Woliński Park Narodowy

Utworzony na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 marca 1960r. (Dziennik Ustaw Nr 14, poz. 79 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999r. w województwie szczecińskim - obecnie w województwie zachodnio-pomorskim. Powierzchnia 11018,82 ha, z czego 165 ha objęto ochroną ścisłą. Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 3368,64 ha. W godle Parku znajduje się orzeł bielik. Reprezentuje przyrodę zachodniej części strefy nadmorskiej.
Obejmuje obszar falistej i pagórkowatej wysoczyzny morenowej w środkowej części wyspy Wolin. Najwyższe wzniesienie Grzywacz (125 m n.p.m.) opadające stromym, wysokim klifem (do 95 m n.p.m. wysokości - Gosań) ku Zatoce Pomorskiej (na północ) i klifem ze skałkami wapiennymi ku Zalewowi Szczecińskiemu (na południe).

Klif - przylegająca do morza wzniesiona część wyspy, która jest bezustannie atakowana przez wodę i wiatry morskie. W wyniku tego procesu obsuwa się brzeg. Zjawisko to przebiega dość intensywnie - przeciętnie 0,8 m rocznie.

Wolin charakteryzuje się typowym krajobrazem polodowcowym, z kilkoma płytkimi jeziorami morenowymi, m.in.: Gardno, Domysławskie, Czajcze, Warnowo, Turkusowe. Cofający się lodowiec przestawił wały silnie wzniesionej moreny czołowej (część dyluwialna), przy której od wschodu i zachodu woda i wiatry usypały nizinną część wyspy (aluwialną). Osobliwość geologiczną stanowią również glacjalne porwaki skał kredowych, z wcześniejszych formacji geologicznych. Na uwagę zasługują także liczne głazy narzutowe, charakterystyczne dla krajobrazu polodowcowego. Najciekawszym z nich nadano nazwy: "Mieszko I", "Lech, Czech i Rus", "Wydrzy Głaz".

Do cennych obiektów przyrodniczych Wolińskiego Parku Narodowego i jego najbliższego otoczenia zaliczonych jest szereg pomników przyrody, głównie starych drzew, m.in. dąb "Prastary" we wsi Wapnica oraz rosnące w Międzyzdrojach dęby "Regalindy", Storrady", "Bolko", "Telesfor", "Wolinianin" i "Szwedzki", jesion "Olbrzym", buk "Władysław" oraz kilkusetletnie cisy pospolite. Do ciekawostek przyrodniczych należą drzewiaste formy jałowca, brzoza brodawkowata (forma płomienna) lub też ukształtowana na dębie głowa żubra.
Bazę turystyczną Parku stanowią Międzyzdroje (hotele, ośrodki wczasowe, domy noclegowe, uzdrowiska). W Parku wyznaczono 3 szlaki turystyczne o łącznej długości 43,5 km.

Wyspa Wolin - dawna nazwa Wineta. Jest największą wyspą znajdującą się w całości w Polsce. Od południowego wschodu zamyka Zalew Szczeciński. Od stałego lądu (na wschodzie) oddzielona jest wąską cieśniną Dziwna, a od wyspy Uznam cieśniną Świna.
Powierzchnia wyspy wynosi 265 km kw. Linia brzegowa od strony morza wyrównana, z pozostałych stron z półwyspami i licznymi mniejszymi wysepkami przybrzeżnymi.
Obszar wyspy zbudowany jest głównie z utworów morenowych, aluwiów i piasków morskich. Ważniejsze miejscowości: Międzyzdroje, Wolin, część Świnoujścia.


Fauna:
- bezkręgowce - owady: jelonek rogacz, paź królowej, ciołek, kozioróg dębosz, dyląż garbarz, liczne biegacze;

- kręgowce - płazy: ropucha paskówka; gady: żmija zygzakowata, gniewosz plamisty, zaskroniec; 200 gatunków ptaków, m.in.: orzeł bielik, orlik krzykliwy, kania rdzawa, pszczołojad, kobuz, krogulec, jastrząb, sowy, łabędź niemy, mewy; ssaki: jeleń, sarna, dzik, borsuk, lis, kuna, wiewiórka, wydra, gronostaj, 1,5 km od Międzyzdrojów znajduje się Rezerwat Pokazowy Żubrów.

