Rodowód i początki higieny szkolnej

Narodziny myśli o edukacji zdrowia

Nowożytna myśl o zdrowotnych aspektach edukacji narodziła się w epoce Oświecenia, stanowiąc nieodłączną część idei wychowawczych tej epoki. Zrodzony w tym czasie nurt higieny wychowawczej związany był bardziej z pedagogiką i filozofią niż z medycyną. Zainteresowania świata lekarskiego problematyką zdrowia dzieci szkolnych ujawniły się wyraźniej dopiero w drugiej połowie ubiegłego stulecia.

Rozwój szkolnictwa

Z szybkim rozwojem miast, zaznaczającym się w Europie Zachodniej w pierwszej połowie wieku XIX, wiążą się wielkie migracje ludności wiejskiej do powstających ośrodków przemysłowych. Równocześnie z industrializacją i urbanizacją rozwija się szkolnictwo powszechne. Obok dawnych szkół elitarnych powstają coraz liczniej szkoły o charakterze plebejskim. Ukazują one z całą ostrością niedostatki fizyczne i nędzę materialną dzieci ówcze­snego proletariatu.

Prace naukowe o zdrowiu

W końcu XIX wieku zaczęły coraz liczniej ukazywać się prace z zakresu fizjologii pracy ucznia i zmęczenia szkolnego. Były to badania Mosso, Borgensteina, Kraepelina, Janela, Hamza, a nieco później także Polki, Józefy Joteyko i wielu innych.

Choroby szkolne

Rozpoczęta w tych latach krytyka systemów szkolnych, prowadzona przez świat lekarski przede wszystkim z punktu widzenia przeciążenia dziecka nauką, trwa właściwie po dzień dzisiejszy. Nurt badań wąskospecjalistycznych dostarczył niewątpliwie wiele materiału faktograficznego, zarysowując profil chorobowości ówczesnych zbiorowości dzieci szkolnych. Z drugiej jednak strony zrodził on fałszywe pojęcie „chorób szkolnych” obarczając wyłącznie szkołę winą za wady rozwojowe i choroby masowo występujące wśród uczniów.

Początki opieki lekarskiej

Systematyczna opieka lekarska w szkołach należała jeszcze w XVIII i XIX wieku do rzadkości i dotyczyła z reguły szkół elitarnych. Przykładem takim jest wprowadzenie dwóch stałych lekarzy szkolnych do Gimnazjum Wołyńskiego w Krzemieńcu, które powstało za sprawą Tadeusza Czackiego w roku 1805. Do obowiązków tych lekarzy należała pomoc uczniom w chorobie, dbałość o higienę osobistą młodzieży, wykładanie higieny oraz nadzór nad stanem sanitarnym budynków szkolnych

Funkcja pedagogiki

• wartościująca - prowadząc badania porównawcze uzyskujemy wnioski jakie badania dotyczące oświaty są korzystniejsze, a jakie nie; wprowadzanie tylko dobrych rozwiązań, wprowadzanie tych, które są najbardziej wartościowe,

• integracyjna - wynika z konieczności rozległego widzenia zjawisk wychowawczych, spojrzenie na zjawiska, problemy badawcze w różnych dziedzin; pedagogika porównawcza stwarza płaszczyznę do porozumienia dla osób, które na co dzień zajmują się sprawami wychowania,

• prognostyczna - nawiązuje do planowania oświatowego, gdzie mówi się o zmianach w porównaniu ze współczesnymi tendencjami rozwojowymi w oświacie; pilotowe badanie zjawiska, czy zmiany należy wprowadzać; można powiedzieć decydentom, co nas czeka w najbliższej przyszłości.

