MASAŻ LECZNICZY

1. Klasyfikacja masażu:

- leczniczy

- sportowy

- higieniczno - kosmetyczny

2. Masaż leczniczy:

a) masaż klasyczny leczniczy;

b) masaże specjalistyczne lecznicze:

- masaż segmentarny;

- masaż łącznotkankowy;

- masaż okostnowy;

- drenaż limfatyczny;

- masaż izometryczny;

- masaż poprzeczny;

- masaż głęboki;

- masaż w środowisku wodnym:

* wirowy

* podwodny

* natryskowy

- masaż przyrządowy leczniczy:

* wibracyjny

* pneumatyczny

* synkardialny

3. Formy masażu leczniczego

a) w zależności od powierzchni masowanej:

- całościowy

- częściowy

b) w zależności od czasu trwania zabiegu:

- krótkobodźcowy 10 - 20 minut ( codziennie )

cel: uzyskanie odczynu miejscowego w tkankach i pośrednio wpływ na poszczególne układy

- średniobodźcowy 20 - 30 minut ( codziennie )

cel: oprócz odczynu miejscowego, nieznaczny odczyn ogólnoustrojowy

- długobodźcowy 30 - 45 minut ( co 2. dzień )

cel: silnie wyrażony odczyn miejscowy, działanie ogólnoustrojowe

c) automasaż - terapeuta uczy pacjentów, stosujemy szczególnie w chorobach przewlekłych

cel: przeciwbólowo, rozluźniająco

4. WSKAZANIA do masażu całościowego klasycznego

- otyłość;

- dna;

- cukrzyca;

- rekonwalescencja;

- przeciwodleżynowo;

- zaburzenia krążenia obwodowego;

- nerwice psychogenne;

- zaburzenia statyki ciała;

- u dzieci z hipertonią i hipotonią mięśniową;

- w krzywicy;

- w nadwadze.

5. WSKAZANIA do masażu częściowego klasycznego

a) choroby układu krążenia:

- przewlekła niewydolność krążenia;

- ogólne stany obniżenia ciśnienia krwi;

- nadciśnienie nie przekraczające 180 / 100;

- miażdżyca I i II stopnia;

- stwardnienie tętnic obwodowych;

- stany po przebytym zapaleniu żył kończyn dolnych;

- choroba Reynauda;

- zespół żylakowy kończyn dolnych bez wyprysków i owrzodzeń.

b) choroby skóry:

- stany zaburzeń odżywczych skóry;

- słoniowacizna;

- przewlekłe i nawracające odmrożenia;

- blizny i bliznowce;

- wiotkość skóry;

- w celach kosmetycznych.

c) choroby mięśni poprzecznie prążkowanych:

- hipertonia mięśniowa;

- hipotonia mięśniowa;

- przykurcze mięśni;

- atrofia mięśni wynikająca z długiego unieruchomienia;

- stany pourazowe: stłuczenia, zerwania, zmiażdżenia;

- wylewy krwawe śródmięśniowe;

- przewlekłe stany zapalne mięśni;

- astma oskrzelowa, przewlekłe nieżyty oskrzeli.

d) zaburzenia napięcia mięśni gładkich:

- niedowłady żołądka oraz jelit;

- zaparcia nawykowe;

- opadnięcie trzewi.

e) choroby nerwów obwodowych:

- przewlekłe zapalenie nerwów;

- nerwobóle;

- sympatialgie;

- kauzalgie;

- zapalenia wielonerwowe;

- dyskopatie.

f) choroby ośrodkowego układu nerwowego:

- stany zapalne rogów przednich rdzenia;

- stany po urazach układu nerwowego ośrodkowego;

- choroby mózgu, opon mózgowo - rdzeniowych, naczyń krwionośnych mózgu z porażeniem lub niedowładem;

- choroby narządu ruchu, ortopedyczno - urazowe stłuczenia, skręcenia stawów, zwichnięcia, wylewy krwawe w tkankach miękkich (minimum 48 h po), zmiany przeciążeniowe w narządzie ruchu, przewlekłe stany zapalne stawów, wady wrodzone, zaburzenia rozwoju narządu ruchu, jako przygotowanie do zabiegów operacyjnych.

g) choroby reumatyczne:

- wszystkie postacie gośćca - szczególnie gościec tkanek miękkich.

h)choroby zawodowe:

- zespół choroby wibracyjnej;

- bruceloza;

- zespół zmian w narządzie ruchu - choroba Kesonowa;

- nerwice czynnościowe, psychogenne wynikające z charakteru i środowiska pracy.

6. PRZECIWWSKAZANIA do klasycznego masażu:

- chorzy gorączkujący;

- w krwotoku lub stanie zagrażającym krwawieniem ( okres menstruacji );

- nowotwory;

- choroby skóry z wypryskami, owrzodzeniami;

- postępujący zanik mięśni;

- stwardnienie rozsiane;

- jamistość rdzenia;

- drżączka porażenna;

- zakażenie szpiku kostnego z przetokami;

- wrodzone zwichnięcia;

- łamliwość kości;

- zapalenie żył i tętnic;

- miażdżyca III i IV stopnia;

- osteoporoza III stopnia;

- nie wyrównane wady serca;

- tętniaki;

- ciąża;

- powłoki brzuszne w kamicy nerkowej i wątrobowej, w stanach zapalnych dróg żółciowych i płciowych, choroby jelit z owrzodzeniami;

- stany zapalne miednicy mniejszej.

7. Wpływ masażu klasycznego na organizm

- przyspieszenia procesów przemiany materii;

- w zależności od szybkości i siły podniesienie / obniżenie napięcia mięśniowego i układu nerwowego;

- wzrost ukrwienia tkanek;

- poprawa prac narządów wewnętrznych i gruczołów wydzielania wewnętrznego;

- poprawa sprawności narządu ruchu;

- zmiana pH w kierunku zasadowym;

- działanie przeciwbólowe.