Flora:
Na obszarze Parku występują lasy bukowe (buczyna pomorska, kwaśna buczyna, buczyna storczykowa, żyzna buczyna), sosnowo-dębowe, nadmorskie bory bażynowe, sosnowo-dębowe bory mieszane z domieszką brzozy i osiki. Głównymi gatunkami lasotwórczymi w Parku są: sosna (74%), buk (18%), dąb (6%) oraz olsza, brzoza, osika, grab i jawor.
Flora naczyniowa Parku liczy 1300 gatunków, z czego 46 gatunków objętych jest ochroną prawną, m.in.: wiciokrzew pomorski, mikołajek nadmorski, długosz królewski, zimoziół północny, 8 gat. storczyków, sasanki, pajęcznica liliowata, grzybienie, bluszcz pospolity, honkenia piaskowa, rukwiel nadmorska, widłak spłaszczony, woskownica europejska.

Drawieński Park Narodowy

Utworzony 1 maja 1990r. na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 1990r. (Dz. U. Nr 26, poz. 151 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwach gorzowskim i pilskim, obecnie na granicy województw zachodnio-pomorskiego i lubuskiego. Powierzchnia 11018,52 ha, z czego 368 ha objęto ochroną ścisłą. Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 35590,00 ha. Park reprezentuje przyrodę północno-zachodniej Polski i obejmuje fragment Puszczy Drawskiej w widłach rzek Drawy i Płocicznej oraz centralną część Równiny Drawskiej. Ochroną objęto zachowane w stanie naturalnym fragmenty borów sosnowych Puszczy Drawskiej oraz głównie na zachodzie lasy bukowe i grabowe z domieszką dębu. Średni wiek lasów 120 lat, z licznymi okazami pomnikowych (450 letnich dębów) i (330 letnich) buków. Lasy zajmują 78% powierzchni Parku.

Ukształtowanie terenu równinne lub lekko pagórkowate. Podłoże przeważnie piaszczyste, tworzące sandrową Równinę Drawską, usypaną podczas ostatniego zlodowacenia przez wody, wypływające spod czoła lądolodu. Dużą wartością przyrodniczą i krajobrazową cechuje się Dolina Drawy z jej dopływami, m.in. Płociczną, a także liczne śródleśne jeziora, mszary i torfowiska. Drawa ze względu na bystrość nurtu zaliczana jest do rzek górskich.

Na obszarze Parku wyznaczono 60 km szlaków turystycznych. 40 kilometrowy spływ kajakowy rzeką Drawą jest jedną z największych atrakcji Parku. Szlak ten czynny jest od 1 lipca do końca lutego ze względu na ochronę ptasich lęgów. Dla potrzeb turystów urządzono 5 pól biwakowych (Barnimie, Bogdanka, Sitnica, Pstrąg, Kamienna). Drawa i zachodnie brzegi jezior Sitno i Ostrowiec udostępnione są do wędkowania.

Ciekawsze zabytki, jakie można spotkać na trasach turystycznych to:
· ruiny XIV - wiecznego zamku w Drawie,
· "most Czarnieckiego" w Barnimiu,
· chałupy typu ryglowego (tzw. murem pruskim) w Ostrowcu.

Na terenie Parku, choć wyłączona spod jego zarządu, znajduje się czynna od prawie 100 lat elektrownia wodna "Kamienna". Zachowały się oryginalne turbiny Francisa - jedna z 1893r., druga z 1898r., a także suwnica pochodząca z początków naszego wieku.

Puszcza Drawska - zwarty obszar leśny w środkowym i dolnym biegu Drawy, na pograniczu województw zachodnio pomorskiego i lubuskiego. Urozmaicona szata roślinna. Przeważają bory sosnowe z domieszką brzozy, dębu i topoli osiki. Ukształtowanie równinne i pagórkowate z wzniesieniami dochodzącymi do
220 m n.p.m.

Drawa - rzeka w północno-zachodniej Polsce, o długości 186 km i powierzchni dorzecza 3296 km kw. Źródłowy obszar chroniony jest w Drawskim Parku Krajobrazowym, a w środkowym biegu w obrębie Puszczy Drawskiej utworzono Drawieński Park Narodowy. Drawa wypływa z jeziora Krzywego i płynie ku południowi, gdzie uchodzi do Noteci. Główne dopływy to: Korytnica, Płociczna, (lewe), Mierzęcka Struga (prawy dopływ).

