Anna Zaremba 177836
Ochrona środowiska rok 2
RZADKIE PTAKI WROCŁAWIA I OKOLIC
Spis treści
Czym jest kartoteka gniazd i lęgów
Ptaki Wrocławia
Kos
Bogatka
Zięba
Łyska
Kwiczoł
Modraszka
Sierpówka
Czajka
Perkoz dwuczuby
Kowalik
3. Pola irygacyjne we Wrocławiu
4.Bibliografia
1.Kartoteka gniazd i lęgów.
Program Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych prowadzony jest od 2000 roku przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków. Liczenia odbywają się metodą transektów na wylosowanych powierzchniach o wymiarach 1 x 1 km. Tworzą oni tak zwaną kartotekę gniazd i lęgów Nasza Kartoteka powstała w roku 1978. Od tego czasu, w ciągu 30 lat współpracę nawiązało ponad 600 osób, które nadesłały ponad 91 tysięcy kart gniazdowych z informacjami o lęgach 213 gatunków. Szczegółowy raport z pracy Kartoteki ukazał się w 2008 w Notatkach Ornitologicznych 49.
2.Rzadkie ptaki Wrocławia
Kos (Turdus merula) - średniej wielkości ptak częściowo wędrowny z rodziny drozdowatych. Miejskie kosy odlatują tylko sporadycznie, zwykle wybrane samice i tegoroczne, młode ptaki. Populacje miejskie są osiadłe, zimą przenoszą się niektóre do lasów.W Polsce rozpowszechniony, średnio liczny ptak lęgowy i przelotny, lokalnie może być liczny. Część ptaków zimuje w polskich miastach, środkowoeuropejskie, synantropijne obecnie, ptaki są częściowo wędrowne i spotkać je można w prawie wszystkich siedliskach od lasów po bezdrzewne centra miast. Samiec jednolicie, błyszcząco czarny z wyróżniającym się żółtym dziobem z czarnym końcem, jesienią staje się brązowy, starsze osobniki mają dziób pomarańczowy (zwłaszcza wiosną). Podobnego koloru jest obrączka oczna. Pełni on funkcje sygnalizacyjne pomiędzy porozumiewaniem się pomiędzy osobnikami tego samego gatunku. Wokół oka ma nagą żółtą obrączkę, a sama tęczówka jest ciemnobrązowa. Samica oliwkowobrązowa z niewyraźnymi brązowymi plamkami na szarym spodzie i rozjaśnieniem na podgardlu, dziób brązowy, na gardzieli różowy odcień. U obu płci nogi ciemnobrązowe. Młode podobne do samicy, ale bardziej brązowe i więcej nakrapiane na spodzie ciała. Mają początkowo ciemny dziób, który żółty staje się dopiero w drugim roku życia. Niedojrzałe samce są matowoczarne. Kosy mają dość długi ogon, w odróżnieniu od nieco mniejszego szpaka. Lot kosa jest dość zwinny, ale powolny. Długość ciała ok. 24-27 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 34-40 cm. Masa ciała ok. 75-110 g. Alarmuje krótkim, ostrym "czuk", przy spłoszeniu szybko powtarzanym i przechodzącym w głośny jazgot. Śpiew godowy jest powolny, czysty i głośnyNajczęściej śpiewa siedząc na wysokim stanowisku. Przebywa głównie na ziemi, poszukując pożywienia wśród liści lub w ziemi. Najczęściej porusza się skacząc. Jest mało płochliwy. Jego środowisko to wszelkie lasy z bujnym podszytem, parki, ogrody i inne obszary z drzewami lub krzewami. kos stał się ptakiem często spotykanym w centrach dużych miast, gdzie znajduje skwery, parki, ogródki działkowe, dzielnice willowe i ogrody. To ptak wszystkożerny.