8.* Działanie przeciwbólowe:

a) przełamanie koła bólowego poprzez obniżenie napięcia mięśniowego;

b) wydzielanie endorfin i enkefalin podczas masażu modulują percepcję odczuwania bólu;

c) teoria bramkowania bólu Malzacka i Walla, stymulacja mechanoreceptorów ( do rdzenia, włókna szybkie, zmielinizowane ), nocyceptory ( wolne, niezmielinizowane, drugie do rdzenia ).

9. Zasady stosowania masażu klasycznego:

1) przed rozpoczęciem masażu wywiad z pacjentem;

2) masaż stosujemy zgodnie z krążeniem krwi w kierunku dosercowym zgodnie z przebiegiem włókien mięśniowych;

3) masaż zgodnie ze wskazaniami i przeciwwskazaniami; nie wolno stosować przed upływem 2h od spożycia posiłku;

4) czas trwania masażu uzależniony jest od rodzaju choroby, objętości powierzchni masowanej, aktualnego stanu pacjenta, kolejności wykonywanego zabiegu;

5) siła masażu wzrasta wraz z liczbą wykonywanych zabiegów;

6) masaż jest dla pacjenta mikrourazem - powinien odpocząć po masażu co najmniej 15 - 20 minut;

7) informujemy pacjenta, że pierwsze zabiegi mogą dać niekorzystne efekty…;

8) czas trwania masażu całego ciała 45 - 60 minut, masaż poszczególnych części ciała ok. 10 minut, w masażu całościowym skracamy opracowanie poszczególnych części ciała do ok. 7 minut;

9)podstawowa liczba zabiegów 10, można stosować 20 - 30 zabiegów w serii, między seriami przerwa 2 tygodnie,

masaż w niedowładach codziennie przez 6 miesięcy, ostatnie 2 - 3 zabiegi w serii co 2. dzień w celu odzwyczajenia pacjenta od masażu;

10) każdy ruch powtarzamy minimum dwukrotnie;

11) chwyt przerwany należy powtórzyć od początku;

12) jeśli z przyczyn obiektywnych zostanie przerwany masaż i chcemy go kontynuować to należy zacząć go od nowa.

10. Dawkowanie

1) każdy chwyt masażu poprzedzony i zakończony głaskaniem;

2) początkowo stosujemy masaż łagodny a w miarę wzrostu liczby zabiegów coraz mocniejszy;

3) dawkowanie masażu, zwłaszcza jego siły, uzależnione jest od reakcji pacjenta na masaż;

4) w przypadku wysokiego ciśnienia krwi masaż wolny i długo trwający, masaż szybki i energiczny w przypadku niskiego ciśnienia krwi;

5) w masażu wykorzystujemy zjawisko kompensacji pośredniej lub bezpośredniej lub zjawisko konsensualne.

11. Od czego uzależnione są reakcje pacjenta na masaż:

a) od wieku:

- niemowlęta - masaż delikatny, głównie głaskanie;

- dzieci do 15 roku życia - masaż średniej mocy;

- 15 - 40 lat - masaż silny;

- 40 - 60 lat - masaż średniej mocy;

- po 60 roku życia - masaż delikatny.

b) od płci:

- kobiety masaż delikatniejszy niż mężczyźni;

c) od zawodu:

- pracownicy fizyczni masaż silniejszy niż pracownicy umysłowi;

d) od typu budowy ciała:

- leptosomatyczny - masaż łagodny, długotrwający;

- atletyczny - masaż silny, do granicy bólu;

- pikniczny - masaż na granicy bólu.

e) od rodzaju choroby:

- stany podostre - masaż delikatniejszy niż w stanach przewlekłych.

12. Wpływ masażu klasycznego na skórę:

- usuwanie zrogowaciałego naskórka, łoju, potu, dzięki czemu otwierają się pory skóry;

- wzrasta rezerwa sieci naczyń krwionośnych ( kapilarnych ) skóry, powodując ukrwienie skóry - polepszenie ukrwienia i utlenowania skóry;

- skóra odzyskuje prawidłowy koloryt, elastyczność, jędrność;

- przy skórze suchej stosujemy masaż delikatny z użyciem środków natłuszczających;

- przy skórze tłustej stosujemy masaż silny z użyciem środków wysuszających, które mają w składzie alkohol;

- skóra wrażliwa wymaga masażu delikatnego z użyciem środków odżywczych bogatych w witaminy A, D, E, F, H;

- obserwujemy zmiany odruchowe powstałe na zasadzie łuków odruchowych trzewno - skórnych, przeczulica w strefach Heada, punkty spustowe, wrażliwość dotykowa, zmiana temperatury skóra, pacjent zgłasza uczucie tępego bólu, pieczenia, napięcia, obrzmienia, pocieranie igłą w tej strefie powoduje ostry ból;

- obserwujemy zmiany ukrwienia skóry w postaci przebarwień i wyprysków;

- zmniejszony jest odruch łaskotania;

- zmiany potliwości skóry (najczęściej skóra jest sucha).

13. Wpływ masażu klasycznego na tkankę łączną:

- przyrost tkanki łącznej i okostnej z wyjątkiem tkanki tłuszczowej;

- nie wolno wykonywać masażu w miejscu wczesnego kostnienia bo można doprowadzić do zaburzeń kostnienia;

- w stanach pourazowych ścięgien, więzadeł wykonanie masażu aktywizuje fibroblasty i zwiększa ich proliferację (rozprzestrzenianie) przyspieszając gojenie w prawidłowy sposób;

- najbardziej wskazane są techniki rozcierania (szczególnie poprzeczne);

- likwiduje zrosty w tkance łącznej powstałe w wyniku nieprawidłowego gojenia;

- w przypadku wiotkości tkanki łącznej stosujemy techniki stymulujące tj. wibracja z oklepywaniem;

- obserwujemy zmiany odruchowe (w tkance łącznej i okostnej) powstałe na zasadzie łuku odruchowego trzewno - łącznotkankowego, trzewno - okostnowego;

a) zmiany odruchowe w tkance łącznej:

- zmiany zagęszczeń w postaci miękkich i spoistych obrzmień;

- pasmowo - taśmowate wciągnięcia;

- płaskie wgłębienia;

- punkty spustowe.

b) zmiany odruchowe w okostnowej:

- wciągnięcia płaskie;

- zaniki i rozwarstwienia okostnej;

- wzmożone odczucie bólu;

- punkty spustowe.