Fauna:
· ryby: w wodach Drawy i Płocicznej utrzymujących I klasę czystości występują: łosoś drawski, troć jeziorowa, pstrąg, lipień, sieja, sielawa, brzana, węgorz, świnka, certa, szczupak, szczebla potokowa, leszcz, głowacz białopłetwy oraz okoń,
· 6 gatunków gadów, w tym: żółw błotny
· 150 gatunków ptaków m.in.: bocian czarny, gągoł, trzmielojad, kania rdzawa i czarna, orzeł bielik, rybołów, orlik krzykliwy, cyraneczka, nurogęś, puchacz, włochatka, pluszcz
· 33 gatunki ssaków, m.in.: bobry, wydry, kuna domowa, jeleń, sarna, dzik, łoś, wilk, borsuk, piżmak, jenot.

Flora:
Florę Parku reprezentuje ok. 800 gatunków roślin naczyniowych. 50 gatunków objętych jest ochroną prawną, m.in.: wawrzynek wilczełyko, storczyki, pajęcznica liliowata, chamedafne północna, lilia złotogłów, bluszcz pospolity, widłaki.

Słowiński Park Narodowy

Utworzony 1 stycznia 1967r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 23 września 1966r. (Dz. U Nr 42, poz. 254 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999r. w województwie słupskim - obecnie województwie pomorskim. Starania o utworzenie nadmorskiego parku narodowego podjęto już w 1945r. z inicjatywy prof. Władysława Szafera.
Powierzchnia Parku wynosi 18797 ha, z czego 6355 ha objęto ochroną ścisłą.
Największą powierzchnię Parku objętą ochroną ścisłą, stanowi tzw. "Mierzeja" (3531 ha) z najbardziej rozległymi w Europie polami ruchomych wydm. Ochroną ścisłą objęto też obszary lęgowe ptaków: "Gackie Lęgi", "Żurnowskie Lęgi", "Gardneńskie Lęgi", "Klukowe Lęgi" oraz Wyspę Kamienną na jeziorze Gardno o powierzchni 0,6 ha,a także rozległe obszary borów bagiennych i brzeziny bagiennej ("Kluki" i "Bory Torfowe"), największe w Polsce stanowisko maliny moroszki - reliktu polodowcowego ("Moroszka"), fragment starego lasu olsowego "Olszyna", reliktowy las bukowo-dębowy "Klukowe Buki" oraz jezioro Dołgie Małe.

Park położony jest nad Morzem Bałtyckim na środkowym wybrzeżu (Wybrzeżu Słowińskim), między Łebą a Rowami. Obejmuje przybrzeżne jeziora Łebsko - 7140 ha (trzecie, co do wielkości jezioro w Polsce) i Gardno - 2468 ha oraz dwa mniejsze (Dołgie Wielkie - 156 ha i Dołgie Małe - 6,3 ha), silnie zawydmioną Mierzeję Łebską oraz pas wybrzeża morskiego po ujście Łupawy. Nad jeziorem Gardno znajduje się wysoko wzniesiony wał morenowy.
(Rowokół - 115 m n.p.m.), opadający ku wschodowi stromymi zboczami do rzeki Łupawy..

Obecny obszar Parku stanowił dawniej zatokę morską. W wyniku działania fal morskich i wiatru oraz naniesionego piasku, zatoka została oddzielona od morza Mierzeją Gardeńsko-Łebską. W ten sposób powstały bardzo płytkie, muliste, otoczone wysokim szuwarem, budowanym głównie przez trzcinę, oczeret, pałkę wodną i inną roślinność przymorskie jeziora Łebsko i Gardno. Do Łebska uchodzi rzeka Łeba, a do Gardna - Łupawa. Obie wnoszą do jezior znaczne ilości zanieczyszczeń. Jeziora są płytkie (Łebsko max. 6,3 m i średnio 2,6 m oraz Gardno max. 2,6 m, średnio 1,6 m głębokości). Zamulone w szybkim tempie ulegają dalszemu wypłyceniu i zarastaniu.
W ciągu ostatnich 60 lat powierzchnia jeziora Łebsko zmniejszyła się o ok. 400 ha. W wodach jezior często występują masowo pojawy (zakwity) glonów, zwłaszcza sinic i zielenic, co jest przejawem nadmiernej żyzności i złego stanu sanitarnego wód. Charakterystyczne dla obu jezior są okresowe wlewy wód morskich. Dostarczana w ten sposób sól umożliwia życie licznym gatunkom słonolubnych roślin i zwierząt.
W środkowej części Mierzei znajduje się największa atrakcja parku - największe w Europie, wędrujące z prędkością 5 do 30 m rocznie - wydmy, dochodzące do 35m wysokości, z największym polem wydmowym o powierzchni 500 ha.

