RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA
KALKULACJA
Kalkulacja kosztów to proces wyliczania kosztu jednostkowego produktu gotowego.
Kj = |
∑ K |
Kj; koszt jednostkowy |
|
Q |
∑K; suma kosztów Q; ilość |
Kalkulację kosztów dzielimy na:
kalkulację podziałową; wykorzystuje się w przypadku produkcji jednego produktu lub wielu ale w tym samym procesie technologicznym i z wykorzystaniem tych samych maszyn. Kalkulację podziałową dzielimy na:
k. podziałową prostą,
k. podziałową współczynnikową,
k. podziałową fazową,
k. podziałową z produktem ubocznym
Z produktem ubocznym kalkulację doliczeniową; stosuje się gdy przeds.produkuje dwa lub więcej produktów gotowych, a ich produkcja odbywa się w ramach różnych procesów technologicznych. Dzielimy ją na:
k. doliczeniową asortymentową,
k. doliczeniową zleceniową
Zadanie
W okresie sprawozdawczym w przedsiębiorstwie produkującym kontenery wytworzono:
2.000 szt kontenerów wykonanych w 100 %
1.500 szt w 50 %
1.000 szt w 20 %
Koszty poniesione na wytworzenie gotowych produktów wyniosły 6.000 zł . Remanent produkcji w toku wynosi 2.850 zł. Dokonaj kalkulacji kosztu jednostkowego produktu gotowego i półfabrykatu.
2.000 x 100% = 2.000 jedn.przeliczeniowych
1.500 x 50% = 750 jp
1.000 x 20% = 200 jp
2.950 jp
K= 6.000+2.850=8.850→ koszty całkowity
Kj= 8.850 = 3 zł/ jp
2.950
Produkty gotowe; |
2.000jp x 3 zł = 6.000 zł |
|
Koszt jedn. |
Kjpg = |
6.000 zł |
= 3 zł/ szt |
|
|
|
|
|
2.000 szt |
|
Półprodukty w 50%; |
750jp x 3 zł = 2.250 zł |
|
Koszt jedn. |
Kjp50%= |
2.250 zł |
= 1,5 zł/szt |
|
|
|
|
|
1.500 szt |
|
Półprodukty w 20%; |
200jp x 3 zł = 600 zł |
|
Koszt jedn. |
Kjp20%= |
600 zł |
= 0,6 zł/szt |
|
|
|
|
|
1.000 szt |
|
Kalkulacja podziałowa fazowa;
Wykorz.się do rozl. Kosztu jedn.prod produktu gotowego wytwarzanego w oddzielnych fazach produkcyjnych najczęściej dotyczy to jednego produktu gotowego, który jest efektem kolejnego przerobu półproduktu w następujących po sobie fazach produkcji.
Zadanie
W fabryce produkcja odbywa się w 3 fazach produkcyjnych . Koszt wytworzenie półproduktu w I fazie wynosi 10.000 zł, techn. Koszt przetworzenia w II fazie wynosi 5.000 zł, w III fazie wynosi 3.000 zł. W toku produkcji w I fazie wytworzono 1.000 litrów preparatu, z których do przerobu w II fazie przekazano 700 litrów, 300 pozostawiono, w II fazie wytw. 600 kg półfabrykatu, z których 400 przekazano do III fazy, a 200 zmagazynowano. W III fazie z przekazanych półfabrykatów wytworzono 250 kg nawozu. Oblicz koszt wytworzenia 1 kg nawozu sztucznego.
I faza |
Kjlp= |
10.000 zł |
= 10 zł/ litr |
|
|
1.000 litr. |
|
II faza |
300 l x 10 zł/l = 3.000 zł |
||
700 litrów x 10 zł /litr = 7.000 zł |
|
||
|
Kjkg= |
5.000zł+7.000zł |
=20 zł/kg |
|
|
600 kg |
|
III faza |
|
|
|
400 kg x 20 zł = 8.000 zł |
200 kg x 20 zł = 4.000 magazyn |
||
|
Kjkg= |
3.000zł+8.000zł |
= 44 zł/kg |
|
|
250 kg |
|
Koszt wytworzenia 1 kg nawozu sztucznego wynosi 44 zł. Produkcja w toku to 7.000 zł ( I faza- 3.000, II-4.000)
Kalkulacja przy produkcji sprzężonej
Zadanie
W rafinerii wytwarzane są ropa oraz benzyna jako produkty główne oraz gaz jako produkt uboczny. Koszty poniesione w danym okresie wyniosły 273.000 zł. W tym czsie wytworzono 10 ton benzyny, 4 tony oleju i 1.000 m3gazu. Koszt 1 m3 gazu to 3 zł, koszty produkcji benzyny oraz oleju kształtują się w proporcji do siebie jak 1:2. Dokonaj kalkulacji produktów głównych.