14. Wpływ masażu klasycznego na tkankę mięśniową:

a) bezpośredni:

- możemy zwiększyć lub zmniejszyć napięcie mięśni;

- poprawiamy usuwanie kwaśnych metabolitów z mięśni;

- obserwujemy przyrost tkanki mięśniowej szczególnie pod wpływem masażu izometrycznego;

- mięśnie stają się bardziej wytrzymałe, poprawia się ich elastyczność i gotowość do pracy;

b) pośredni:

- uzyskujemy dzięki unerwieniu segmentarnemu, wykonując masaż poszczególnych splotów nerwowych, nerwów obwodowych i poprzez poprawę funkcjonowania układu nerwowego, wtórnie poprawiamy funkcję mięśni;

c) konsensualny:

- odmiana wpływu pośredniego i wykorzystujemy ją wtedy, kiedy nie można bezpośrednio wykonać masażu w miejscu zmienionym chorobowo;

- poprzez układ nerwowy dochodzi do ukrwienia obszarów ciała nie podległych masażom;

* zmiany odruchowe powstałe na zasadzie łuków trzewno - mięśniowych:

- przeczulica w strefach McKenziego;

- ograniczone, zwiększone napięcie mięśni;

- strefowe zwiększone napięcie mięśni;

- miogelozy ( zgrubienia, zwłóknienia w mięśniach, niebolesne);

- zmiany ukrwienia mięśni;

- nadmierne obniżenie napięcia mięśni;

- punkty spustowe.

15. Wpływ masażu klasycznego na tkankę nerwową:

- wpływ bezpośredni i pośredni - wykonując masaż poszczególnych tkanek i stymulując zakończenia nerwowe w tych tkankach;

* bezpośredni - masaż w okolicach splotów i zwojów nerwowych, w okolicach nerwów obwodowych, w okolicach korzeni nerwowych;

a) możemy również wpływać na nerwy czaszkowe:

- wykonując masaż mięśni mimicznych twarzy - stymulując nerw twarzowy VII;

- wykonując masaż mięśni żwaczy i skrzydłowatych - stymulując nerw trójdzielny V;

- masaż mięśnia mostkowo - obojczykowo - sutkowego i części zstępującej mięśnia czworobocznego grzbietu - stymulując nerw dodatkowy XI;

- masując jamę brzuszną - stymulując nerw błędny X;

b) wpływ na układ autonomiczny:

jego celem jest zahamowanie przeciwstawnie działających układów współczulnego i przywspółczulnego:

- wpływ na układ współczulny uzyskamy wykonując masaż wzdłuż kręgosłupa L3 - C7 (tam biegnie pień współczulny);

- wpływ na układ przywspółczulny - masaż jamy brzusznej, okolice splotu lędźwiowo - krzyżowego, splotu szyjnego stymulując pośrednio układ przywspółczulny;

* Reakcje układu nerwowego na masaż oparta jest na prawie Arnolta Schultza:

Słaby bodziec poniżej progu bólu powoduje działanie harmonizujące i tonizujące układ nerwowy, bodziec na progu bólu działa hamująco, a bodziec powyżej progu bólu działa dezorganizująco na okład nerwowy, a nawet go upośledza;

- masaż odżywia tkankę nerwową poprzez poprawę jej ukrwienia;

- pod wpływem masażu poprawia się przewodnictwo nerwów oraz reakcja na bodźce.

16. Wpływ masażu klasycznego na układ krążenia:

- pod wpływem masażu wzrasta pojemność minutowa i wyrzutowa poprzez poprawę powrotu krwi żylnej do serca;

* wpływ na ten układ tłumaczą 3. teorie:

a) teoria hormonalna:

- pod wpływem masażu następuje wzrost wydzielania histaminy rozszerzającej naczynia krwionośne i spadek ciśnienia;

- nadmiar histaminy krążącej we krwi drażni nadnercza to powoduje wzmożone wydzielanie adrenaliny;

- adrenalina powoduje skurcz naczyń i wzrost ciśnienia, stąd mamy 2. fazy:

I - w trakcie wykonywania masażu obniżenie ciśnienia;

II - po upływie 20 minut od masażu wzrost ciśnienia.

b) teoria odruchowa:

- w dużych tętnicach naszego ciała występują baroreceptory, które informują OUN o zmianach ciśnienia krwi; odpowiedzią UN jest rozszerzenie lub skurcz naczyń.

c) teoria mechaniczna:

- opiera się na 2. przesłankach:

I - mechaniczne popychanie krwi, głównie pod wpływem głaskania i rozcierania;

II - wytwarzanie podciśnienia w masowanych naczyniach, które powoduje zasysanie krwi z obwodu, z miejsc nie poddawanych masażowi. Efekt ssący mają techniki oklepywania oraz ugniatania. Według duńskiego fizjologa Krogha w spoczynku na 1 mm² skóry aktywnych jest ok. 70 - 80 kapilar> pod wpływem masażu liczba otwartych kapilar może wzrosnąć do 2,5 tys. ( średnio 1,5 tys. ). Przykładowo przy wysiłku fizycznym do 3 tys., dlatego masaż jest czynnikiem drażniącym dla układu krążenia.

* Masaż nie wolno wykonywać po bardzo intensywnych wysiłkach fizycznych oraz po zabiegach przegrzania ogólnoustrojowego ( typu sauna ). Można wykonywać masaż częściowy, który nie obciąża układu krążenia. Żeby mówić o wpływie na układ krążenia, masaż powinien trwać minimum 10 minut. Masaż poprawia pracę mięśniówki gładkiej tętnic poprzez uciskanie tętnic, a następnie ich rozkurczanie. Poprawia funkcjonowanie układu limfatycznego i żylnego.