Miejscami ustępujące od zachodu wydmy odsłaniają cmentarzyska drzew, będące pozostałością po zasypanych piaskiem lasach oraz zarysy dawnych wydm pokrytych glebami kopalnymi. Kształty wydm są nieustabilizowane, ich formy ciągle się zmieniają. Siła wędrujących piasków jest tak wielka, że w zasadzie nie ma dla nich przeszkody, która oparłaby się ich działaniu. Padają, więc lasy i bagna, a historia zna również fakt zasypania w XVIII w. całej osady Łączki w okolicach Łeby, której domostwa do dzisiaj nie zostały odwiane. Wysokość Mierzei Łebskiej waha się od 0 do 56 m n.p.m. Najwyższym wzniesieniem jest zalesiona Wydma Czołpińska, na której szczycie znajduje się latarnia morska.

W Parku oznakowano 140 km szlaków turystycznych, poprowadzonych przez najbardziej atrakcyjne tereny. W Łebie, Czołpinie i Rowach są miejsca noclegowe w schroniskach, hotelach, pensjonatach lub w kwaterach prywatnych.

Park reprezentuje duże wartości etnograficzne. Znajdują się tu zabytki kultury materialnej grup etnicznych: Kaszubów i Słowińców, m.in. zabudowania we wsi Kluki, gdzie jeszcze po 1945r. żyło kilka słowińskich rodzin.

Do ważniejszych zabytków zaliczają się także:
· kościół w Gardnej Wielkiej z 1282r. (prawdopodobnie w stylu romańskim) przebudowany w XIXw.,
· kościół z 1632r. w Smołdzinie.

Do innych osobliwości okolic parkowych zaliczyć należy górę Rowokół o wysokości 117 m n.p.m. leżącą k. wsi Smołdzino, gdzie mieści się siedziba Parku oraz muzeum przyrodnicze eksponujące florę i faunę Parku. Filie muzeum znajdują się w Rowach i wRąbce.
Dla upamiętnienia wielowiekowych oporów Słowińców przed germanizacją, nadano Parkowi nazwę Słowiński.

W 1977r. uznany przez UNESCO za rezerwat biosfery, z uwagi na wyjątkowe walory przyrodnicze, w tym obecność unikatowych w skali Europy ruchomych wydm i zachodzące tu procesy eoliczne. Ponadto Słowiński Park Narodowy objęty jest Międzynarodową Konwencją RAMSAR, dotyczącą ochrony siedlisk ptaków wodnych i błotnych.

Wybrzeże Słowińskie - region naturalny w północnej Polsce, stanowiący najniższą, położoną najbliżej brzegu morza część Pobrzeża Koszalińskiego. Ciągnie się wąskim pasem od Sarbinowa na zachodzie po Karwię na wschodzie. Powierzchnia 1123 km kw. Wybrzeże ma charakter wyrównany dzięki działalności fal i przybrzeżnego prądu morskiego. W krajobrazie dominują nadmorskie wydmy oraz bagna i przybrzeżne jeziora, oddalone od morza wałami mierzejowymi. Należą do nich: Łebsko, Gardno, Jamno (22,4 km kw.), Bukowo (17,5 km kw.) i Wiecko (10,59 km kw.). Największe obszary bagienne otaczają jeziora Łebsko i Jamno oraz występują w dolinach rzek: Grabowej, Łeby i Piaśnicy (Bielawskie Błota). Region raczej słabo zaludniony, z kilkoma portami rybackimi zlokalizowanymi w ujściach rzek: Łeba nad Łebą, Ustka nad Słupią, Darłowo nad Wieprzą. Liczne kąpieliska i ośrodki wypoczynkowe.
W środkowej części regionu utworzono Słowiński Park Narodowy.