Bogatka, sikora bogatka (Parus major) - niewielki, częściowo wędrowny ptak z rodziny sikor.W Polsce rozpowszechniony w całym kraju, bardzo liczny ptak lęgowy. Zimuje w kraju i wtedy trzyma się blisko ludzkich zabudowań. Osobniki, które decydują się na odlot robią to we wrześniu i październiku. Samiec wyróżnia się szerszym i dłuższym (wychodzącym od gardzieli po ogon) czarnym paskiem na żółtej piersi i brzuchu oraz błyszczącą czarną głową i karkiem. Samice mają bardziej matową głowę i czarny pasek na spodzie ciała kończy się już na wysokości nóg. Obie płci są zbliżonej wielkości. Młode mają bledsze odcienie upierzenia - czerń zastąpioną brązem, policzki żółtawe, spód matowożółty, ale poza tymi cechami są podobne do ptaków dorosłych To ptak ciekawski i odważny. W parkach może przyzwyczaić się nawet do karmienia jej prosto z ręki człowieka. Szybko uczy się nowych sposobów zdobywania pokarmu. Długość ciała 14-16 cm, rozpiętość skrzydeł 22 cm. Masa ciała ok. 20-21 g. Śpiew samca zwraca na siebie uwagę prostotą, dużym repertuarem głosów i donośnym Występuje w :Różnorodne lasy, zadrzewienia polne, często w sąsiedztwie człowieka - w parkach, ogrodach, zieleni miejskiej, wiejskiej i sadach, małe grupy krzewów, w miastach wewnątrz osiedli mieszkaniowych. Zamieszkuje także tereny, gdzie jest wiele zagajników, zawsze na drzewach. Najliczniej gnieździ się jednak w starych, widnych lasach liściastych i mieszanych. Toleruje obecność człowieka, a zimą wręcz do jego zabudowań się zbliża Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Liczebności sikory bogatki sprzyja wywieszanie budek lęgowych na danym terenie, jak i ochrona starych drzew dziuplastych. Zagrażają im naturalne drapieżniki, a wiele z nich poluje na sikory. Populacje może zmniejszyć też zimą głód i mróz.
Zięba zwyczajna (Fringilla coelebs) - gatunek małego ptaka z rodziny łuszczaków. Obie płci mają różowoszare nogi i ołowianoniebieskie, nieco stożkowate dzioby. Jak u pozostałych łuszczaków dziób u zięb jest krótki i gruby. Mięśnie policzkowe są silne, a prążkowane podniebienie przydaje się przy zgniataniu pancerzyków chrząszczy i skorupek nasion. Samiec z czarnym czołem i szarą czapeczką zachodzącą na kark, niekiedy sprawiającą wrażenie szaroniebieskiej. Grzbiet oraz barkówki jasnobrunatne. Zielony, matowy kuper i pokrywy podogonowe dobrze widoczne w locie; samica również takowe posiada. „Policzki” i spód ciała ceglastoczerwone, pokrywy podogonowe białe, pierś i podgardle różowe. Młode wyglądają na ogonie i skrzydłach jak samice, ale z wierzchu są oliwkowobrązowe, a pod spodem szarawe. Ptak wielkości wróbla. Ze względu na dużą liczebność nie stosuje się wobec zięb zabiegów ochronnych. Długość ciała: 14-16 cm, samce nieco większe od samic, rozpiętość skrzydeł: 24-29 cm, masa ciała: 18-26 g, zwłaszcza jesienią samce nieco cięższe. Od jesieni do wiosną często widuje się zięby na otwartych terenach, gdzie żywi się nasionami roślin. Niekiedy odwiedza wtedy karmniki i gospodarstwa rolne, gdzie obok hodowanych zwierząt znajduje łatwy pokarm. Charakterystyczny śpiew łatwo rozpoznawalny, wykonywany w jakimś eksponowanym miejscu. Jest to seria przyśpieszających dźwięków, z "zawijasowym" zakończeniem. Młode zięby uczą się śpiewać od rodziców, a wychowywane w niewoli nie nauczą się tego dobrze. Wiosną, w okresie lęgowym, owady i inne bezkręgowce zbiera z liści i gałązek, a w pozostałą część roku podstawę pożywienia stanowią nasiona chwastów, roślin zielnych, drzew i krzewów, a czasem też pąki drzew. Poza tym od wiosny do jesieni zjada owoce, owady i pajęczaki zbierane z gałązek i ziemi. Najstarszy zaobrączkowany osobnik z natury dożył 17 lat.