17. Wpływ masażu klasycznego na układ oddechowy:

- wzrost powrotu krwi żylnej do płuc, dzięki temu poprawia się wymiana gazowa w płucach;

- wzrost zapotrzebowania organizmu na tlen;

- poprawia się funkcjonowanie drzewa oskrzelowego poprzez ułatwienie odksztuszania i usuwania zalegającego śluzu, poprawia odflegmianie;

- wzrost aktywności wydzielniczej drzewa oskrzelowego, szczególnie intensywny wpływ przy oklepywaniu klatki piersiowej oraz jej sprężynowanie;

- poprawa funkcji mięśni oddechowych ( szczególnie mięśni międzyżebrowych );

- po masażu obserwujemy głębszy wdech i wydech.

18. Wpływ masażu klasycznego na układ pokarmowy:

a) wpływ bezpośredni:

- polega na wykonywaniu masażu jamy brzusznej, szczególnie żołądka, wątroby, jelita cienkiego i grubego;

b) wpływ pośredni:

- uzyskamy wykorzystując łuki odruchowe, skórno - trzewne, łącznotkankowo - trzewne, okostnowo - trzewne, mięśniowo - trzewne;

- poprawa pracy i funkcjonowania narządów układu pokarmowego;

- wzrasta zdolność wydzielnicza gruczołów trawiennych;

- poprawia się perystaltyka jelit;

- poprawia usuwanie zaparć;

- polepsza się wchłanianie pokarmów.

19. Wpływ masażu klasycznego na układ wydalniczo - moczowy:

a) wpływ bezpośredni:

- wykonując masaż okolicy nerek oraz jamy brzusznej;

b) wpływ pośredni:

- poprzez łuki odruchowe ( wymienione wyżej );

- wzrost diurezy i zdolności filtracyjnej nerek;

- poprawa funkcji pęcherza moczowego;

- nie wolno wykonywać masażu jamy brzusznej w kamicy nerkowej czy wątrobowej, w stanach zapalnych dróg żółciowych, stanach zapalnych narządów miednicy mniejszej, wrzodach żołądka lub jelit krwawiących lub grożących krwawieniem, minimum 2h po spożyciu posiłku.

20. Wpływ masażu klasycznego na układ immunologiczny:

- żeby mówić o wpływie na ten układ musimy wykonywać masaż całego ciała w seriach minimum 10 zabiegów;

- zgodnie z psychoimmunologią masaż jest traktowany jako stres pozytywny ( ma działanie hartujące dla organizmu, powoduje wzrost odporności na zachorowanie );

- obserwujemy wzrost liczby trombocytów ( płytek krwi ), leukocytów, monocytów oraz subpopulacji limfocytów T. Wg autorów niemieckich wykonanie masażu u pacjentów z przeszczepami narządów zmniejsza ryzyko odrzutów, co świadczy o negatywnym działaniu układu immunologicznego;

- układ immunologiczny zmniejsza aktywność w zapaleniach wielostanowych;

- szczególnie istotny wpływ mają limfocyty T.

POSTĘPOWANIE W JEDNOSTKACH CHOROBOWYCH

1. Bóle głowy i migreny:

Migrena - ból jedno lub obustronny głowy, który występuje okresowo, łącznie z zaburzeniami wegetatywnymi i wzrokowymi. Pacjenci będą zgłaszali nudności, wymioty, światłowstręt, zawroty głowy.

Migrena wiążę się z zaburzeniami czynnościowymi i w jej ataku wyróżnia się 3. fazy:

I - objawy związane z niedokrwieniem mózgu;

II - ostry ból głowy;

III - rozlany, tępy ból głowy, trwający nawet kilka dni.

Inne bóle tzw. napięciowe głowy związane są ze wzmożonym napięciem mięśni barków i karku oraz zmianami w odcinku szyjnym kręgosłupa. Mają one charakter bólów podpotylicznych, które często same po wypoczynku mijają.

Inne bóle głowy, które nadają się do wykonywania masażu:

- bóle na tle chorób reumatycznych;

- bóle głowy wywołane chorobami narządów wewnętrznych;

- bóle głowy po urazach czaszki i mózgu po wykluczeniu zmian ogniskowych.

PRZECIWWSKAZANIA do masażu przy bólach głowy:

- zmiany zapalne i nowotworowe mózgu;

- guzy mózgu;

- zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych;

- obrzęk mózgu;

- bóle głowy spowodowane zaburzeniami przemiany materii.

a) zmiany odruchowe:

- kresa karkowa dolna;

- w okolicach skroni;

- w mięśniu podgrzebieniowym;

- w mięśniu piersiowym większym części obojczykowej.

b) zmiany skórne:

- okolica karku C4 - C8;

- między łopatkami Th2 - Th4;

- po obu stronach kręgosłupa Th6 - Th8;

- poniżej obojczyka.

c) zmiany łącznotkankowe:

- w okolicy potylicy C9;

- między łopatkami Th1 - Th5;

- poniżej obojczyka;

- w obrębie klatki piersiowej Th1 - Th9;

- segment skórny na grzbiecie Th10.

d) zmiany w tkance mięśniowej:

- mięsień płatowaty głowy;

- mięsień czworoboczny grzbietu;

- mięsień równoległoboczny;

- mięsień podgrzebieniowy;

- mięsień mostkowo - obojczykowo - sutkowy;

- mięsień piersiowy większy część obojczykowa.

e) zmiany okostnowe:

- łopatki;

- wyrostek barkowy;

- kresa karkowa górna i dolna.

SPOSÓB POSTĘPOWANIA:

- wyszukanie zmian chorobowych w tkance;

- opracowanie korzeni nerwowych odcinka szyjnego, piersiowego i rozluźnienie napięć w okolicy kręgosłupa;

- po usunięciu napięć i zmian odruchowych w obrębie kręgosłupa przystępujemy do opracowania zmian położonych wyżej dopiero po upływie 5 - 6 zabiegów:

* głaskanie karku i barków;

* rozcieranie, ugniatanie, delikatna wibracja karku i barków;

* opracowanie twarzy i głowy - wykonujemy ucisk opuszkami 2 i 3 palca przez 3 - 4 sekundy:

> pod kością jarzmową;

> przyśrodkowa strona brwi;

> skroń;

> kąt żuchwy;

> potylica i głowa.