Gaz G 1.000 m3 Benzyna B 10 ton Olej O 4 tony |
|
273.000 zł |
|
|
|
-Gaz .000 m3x 3 zł |
= |
3.000 zł |
|
|
|
|
|
270.000 zł |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
B 10 ton x 1 = 10 jp O 4 tony x 2 = 8 jp |
Kjp= |
270.000 zł |
= 15.000 zł/jp |
||
|
|
18 jp |
|
||
18 jp |
|
Kjb= |
150.000 zł |
= 15.000 zł/ t |
|
|
|
|
10 t |
|
|
|
|
|
Kjo= |
120.000 zł |
= 30.000 zł/t |
|
|
|
|
4 t |
|
|
|
|
|
|
|
Kalkulacja doliczeniowa
Zadanie Nr 4
Wyszczególnienie |
X |
Y |
∑ Kosztów wydziałowych |
Materiały bezpośrednie |
8.000 |
6.000 |
14.000 |
Płace bezpośrednie |
7.000 |
19.000 |
26.000 |
Suma kosztów bezpośr. |
15.000 |
25.000 |
40.000 |
WYDZIAŁ I |
3.000 |
7.000 |
10.000 |
WYDZIAŁ II |
4.000 |
3.000 |
7.000 |
∑ Kosztów pośrednich |
7.000 |
10.000 |
17.000 |
Techniczny koszt wytworzenia |
22.000 |
35.000 |
57.000 |
K.zarządu |
7.700 |
12.300 |
20.000 |
Koszty całkowite |
29.700 |
47.300 |
77.000 |
Roboczogodziny 5.000
K LI= |
10.000 |
= 2 zł |
KLI- klucz podziałowy wydziału I |
|
|
5.000 |
|
|
|
KLII= |
7.000 |
=0,5 zł |
|
|
|
14.000 |
|
|
|
KLz= |
20.000 |
=0,35 |
|
|
|
5.700 |
|
|
|
Kjo= |
29.700 |
= 27 |
|
|
|
1.100 |
|
|
|
Kjz= |
47300 |
= 31,53 |
|
|
|
1500 |
|
|
|
|
|
|
|
|
Procesowy rachunek kosztów
Etapy przebiegu procesowego rachunków kosztów:
I Określenie procesów
II Określenie charakterystyk procesów ( nośników kosztów)
III Kalkulacja procesów:
ustalamy ilość nośnika (miernika) przypadająca na dany proces
koszt ogólny danego procesu
K.jedn. danego miernika ( iloraz kosztów ogólnych procesu do ilości miernika przypadający na dany proces.
IV Kalkulacja kosztów produktów
Zadanie Nr 5
|
Dane |
A |
B |
C |
∑ |
|
Materiały bezpośrednie |
10.000 |
20.000 |
10.000 |
40.000 |
|
Płace bezpośrednie |
7.000 |
8.000 |
5.000 |
20.000 |
A |
∑ K.bezpośrednich |
17.000 |
28.000 |
15.000 |
60.000 |
ZM |
Zaopatrzenie materiałowe |
4.000 |
4.000 |
2.000 |
10.000 |
TPP |
Techn..przygot.prod |
5.625 |
5.625 |
3.750 |
15.000 |
O |
Obsługa |
3.000 |
3.000 |
4.000 |
10.000 |
K |
Kontrola |
2.000 |
1.000 |
2.000 |
5.000 |
B |
∑ k.pośrednich |
14.625 |
13.625 |
11.750 |
40.000 |
C |
Koszt wytworzenia (a+b) |
31.625 |
41.625 |
26.750 |
100.000 |
D |
Koszty zarządu |
6.325 |
8.325 |
5.350 |
20.000 |
E |
Koszty całkowite (c+d) |
37.950 |
49.950 |
32.100 |
120.000 |
KJa= 37.950 / 2.000 szt = 18,98 zł/szt
KjB= 49.950 / 3.500 szt = 14,27 zł/szt Koszt jednostkowy produktów gotowych
KjC= 32.100 / 2.500 szt = 12,84 zł/szt
Kalkulacja procesów
KjZM= 10.000 / 25 = 400 zł/zm
KjTPP= 15.000 / 40 = 375 zł/ tpp
KjO= 10.000 / 50 = 200 zł/Obsł
KjK= 5.000 / 50 = 100 zł/ K
III c)
ZM; 10x400 = 4.000
TPP; 15x 375 = 5.625
K; 20 x 100 = 2.000
KLkZ= 20.000/ 100.000 = 0,2 Dotyczy kosztów zarządu(klucz podział.K.zarządu)
A; 0,2 x 31.625 = 6.325
B; 0,2 x 41.625 = 8.325
C: 0,2 x 26.750 = 5.350
RACHUNEK kosztów zmiennych
Podstawą wyjścia w rachunku kosztów zmiennych jest podział na koszty:
Stałe ; obciąża w całości koszt sprzedaży danego okresu
zmienne ; reagujące na zmianę wlk produkcji ( ujmowane one są wg. Produktów i miejsc powstawania)
W rachunku kosztów zmiennych szczególną uwagę zwraca się na przychody ze sprzedaży ponieważ od nich odejmujemy koszty zmienne sprzed.wyrobów. otrzymujemy w ten sposób tzw. Marże brutto, po odjęciu od marży kosztów stałych otrzymujemy wynik z danego okresu .
