w dziedzinie przemysłu węglowego oraz o współpracy pomiędzy ministerstwami finansów.
W we wrześniu odbyły się w Madrycie rozmowy co do sprawy członkostwa Polski w NATO.
1998
31 marca- negocjacje o członkostwo Polski
29 kwietnia -droga Polski to Europy- komitet Integracji Europejskiej przyjął „Narodowy Program Przygotowania Polski do Członkostwa w UE”
Maj - Do Polski przyjechała delegacja deputowanych Dumy Państwowej Rosji, której przewodniczy Aleksander Ponomariow.
Czerwiec - robocza wizyta prezydenta Kwaśniewskiego w Moskwie.
26 - 27 - Aleksander Kwaśniewski wziął udział w podsumowującym spotkaniu Komitetu Konsultacyjnego Polsko - Ukraińskiego oraz uczestniczył w uroczystości wmurowania kamienia węgielnego pod wspólny polsko - ukraiński cmentarz wojskowy w Charkowie.
Sierpień - kryzys ekonomiczny w Rosji powoduje załamanie eksportu polskiego do tego kraju. (Deficyt w obrotach polsko-rosyjskich za 10 miesięcy roku 2001 przekroczyć ma 3 mld. dolarów).
27 - 28 wrzesień Rozmowy prezydenta Kwaśniewskiego na temat Cmentarza Orląt we Lwowie w kontekście polsko-ukraińskiego pojednania.
3 listopad prezydent bierze udział w uroczystościach 80-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości.
1999
14 - 15 styczeń Prezydent Ukrainy w Polsce. Rozmowy na temat polsko - ukraińskiej współpracy na wielu płaszczyznach
marzec - przyjęcie Polski do NATO (w 50 rocznicę powstania Sojuszu) spowodowało ochłodzenie stosunków pomiędzy Polską a Rosją.
14 - 15 maj Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski na Ukrainie. Udział w VI Szczycie Prezydentów Państw Europy Środkowej we Lwowie. W spotkaniu wzięli udział prezydenci Austrii, Bułgarii, Czech, Niemiec, Polski, Rumunii, Słowenii, Węgier i Ukrainy. Temat spotkania: kryzys w Kosowie i kierunki zacieśniania współpracy w regionie.
23 - 25 czerwiec -rozmowy na temat stosunków dwustronnych, udział w II Szczycie Gospodarczy Polska - Ukraina w Rzeszowie.
Listopad - Marszałek Sejmu Maciej Płażyński odwiedził Ufę, stolicę Baszkirii, wchodzącej w skład Federacji Rosyjskiej 1999,
2000
Doszło do nagłośnienia faktu wydalenia rosyjskich dyplomatów z terenów Polski oraz demonstrowanie „suwerenności” państwa doprowadziło do określenia Rosji jako szpiega przez szefa-koordynatora ds. służb specjalnych. Stwierdzenie to umotywowane zostało na podstawie faktu schwytania i wydalenia 9 szpiegów 2000, doszło do pogorszenia stosunków. W tym kontekście wypadnie postrzegać również wtargnięcie na teren konsulatu rosyjskiego w Poznaniu grupy aktywistów prawicowej „Naszości”, którzy zbezcześcili flagę Federacji Rosyjskiej (23,02,2000), dokonując przy tym zniszczeń elewacji budynku, odbyło się to przy braku reakcje ze strony władz.
Opinia o stosunkach polsko-radzieckich uległą na przestrzeni 4 miesięcy pogorszeniu. Kwiecień -złe - 40% (styczeń-17%),47%-takie sobie (67%), dobre 2%(7%).17% spodziewało się poprawy wraz z nadejściem rządów Putina,31% uważało, że jego prezydentura nie będzie miała wpływu na nie, a 15% przewidywało pogorszenie. W marcu prezydent RP wyraził telefonicznie przekonania, że oba kraje będą zabiegać o budowanie jak najlepszych stosunków dwustronnych, w odpowiedzi Putin miał zapewnić o zaangażowaniu w tworzenie warunków dla rozwoju stos. Między Polską i Rosją, stwierdzając, że bliskie sąsiedztwo wymaga poważnej rangi wzajemnych stosunków oraz wyeliminowania pojawiających się incydentów i przeszkód.
6 marca 2000 minister spraw zagranicznych na specjalnie zwołanej konferencji zarzucił prezydentowi wprzędzanie polityki zagranicznej w kampanię wyborczą, przede wszystkim jednak stwierdził, że jego krytyka stanowi nieuprawnioną ingerencję w konstytucyjne uprawnienia rządu.
Polska dzięki swemu położeniu i prowadzeniu takowej polityki znalazła się w strefie bezpieczeństwa od strony zachodniej, jej układy z Rosją są neutralne, Polska stara się utrzymać w tej kwestii jak najbardziej poprawne stosunki.
2001
Luty - Rosja dementuje informacje o obecność sił nuklearnych w obwodzie kaliningradzkim i zapowiada zmniejszenie o 8600 żołnierzy oddziałów rosyjskich stacjonujące w tej enklawie (1993 stacjonowało tam 200 tys. żołnierzy, obecnie - 30 tys.)
Minister spraw zagranicznych Władysław Bartoszewski w Moskwie. szef polskiego MSW stwierdza, że stosunki polsko-rosyjskie nie są złe.
Maj - Michaił Kasjanow przybył do Polski, jest to pierwsza od pięciu lat wizyta premiera Rosji w RP. W trakcie wizyty nie doszło do porozumienia w sprawie projektu gazociągu z Rosji do Europy Zachodniej, który przebiegałby przez Białoruś i Polskę do Słowacji, z pominięciem Ukrainy.
Czerwiec Udział Aleksandra Kwaśniewskiego i Leonida Kuczmy w IV Szczycie Gospodarczym "Polska - Ukraina" w Dniepropietrowsku.
Grudzień - wizyta w Moskwie premiera Leszka Millera, podpisanie polsko-rosyjskiej deklaracji o współpracy gospodarczej.
2003
Czerwiec -prezydent RP Aleksander Kwaśniewski przybył z dwudniową wizytą roboczą do Odessy na Ukrainie. Omówione zostały zagadnienie współpracy transgranicznej oraz partnerstwa strategicznego.
Lipiec Polska delegacja rządowa w Kijowie. Umowa między Rządem RP a Gabinetem Ministrów Ukrainy o ruchu osobowym. Wprowadzone zostały nowe zasady w ruchu osobowym z uwagi na wejście Polski do UE.
Sierpień- Nawiązanie współpracy wojskowej w kontekście działań pokojowo-stabilizacyjnych po wojnie w Iraku.
Polska przez ostatnie lata uległa diametralnym przemianom, ze ściśle zależnego od komunizmu kraju, stała się przez ostatnie kilkanaście lat niezależnym państwem, próbującym rozwijać swoją politykę zagraniczną. Efekty możemy zauważyć, nawet w najbliższym otoczeniu- szeroka gama wyboru usług, atrakcyjne towary, ogromny wybór dóbr, zaspakajających potrzeby nawet najwybredniejszych konsumentów, czy też otwarcie drogi na świat. Dzięki rozwojowi polityki zagranicznej stajemy się nie tylko państwem w Europie, ale także jej częścią.
ŹRÓDŁA: POLSKA POLITYKA ZAGRANICZNA W 1989 R. 10LAT PÓŹNIEJ Karol B. Janowski
Encyklopedia PWN
Prace B. Wizimirskiej
Czesław Mojsiewicz Polska polityka zagraniczna
Polska i jej nowi sąsiedzi 1989-93