1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Acetonitryl [Etanonitryl]

Wzór konstytucyjny: CH₃CN

Wzór sumaryczny: C₂H₃N

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składniki stwarzające zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbole zagrożenia (R)
acetonitryl	100	75-05-8	200-835-2	F, T	11-23/24-25

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Ciecz wysoce łatwo palna. Pary tworzą z powietrzem mieszaniny wybuchowe. Pary są cięższe od powietrza - gromadzą się przy powierzchni i w dolnych partiach pomieszczeń. W ogniu wydzielają się niebezpieczne pary i dymy.

Zagrożenie toksykologiczne: Acetonitryl jest związkiem organicznym zawierającym grupę cyjanową i dlatego działa w taki sam sposób jak cyjanki nieorganiczne (np. cyjanek potasu).

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Acetonitryl działa toksycznie na organizmy żywe, w szczególności organizmy wodne. W środowisku ulega biologicznej degradacji.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego acetonitrylem środowiska. Ułożyć na lewym boku z głową skierowaną w dół. Ratownicy muszą być wyposażeni w ochrony osobiste, w tym szczególnie dróg oddechowych, zapewniające dopływ świeżego powietrza oraz być połączeni liną; w ostateczności czas przebywania w skażonej atmosferze musi być ograniczony do czasu trwania zatrzymania oddechu. Nie wolno stosować oddychania metodą „usta-usta” z powodu zagrożenia ratownika.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	Podać do wdychania azotan amylu (amylium nitrosum). Płukać zatruty żołądek 2% roztworem tiosiarczanu sodowego. W przypadku trudności z oddechem natychmiast wykonać sztuczne oddychanie i podać czysty tlen.
2.	Zapewnić pomoc lekarską.
Zatrucie doustne:
1.	Zatrutej osobie polecić wykonanie płukania jamy ustnej, a jeśli jest zamroczona, usunąć resztki zalegające w jamie ustnej. Prowokować wymioty natychmiast, nawet w okresie drgawek i zamroczenia. Wymioty spowodować roztworem wodnym 0,2% nadmanganianu potasu lub 0,6% wodą utlenioną. Zabieg ten powtarzać kilkakrotnie, aż treść wymiotna będzie miała zapach gorzkich migdałów.
2.	Do chwili odtransportowania do szpitala choremu zapewnić spokój, leżenie i ciepło.
Skażenie oczu:
1.	Przemyć skażone oczy strumieniem letniej wody przez 15-20 minut, przy wywiniętych powiekach.
2.	Zapewnić pomoc okulisty.
Skażenie skóry:
1.	Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę, przemyć dużą ilością wody, następnie wodą z łagodnym mydłem.
2.	W przypadku gdy podrażnienie skóry nie mija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Szczególne zagrożenia:	Substancja wysoce łatwo palna. Pary z powietrzem tworzą mieszaniny wybuchowe. Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury mogą eksplodować. W ogniu wydzielają się niebezpieczne pary i dymy.
Środki gaśnicze:	gaśnice CO2, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym ABC, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym BC, gaśnice pianowe, gaśnice płynowe z dodatkowym wodnym roztworem środka.
Zalecenia szczegółowe:	Mały pożar gasić gaśnicą śniegową (CO2) lub proszkową (ABC albo BC), duży pożar gasić pianą lub w ostateczności rozproszonymi prądami wody. Uwaga: Nie stosować zwartych strumieni wody na powierzchnię palącej się cieczy. Powoduje to rozrzucanie palącego się acetonu, a tym samym rozprzestrzenianie ognisk pożaru. Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury chłodzić wodą, a w miarę możliwości usunąć z zagrożonego obszaru.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się większej ilości acetonitrylu do środowiska, skażony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skażenia środowiska. Wezwać ekipy ratownicze.
Środki ochrony osobistej:	Unikać kontaktu z uwalniającym się acetonitrylem. Stosować ubrania ochronne z tkanin powlekanych, rękawice ochronne, okulary ochronne, ochrony dróg oddechowych. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych i gazowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2, filtr par organicznych i rozpuszczalników oznaczony kolorem brązowym i literą A).
Zalecenia szczegółowe:	Usunąć źródło zapłonu (ugasić otwarty ogień, ogłosić zakaz palenia i używania narzędzi iskrzących) zabezpieczyć zbiorniki przed nagrzaniem, pary rozcieńczać rozproszonym strumieniem wody, starać się odciąć źródło skażenia środowiska (zamknąć dopływ cieczy, uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym), miejsce gromadzenia się cieczy obwałować, zebrane duże ilości acetonitrylu odpompować, małe ilości rozlanej cieczy przysypać niepalnym materiałem chłonnym, zebrać, skierować do ewentualnego zagospodarowania lub zniszczenia.
Zabezpieczenie środowiska:	Zabezpieczyć studzienki ściekowe. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze. Skażony grunt podlega wymianie.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania acetonitrylu nie jeść, nie pić, nie zażywać leków, unikać kontaktów z cieczą, unikać wdychania par i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanych pomieszczeniach. Przechowywać w zamknięciu, w warunkach jak dla trucizn, poza zasięgiem dzieci.
Zapobieganie pożarom/wybuchom:	Wyeliminować źródła zapłonu - nie wykonywać prac z otwartym ogniem, nie palić, nie używać narzędzi iskrzących i odzieży z tkanin podatnych na elektryzację, chronić pojemniki przed ciepłem i nagrzaniem. Unikać kontaktów z palnymi i redukującymi substancjami.
Magazynowanie:	W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach w magazynie materiałów trujących, wyposażonym w instalację wentylacyjną i elektryczną w wykonaniu przeciwwybuchowym, na twardym podłożu. Unikać kontaktów z palnymi i redukującymi substancjami, np. glinem, tlenkiem glinu, magnezem, cyrkonem, bezwodnikami (octowym, maleinowym, ftalowym i in.). Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.
Metody postępowania z odpadami:	Za odpad można uznać acetonitryl, który w żadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania acetonitrylu. Sprawna wentylacja.