UKŁAD RACHUNKU KOSZTÓW ZMIENNYCH
PRZYCHODY
KOSZTY ZMIENNE
---------------------------------
=MARŻA BRUTTO
KOSZTY STAŁE
----------------------------------------
W Y N I K
Zadanie Nr 7
Rachunek kosztów pełnych
|
A |
B |
C |
|
Przychody Ilość sprzed.x cena |
200.000 |
480.000 |
288.000 |
|
Koszty pełne Koszty stałe + zmienne |
160.000 |
352.000 |
312.000 |
|
WYNIK |
40.000 |
128.000 |
-24.000 |
|
Po analizie dokonanej rachunkiem kosztów pełnych wynik całkowity wynosi 144.000, jednakże produkt C przynosi stratę.
Analiza progu rentowności
Próg rentowności umożliwia przedsiębiorstwu określenie wzajemnych relacji pomiędzy produkcją, kosztami oraz zyskiem. P R może być podany ilościowo lub wartościowo.
W wyrażeniu ilościowym określa rozmiary sprzed. Produktu, które należy zrealizować, by wynik wynosił 0 ( czyli, by pokryć koszty zarówno zmienne i stałe)
Rx= Koszty stałe / marże brutto jedn.
Rx= Koszty stałe / ( jedn.cena sprzed. - jedn.koszt zmienny)
Zadanie Nr 2
Cj; 135 zł
Kzm; 75 zł
Rx= 19.500 / (135 - 75) = 19.500 / 60 = 325 szt.
P.R. wynosi 325 szt. Ozn. To, że jeżeli przeds. Sprzeda 325 szt. To pokryje całe koszty i osiągnie jednocześnie wynik równy 0.
W wyrażeniu wartościowym określa poziom przychodów ze sprzedaży, które zapewniają pokrycie całych kosztów, a wynik wówczas osiągnie 0.
Rw= Rx x cJ
rX; Próg rentowności
Cj; cena jednostkowa lub
Rw= |
Koszty stałe |
|
|
1- |
Kzj |
|
|
cj |
Kjz; koszt jedn.zmienny
Rw = 325 szt x 135 zł/szt = 43.875 zł
Aby pokryć całe koszty należy osiągnąć przychód ze sprzedaży w wysokości 43.875 zł.
STREFA BEZPIECZEŃSTWA;
W wyrażeniu ilościowym jest to różnica między planowaną sprzedażą produktów , produktów ilościowym P R
SBi= Q x Rx
SB w wyrażeniu wartościowym to różnica między planowanym przychodem ze sprzedaży, a wartościowym progiem rentowności
SBw== ( Q x CJ) - ( RX - CJ)
S B informuje o ile może się zmniejszyć ilość sprzedanych prod., lub wartość przychodu , aby przeds. Nie poniosło strat.
SBi= 1700 szt - 325 zł = 1.375 szt
SBw= (1.700 x 135) - 43.875 = 185.625
Strefa wartościowa bezwzględna
SBw= SBw/ (Q x C1) x 100 %
SBI= SBI / Q x 100 %
SBW= 185.625 / 229.500 x 100 % = 80,88 %
SBi= 1.375 / 1.700 x 100 % = 80,88 %
Produkcja w danym przedsiębiorstwie może obniżyć się o 1.375 szt, a przychód ze sprzedaży o 185.625 zł co stanowi obniżenie 80,88 %, w tych przypadkach przedsięb. Nie poniesie straty.