Łyska (zwyczajna) (Fulica atra) - gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka wodnego z rodziny chruścieli (Rallidae). Brak dymorfizmu płciowego, upierzenie łupkowoczarne z nagą, podobnie jak dziób, białą blaszką na czole, od której pochodzi polska nazwa gatunku. Palce otoczone karbowanymi płatkami skórnymi, łuski na nogach zielonosiwej barwy. Młode jaśniejsze z mniejszą i ciemną blaszką na czole, jasnoszarą szyją i piersią, czarnoszarym grzbietem, pisklęta ciemne z żółtą głową, białą brwią, czerwoną plamą na czole, o dziobie czerwonym u nasady, a reszcie białej z czarną kropką na końcu. Długość ciała ok. 37-42 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 70 cm, masa ciała ok. 0,6-1,2 kg. Słodkie lub słonawe zbiorniki zarośnięte trzciną lub sitowiem z oczkami czystej wody, również niezamarzające rzeki. Bardzo powszechna, na otwartych akwenach można spotkać przynajmniej jedną parę łysek. Gniazdo znajdujące się na wodzie wśród roślin wodnych, na złamanych źdźbłach lub bezpośrednio na powierzchni, blisko otwartej wody, zakładane jest przez oboje rodziców. Samiec buduje również jedno lub dwa gniazda zapasowe w celu odpoczynku lub nocleguNajdłużej żyjąca łyska, której wiek oznaczył człowiek, miała 18 lat. Pożywienie: Rośliny wodne jak rdestnice, moczarki, ramienice, kłącza trzcin - zarówno części zielone jak i nasiona są głównie spożywane latem, a różnorodne zwierzęta wodne, szczególnie małże, jesienią i zimą. Z powierzchni wody wyskakuje na 40 cm, a nurkuje do 6,5 m. Znosi dobrze znaczne zmiany w diecie. Gatunek łowny od dnia 15 sierpnia do 21 grudnia.
Kwiczoł (Turdus pilaris) - niewielki ptak wędrowny z rodziny drozdowatych, Charakterystyczne, trójbarwne upierzenie: szara głowa i kark, brązowy grzbiet i wierzch skrzydeł oraz czarnobrunatny ogon. W locie widoczny biały spód skrzydeł, wyraźnie odcinający się od szarego kupra i ciemnego ogona. Pierś żółtawa lub pomarańczowa, brzuch biały. Na piersi i bokach gęste czarne kreskowanie, plamy mają kształt grotów. Dziób u samców w szacie godowej żółty, a w szacie spoczynkowej ciemnieje na czubku i z wierzchu, upodabniając do dziobów samic i młodych. Wokół oczu i dzioba zaczernienie, różnej wielkości i intensywności. Młode mają z wierzchu bardziej jednolite, brązowawe upierzenie z jasnym kreskowaniem. Długość ciała ok. 24-27 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 39-43 cm, Masa ciała ok. 80-140 g. Głos-Charakterystyczne, skrzeczące "czak czak czak. Odżywia się drobnymi bezkręgowcami wyszukiwanymi w ziemi, głównie owadami i ich larwami oraz dżdżownicami, a także nasionami i owocami. Na ziemi żeruje w charakterystycznej dla drozdów pozie - z opuszczonymi skrzydłami i uniesionym ogonem. Jesienią i zimą zjada głównie jagody i owoce, np. jałowca, głogu oraz jarzębinę, jabłka. W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Dawniej polowano na kwiczoły w celach konsumpcyjnych. Zjadane przez te ptaki jagody jałowca i jarzębiny nadawały mięsu charakterystyczny aromat, dzięki czemu były wysoko cenione przez dawnych myśliwych
Modraszka, sikora modra (Cyanistes caeruleus syn. Parus caeruleus) - gatunek niewielkiego, osiadłego (niektóre populacje wędrowne) ptaka z rodziny sikorowatych (Paridae. Upierzenie (dla ludzkiego oka) jest na brzuchu żółte z niewielką czarną plamą. Grzbiet jest ciemnozielony z niebieskimi akcentami. Głowa jest biała z kilkoma czarnymi paskami i niebieską "czapeczką", podobną do tych, jakie występują u dzięciołów. W locie widać ciemny, szarawy spód skrzydeł. Jednak dla samych, widzących ultrafiolet ptaków, wyglądają one zupełnie inaczej (np. samice wyglądają inaczej niż samce). Głos modraszki jest wysoki, przypominający gwizd, podobny do głosów innych przedstawicieli rodziny sikorowatych. Zimą żywią się przede wszystkim pokarmem roślinnym. Odwiedzają też karmniki, ceniąc przede wszystkim słonecznik, orzeszki ziemne i mieszanki tłuszczowo - nasienne. Długość ciała ok. 11-13 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 20 cm, Masa ciała ok. 11 g. Zasiedla ona prześwietlone, słoneczne lasy liściaste i mieszane oraz wszelkie zadrzewienia, w tym śródpolne, parki, sady, aleje, krzewy, skwery, doliny większych rzek i ogrody. Tam znajduje miejsce na gniazdo i wystarczającą ilość pokarmu. Zjada owady (od jaj po imago), pajęczaki i inne drobne bezkręgowce oraz małe nasiona (również drzew). Wiosną oprócz pokarmu roślinnego je również nektar wierzbowy, pączki i soki drzew, a jesienią jagody. Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.