* głaskanie żuchwy, policzków, grzbietu nosa i brwi, gałek ocznych, czoła i głowy.

Masaż co 2. dzień, 20 - 30 minut, 10 - 20 zabiegów.

2. Podrażnienie nerwu twarzowego i trójdzielnego:

a) nerw twarzowy ( VII ) czaszkowy unerwia ruchowo mięśnie mimiczne twarzy i mięsień szeroki szyi.

- uszkodzenie:

> gwałtowne ochłodzenie;

> urazy tkanek otaczających ( złamanie żuchwy );

> stany zapalne nerwu;

> uciśnięcie w wyniku chorób w tkankach otaczających;

> w przypadku chorób mózgu gdzie jest ucisk na wyjście nerwu.

- objawy uszkodzenia:

> niemożność wykonania ruchów mimicznych twarzy;

b) nerw trójdzielny ( V ) czaszkowy, gałązka oczna i szczękowa unerwia czuciowo większą część twarzy, a gałązka żuchwowa unerwia ruchowo mięśnie żwacze oraz skroniowe.

- objawem uszkodzenia jednostronnego jest niemożność wykonania ruchu żuchwą w kierunku zdrowym. Pacjent ma problemy z żucie i zaciskaniem zębów.

POSTĘPOWANIE IDENTYCZNE DLA OBU NERWÓW

- głaskanie: wargi dolnej i górnej, żuchwy, policzków, mięśnia okrężnego ust, grzbietu nosa i brwi, mięśnia okrężnego oka, czoła;

- rozcieranie w tych samych pasmach;

- ugniatanie: wargi dolnej i górnej, policzków, czoła;

- oklepywanie policzków i czoła oraz dodatkowo kącika ust, skrzydełek nosa, kąta oka;

- wibracje policzków i czoła, pod kośćmi jarzmowymi;

- kończymy masaż głaskaniem jak na początku.

Masaż wykonujemy codziennie, do ustąpienia objawów, 20 - 30 minut.

3. Zmiany zwyrodnieniowe w odcinku szyjnym kręgosłupa -rwa barkowa, rwa ramienna

Zmiany najczęściej dotyczą stawów międzywyrostkowych, stawów unkowertebralnych, dysków międzykręgowych.

Najczęściej zmiany pojawiają się w odcinku dolnym kręgosłupa szyjnego ( za główną przyczynę zmian zwyrodnieniowych podaje się zaburzenia równowagi napięć mięśniowych w górnym kwadrancie ciała.

Jeśli zmiany dotyczą poziomu C3 -C4 ból promieniuje do barku i mamy tzw. rwę barkową, jeżeli ból promieniuje do dłoni to mówimy o rwie ramiennej:

poziom C4/C5 - I i II palec;

poziom C6/C7 - III i IV palec;

poziom C7/Th1 - I, IV, V palec.

Jako przyczynę ucisku na nerwy najczęściej podaje się dysk międzykręgowy, guzy, ropnie w kręgosłupie, stany pourazowe (zwichnięcia, złamania), stany zapalne nerwów dające objawy promieniowania do kończyny.

NIE WYKONUJE SIĘ MASAŻU W STANIE OSTRYM - DO 2 TYGODNI!!!

a) zmiany odruchowe:

- punkty spustowe pojawiają się w strefie łącznotkankowej między łopatką a kręgosłupem, w mięśniu podgrzebieniowym i mięśniu piersiowym większym.

b) zmiany skórne:

- na karku C5 - C8;

- przy kręgosłupie Th4 - Th6;

- poniżej obojczyka;

- przednia część ramienia;

- dół łokciowy.

c) zmiany mięśniowe:

- mięsień płatowaty głowy;

- mięsień czworoboczny grzbietu;

- mięsień równoległoboczny;

- mięsień podgrzebieniowy;

- mięsień najszerszy grzbietu;

- mięsień naramienny;

- mięsień piersiowy większy.

d) zmiany okostnowe:

- grzebień łopatki;

- obojczyk;

- mostek;

- nadkłykieć promieniowy i łokciowy kości ramiennej.

SPOSÓB POSTĘPOWANIA:

- wyszukiwanie zmian chorobowych w tkance;

- opracowanie grzbietu ze szczególnym uwzględnieniem mięśnia najszerszego grzbietu;

- rozluźnienie napięć przy kręgosłupie i w okolicach łopatek;

- rozluźnienie okolicy nadłopatkowej, zwrócenie uwagi na mięśnie czworoboczny i naramienny;

- opracowujemy dół pachowy, zwrócić uwagę na mięsień trójgłowy ramienia (głowa długa), oraz mięsień najszerszy grzbietu.

Jeśli ból promieniuje do kończyny górnej, to masaż zgodnie z zasadami masażu segmentarnego, zaczynając od części proksymalnych (w kierunku dosercowym):

* głaskanie grzbietu, barków, karku i okolicy łopatkowej;

* rozcieranie karku i barków, oraz rozcieranie punktowe odcinka szyjno - piersiowego;

* ugniatanie karku i barków, oraz ugniatanie punktowe odcinka szyjno - piersiowego oraz łopatki;

* wibracja potylicy i okolicy łopatki;

* głaskanie jak na początku.

Masaż co 2. dzień, 30 minut, ok. 20 zabiegów w serii.

4. Zespół bólów krzyża:

Ból w odcinku lędźwiowo - krzyżowym i w okolicy pośladka,

Przyczyn jest bardzo dużo:

I grupa - choroby aparatu podporowo - więzadłowego: płaskostopie, stany zapalne i zwyrodnieniowe kończyn dolnych, choroby kości, rozszczepy kręgosłupa, kręgozmyk, osteoporoza, zmiany zwyrodnieniowe odcinka lędźwiowego i stawów krzyżowo - biodrowych;

II grupa - podrażnienia mięśni i zaburzenia ich równowagi statycznej: mięśnie gruszkowate, m. biodrowo - lędźwiowe, m. czworoboczny lędźwi, m. naprężacz powięzi szerokiej, m. prosty uda, m. kulszowo - goleniowe, m. pośladkowe, m. prostownik grzbietu;

III grupa - tzw. skręcenie miednicy, czyli zaburzenia ruchomości między kością krzyżową i biodrową a spojeniem łonowym;

IV grupa - choroby narządów wewnętrznych: zmiany położenia i stany zapalne macicy, jajników, stany zapalne i zmiany czynnościowe jelit, zapalenie i kamica nerkowa i pęcherza moczowego;

V grupa - nowotwory jelit, pęcherza moczowego i nerek;

VI grupa - zapalenia ogniskowe.