Zadanie 2c
Rx = (Ks + Z) / M.b = (19.500 + 2.580) / (135-75) = 368 szt
P R przy produkcji wieloasortymentowej (złożonej)
Obliczamy, gdy przedsięb. Produkuje więcej niż jeden produkt oraz ponosi koszty stałe, których nie można przyporządkować poszczególnym produktom, a jedynie całemu przedsiębiorstwu oraz koszty stałe przyporządkowane poszczególnym produktom. Ustala się je wg wzoru:
|
Rxi= Ks + |
∑ Mb |
Ks; koszty stałe MB; marża brutto |
|
|
MBi |
∑ Mb; suma marż brutto Ksq; koszty stałe całego przedsiębiorstwa |
Zadanie 12
Mbr = 16 zł/ szt Ksr = 2.900 zł
Mbs = 23 zł/ szt Kss = 3.800 zł
Mb = 22 zł/ szt Kst = 3.700 zł
--------------------- --------------------
∑ MB = 61 zł Ks. = 19.000 zł
W przypadku wielostopniowego rachunku kosztów zmiennych mamy do czynienia z podziałem kosztów stałych.
Schemat II stopniowego rachunku kosztów zmiennych
PRZYCHODY
KOSZTY ZMIENNE
-----------------------------------
MARŻA BRUTTO IO
KOSZTY STAŁE PRODUKTU
--------------------------------------------------
MARŻA BRUTTO IIO
KOSZTY STAŁE PRZEDSIĘBIORSTWA
----------------------------------------------------------------
WYNIK
Koszty stałe produktów odejmuje się od każdej marży I ST. Oddzielnie i otrzymuje się marże II ST.Koszty stałe przeds. Odejmowane są od ∑ marż brutto II ST.
Rxr= |
2.900 +(16/61) x 19.000 |
= 493 |
Jeżeli nie obniży się poniżej tych ilości to nie będzie straty. |
|
16 |
|
|
Rxs= |
3.800 +(23/61)x 19.000 |
= 477 |
|
|
23 |
|
|
Rxs= |
3.700+(22/61) x19.000 |
= 480 |
|
|
22 |
|
|
Kalkulacje cenowe
I METODA USTALANIA CENY
Koszt plus - polega na dodaniu do kosztów określonej stopy zysku liczonej jako % w stosunku do poziomu kosztów tzw. Narzutu zysku.
Cj= |
Kws |
+Z |
Kws |
Kws; koszt własny sprzedaży |
|
Q |
|
Q |
Z; zysk |
Zadanie
Pewne przeds. Ustaliło Kj wytworzenia wyrobów . Wynoszą one odpowiednio:
A=30 zł
B = 50 zł
C = 100 zł
Narzut kosztów zarządu to 20 % od kosztu wytworzenia co daje tzw. Zakładowy koszt własny. Narzut kosztów sprzedaży to 5 % zakładowego kosztu własnego. Zakładowy koszt własny oraz koszty sprzedaży dają koszt własny sprzedaży. Cena ustalona jest metodą kosztu plusdoliczając do Kws 30 % narzutu zysku i zaokrąglając cenę do pełnych zł w górę.
|
A |
B |
C |
Koszt wytworzenia 1 |
30 zł |
50 |
100 |
Koszt zarządu o 20% 2 |
6 zł |
10 |
20 |
Zakładowy koszt własny 1+2 |
36 |
60 |
120 |
Koszty sprzedaży 5% 3 |
1,8 |
3 |
6 |
Kws 3+4 |
37,8 |
63 |
126 |
Cja= 37,80+30% x 37,80 = 49,14
Cjb= 63+ 30%x 63 = 81,90
Cjc= 126 + 30% x 126 = 163,80
Cena a = 50 zł
Cena b = 82 zł
Cena c = 164 zł
Ustalenie ceny na poziomie 50, 82, 164 zapewni przedsięb. Uzyskanie marży zysku w wysokości 30 %.