Sierpówka, synogarlica turecka (Streptopelia decaocto) - gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny gołębiowatych (Columbidae). Ma smukłą sylwetkę z długim ogonem. Brak dymorfizmu płciowego w ubarwieniu i wielkości. Upierzenie szaro-kremowe, wierzch z brązowawym odcieniem, pierś i brzuch płowo-żółte z różowawym nalotem. Głowa od góry jest brązowoszara, a pozostała część szaroróżowa. Na karku czarna pół-obroża z białym obramowaniem górnej krawędzi, zwana też "sierpem" od którego wzięła się nazwa gatunkowa tego ptaka. Na spodzie ogona szeroki, biały końcowy prążek, a nad nim zajmujące połowę ogona czarne sterówki. Boki ciała niebieskoszare. Nogi czerwone, tęczówki czerwonożółte, dziób czarny, choć na końcu czerwonawo-biały. Długość ciała: około 28 - 33 cm, rozpiętość skrzydeł: 60 cm, masa ciała: około 150 - 200 g Pożywienie: Nasiona, owoce traw i roślin zielnych oraz chwastów, resztki pokarmu człowieka - jadalne odpadki i rozsypany pokarm dla zwierząt domowych (np. kur czy kaczek). Zimą najlepiej ją dokarmiać: kaszą gryczaną i ziarnami słonecznika. Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.
Czajka zwyczajna, czajka, czajka pospolita (Vanellus vanellus) - gatunek średniego ptaka wędrownego z rodziny sieweczkowatych (Charadriidae Dł. ciała ok. 30-35 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 65-85 cm, waga ok. 130-330 g Lubi Bagna, wilgotne łąki, pastwiska, spuszczone stawy i brzegi zbiorników wodnych, jak również na suchych polach uprawnych, przy czym w pobliżu musi znajdować się woda. Unika wszelkich nierówności terenów jak pagórki czy zadrzewienia i krzewy zasłaniające widoczność, dlatego spotkać ją można na zupełnie odkrytym obszarze..Najdłużej żyjąca czajka, której wiek oznaczył człowiek, miała 18 lat. Pożywienie: Owady i inne małe bezkręgowce jak pająki, robaki i mięczaki. Wyjątkowo zdarzają się małe ryby i żaby, również nasiona i źdźbła traw. Pokarmu wyszukuje wśród niskiej roślinności lub na terenach zupełnie osłoniętych zbierając go lub wydłubując z ziemi. Żeruje spokojnie chodząc lub podbiegając. Objęta ochroną gatunkową ścisłą.
Perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus) - gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka wodnego z rodziny perkozów. Brak dymorfizmu płciowego w upierzeniu. Żyje w Jeziora i stawy, rzadziej wolno płynące rzeki, z pasem przybrzeżnych trzcin. Unika jednak zbiorników całkowicie zarośniętych, a częściej od innych perkozów widywany na otwartej wodzie. Populacje środkowoazjatyckie gniazdują na słonawych i słonych jeziorach. Gniazdo: Zazwyczaj na wodzie w strefie rzadkich trzcin lub innych roślin wodnych wystających ponad powierzchnię. Gniazdo stanowi pływająca, jednak zazwyczaj zakotwiczona za pomocą wbudowanych w nie roślin, sterta na wpółzgniłych roślin wodnych i błotnych. Pisklęta karmione są drobnymi bezkręgowcami, ślimakami,rybkami, oraz piórami rodziców, dzięki czemu przyzwyczajają się do wydalania m.in. rybich łusek. Młode nie mają czubów charakterystycznych dla dorosłych osobników, głowa i szyja upierzona na biało, ciemnobrązowe pasy oraz łysinka, a na wierzchu głowy biała plama. Pożywienie: Małe ryby, owady, skorupiaki, mięczaki, kijanki i żaby uzupełnione pokarmem roślinnym. Pokarm zdobywa nurkując, nawet na głębokość 30 m!. Zjada własne pióra, karmi nimi młode. W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą.