Poglądy J.Śniadeckiego

• Duże znaczenie na gruncie polskim miała działalność piśmiennicza Jędrzeja Śniadeckiego (1769-1938), a zwłaszcza jego rozprawa O fizycznym wychowaniu dzieci. Śniadecki był jednym z pierwszych lekarzy w Europie, którzy domagali się wszechstronnych ćwiczeń fizycznych i nieskrępowanego ruchu na powietrzu, jako stałych elementów wychowania. Jego myśli stanowiły przez długie lata naukową podstawę dla nowoczesnego nurtu higieny wychowawczej

Higiena wychowawcza

• Masowe badania w szkołach ujawniły u uczniów niedobory, wady i zaburzenia cielesne, których przyczyną było najczęściej niedożywienie, brud, ciasnota w domu i szkole, brak ruchu na powietrzu. Stąd pojawiają się próby organizowania pomocy leczniczej, w środowiskach ubogich z reguły ograniczone, a także akcje zapobiegawcze o szerszym zasięgu, jak dożywianie, organizacja łaźni, ogrodowych terenów zabaw dziecięcych, kolonii letnich itp. Inspiracje lekarzy miały w tych poczynaniach duże znaczenie. Ruch taki rozwija się w drugiej połowie stulecia w wielu krajach Europy. Holandia jest np. pierwszym krajem, który już w r. 1900 wprowadza ustawowy obowiązek dożywiania wszystkich uczniów niezamożnych.

Lekarz szkolny

• Instytucja lekarzy szkolnych rozpowszechnia się w Europie na szerszą skalę dopiero z początkiem obecnego stulecia. Np. w Rosji Carskiej w roku 1905 miało pracować 1200 lekarzy szkolnych, w Anglii obowiązek opieki lekarskiej we wszystkich szkołach wprowadzono w r. 1907, we Włoszech w szkołach podstawowych w r. 1913; w okresie bezpośrednio poprzedzającym I wojnę światową w 400 miastach Rzeszy niemieckiej miało pracować ok. 1600 lekarzy szkolnych

Opieka sanitarna

• Szkoły elementarne stanowiły w tym czasie poważne źródło zagrożeń epidemicznych ze względu na ciasnotę i brak podstawowych urządzeń sanitarnych. Coraz więcej uwagi obiektom szkolnym poświęcała też policja sanitarna. Jej program rozwinięty został najpełniej w Niemczech, pod wpływem poglądów Jana Piotra Franka, w pewnym okresie profesora Uniwersytetu Wileńskiego. Frank wiele uwagi poświęcił zasadom sanitarnym dla budynku i urządzeń szkolnych oraz normatywom higienicznym zajęć szkolnych. Określił on także zasady izolacji chorych zakaźnie od zbiorowości dzieci szkolnych oraz postulował szcze­pienia ochronne na terenie szkół.

Rola lekarza

Znaczna część lekarzy, związanych w tym okresie ze szkolnictwem, zajmowała się wyłącznie nadzorem nad stanem sanitarno-higienicznym pomieszczeń szkolnych, izolacją od środowiska szkolnego uczniów chorych na gruźlicę, jaglicę, świerzb i inne choroby zakaźne. Na takich właśnie zadaniach koncentrowali się dwaj pierwsi lekarze szkolni miasta Warszawy, pracujący w takim charakterze od r. 1898.

Model wiesbadeński

• Oryginalny system szkolnej opieki lekarskiej, opłacany przez samorząd miejski, powstał w mieście Wiesbaden. Lekarze zatrudnieni w szkołach średnich, a więc z reguły elitarnych, nie zajmowali się tutaj w ogóle leczeniem uczniów, pozostawiając to lekarzom prywatnym, przeprowadzali natomiast systematyczne badania okresowe, sporządzali bieżące statystyki swoich obserwacji, konsultowali nauczycieli i rodziców w kwestiach związanych z możliwościami wysiłku fizycznego i potrzebami higienicznymi młodzieży.

Założenia modelu

• Lekarz szkolny był w tym systemie rzeczywistym członkiem rady pedagogicznej, równouprawnionym z nauczycielem, miał wpływ na organizację pracy szkoły, czuwając zwłaszcza nad przestrzeganiem higieny procesu nauczania i wychowania fizycznego. System wiesbadeński pozostał do dzisiaj klasycznym modelem opieki lekarsko-higienicznej w szkole, nie zdołał jednak upowszechnić się w żadnym kraju w szkolnictwie powszechnym

• zakładał dostępność opieki leczniczej poza szkołą, co miało czynić zbędnymi wszelkie czynności terapeutyczne na jej terenie.