Ochrony osobiste:

Ręce:	Rękawice z tworzywa odpornego na działanie rozpuszczalników organicznych.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie (oprawa z tworzywa sztucznego odpornego na działanie rozpuszczalników organicznych).
Drogi oddechowe:	Ochrony dróg oddechowych w przypadku pracy w atmosferze z parami acetonitrylu (z filtrem cząsteczkowym oznaczonym kolorem białym i symbolem P2 oraz filtrem par oznaczonym kolorem brązowym i literą A).
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Ochrony zbiorowe:	Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobliżu stanowisk pracy.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie palić, nie zażywać leków podczas pracy. Zapobieganie zagrożeniom: Tam, gdzie występuje możliwość pojawienia się niebezpiecznych stężeń par lub aerozoli pochodzących z acetonitrylu, wprowadzić zraszanie rozproszoną wodą.

Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy:

NDS - 70 mg/m³, NDSCh - 140 mg/m³.

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

Ocena narażenia: Zgodnie z normami polskimi dotyczącymi acetonitrylu.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 41,05 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: Acetonitryl jest najprostszym cyjankiem organicznym. W warunkach normalnych jest to bezbarwna ciecz o charakterystycznym zapachu gorzkich migdałów.
9.3	Temperatura topnienia: -44,9^oC
9.4	Temperatura wrzenia: 80,06^oC
9.5	Gęstość: 0,7857 g/cm^3(20^oC)
9.6	Gęstość par względem powietrza: 1,42
9.7	Prężność par w 20oC (hPa): 97
9.8	Koncentracja par: 163 mg/m^3/20^oC
9.9	Mieszalność z wodą: We wszystkich proporcjach.
9.10	Ciepło parowania (w 81^oC): 833 KJ/kg
9.11	Temperatura zapłonu: 5^oC
9.12	Temperatura samozapalenia: 525^oC
9.13	Zakres tworzenia mieszanin wybuchowych z powietrzem: 3,0-16% obj. (50-270 g/m^3)
9.14	Współczynnik załamania światła n20^o/D: 1,3442
9.15	Stała dielektryczna: 3,75/20^oC
9.16	El. Moment dipolowy: 3,44 Debye/20^oC
9.17	Reaktywność: Acetonitryl jest substancją słabo reaktywną chemicznie.
9.18	Właściwości korozyjne: Nie działa korodująco.
9.19	Inne: Acetonitryl stosowany jest w licznych syntezach organicznych, przede wszystkim w przemyśle chemicznym, farmaceutycznym, w laboratoriach. Klasa toksyczności: II

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Reaktywność i stabilność:	W warunkach normalnych acetonitryl jest chemicznie stabilny. Unikać kontaktów z silnymi czynnikami utleniającymi, kwasem siarkowym, kwasem chlorosulfonowym, tritlenkiem siarki, nadchloranami, azotanami, kwasem azotowym. Pod wpływem wysokich temperatur następuje rozkład z wydzieleniem niebezpiecznych gazów i dymów.
Właściwości korozyjne:	Brak

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia człowieka: Wdychanie, spożycie, kontakt ze skórą, kontakt z oczami.

