BUDOWA KOMÓRKI - RÓŻNICE I PODOBIEŃSTWA

1. Komórka prokariotyczna i eukariotyczna

- KOMÓRKA PROKARIOTYCZNA - komórka z reguły niewielka i złożona z otaczającej ściany i błony komórkowej oraz cytoplazmy, w której występują nieliczne organella Wszystkie organizmy prokariotyczne są jednokomórkowe. Nie posiadają jądra komórkowego. Jego funkcję zastępuje nukleoid (genofor). Materiał genetyczny nie jest oddzielony od reszty komórki żadną błoną. Jest zawieszony w tzw. obszarze jądrowym cytoplazmy. Mezosomy są odpowiednikami mitochondrium u organizmów oddychających tlenowo, powstają jako uwypuklenia błony komórkowej.

Komórka prokariotyczna zawiera:

• genofor czyli nukleoid w zasadzie

• rybosomy,

• mezosomy,

• błonę i ścianę komórkową,

• ew. także wici, bądź też rzęske.

Komórki te nie mogą się dzielić mitotycznie ani mejotycznie. Rozmnażają się przez prosty podział komórki (amitoza). Do komórek prokariotycznych należą komórki bakterii (w tym sinic) oraz archeowców.

Budowa komórki prokariotycznej: 1-kapsuła, 2-ściana komórkowa, 3-błona komórkowa, 4-cytoplazma, 5-rybosomy, 6-mezosom, 7-DNA, 8-wić

- KOMÓRKA EUKARIOTYCZNA - komórka mająca jądro komórkowe ograniczone otoczką jądrową, zawierające DNA z histonami upakowane w chromosomy (eucyty mają zazwyczaj tylko jedno jądro, choć np. komórki mięśniowe czy megakariocyty mają wiele jąder, orzęski mają dwa różne jądra: mikro- i makronukleus, zaś czerwone krwinki ssaków i człony rurek sitowych roślin tracą w trakcie rozwoju jądra).
Inną cechą odróżniającą komórki eukariotyczne od prokariotycznych (bakterie, archeony) jest wysoce skomplikowana struktura wewnętrzna. Eukarionty mają bowiem cytoszkielet, skomplikowany system organelli błonowych (retikulum endoplazmatyczne, aparat Golgiego itd.) i organelli półautonomicznych (mitochondria, chloroplasty). Komórki eukariotyczne mogą być samodzielnymi organizmami, tworzyć kolonie lub agregaty wielokomórkowe.

Komórki eukariotyczne dzielą się zwykle na mitotyczne lub mejotycznie. Różnorodność struktur i funkcji jaką mogą pełnić eucyty jest nie do opisania. Białe i czerwone krwinki, włókna mięśniowe, neurony, plemniki i jaja, parzydełka, czopki i pręciki w siatkówce, włoski parzące pokrzywy, sklereidy, włośniki korzeni, uredospory, pantofelki, zarodźce to wszystko komórki eukariotyczne.

A rysuneczek macie w zeszycie :P

PODSUMOWUJĄC:

- różnica polega na tym, że komórki eukariotyczne mają JĄDRO komórkowe zamiast nukleoidu( czy też tam innego genofora), więcej wykształconych organell w komórce, które są półautonomiczne(np. mitochondria czy chloroplasty), dzielą się mitotycznie i mejotycznie(prokarioty zazwyczaj tylko przez podział komórki czyli amitozę) i MAJĄ CYTOSZKIELET!