NIE WYKONYWAĆ MASAŻU W STANACH OSTRYCH I ZAPALNYCH KRĘGOSŁUPA I MIEDNICY ORAZ W STANACH NOWOTWOROWYCH KRĘGOSŁUPA I MIEDNICY!!!

a) zmiany odruchowe:

- punkty spustowe pojawiają się w: m. czworobocznym lędźwi, w przestrzeni między grzebieniem biodrowym a kręgosłupem, w m. biodrowym;

b) zmiany skórne:

- po obu stronach kręgosłupa Th10 - L2;

c) zmiany łącznotkankowe:

- okolica lędźwi L1/L2;

- okolica krętarza większego kości udowej;

- okolica kości krzyżowej S1 - S4;

- grzbietowa strona kości biodrowej L3 - L5.

d) zmiany mięśniowe:

- m. czworoboczny lędźwi;

- m. krzyżowo - kolcowy;

- m. pośladkowy większy;

- m. biodrowo - lędźwiowy.

e) zmiany okostnowe:

- kość krzyżowa;

- k. biodrowa;

- k. kulszowa;

- spojenie łonowe.

SPOSÓB POSTĘPOWANIA:

- wyszukanie zmian odruchowych;

- opracowanie grzbietu:

* głaskanie podłużne i poprzeczne;

* rozcieranie podłużne i poprzeczne;

* rozcieranie punktowe odcinka lędźwiowo - krzyżowego;

* ugniatanie podłużne i punktowe odcinka lędźwiowo - krzyżowego;

* delikatna wibracja grzbietu.

Po kilku wizytach przechodzimy do opracowania mięśni pośladkowych - bez chwytów oklepywania i silnej wibracji.

Masaż co 2. dzień, 30 minut, ok. 10 zabiegów w serii.

5. Rwa kulszowa:

Ból promieniujący do stopy w wyniku podrażnienia nerwu kulszowego.

Jeśli jest podrażniony korzeń L5, to ból promenuje po stronie bocznej kończyny do palca I. Pacjent ma problem ze staniem na piętach.

Jeśli podrażniony jest korzeń S1, to ból promieniuje po stronie tylnej kończyny do palca IV i V. Pacjent ma problem ze wspięciem na palce.

Najczęstsza przyczyną rwy kulszowej jest dyskopatia, ale też: guz, nowotwór w kręgosłupie, miednicy, stan zapalny nerwu, złamanie lub zwichnięcie kręgosłupa, niestabilny kręgozmyk.

NIE WYKONUJE MASAŻU W STANIE OSTRYM - DO 2. TYGODNI!!!

a) zmiany odruchowe - punkty spustowe:

- m. piszczelowy przedni;

- m. czworoboczny podeszwy;

- okolice więzadła krzyżowo - kolcowego;

- m. brzuchaty łydki.

b) zmiany skórne:

- okolica przykręgosłupowa Th11 - L3;

- za krętarzem większym L3;

- w dole podkolanowym;

- w paśmie biodrowo - piszczelowym;

- wzdłuż kości piszczelowej.

c) zmiany mięśniowe:

- m. pośladkowy wielki;

- m. czworoboczny podeszwy;

- m. brzuchaty łydki;

- m. piszczelowy przedni;

- m. krawiecki.

d) zmiany łącznotkankowe:

- okolica lędźwi L2 - L4;

- wzdłuż fałdu pośladkowego;

- w dole podkolanowym;

- na przedniej części uda i w obrębie łydki.

e) zmiany okostnowe:

- kość krzyżowa;

- kość kulszowa;

- krętarz większy kości udowej;

- spojenie łonowe.

SPOSÓB POSTĘPOWANIA:

- wyszukanie zmian chorobowych;

- opracowanie korzeni nerwowych odcinka L - S:

* głaskanie podłużne i poprzeczne odcinka lędźwiowego i pośladków;

* rozcieranie odcinka lędźwiowego i pośladków;

* rozcieranie punktowe odcinka lędźwiowo - krzyżowego;

* ugniatanie podłużne odcinka lędźwiowego i pośladków;

* ugniatanie punktowe odcinka lędźwiowo - krzyżowego;

* wibracja odcinka lędźwiowego i pośladków.

Przez kilka pierwszych wizyt (jak wyżej), a potem przystępujemy do opracowania kończyny dolnej po stronie tylnej zgodnie z zasadami masażu segmentarnego.

Dodatkowo opracowujemy nerw kulszowy:

- głaskanie wzdłuż nerwu;

- rozcieranie wzdłuż nerwu;

- rozcieranie punktowe;

- ugniatanie punktowe;

- chwyt przełamywania nerwu kulszowego.

Masaż co 2. dzień, 30 minut, ok. 20 zabiegów w serii.

* Odmianą rwy kulszowej jest rwa udowa, czyli podrażnienie nerwu udowego, z poziomu L2 - L4, które daje ból promieniujący. Terapia podobna z wyjątkiem opracowania kończyny dolnej, gdzie skupiamy się na przedniej części uda.