Informacja ogólna: Acetonitryl jest związkiem organicznym, zawierającym grupę cyjanową i dlatego działa w taki sam sposób jak cyjanki nieorganiczne (np. cyjanek potasu). Jeżeli acetonitryl zetknie się z kwasem, jako jeden z produktów reakcji powstanie cyjanowodór. Jest związkiem silnie trującym. Działa toksycznie na cały organizm. Jeżeli nastąpiło narażenie, leczenie musi być zastosowane natychmiastowo, gdyż zgon może nastąpić bardzo szybko.

Dane toksykologiczne:

DL_{50 (domięśniowo, szczur)} = 2730 mg/kg masy ciała.

DL_{50 (skóra, królik)} = 1250 mg/kg masy ciała.

DC_{50 (inhalacyjnie, szczur)} = 7551 ppm/8 godz.

Działanie miejscowe:

Wdychanie par i aerozoli: Pojawia się ból w klatce piersiowej, skrócenie oddechu, lęk i gwałtowna utrata przytomności. Mogą pojawić się drgawki, a w groźniejszych przypadkach nastąpi zgon - do 30 minut od momentu zatrucia.

Spożycie: Pojawiają się nudności, wymioty, ból w klatce piersiowej, skrócenie oddechu, lęk i gwałtowna utrata przytomności. Mogą pojawić się drgawki, a w groźniejszych przypadkach nastąpi zgon - do 30 minut od momentu zatrucia.

Kontakt ze skórą: Może wystąpić podrażnienie i ból oraz chemiczne poparzenie. Acetonitryl jest wchłaniany przez nieuszkodzoną skórę, powodując objawy takie jak wskutek wdychania i spożycia.

Kontakt z oczami: Powstaje podrażnienie i zaczerwienienie, może pojawić się chemiczne oparzenie.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Działanie na organizmy wskaźnikowe:

Ryby: przeciętne dawki letalne przy działaniu przez 96 h (4 doby)

wahają się od 1000 do 1850 mg/dm³.

Stopień zagrożenia wód: duży.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 07 01 04 - inne rozpuszczalniki organiczne, roztwory z przemywania i ciecze macierzyste.

Sposób likwidacji A1(A3): „Procesy spalania odpadów niebezpiecznych nie zawierających związków chlorowcoorganicznych..., w obrotowych piecach do produkcji cementu lub wapna” (po rozładowaniu opakowań).

Opakowania wg:

rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaju 15 01 04 - opakowania z metali,

rodzaju 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

14.1	Numer ONZ:	1648
14.2	Klasa RID/ADR/IMO:	3
14.3	Grupa pakowania:	II
14.4	Numer rozpoznawczy zagrożenia:	33
14.5	Numer indeksowy (EC):	608-001-00-3
14.6	Symbole niebezpieczeństwa (R):	11-23/24/25
14.7	Symbole bezpieczeństwa (S):	1/2-16-27-45
14.8	Nalepka ostrzegawcza wg ADR/RID Nr 3:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Karta sporządzona zgodnie z dyrektywami UE Nr 67/548 EEC oraz 88/379/EEC.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz.1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140. poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Normą PN-ISO 11014-1:1998 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01 lipca 2001 r.).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi acetonitrylu, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy acetonitrylu. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy umieścić następujące informacje:

Symbole ostrzegawcze na opakowaniu jednostkowym:
Napis ostrzegawczy na opakowaniu jednostkowym:		„Substancja wysoce łatwo palna, toksyczna.”
Symbole zagrożenia
R 11	Substancja wysoce łatwo palna.
R 23/24/25	Działa toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu.
Symbole bezpieczeństwa
S 2	Chronić przed dziećmi.
S 16	Nie przechowywać w pobliżu źródeł zapłonu - nie palić tytoniu.
S 27	Natychmiast zdjąć całą zanieczyszczoną odzież.
S 45	W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Acetonitryl
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
F	Substancja wysoce łatwo palna.
T	Substancja toksyczna.
Numer rozpoznawczy zagrożenia
33	Materiał ciekły, łatwo zapalny.
Znaczenie oznaczeń transportowych
Klasa RID/ADR: 3-II		Materiał ciekły zapalny, niebezpieczny.
Numer ONZ: 1648		Acetonitryl.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyka nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywy 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI	Wydanie: I Data wydania: 05.12.02 Strona/stron 8/8
Nazwa:	ACETONITRYL

Acetonitryl

---