Pieniądz:

1. bezgotówkowy

2. gotówkowy (banknoty emitowane przez bank centralny na zasadzie wyłączności zwane są prawnym środkiem płatniczym na terenie danego kraju. Ma on moc zwalniania z wszystkich zobowiązań [prywatne, publiczne]. Nikt nie może odmówić przyjęcia zapłaty w banknotach wyemitowanych przez bank centralny)

• rachunek w banku centralnym:

-banknotowe (pieniądze)

-depozytowe

• rachunek w bankach komercyjnym:

-depozytowe

Bilon metalowy - moneta zdawkowa; forma pieniądza bilonowego emitowana przez bank centralny, gdzieniegdzie może być emitowany przez skarb państwa Francja)

Depozyty złożone w banku centralnym + gotówka tworzą kategorie Mb czyli bazy monetarnej (pieniądz banku centralnego)

Depozyty w banku centralnym mogą być traktowane jak pieniądz gotówkowy, gdyż można je wymienić w każdej chwili na gotówkę.

Natomiast nie można tak traktować depozytów złożonych na rachunkach w bankach komercyjnych, ponieważ każdy bank za wyjątkiem banku centralnego może mieć brak płynności i okazać sie niezdolnym do wypłaty depozytu w formie gotówkowej.

Np. można odmówić zapłaty w formie czeku, który będzie miał realizacje w formie depozytu w banku komercyjnym (np. czek)

Wszystkie banki komercyjne rozliczają sie miedzy sobą w pieniądzu banku centralnego, najczęściej w postaci czeków rozliczeniowych lub przekazów na podstawie których depozyty są przenoszone z rachunku jednego banku komercyjnego na rachunek drugiego banku komercyjnego w banku centralnym.

Złoto do złotników (bilon), potem złotnicy dają kredyty (powstają bankierzy) - początkowo w złocie ale potem tez w kwitach depozytowych.

Im więcej kredytów udzielili, tym więcej zarobili. Potem jedni źle udzielali i nastąpił podział na tych co mogli udzielać i nie mogli. Skutki:

• obowiązek wymiany banknotów na kruszec

• banknoty otrzymały charakter prawnego środka płatniczego

• państwo miało prawo nadzoru nad danym bankiem

• państwo miało prawo zaciągania kredytów w danym banku

• państwo zabezpieczało spłatę kredytu przez obligacje państwowych weksli (?) (zgodne z teoria bankowa, której twórcami byli Took i Fullarton)

• dany bank - ten co mógł udzielać kredyty.

Teoria bankowa - banknoty tylko w pewnej części powinny mięć pokrycie w zlocie, natomiast dla pozostałej części emisji, wg tej teorii, są weksle handlowe, które maja te właściwość, że zapewniają automatycznie, po pewnym czasie powrót banknotów do banku i stwarzają w ten sposób możliwość stałego odnawiania kredytów bez konieczności nadmiernego powiększania obiegu pieniężnego.

Rys. 1

Krytyki teorii bankowej podjął znany ekonomista Ricardo, który ogłosił swoja koncepcję. Nazwano ją koncepcją obiegową. Jej podstawowym założeniem było, że poziom cen zależy wprost proporcjonalnie od ilości pieniądza w obiegu.

Jednoczenie eksport i import zależą od poziomu cen w kraju. Jeśli w kraju jest wysoki poziom cen, eksport maleje, rośnie import, to złoto odpływa z kraju. Powoduje to zmniejszenie ilości pieniądza w obiegu, obniża sie poziom cen, który stymuluje eksport i zapewnia powrót do równowagi bilansu handlowego.

Aby ten samoczynny mechanizm działał prawidłowo, nie należy dopuszczać do nieuzasadnionego wzrostu cen spowodowanego zwiększeniem emisji pieniądza. Dlatego tez teoria obiegowa postulowała w zasadzie stu procentowego pokrycia banknotów złotem z dopuszczeniem tak zwanej emisji fiducjarnej (taka która znajduje pokrycie w obligacjach skarbowych).

Do wojny:

W gospodarce funkcjonował pieniądz w 3 formach:

• pełnowartościowe monety kruszcowe

• pewna ilość zdawkowych monet podwartościowych

• pieniądz kredytowy

Zabezpieczeniem wymienialności banknotów na kruszec były rezerwy monetarne pozostające w redyspozycji banków centralnych.

Po I wojnie następuje dalsza ekspansja pieniądza kredytowego. Zabezpieczeniem wymienialności były wtedy zarówno zapasy kruszcu, złota, a także dewizy.

1929 rok: powstaje kryzys gospodarczy, zmniejsza sie podaż pieniądza i popyt na pieniądz.

Po kryzysie w latach 33-39 bardzo wzrosły rezerwy złota w dyspozycji banków i tak szacuje sie, ze w 37 roku banki dysponowały zapasami złota, które stanowiły 128 procent wartości emisji banknotów.

Po wojnie stopniowo w niektórych krajach znoszono obowiązek pokrycia banknotów zlotem.

Podstawowym źródłem podaży pieniądza w krajach o gospodarce rynkowej jest jego kreacja przez banki komercyjne. Podaż pieniądza przez te banki jest realizowana głownie poprzez operacje kredytowe.

Kreacja pieniądza:

Rys. 2

Polega na zapisywaniu w księgach odpowiednich kwot.

Ograniczenia wynikają z:

• posiadanych wypłacalnych banknotów, gotówki.

Na banki nakładane są normy ostrożnościowe, by chronić funkcjonowanie gospodarki:

• minimalna rezerwa płynności. Wysokość tych rezerw obowiązkowych określana jest jako procent depozytów.

RE=r*D

RE - rezerwa obowiązkowa

r - współczynnik rezerw obowiązkowych

D - depozyty

W odniesieniu do wszystkich depozytów może być zastosowany jeden współczynnik albo kilka.

Stopa rezerw obowiązkowych odpowiada za zwiększenia lub zmniejszenia możliwości kreacyjnych banków.

Wykład III

4

---