• Lekarz miał przebywać w szkole często i w znacznym wymiarze czasu, czuwając nad właściwym obciążeniem uczniów nauką, nad racjonalnym ich wychowaniem fizycznym oraz przeprowadzając dwa razy w roku badania kontrolne wszystkich uczniów co prowadziło do wczesnego wykrywania wad wzroku, słuchu, mowy, postawy ciała, a zatem tych zaburzeń które mogły utrudniać naukę i adaptację szkolną.

Zjazdy higienistów

Zainteresowania szerszych kręgów lekarskich zdrowiem uczniów pobudziły pierwsze międzynarodowe kongresy higieny szkolnej, które odbyły się przed pierwszą wojną światową kolejno w Norymberdze (1904), Londynie (1907), w Paryżu (1910) oraz w Buffalo (1914). Wiodącą tematyką tych kongresów było przeciążenie szkolne, higiena budynków i urządzeń szkolnych, a także higieniczne aspekty wychowania fizycznego, problemy koedukacji

Ziemie polskie

W Polsce okresu rozbiorów rozwój opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą w wieku szkolnym wiązał się ściśle z losami szkolnictwa.

Zabór rosyjski

W najgorszym zacofaniu pozostawał zabór rosyjski, gdzie obowiązek szkolny wprowadzony został dopiero po odzyskaniu niepodległości (r. 1918) i sieć szkół była w związku z tym najsłabsza. Mimo to, a może właśnie dlatego, ruch na rzecz ochrony zdrowia dzieci znajdował tutaj najliczniejsze grono swoich rzeczników. Wobec ogromnego niedostatku szkół, większość dzieci pozostawała poza nauką szkolną. Sytuacja taka przesuwała uwagę lekarzy na formy pomocy pozaszkolnej. Stąd organizowanie bezpłatnych kąpieli dla dzieci ubogich, ogródków dziecięcych im. Raua, punktów dożywiania, działalność Tow. Kolonii Letnich.

Pierwsi lekarze

• Pionierami tego ruchu byli znani lekarze, jak Henryk Łuczkiewicz, Stanisław Markiewicz, Józef Polak, Teodor Drabczyk, a także Stanisław Kopczyński, który po odzyskaniu niepodległości stał się czołową postacią w higienie szkolnej

Zabór pruski

• Rozwój sieci szkolnej był stosunkowo najlepszy w zaborze pruskim, gdzie też przenikały wpływy ruchu higienicznego z Niemiec, a zainteresowania lekarzy skupiały się przede wszystkim na zapobieganiu chorobom zakaźnym i ich zwalczaniu, a także na nadzorze higieniczno-sanitarnym pomieszczeń szkolnych.

Zabór austriacki

• W gorszej sytuacji znajdowało się szkolnictwo w zaborze austriackim, gdzie istotną przeszkodą w jego rozwoju był brak odpowiednich budynków. Pionierami działalności na rzecz zdrowia dziatwy szkolnej byli tutaj: dr Tadeusz Żuliński, autor pierwszego podręcznika higieny szkolnej w języku polskim, wydanego w rok po jego śmierci (1886), a następnie dr Henryk Jordan z licznym gronem lekarzy galicyjskich, jego uczniów i współpracowników.

Higiena szkolna w międzywojniu

W Polsce lat międzywojennych koncepcja lekarza szkolnego zarysowała się stosunkowo wcześnie, bo już w 1918r. Wpływ na jej ukształtowanie się miały przede wszystkim poglądy dr. Stanisława Kopczyńskiego

Era S. Kopczyńskiego

• W koncepcjach swoich starał się Kopczyński uwzględniać trzy tendencje

• higieniczno-wychowawcza - próbowała kształtować proces dydaktyczno-wychowawczy w szkole zgodnie z wymogami higieny;

• sanitarna - przywiązywała największą wagę do budynku szkolnego, jego urządzeń i otoczenia;

• kliniczna - podmiotem i przedmiotem swoich głównych zainteresowań czyniła uczniów chorych przewlekle i wykazujących różnorodne odstępstwa od normy zdrowotnej, bądź rozwojowej

Rola lekarza w szkole

• Dr Kopczyński największe znaczenie przypisywał jednak łączeniu lekarza z instytucją szkoły. Czynił w związku z tym wszystko, aby lekarz szkolny był pełnoprawnym członkiem rady pedagogicznej, „nauczycielem zdrowia”, podlegym bezpośrednio dyrektorowi szkoły

• zakładał dostępność opieki leczniczej poza szkołą, co miało czynić zbędnymi wszelkie czynności terapeutyczne na jej terenie.