6. Skoliozy:

a) funkcjonalne:

- przyczyna patologii poza kręgosłupem, może to być np. :skręcenie miednicy, krótsza kończyna dolna/górna, patologia w obrębie kończyn dolnych;

- najczęściej jednołukowe, nie leczone prowadzą do pojawienia się wygięć kompensacyjnych;

- główny problem: zaburzenie równowagi statycznej mięśni obręczy biodrowej;

- masaż w pierwszej części nakierowany na wyrównanie powyższych napięć, następnie masaż grzbietu.

b) strukturalne:

- przyczyna w patologii kręgosłupa;

- trójpłaszczyznowa zmiana ustawień kręgów i żeber;

- współtowarzyszą zaburzenia napięć mięśniowych;

- najczęściej dwułukowe (mogą być 3, 4 łukowe);

WYKONANIE MASAŻU:

- masaż grzbietu i po stronie wklęsłości łuku, gdzie tkanki są przykurczone i zwłókniałe - masaż rozluźniający stosując głaskanie podłużne i poprzeczne, rozcieranie podłużne, poprzeczne i punktowe, ugniatanie podłużne i punktowe, delikatna wibracja;

- po stronie wypukłości łuku, gdzie tkanki są rozciągnięte i osłabione stosujemy techniki stymulujące tj. szybkie, energiczne ugniatanie poprzeczne i ze skręceniem, oklepywanie i wibrację;

- rozluźniający masaż klatki piersiowej ze szczególnym uwzględnieniem mięśni międzyżebrowych po stronie wklęsłości łuku;

- stymulująco masaż jamy brzusznej i pośladków;

- zabieg wykonujemy przed ćwiczeniami lub jako przygotowanie do zabiegu operacyjnego;

- czas trwania masażu 30 - 45 minut;

Masażem NIE WYPROSTUJEMY skoliozy!!!

7. Choroba Bechterewa:

(zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa)

- choroba zapalna i przewlekła;

- w pierwszej kolejności obejmuje stawy krzyżowo - biodrowe i stawy kręgosłupa;

- początkowo wzmożone bolesne napięcie mięśni przykręgosłupowych, następnie ich przerost - zwłóknienie - zanik;

- więzadła kręgosłupa włóknieją, a następnie kostnieją, obserwujemy u pacjentów tzw. fenomen kija bambusowego;

CEL MASAŻU:

- zachowanie zakresu ruchu w kończynach (szczególnie w dużych stawach kończyn);

- działanie przeciwbólowe;

WYKONANIE:

- w okresach remisji choroby;

- nie wolno w okresie zaostrzeń;

- I etap: rozluźniający masaż mięśni przykręgosłupowych, okolic łopatek i karku;

- II etap: rozluźniający masaż klatki piersiowej ze szczególnym zwróceniem uwagi na przyczepy mięśni żeber do mostka i kręgosłupa;

- III etap: masaż stawów kończyn.

* zalecane nauczenie pacjenta automasażu

Masaż co 2. dzień, 30 minut, ok. 10 - 20 zabiegów w serii.

8. RZS

- choroba przewlekła, ogólnoukładowa tkanki łącznej;

- w I etapie atakuje małe stawy kończyn;

- pojawia się obrzęk błony maziowej z silnym jej przekrwieniem, następuje jej ziarninowanie i zanik; obkurczenie torebek stawowych, pojawiają się zmiany zwyrodnieniowe zniekształcające stawy;

- charakterystyczny objaw: obrzęki małych stawów kończyn, zaczerwienienie, podniesienie temperatury stawów oraz ból;

- pacjenci zgłaszają także tzw. sztywność poranną;

- masaż w okresie podostrym - delikatne głaskanie stawów;

- masaż w okresie przewlekłym - techniki rozcierania stawów (szczególnie rozcieranie poprzeczne);

- * dodatkowo można wykonać masaż mięśni przykręgosłupowych (a szczególnie segmentów kręgosłupa, z których unerwiane są kończyny);

- * nauczanie automasażu.

Masaż codziennie lub co 2. dzień, 20 - 30 minut, 20 - 30 zabiegów w serii.

9. Astma oskrzelowa:

(dychawica oskrzelowa)

- choroba o podłożu alergicznym;

- w wyniku zadziałania alergenu dochodzi do czynnościowego skurczu światła drzewa oskrzelowego;

- pacjent ma normalny wdech a utrudniony wydech;

- do napadów dochodzi w nocy i kiedy klatka piersiowa jest ustawiona w pozycji wdechowej;

- masaż w okresie międzynapadowym;

CEL MASAŻU:

- obniżenie napięcia mięsni oddechowych i mięśni obręczy barkowej;

WYKONANIE MASAŻU:

- masaż mięśni międzyżebrowych, na których wykonujemy:

* głaskanie:

* rozcieranie podłużne i punktowe;

* ugniatanie punktowe;

* delikatna wibracja;

* wykonujemy sprężynowanie klatki piersiowej.

Masaż co 2. dzień, 30minut, 10 - 20 zabiegów w serii.

10. Rozedma płuc:

-postaje w wyniku zwiększonego oporu w drogach oddechowych i powstanie mechanizmu zaporowego wydechowego;

- znaczna część powietrza zalega w pęcherzykach płucnych powodując wzrost ciśnienia śródpłucnego, doprowadza to do zaniku lub upośledzenia krążenia w pęcherzykach płucnych, ściany ich stają się delikatne i cienkie, pękają pod wpływem wysiłku fizycznego, kichnięcia lub kaszlu;

- pęknięte pęcherzyki łączą się w duże pęcherze tzw. pęcherze rozejmowe, są one niewydolne, często zalegają śluzem, zwiększają wymiary klatki piersiowej nadając jej kształt beczkowaty;

WYKONANIE MASAŻU:

- wykonujemy delikatny i łagodny masaż klatki piersiowej;

- masaż mięsni międzyżebrowych z przewagą wibracji;

- oklepywanie łóżeczkowe klatki piersiowej;

- sprężynowanie klatki piersiowej;

- podczas masażu obserwujemy dokładnie pacjenta, gdyż często pojawiają się powikłania krążeniowo - oddechowe;

- należy być przygotowanym na zwiększone wydzielanie śluzu i pomóc pacjentowi w odflegmianiu;

- zabieg wykonuje się w warunkach szpitalnych pod okiem lekarza prowadzącego.