A teraz czas na analizę porównawczą :p

cecha	Procaryota	Eucaryota
Organizmy	Bakterie, sinice	Reszta
jądro	Niezorganizowane(genofor,nukleoid) Zwinięta nic dna	Uorganizowane
Kariolemma i kariolimfa	Brak	Jest
chromatyna	Brak	Jest
Rodzaj genów	Ciągle, nie ma części wspólnych, PLASMIDY- krótkie koliście zwinięte odcinki DNA	Eksony i introny naprzemiennie ustawione
Milczące dna	Nie ma	Jest
Liczba chromosomów	1	Więcej haplo lub diploidalne
Rodzaj podziału jądra	Amitoza	Mitoza i mejoza
Ściana komórkowa	Jest, mureina	Jest( nie u wszystkich) celuloza, pektyny, woda, hemiceluloza, chityna , glukan, suberyna ,kutyna , SiO2, itd
Błona komórkowa	Jest bez cholesterolu inny skład kw. tłuszczowych	Jest
Cytozol	Gesty bez ruchu	Jest może wykazywać ruch
Cytoszkielet	Brak	Jest
Mitochondria	Brak, są mezosomy	są u tlenowych
Retikulum	Brak	Jest
Lizosomy	Brak	są u zwierzęcych
Aparat Golgiego	Brak	są
Mikrociałka	Brak	są
Rybosomy	są o stałej sedymentacji 70 s	80s
Wakuole	Jeżeli są to gazowe	U roślin, rzadko u zwierząt
Plastydy	Ciałka chromatoforowe, o ile są	U roślin
Centriole	Brak	są
Organelle ruchu	Wici i rzęski	Wici i rzęski z tubuliny w układzie 9x2+2
jąderko	brak	Jest, czasem liczne

2. Komórki zwierzęce i roślinne.

Całkiem fajna tabelka aczkolwiek nie wygląda :D

Porównanie obu typów komórek

Komórka roślinna	Komórka zwierzęca
1. Celulozowa ściana komórkowa	1. Brak ściany komórkowej
2. Plastydy	2. Brak plastydów
3. Duża centralnie położona wakuola	3. Drobne małe wodniczki
4. Brak lizosomów	4. Lizosomy
5. Brak rzęsek	5. Rzęski i wici jako aparat ruchu komórek
6. Jądro	6. Jądro
7. Jąderko	7. Jąderko
8. Mitochondrium	8. Mitochondrium
9. Aparat Golgiego	9. Aparat Golgiego
10. Reticulum endoplazmatyczne	10. Reticulum endoplazmatyczne
11. Cytoplazma	11. Cytoplazma
12. Błona komórkowa	12. Błona komórkowa

Główne cechy różniące oba rodzaje komórek:

• Ściana komórkowa- nadaje komórce stały kształt, zbudowana jest z celulozy. Jest u rośli, u zwierząt brak.

• Plastydy- trzy rodzaje dojrzałych plastydów: chloroplasty- zawierają chlorofil, chromoplasty- zawierają karotenoidy, leukoplasty- bezbarwne, pełnią funkcje zapasowe. Są u roślin, u zwierząt brak.

• Wakuole- zawierają sok komórkowe. U roślin jest jedna, duża. U zwierząt są mniejsze. Jest ich kilka. Są wyspecjalizowane na wodniczki pokarmowe i tętniące.

Główne cechy wspólne obu rodzajów komórek:

• Podwójna błona białkowo- lipidowa- pełni funkcje ochronne, jest półprzepuszczalna.

• Cytoplazma- wypełnia wnętrz komórki.

• Jądro komórkowe- zawiera materiał genetyczny- DNA.

• Mitochondria- przebieg procesów oddechowy: łańcuch oddechowy i cykl Crebsa.