• Lekarz miał przebywać w szkole często i w znacznym wymiarze czasu, czuwając nad właściwym obciążeniem uczniów nauką, nad racjonalnym ich wychowaniem fizycznym oraz przeprowadzając dwa razy w roku badania kontrolne wszystkich uczniów co prowadziło do wczesnego wykrywania wad wzroku, słuchu, mowy, postawy ciała, a zatem tych zaburzeń które mogły utrudniać naukę i adaptację szkolną.

Koncepcja programowa

Do upowszechnienia wśród lekarzy i nauczycieli tych koncepcji programowych przyczyniły się w poważnym stopniu dwa wydania dzieła zbiorowego, pod redakcją Stanisława Kopczyńskiego Higiena szkolna. Był to pierwszy tej miary w Europie podręcznik uniwersytecki. Pierwsze wydanie podręcznika ukazało się w 1921, drugie, znacznie unowocześnione i poszerzone w 1933

Wady modelu Kopczyńskiego

Niestety zakreślony w tym podręczniku, szeroko i ambitnie, program opieki zdrowotnej w szkołach okazał się niemożliwy do powszechnej realizacji w szkołach powszechnych. Brakowało przede wszystkim lekarzy, był on zbyt kosztowny dla szkół publicznych, utrzymywanych ze skąpych budżetów samorządowych

Zasięg opieki medycznej

• Według urzędowych danych 1925 tylko niespełna 5% szkół , powszechnych w Polsce miało stałą opiekę higieniczno-lekarską, ale już w 1928 ok. 28% dzieci ze szkół powszechnych. Szkoły wiejskie były jednak, praktycznie rzecz biorąc, niemal całkowicie poza zasięgiem opieki lekarskiej. Nieporównanie lepiej przedstawiała się sytuacja w szkolnictwie średnim, gdzie odnotowywano rzeczywiste osiągnięcie bo już w roku szkolnym 28/29 stałą opieką lekarsko-pielęgniarską objętych było 89% szkół śred­nich ogólnokształcących, 94% seminariów nauczy­cielskich i ochroniarskich oraz 76% średnich szkół zawodowych. Jakość tej opieki była stosunkowo dobra.

Likwidacja etatów lekarzy szkolnych

• Postęp charakterystyczny dla lat dwudziestych został jednak zahamowany również w dziedzinie hi­gieny szkolnej w początkach lat trzydziestych w wyniku kryzysu ekonomicznego.

• Według szacunkowych danych [19, 20], na terenie całej Rzeczypospolitej, ze szkolnictwem związanych było w latach trzydziestych ogółem ponad tysiąc lekarzy, spośród których większość poświęcała na pracę w szkole kilka godzin tygodniowo. Pełnoetatowi lekarze szkolni należeli do rzadkości.

Kontynuatorzy myśli Kopczyńskiego

• Dr Kopczyński zajmował przez 13 lat kierownicze stanowiska w higienie szkolnej w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Potrafił zgromadzić wokół siebie liczne grono oddanych higienie szkolnej lekarzy. Byli wśród nich m.in. Teodor Drabczyk, Leon Wernic, Witold Gądzikiewicz, Jan Bogdanowicz. Niektórzy z nich mieli znaczący wpływ na losy higieny szkolnej po drugiej wojnie światowej.

Spuścizna po S. Kopczyńskim

• Stworzone zostały podstawy legislacyjne dla higieny szkolnej. Określały one nie tylko zadania regulaminowe lekarzy, pielęgniarek i dentystów szkolnych, ale normowały również od strony przepisów higienicznych obciążenie uczniów pracą szkolną, kwalifikowanie młodzieży do zajęć wf i do przysposobienia wojskowego.