Fauna:
· owady - wiele rzadkich motyli, chrząszczy, skoczogonków, ważek i roztoczy,
· w jeziorze Łebsko żyje minóg morski. W wodach jezior z uwagi na okresowe wlewy słonych wód morskich, spotkać można: flądry, dorsze, certy, śledzie,
· płazy - padalec inne jaszczurki, ropuchy, żaby,
· gady - żmija zygzakowata,
· 260 gatunków ptaków, w tym 140 gatunków wodnych i błotnych. 2/3 z nich ma tu swe miejsca lęgowe. Ważniejsze ptaki to: orzeł bielik, orlik krzykliwy, orzeł przedni (jedno z kilku stanowisk w Polsce), rybołów, puchacz, ohar, włochatka, bocian czarny, bojownik batalion, kormoran, bernikla białolica, gęś białoczelna, zimorodek, kruk, jastrząb, myszołów, kania, dzięcioł, sikory,
· ssaki: jeleń, sarna, dzik, gronostaj, lis, jenot, borsuk, rzęsorek mniejszy, wydra, bobry. Zdarza się, że z północnych rejonów Morza Bałtyckiego do brzegów dopływają foki i morświny.

Flora:
Szatę roślinną tworzą silnie zróżnicowane zbiorowiska: wydmowe, wodne, torfowiskowe, łąkowe i leśne. Spotkać tu można naturalne ciągi sukcesyjne: od pionierskich roślin pojawiających się na plaży do typowo

nadmorskich borów bażynowych. W drzewostanach dominuje sosna z domieszką brzozy, tworząca charakterystyczne zbiorowiska boru nadmorskiego i boru bagiennego.

Florę Parku tworzy ok. 850 gatunków roślin naczyniowych, 160 gatunków mszaków. Na obszarze Parku oznaczono 250 gatunków porostów, w tym brodaczki i włostki, świadczące o dużej czystości powietrza. 500 gatunków glonów, z których kilkadziesiąt ma tu swoje jedyne stanowisko w Polsce. Na terenie Parku występuje wiele grzybów, w tym chronione: smardz, purchawica olbrzymia, szmaciak gałęzisty, sromotniki.

Rośliny chronione (49 gatunków) to m.in.: widłak torfowy, mikołajek nadmorski, zimoziół północny (relikt borealny), goździk piaskowy, malina moroszka, wrzosiec bagienny, rosiczka okrągłolistna i pośrednia, woskownica europejska, storczyki, widłaki, turzyca piaskowa, kocanka piaskowa, bażyna czarna, poryblin jeziorny, długosz królewski.

Z innych gatunków najbardziej charakterystyczne, to: wrzosy, borówka brusznica, kilka gatunków gruszyczek, trawy (wydmuchrzyca piaskowa, piaskownica nadmorska, piaskownica bałtycka, szczotlicha siwa, kostrzewa czerwona). W niektórych miejscach, np. na wydmie Czołpińskiej, spotyka się rozległe zarośla kosodrzewiny, gatunku tu obcego, wprowadzonego w celu utrwalenia wydmy.

Wigierski Park Narodowy

Utworzony 1 stycznia 1989r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27.06.1988r. (Dz. U. Nr 25, poz. 173 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie suwalskim - obecnie województwie podlaskim. Starania objęcia ochroną zespołu jezior Wigierskich sięgają lat 20-tych naszego stulecia. Powierzchnia 15.113,49 ha, z czego ochroną ścisłą objęto 1343 ha. Wokół Parku wyznaczono strefę ochronną o powierzchni - 11283,81 ha Obejmuje faliste i pagórkowate tereny w środkowej części Pojezierza Wschodniosuwalskiego, przechodzące na południu w obszary Równiny Augustowskiej.
Charakteryzuje się typowym krajobrazem polodowcowym, ukształtowanym przez lodowiec w czasie ostatniego zlodowacenia. Na północy z licznymi wzgórzami moreny czołowej, ozami i kemami na południu z fragmentem przyległego sandru (naniesionego przez wody wypływające spod czoła topniejącego lodowca). W jego granicach znalazły się 42 jeziora (Wigry, Pienty, Mulaczysko, Krusznik, tworzące tzw. "Zespół Jezior Wigierskich") i 6 rzek, stanowiące najcenniejsze elementy przyrody Parku. Jeziora i rzeki zajmują łącznie 2932 ha powierzchni Parku.

Przez środek Parku przepływa rzeka Czarna Hańcza, płynąca szeroką zatorfioną doliną, tworzącą liczne zakola. Rzeka przecina jezioro Wigry i łączy się z Kanałem Augustowskim. Roślinność Parku reprezentuje strefę północno-wschodniej Europy.
Większa część Parku jest zalesiona. Dominują tu bory sosnowe oraz sosnowo - świerkowe. Ponadto występują tu: bory i lasy mieszane leszczynowo - świerkowe, grądy, podmokłe olsy i liczne torfowiska.