3. Budowa i funkcje ściany komórkowej prokariotów, roślin i grzybów.

Ściana komórkowa - martwy składnik komórki, otoczka komórki o funkcji ochronnej i szkieletowej. Ściana komórkowa występuje u roślin, grzybów, bakterii i niektórych protistów. U każdej z tych grup jest zbudowana z innych substancji, np. u grzybów jest to chityna, a u roślin celuloza i jej pochodne (hemiceluloza i pektyna) oraz lignina, natomiast u bakterii podstawowym składnikiem jest mureina. Ściana komórkowa leży na zewnątrz błony komórkowej. W tkankach ściany komórkowe sąsiadujących ze sobą komórek są zlepione pektynową substancją tworzącą blaszkę środkową. Między komórkami istnieją wąskie połączenia w postaci plasmodesm - wąskich pasm cytoplazmy przenikających ściany i zawierających fragmenty retikulum endoplazmatycznego. Młode komórki roślin otoczone są ścianą pierwotną, której strukturę wewnętrzną stanowią ułożone w sposób nieuporządkowany łańcuchy celulozowe wypełnione hemicelulozą i pektyną. W starszych komórkach obserwuje się również ścianę wtórną - powstającą po wewnętrznej stronie ściany pierwotnej, zwykle grubszą i bardziej wytrzymałą niż pierwotna, o uporządkowanej budowie szkieletu celulozowego, również wypełnionego hemicelulozą i pektyną. Ulega ona inkrustacji (węglan wapnia, krzemionka lub lignina) i adkrustacji (kutyna, suberyna, woski).

1. FUNKCJE

• Ogranicza wzrost komórki

• Chroni przed urazami mechanicznymi

• Chroni przed infekcjami bakteryjnymi i wirusowymi

• Zabezpiecza przed nadmiernym parowaniem

• Nadaje kształt i sztywność komórce

• Chroni przed utratą wody

• Przepuszcza substancje

• Zapobiega wpływowi zmian ciśnienia osmotycznego na komórkę (bakterie)

2. BUDOWA

a)Składniki szkieletowe, stanowiące 40% całej jej masy :

u eukariota:

rośliny - celuloza, która tworzy regularne łańcuchy celulozowe. Ich pęczki to miofibryle. Kilka miofibryli to fibryla celulozowa. Jest pogrążona w macierzy i pełni funkcję głównego rusztowania ściany komórkowej

grzyby - chityna

glony - koloza i mannoza (hemicelulozy). To mieszanina wielocukrów amorficznych, lżejsza od celulozy

u prokariota:

sinice, bakterie - kwasy pileminowy, murawinowy, stanowiące razem mureinę.

U bakterii: różni się w zależności od rodzaju bakterii, ściana bakterii gram+ ma prostszą budowę, ale jest grubsza. Mureina tworzy jednowarstwową sieć, białek jest niewiele, występują kw. Tejchojowe. U bakterii gram- mureina tworzy jednowarstwową sieć, ściana bogata jest w polipeptydy, lipidy, liposacharydy i lipoproteiny, brak jest kw. Tejchojowych. Liposacharyd występujący na powierzchni ściany bakterii gram- tworzy tzw. Błonę zewnętrzną, która jest odporna na działanie lizozymu.

b)Składniki podłoża, stanowiące 60% masy ściany komórkowej. Wypełniają one wnętrze rusztowania utworzonego przez składniki szkieletowe. : białka, pektyny, hemicelulozy, woda (do 60%)

4. Połączenia komórkowe w tkance roślinnej.

Połączenia międzykomórkowe występują w organizmach wielokomórkowych. Mają za zadanie utrzymanie komórki w kontakcie fizycznym, umiejscowienie jej jednej obok drugiej. Także zapewniają kontakt między cytoplazmą sąsiadujących komórek.

Plazmodesmy występują m.in. w komórkach roślinnych. Przechodzą one przez ścianę komórkową, łącząc w ten sposób ich cytoplazmy. Przeważnie przez plazmodesmy przechodzi siateczka śródplazmatyczna i łączy siateczki obu komórek. Plazmodesmy umożliwiają przenikania znacznie większych cząstek niż desmosomy, bądź złącza szczelinowe. Tą drogą przemieszczają się wirusy w roślinie.

5. Pojęcia:

- Ściana pierwotna i wtórna - Ścianę komórek rosnących nazywamy ścianą pierwotną (ta nazwa dotyczy także podkładu ściany komórki dojrzałej, nierosnącej, który został wytworzony przed zakończeniem jej rozrastania się).
Na wewnętrznej powierzchni ściany pierwotnej, po zakończeniu rozrastania się komórki może być odkładana ściana wtórna.
Stykające się ściany sąsiednich komórek są zlepione warstewką substancji pektynowych, zwaną blaszką środkową. Przez wspólną pierwotną ścianę przenikają pasemka protoplazmatyczne, łączące dwa sąsiednie protoplasy. Nad pierwotnymi polami jamkowymi (zagłębieniami w pierwotnej ścianie, gdzie występują plasmodesmy) nie odkłada się ściana wtórna i w ten sposób tworzą się jamki. Ściana utworzona ze ściany pierwotnej i wtórnej nosi nazwę ściany złożonej.