• Osobne działy rozporządzeń i okólników określały wymogi sanitarno-higieniczne dla budynków i urządzeń szkolnych, zasady zwalczania chorób zakaźnych, nauczania i propagandy higieny

POWOJENNE TRUDNOŚCI I ODBUDOWA WEDŁUG PRZEDWOJENNYCH WZORÓW

Trzy grupy czynników decydowały o obliczu opieki zdrowotnej w szkołach w pierwszych latach po wojnie:

• zniszczenia wojenne i okupacyjne, deficyt kadr oraz wszelkich środków materialnych;

• tradycyjne wzory higieny szkolnej ukształtowane przed wojną i odradzające się spontanicznie od pierwszych powojennych miesięcy;

• przemiany społeczno-ustrojowe w kraju, a w ich ramach przeobrażenia w systemie ochrony zdrowia oraz w całym systemie oświatowym.

Poniesione straty

• Z pożogi wojennej wyszło zaledwie 7 tys. lekarzy medycyny (prawie 50% strat), 1,5 tys. lekarzy-dentystów (70% strat), ok. 7 tys. pielęgniarek. Szpitalnictwo uległo zniszczeniu w ponad 80%. Najpilniejsza, z punktu widzenia zagrożeń zdrowotnych, była walka z epidemiami durów, gruźlicy, choroby Heinego-Medina. Specyficzne problemy stwarzało sieroctwo i kalectwa wojenne, ogromnie wysoka umieralność niemowląt, ogólne wyniszczenie dzieci.

Lekarze i ich działalność

• Pomimo obiektywnych trudności, już od pierwszych miesięcy wolności do odbudowy higieny szkolnej stanęła grupa lekarzy, w znacznej części jeszcze współpracowników doktora Stanisława Kopczyńskiego. Do najaktywniejszych należeli m.in. Karol Mitkiewicz, Aleksander Landy, Klemens Sokal - w Warszawie, a w Krakowie dr Sokołowska. W sprawy higieny szkolnej angażują się również znane w kraju autorytety lekarskie: na temat podstaw prawnych higieny szkolnej wypowiada się nestor higienistów polskich, prof. Witold Chodźko (1946), nieco później (1949) prof. Witold Gądzikiewicz wydaje Krótki podręcznik higieny szkolnej przeznaczony dla studentów medycyny i lekarzy

Odbudowa modelu wiesbadeńskiego

• Wysiłki współpracowników i uczniów dr. Stanisława Kopczyńskiego idą w tym czasie w kierunku odbudowy higieny szkolnej według modelu ukształtowanego przed wojną. Zgodnie z nim, wyraźny prymat zyskiwała opieka w szkołach średnich, a uwagę lekarzy szkolnych starano się skierować na higienę procesu nauczania i otoczenia szkolnego. Lekarz szkolny miał przeprowadzać stosunkowo często badania okresowe wszystkich uczniów, ale jednocześnie pozbawiano go niemal całkowicie możliwości, a nawet praw leczenia, które naturalną koleją rzeczy powinny wynikać z czynności diagnostycznych. Sytuacja taka wzbudzała sprzeciwy, ponieważ brak dostępności do lecznictwa był w latach powojennych szczególnie dotkliwy.

Organizacja medycyny szkolnej

• Pod względem organizacyjnym higienę szkolną cechowało w tych czasach ogromne rozproszenie:

• w szkołach średnich zależała od resortu oświaty,

• w szkolnictwie podstawowym głównie od samorządów terytorialnych, które miały ją finansować,

• w szkolnictwie zawodowym natomiast podlegała blisko 40 centralom, które prowadziły kształcenie zawodowe i utrzymywały z tego tytułu własne służby lekarsko-pielęgniarskie. W takich warunkach trudno było nawet marzyć o jednolitym modelu programowym opieki

Unormowanie prawa

• Opiekę lekarską w szkołach zaczęto widzieć jako integralną część opieki zapobiegawczo-leczniczej nad dzieckiem, prowadzonej w sposób ciągły od jego narodzin aż po wiek młodzieńczy. Podejście takie miało wiele mocnych uzasadnień, spłycało jednak zadania związane z higieną nauczania i wychowania szkolnego, eksponując bardziej problemy zapobiegania i zwalczania chorób wieku szkolnego, zadania o charakterze bardziej kliniczno-lekarskim.

• W roku 1952 podjęta zostaje specjalna uchwała prezydium rządu przesądzająca o scaleniu rozproszonej dotychczas higieny szkolnej i podporządkowanie jej w całości ministerstwu zdrowia.