Jezioro Wigry - powierzchnia 2186,7 ha, długość 17,5 km, szerokość 3,4 km, maksymalna głębokość 73 m - średnia 15,8 m, długość linii brzegowej 72,2 km. Przepływa przez nie rzeka Czarna Hańcza, wpada doń Struga Kamionka. Ma 18 wysp o łącznej powierzchni 70 ha, w tym: Ostrów, Ordów, Kamień, Mysia, Krowa. Liczne półwyspy: (Wysoki Wągiel, Rosochaty Róg, Klasztorny) i zatoki.

W 1979r. jezioro Wigry zostało wpisane do międzynarodowego projektu "Aqua", mającego na celu chronić najcenniejsze pod względem przyrodniczym i naukowym akweny świata. Wigry wyróżniają się wyjątkowo skomplikowanym kształtem misy jeziornej i niezwykłym bogactwem rzeźby dna. Większe pobliskie miejscowość: Stary Folwark, Magdalenowo, Rosochaty Róg, Czerwony Krzyż.

Ważniejsze zabytki:
· pokamedulski zespół klasztorny na Półwyspie Klasztornym nad Wigrami
· liczne kwatery prywatne, m.in.: Stary Folwark, Gawrych Ruda, Bryzgiel, Rosochaty Róg.

W starym Folwarku znajduje się ośrodek PTTK, który m.in. organizuje spływy kajakowe Czarną Hańczą, regaty żeglarskie na jeziorze Wigry, prowadzi pola namiotowe oraz wypożyczalnię kajaków, rowerów wodnych i żaglówek. Ośrodek Edukacji Środowiskowej nad Wigrami umożliwia grupom do 50 osób wycieczki po parku z przewodnikiem, przejażdżki bryczką oraz naukę jazdy konnej.

Fauna:
Bezkręgowce:
· 1000 gatunków owadów, m.in.: dzikie pszczoły, biegacze, muchówki
· 46 gatunków mięczaków
· 50 gatunków skorupiaków

Kręgowce:
· 25 gatunków ryb, w tym: sieja, sielawa, troć jeziorowa
· 17 gatunków płazów i gadów
· 190 gatunków ptaków, w tym: orzeł bielik, orlik krzykliwy, myszołów, rybołów, bocian czarny, perkoz dwuczuby, łyska, kania ruda i czarna, błotniak stawowy, jastrząb, puchacz, sowa uszata

· 40 gatunków ssaków: jeleń, sarna, łoś, dzik, kuna, wilk, jenot, wydra, bóbr, lis.

Flora:
Florę Parku stanowią 893 gatunki roślin naczyniowych, w tym: widłak jałowcowaty, bagnica torfowa, lilia złotogłów, orlik pospolity, wawrzynek wilczełyko, zimoziół północny, pełnik europejski, rosiczka okrągłolistna, brzoza niska, żurawina drobnolistkowa, bagno zwyczajne, konwalia majowa, paprotka zwyczajna. 50 gatunków objętych jest ochroną całkowitą i 15 częściową.