Ściana pierwotna jest cienka, delikatna i elastyczna oraz silnie uwodniona. 20% suchej masy stanowi celuloza, reszta to pektyny i hemicelulozy- elastyczność potrzebna przy wzroście komórki. Obszary błony komórkowej niepokrytej pierwotną ścianą komórkową to pierwotne pola jamkowe, przez które przechodzą plazmodesmy.
Ściana wtórna jest zbudowana z kilku warstw (najczęściej trzech, przy czym środkowa jest najgrubsza). Mniejsza zawartość wody, 60% suchej masy stanowi celuloza (do 90% we włoskach nasion bawełny); mikrofibrylle są grube i regularnie ułożone- duża wytrzymałość. Stanowi przeważającą część masy drzew i krzewów.

- Inkrustacja - odkładanie się nowych substancji wewnątrz istniejącej ściany np.:
- drewnienie - czyli odkładanie się ligniny pomiędzy celulozowe elementy ściany komórkowej roślin, co nadaje sztywność, zwiększa odporność na działanie mikroorganizmów, oraz umożliwia funkcjonowanie komórek martwych,

- wysycanie solami wapnia szkieletu, np. chitynowego pancerza skorupiaków
- mineralizacja - przesycanie solami wapnia u krasnorostów a krzemionką u traw i skrzypów.

- przyłączanie ciał obcych (ziaren piasku, szczątków roślin) do otoczek wytwarzanych przez zwierzęta (np. u ameb, larw chruścików)

- Adkrustacja - odkładanie się substancji lipofilnych/ hydrofobowych (kutyna, suberyna, woski) na powierzchni ściany komórkowej.
- korkowacenie - odkładanie suberyny na wewnętrznej powierzchni ściany pierwotnej, co czyni ścianę nieprzenikliwą dla wody, usztywnia i zapobiega przedostawaniu się pasożytów przez ścianę,
- kutynizacja - zewnętrzną powierzchnię ścian komórki skórki pokrywa kutyna, zabezpieczająca roślinę przed utratą wody, (jest zjawiskiem pośrednim między adkrustacją a inkrustacją),
- woskowacenie - na zewnątrz ściany komórkowej odkłada się wosk w postaci szarobiałego nalotu (można to zaobserwować na skórce jabłek, śliw, winogron),
- śluzowacenie - śluz tworzy otoczki wokół komórek np. glonów, bakterii.

- Mikrofibryle - strukturalne jednostki roślinnej ściany komórkowej mające postać regularnych zespołów łańcuchów celulozowych połączonych za pomocą wiązań wodorowych. To ich wiązki nadają ścianom komórkowym określone, uporządkowane struktury. W ścianie pierwotnej są cienkie, układają się równolegle do powierzchni ściany, splatają się też w płaszczyźnie w różnych kierunkach tworząc sieć.

Jamki w ścianie komórkowej: otwory w ścianie komórkowej, powstają na obszarach zwanych pierwotnymi polami jamkowymi, które są zagłębieniami pierwotnej ściany komórkowej w miejscu skupienia- plazmodesm. W miejscach tych nie odkłada się wtórna ściana komórkowa, wskutek czego dochodzi do powstania jamki, czyli cienkiego kanału między dwiema komórkami. Jamki mogą być przedzielone przegrodą złożoną z blaszki środkowej i dwóch ścian pierwotnych sąsiadujących ze sobą komórek. Jamki mogą być proste (przekrój jednakowy na całym przebiegu) lub lejkowate (wlot jamki szerszy od strony blaszki środkowej.

---