Kowalik, kowalik zwyczajny, bargiel (Sitta europaea) - niewielki osiadły ptak z rodziny kowalikowatych. W kraju to jedyny ptak, który potrafi chodzić po pniu i gałęziach głową w dół. Krępa sylwetka ze stosunkowo dużą głową, krótkim ogonem i mocnym, dłutowatym dziobem podobnym do dzioba dzięciołów. Obie płci podobnych rozmiarów, ubarwione prawie jednakowo, choć samiec w porównaniu z samicą ma bardziej rdzawy spód ciała i ciemnokasztanowe boki ciała z wiśniowym odcieniem. Ptak wielkości wróbla. długość ciała ok. 14 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 23-27 cm, Masa ciała ok. 20 g. Poszukując pożywienia, chodzi po pniach drzew lub skałach, często głową w dół (potrafi to jako jeden z nielicznych ptaków, a spośród krajowych i europejskich - jako jedyny). Kowalik przemieszcza się inaczej niż dzięcioły i pełzacze, które gdy chodzą po pniu podpierają się ogonem jak trzecią kończyną. Poruszając się po korowinie drzewa kowalik zaczepia na nierównościach pazury swych silnych palców. Wykonuje swobodne ruchy po dość gładkich, wilgotnych pniach buków. Doskonale się wspina (podobnie jak dzięcioły), chodzi nawet po spodniej stronie gałęzi. Podobnie jednak jak dzięcioły, kowalik swym potężnym dłutowatym dziobem wyciąga zdobycz ze szczelin w korze. Nie jest to ptak zbyt towarzyski. Lot kowalika jest bardzo szybki i ma falisty tor. W czasie przelotu ptak zręcznie porusza się pomiędzy gałęziami. Można wtedy dostrzec jego szaroniebieski wierch ciała, ciemne lotki i krótki czarno-biały ogon. Zimą wraz z sikorkami przylatuje w pobliża siedzib ludzkich. Często się odzywa i robi to głośno. Występuje przeważnie na niższych lub średnich wysokościach nad poziomem morza. Czasem zasiedla też małe bory świerkowe i sosnowe, ale musi tam zalatywać na obszary z drzewami liściastymi. Zjada najliczniej występujące gatunki owadów, ich larwy, pająki i inne bezkręgowce, zimą nasiona i drobne owoce, również duże nasiona drzew liściastych i iglastych, zbóż takich jak jęczmień, owies oraz słonecznik, orzechy laskowe, żołędzie, nasiona bukowe. Gromadzi zapasy na zimę poprzez wciśnięcie nasion w zakamarki kory i zagłębienia w gruncie. Zimą odwiedza karmniki. Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.
3.Pola irygacyjne we Wrocławiu
Historia terenu sięga XIX wieku. Utworzona wówczas na potrzeby mieszkańców Wrocławia oczyszczalnia ścieków w Osobowicach wykorzystywała okoliczne pola do naturalnego drenażu miejskich nieczystości. Obszar ten położony jest na prawym brzegu Odry, w północno - zachodniej części Wrocławia. Dzięki swym rozmiarom spełnia znakomicie rolę miejsca odpoczynku ptaków w okresie przelotów, a również terenu lęgowego dla wielu gatunków. Jest to miejsce chyba najczęściej odwiedzane przez obserwatorów ptaków w obrębie Wrocławia. Pola irygacyjne znajdują się zaledwie 2 km od granic Wrocławia a 7 km od centrum miasta.
Teren jest w pełni dostępny i otwarty w obecnym czasie dla każdegoW trakcie ponad czterdziestoletnich obserwacji na obszarze tym stwierdzono aż 208 gatunków ptaków lęgowych i przelotnych. Pola irygacyjne mogą się wydać wielu osób terenem odpychającym, chociażby ze względu na dokuczliwy (dla niektórych wręcz nieznośny) zapach, a również gigantyczną ilość występujących tu komarów. Mimo tego są swoistym skarbem przyrodniczym Dolnego Śląska, gdzie nieopodal wielkiego miasta mamy coś, czego może nam pozazdrościć cała Polska
4.Bibliografia :
Foto-ptaki.pl
Wikipedia.pl
Grafika gogle
Encyklopedia PWN
2