II METODA
KOSZT PLUS ZYSK OD KAPITAŁU
Cj= |
Kws |
+ R |
M |
R; oczekiwana stopa zwrotu z kapitału |
|
Q |
|
Q |
M; zainwestowany kapitał |
Kalkulacja ta informuje jaka powinna być cena aby uzyskać określoną stopę zwrotu z kapitału (R) z kapitału (M)
Zadanie
Koszt własny = 500.000 liczba sprzedanych prod. Q = 20.000 zainwestowany kapitał M = 400.000 oczekiwana stopa zwrotu R = 15%
Cj= |
500.000 |
+ 15% |
400.000 |
=25+15%x20 = 28 zł/szt |
|
|
20.000 |
|
20.000 |
|
|
Cena 28 zł za szt. Przy założeniu że przeds. Zdoła sprzedać 20.000 szt prod. Po tej cenie przy założonym poziomie kosztów własnych 500.000 zapewni przeds.uzyskanie 15 % zwrotu z kapitału
III METODA
METODA POPYTU LUB TZW MARŻY BRUTTO
Odpowiada na pytanie jaka winna być cena produktu, by uzyskać oczekiwany zysk .
Cj= |
Mb + Kz |
Kz; koszty zmienne |
|
|
|
Q |
|
|
|
Zadanie
Przeds.dąży do osiągnięcia zysku w wysokości 20.000 zł. Koszty stałe planowane są na poziomie 35.000 zł Planowane rozmiary produkcji 1.000 szt., a jednostk.koszt zmienny 5 zł / szt. Ustal cenę metodą popytową
KOSZTY STAŁE + ZYSK = MARŻA BRUTTO
MB = 20.000+35.000=55.000
Cj= |
Ks+Kz+Z |
|||||
|
Q |
|||||
Cj= |
35000+5000+20000 |
= 60 zł/szt |
Odp. Przy cenie 60 zł za szt i założeniem sprzedaży 1000 szt przedsiębiorstwo osiągnie zysk 20000 zł. |
|||
|
1000 |
|
|
|||
Krótkookresowe rachunki decyzyjne
Obejmują następujące problemy decyzyjne:
wybór asortymentu
wybór technologii wytwarzania
optymalizacja rozmiarów produkcji
przyjęcie, bądź odrzucenie zamówienia dodatkowego
kupić czy wytworzyć
optymalizacja zapasów
ceny transferowe
Zadanie 13.2
Wybór grupy asort. Wraz z odrzuceniem asort. Nierentownego
|
A |
B |
C |
a) sprzedaż |
500 |
800 |
600 |
b) cena j. Sprzedaży |
100 |
150 |
120 |
c) k.pełny jednostki |
80 |
110 |
130 |
Rachunek kosztów pełnych
|
A |
B |
C |
P) Przychody (a * b) |
50.000 |
120.000 |
72.000 |
K) Koszty (a * c) |
40.000 |
88.000 |
78.000 |
Dochód (P-K) |
10.000 |
32.000 |
-6.000 |
Rachunek kosztów zmiennych
|
A |
B |
C |
P) Przychody |
50.000 |
120.000 |
72.000 |
Kz) Koszty zmienne |
35.000 |
84.000 |
48.000 |
Marża Brutto (P-Kz) |
15.000 |
36.000 |
24.000 |
A+B+C |
75.000 |
||
Koszty stałe |
- 39.000 |
||
WYNIK |
36.000 |
||
Postanowiono odrzucić produkt C i zwiększyć produkcję produktu A o 600 czyli do 1.000
|
A |
B |
Przychody |
110.000 |
120.000 |
K zmienne |
77.000 |
84.000 |
Marża brutto |
33.000 |
36.000 |
A+B |
69.000 |
|
Koszty stałe |
39.000 |
|
WYNIK |
30.000 |
|
Zadanie 13.3
Wybór jednego z asortymentów do produkcji
|
A |
B |
C |
a) popyt |
2.500 |
3.000 |
4.500 |
b) zdolność prod. |
2.000 |
2.500 |
5.000 |
c) prod.możliwe do sprzedaży |
2.000 |
2.500 |
4.500 |
Przychód(c.jedn.*szt) |
164.000 |
135.000 |
238.500 |
K.zmienne (K* cena) |
86.000 |
152.500 |
148.500 |
Marża BRUTTO |
78.000 |
82.500 |
90.000 |
K.Stałe |
-80.000 |
-80.000 |
-80.000 |
WYNIK |
-2.000 |
2.500 |
10.000 |
Z uwagi na zysk max wybieramy produkt C
Zadanie 13.5
Optymalizacja rozmiarów produkcji
2A+4B=10.000
2A+ B= 6.000
B= 6.000 - 2A
2A + 4 (6000-2A) = 10.000
2A - 8A = 10.000 - 24.000
6 A = 14.000
A = 2.333
B= 6.000 - 2* 2.333 = 1.334
6