LATA DYSKUSJI I PROB (1953—1962)

• Dyskusje nad przyszłym charakterem higieny szkolnej, mimo arbitralnych posunięć władz, przybrały na sile i wzbogaciły się nowymi elementami. W polemice, której szczyt przypada na lata 1955-1960, zasadnicze znaczenie miały głosy Marcina Kacprzaka, Klemensa Sokala, Jana Bogdanowicza i Macieja Demela

Prof. Marcin Kacprzak

• Wybitny autorytet w zakresie higieny społecznej postuluje obarczenie lekarzy szkolnych odpowiedzialnością za zadania lecznicze. W nowych warunkach ustrojowych dostrzega on szansę roztoczenia bezpłatnej opieki lekarskiej nad wszystkimi uczniami, z tytułu wypełniania przez nich obowiązku szkolnego. Stawia ucznia na równi z dorosłym pracownikiem, któremu z tytułu umowy o pracę przysługuje lecznictwo zakładowe. Uzasadnia także konieczność wnikliwszego zajęcia się przez lekarzy szkolnych zakresem patologii masowo obserwowanej w szkołach, a znajdującej się często poza polem widzenia lekarzy klinicznych. Ma on na myśli przede wszystkim wady wzroku, słuchu, mowy, niewielkie opóźnienia w rozwoju fizycznych.

Dr Klemens Sokal

• Wybitnego praktyka higieny szkolnej, który w swojej przychodni-laboratorium stworzył wizję nowoczesnego zaplecza specjalistycznego dla lekarza szkolnego. Tę nowatorską Międzyszkolną Przychodnię nr 1 w Warszawie prowadził w latach 1949-1960, początkowo opierając się na środkach oświaty, później resortu zdrowia. Dostosowana była ona do koncepcji programowej takiego lekarza szkolnego, który zajmuje się rozwojem oraz wczesnym wykrywaniem i wyrównywaniem tych wad i chorób przewlekłych, które nie eliminują ucznia z normalnej szkoły, ale obniżają możliwości jego adaptacji biologiczno-społecznej.

Specjalizacja- lekarz szkolny

Kacprzak, Sokal i liczni ich współpracownicy domagali się bardziej zindywidualizowanej opieki lekarskiej w szkole oraz wysuwali postulat specjalizacji lekarza szkolnego. Postulat ten doczekał się realizacji dopiero w roku 1963, kiedy wprowadzo­no dwustopniową specjalność lekarską z higieny szkolnej

Zadania lekarza pediatry

• Zupełnie inne poglądy reprezentował znany pediatra, prof. Jan Bogdanowicz, związany z higieną szkolną jeszcze w okresie międzywojennym. Higienę szkolną widział jako fragment pediatrii i wychodził z założenia, że podstawowa opieka zdrowotna nad uczniem zarówno zdrowym jak i chorym powinna spoczywać przez cały okres dzieciństwa w rękach tego samego pediatry domowego (rejonowego), który winien dzielić swój czas między przychodnię, wizyty domowe, żłobek, przedszkole i szkołę położone w rejonie jego pracy. Idea ta w postaci tzw. opieki łączonej pediatryczno-szkolnej zaczęła zyskiwać realne kształty dopiero w latach siedemdziesiątych.

Maciej Demel

• Odmienne od wyżej przedstawionych idee głosił Maciej Demel - lekarz i pedagog, teoretyk i praktyk wychowania fizycznego, a zarazem badacz dziejów ruchu higienicznego. W lekarzu szkolnym widzi przede wszystkim pedagoga wyspecjalizowanego w sterowaniu rozwojem i organizowaniu środowiska szkolnego stosownie do potrzeb tego rozwoju. Wskazuje on nie przebrzmiały, jego zdaniem, wzór lekarzy wizbadeńskich,

Medycyna szkolna

• Zgodnie z postulatami części lekarzy, opracowano nowe regulaminowe zakresy zadań dla lekarzy i pielęgniarek szkolnych, wprowadzono wspomnianą już specjalizację z higieny szkolnej, zaczęto organizować bazy konsultacyjne dla lekarzy szkolnych w postaci przychodni wzorowanych w znacznym stopniu na doświadczeniu dr. Sokala.