11. Niedowład połowiczy:

- powstaje w wyniku uszkodzenia dróg korowo - rdzeniowych, najczęściej w wyniku udaru niedokrwiennego, wylewu;

- w okolicy torebki wewnętrznej - niedowład po stronie przeciwnej do półkuli mózgu;

- niedowładom towarzyszy porażenie połowy twarzy i zaburzenia funkcji połykania i mowy;

- wyróżniamy 2 okresy:

* wiotki;

* spastyczny;

- po minięciu stanu ostrego (ok. 2 tygodni) przystępujemy do masażu stymulującego eksteroreceptory stosując szybkie energiczne głaskanie, szczotkowanie, masaż kostką lodu;

- cel: podniesienie napięcia mięśniowego;

- okres spastyczny charakteryzuje się pojawieniem synergizmów wzmożonych napięć mięśniowych: w kończynach górnych dominuje synergizm zgięciowy, gdzie łopatka jest w retrakcji, staw ramienny w przywiedzeniu i rotacji wewnętrznej, łokieć zgięty, przedramię w probacji, zgięcie nadgarstka i palców, przywiedzenie kciuka;

- w kończynie dolnej dominuje synergizm wyprostny: biodro w zgięciu, przywiedzione i w rotacji wewnętrznej, miednica w uniesieniu i cofnięciu w tył, kolano w wyproście, stopa w inwersji i zgięciu palców;

WYKONANIE MASAŻU:

- rozluźniający masaż mięśni spastycznych stosując: powolne i delikatne głaskanie, rozcieranie podłużne, poprzeczne, punktowe, ugniatanie podłużne punktowe,

delikatna wibracja;

- po stronie mięśni antagonistycznych do spastycznych wykonujemy masaż stymulujący: szybkie, energiczne głaskanie, ugniatanie poprzeczne ze skręceniem, wibracje.

NIE WYKONUJEMY techniki oklepywania gdyż bardzo często wywołuje odruchowy wzrost napięcia mięsni spastycznych:

a) masaż kończyny górnej:

* rozluźniający masaż:

- mięśnia najszerszego grzbietu;

- m. równoległobocznego;

- m. podlopatkowego;

- m. piersiowego większego;

- m. dwugłowego ramienia;

- m. ramiennego;

- m. pronujących przedramię;

- m. zginacze nadgarstka i palców;

- m. przywodziciel kciuka;

* stymulujący masaż:

- m. naramienny część tylna;

- m. trójgłowy ramienia;

- m. prostowniki nadgarstka i palców.

b) masaż kończyny dolnej:

* rozluźniający masaż:

- mięśnia biodrowo - lędźwiowego;

- m. naprężacza powięzi szerokiej;

- m. czworogłowego uda;

- m. przywodzicieli;

- m. trójgłowego łydki (szczególnie mięśnia płaszczkowatego);

- m. zginaczy stopy i palców.

* stymulujący masaż:

- mięśni pośladkowych;

- m. kulszowo - goleniowych;

- m. piszczelowego przedniego;

- grupy mięśni strzałkowych.

* stymulujący ,masaż połowy grzbietu części niedokładnej, masaż twarzy jak przy porażeniu nerwu trójdzielnego i twarzowego.

Masaż codziennie, 30 - 45 minut, nie ma określonej liczby serii, można wykonywać masaż 0,5 roku, przerwy 2 tygodniowe po 10 - 20 zabiegach.

Masaż przed ćwiczeniami rehabilitacyjnymi.

12. Amputacje kończyn:

Należy znać przyczynę amputacji i ogólny stan zdrowia pacjenta, gdyż od tego zależy sposób wykonywania masażu. Inaczej traktowani są pacjenci z niewydolnością układu krążenia (choroba Bergena), a inaczej pacjenci po amputacjach komunikacyjnych;

- pacjent do masażu po ściągnięciu szwów - ok. 2 tygodnie;

Wyróżniamy 2. okresy:

* przed zaoprotezowaniem;

* po zaoprotezowaniu.

W 1. okresie:

- hartowanie kikuta, które polega na wykonywaniu:

> szybkich, energicznych głaskań;

> szczotkowania szczotkami o różnej fakturze;

> oklepywaniu;

> oklepywaniu deseczką;

> obciążeniu osiowym kikuta;

> zalecane kąpiele zmienno - cieplne.

CEL: przygotowanie do obciążenia kikuta w protezie.

W 2. okresie:

- ten okres wiąże się z występowaniem nieprawidłowych ustawień kikuta;

CEL: niedopuszczenie do występowania nieprawidłowych ustawień kikuta.

a) amputacja powyżej kolana:

- kikut ma tendencję do ustawiania się w zgięciu i odwiedzeniu;

* masaż rozluźniający:

- mięsień biodrowo - lędźwiowy;

- m. naprężacz powięzi szerokiej;

- m. czworogłowy uda.

* masaż stymulujący:

- mięsień pośladkowy wielki;

- m. przywodziciele;

- m. kulszowo - goleniowe;

* wykonujemy masaż odcinka lędźwiowo - krzyżowego i stawu biodrowego.

b) amputacja poniżej kolana:

- kikut ustawia się w zgięciu;

* masaż stymulujący:

- mięsień czworogłowy uda;

* masaż rozluźniający:

- mięśnie kulszowo - goleniowe;

- m. brzuchaty łydki.

* dokładny masaż stawu kolanowego.

c) amputacja powyżej stawu łokciowego:

- kikut w zgięciu, odwiedzeniu i rotacji wewnętrznej;

* masaż rozluźniający:

- mięsnie karku;

- m. naramienny część środkowa i przednia;

- m. dwugłowy ramienia;

- m. podłopatkowy.

* należy sprawdzić napięcie mięśnia najszerszego grzbietu (silny rotator wewnętrzny);

* masaż stymulujący:

- mięśnie rotatory zewnętrzne;

- m. naramienny część tylna;

- m. trójgłowy ramienia;

- m. piersiowy większy.

d) amputacja poniżej stawu łokciowego:

CEL: utrzymanie prawidłowego zakresu ruchu w stawie łokciowym, szczególnie zgięcia i odwracania przedramienia.

- dokładny masaż stawu łokciowego;

- stymulujący masaż mięśnia dwugłowego;

- masaż przed ćwiczeniami rehabilitacyjnymi, najczęściej w warunkach szpitalnych, podczas pobytu pacjenta na oddziale.

---