• Tradycyjny termin - higiena szkolna - zaczęto zastępować coraz częściej szerszym terminem medycyna szkolna. Termin ten miał lepiej oddawać całokształt zagadnień ochrony zdrowia populacji szkolnej, ogarniając zarówno problematykę higieniczną (higieny nauczania, wychowania, otoczenia szkolnego), jak i problemy fizjologii rozwoju, patologii i kliniki wieku szkolnego

Era M. Kacprzaka

• Od 1962 roku zaczęto też tworzyć od podstaw, bądź reorganizować według względnie jednolitej koncepcji wojewódzkie przychodnie higieny szkolnej. Nowe regulaminy nakładały na personel fachowy szkolnej służby zdrowia obowiązek rozwijania czynnej opieki zdrowotnej, w tym również opieki dyspanseryjnej, zawierającej elementy lecznictwa Był to istotny nowy element programowy (postulat prof. Kacprzaka). Zwiększa się w związku z tym ilość inicjatyw eksperymentatorskich w zakresie sposobów prowadzenia grup dyspanseryjnych, kolonii zdrowotnych, próbuje się unowocześniać metodykę badań okresowych, rozwijać w nowy sposób orzecznictwo szkolne.

Pismo dla lekarzy szkolnych

• Nie bez znaczenia dla popularyzacji nowych tendencji jest wprowadzenie do miesięcznika Wychowanie Fizyczne w Szkole stałego działu Higiena szkolna (rok 1959). Pismo zmienia od tej pory nazwę na Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna stając się pismem nie tylko nauczycieli wf, ale i lekarzy szkolnych.

Aktualność poglądów

• Stanowisko Sadlera jawi się jako głęboko odkrywcze i bardzo współczesne mimo upływu ponad 100 lat od jego  sformułowania. Jego poglądy znacznie przyczyniły się do rozszerzenia zakresu przedmiotu pedagogiki porównawczej, przede wszystkim o kontekst społeczno - kulturowy badanych zjawisk.

Badania interdyscyplinarne w pedagogice porównawczej

Jednym z największych autorytetów w pedagogice porównawczej jest George Z. F. Bereday, uczony polskiego pochodzenie właśc. Zygmunt Fijałkowski

Metodologia Beredaya

• Bereday uważa, że w ramach pedagogiki porównawczej znajdują miejsce zarówno studia monograficzne ( zwłaszcza terenowych ) jednego kraju lub regionu, jak i studia porównawcze wielu krajów czy regionów prowadzone w tym samym czasie.

Metodologia

• Centralne miejsce w koncepcji pedagogiki porównawczej Beredaya zajmują studia monograficzne, głównie ze względu na konieczność dobrego przygotowania do prowadzenia właściwych studiów porównawczych.  Bereday stawia badaniom monograficznym trzy fundamentalne wymogi:

• 1)      znajomość języka obszaru badań,

• 2)      zamieszkiwanie na tym obszarze,

• 3)      prawidłowe rozumienie przekazu kulturowego.

• Właściwe studia porównawcze zaczynają się od dokonania jukstapozycji. Celem tych zabiegów jest ustalenie, czy porównanie jest w ogóle możliwe, a jeśli tak, to na jakich zasadach.  Faza ta kończy się na sformułowaniu hipotez, które podlegają weryfikacji w końcowym stadium porównania

Literatura

• Dziewulak D., Systemy szkolne Unii Europejskiej, Warszawa 1997

• Frątczak J., Pedagogika porównawcza (teksty, opracowania i zadania) Bydgoszcz 1994

• Leppert R. (red.), Edukacja w świecie współczesnym, Kraków 2000

• Lewowicki T., Przemiany oświaty, Warszawa1997

• Pachociński R., Oświata XXI wieku Kierunki przeobrażeń, Warszawa1999

• Pachociński R., Pedagogika porównawcza Podręcznik dla studentów pedagogiki, Białystok 1995

• Pachociński R., Strategie reform oświatowych, Warszawa 2003

• Pachociński R., Współczesne systemy edukacyjne, Warszawa 2000

• Pachociński R., Zarys pedagogiki porównawczej, Warszawa 1998

• Prucha J., Pedagogika porównawcza podręcznik akademicki, Warszawa 2004

• Wołoszyn S., Nauki pedagogiczne w Polsce w XX wieku Zarys encyklopedyczny, Warszawa

---