Białowieski Park Narodowy

Utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 21 listopada 1947r. (Dz. U Nr 74, poz. 469 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie białostockim - obecnie województwie podlaskim. Historia utworzenia parku narodowego rozpoczyna się 29 grudnia 1921r., tj. od utworzenia leśnictwa "Rezerwat", przekształconego 17 sierpnia 1932r. w Park Narodowy w Białowieży i restytuowanie go 21 listopada 1947r. pod obecną nazwą. Jest to najstarszy Park Narodowy w Polsce i jeden z pierwszych w Europie.
Powierzchnia Parku wynosi 10501,95 ha, z czego pod ochroną ścisłą jest 4747 ha. Wokół Parku utworzono otulinę o powierzchni 3224,26 ha. Obejmuje część Puszczy Białowieskiej, stanowiącej największy w Europie prabór niżowy, zachowany w stanie naturalnym. Cała Puszcza zajmuje powierzchnię 125 tys. ha, z czego w Polsce znajduje się 58 tys. ha.
Teren Parku to płaski obszar, pozbawiony wyraźnych wzniesień, o niewielkim zróżnicowaniu rzeźby. Brak jest punktów widokowych. W Parku dominują utwory pochodzenia polodowcowego, przede wszystkim różne postacie piasków, gliny i iłów. Uzupełniają je torfy torfowisk niskich i przejściowych zlokalizowanych nad rzekami oraz torfowiska wysokie. Największą powierzchnię Parku zajmują lasy dębowo - lipowo - grabowe typu grądu. Wzdłuż rzek i okresowych cieków wodnych znajdują się przystrumykowe łęgi olszowo - jesionowe. W bezodpływowych nieckach terenowych ze stagnującą wodą, ukształtowały się bagienne lasy olszowe. Uboższe gleby zajmują różne postacie borów mieszanych z udziałem świerka. Niewielkie obszary dawnych torfowisk wysokich zajmują bory bagienne.W Parku utworzono zamknięty ośrodek hodowli żubra oraz zagrody pokazowe z żubrem, żubroniem, jeleniem, dzikiem, konikiem polskim oraz wilkiem. uwagi na unikatowe walory przyrodnicze Białowieski Park Narodowy został przez UNESCO uznany w 1977r. za światowy rezerwat biosfery. Umieszczony został także na liście Światowego Dziedzictwa Ludzkości.
W grudniu 1992r. UNESCO rozszerzyło granice obiektu Światowego Dziedzictwa Ludzkości na przyległej do Parku, objętej ochroną ścisłą, część Białoruskiego Parku Narodowego "Białowieżskaja Puszcza" Park posiada bardzo ciekawe Muzeum Przyrodnicze im. J. Miklaszewskiego oraz kompleks zabytkowy zwany Parkiem Pałacowym (z parkiem utrzymanym w stylu angielskim). Na terenie Parku Pałacowego oprócz 130 gatunków drzew i krzewów rośnie jedna z najpiękniejszych grup starych dębów, licząca 17 drzew w wieku 600 do 800 lat. W sumie na terenie ochrony ścisłej Parku stwierdzono blisko 1600 drzew odpowiadających kryteriom pomników przyrody.
W tzw. "Domu Marszałkowskim" mieści się siedziba dyrekcji Parku. W Białowieskim Parku Narodowym stwierdzono 183 kurhany, najczęściej z okresu wczesnego średniowiecza. Główny obiekt Parku, tzw. "ścisły rezerwat przyrody" zwiedzać można pieszo, w grupach nie przekraczających 25 osób, wyłącznie z uprawnionym przewodnikiem. Możliwe jest uzyskanie zezwolenia na przejazd pojazdem konnym (bryczka, sanie) albo rowerem. Dla ogółu turystów udostępnia się trasę długości ok. 8 km. Dłuższe trasy są dostępne dla grup specjalistycznych, każdorazowo na podstawie odrębnego zezwolenia dyrektora parku. Zakwaterowanie dla turystów zapewniają: hotel "Iwa", Dom Wycieczkowy PTTK, Szkolne schronisko Młodzieżowe, Dom Myśliwski, pole namiotowe, pokoje gościnne restauracji "Żubrówka" oraz kwatery prywatne w sąsiadującej z Parkiem Białowieży.

Puszcza Białowieska - kompleks leśny o powierzchni 1250 km kw., z czego w polskich granicach znajduje się 580 km kw. Pozostała część leży na terenie Białorusi. Kompleks ten jest usytuowany na pograniczu Europy Środkowej i Europy Wschodniej. Fizjografia terenu wpłynęła na szczególny charakter Puszczy, wyróżniający się pokrewieństwem szaty roślinnej i świata zwierzęcego z przyrodą Europy Północno-Wschodniej i Europy Środkowej.
Pod względem geologicznym Puszcza leży w obszarze zlodowacenia środkowopolskiego, zdenudowanej Równinie Bielskiej, graniczącej od wschodu z krańcami Polesia. Teren jest niemal równy, z rzadka tylko sfałdowany wałami morenowymi nieznacznej wysokości. Przeciętne wzniesienie nad poziom morza wynosi 170 m , najwyższe 202 m.
Środkiem Puszczy płynie rzeka Narewka, zbierając wody ze wschodniej, środkowej i północnej jej części. Inna puszczańska rzeczka - Leśna, jest zasilana wodami z północno-zachodniej części Puszczy. Mimo pozornej jednolitości warunków siedliskowych, wynikającej z równinnego charakteru obszaru puszczy, świat roślinny, w tym przede wszystkim skład gatunkowy drzewostanów reprezentuje się jako pełna różnorodnych form i odmian mozaika leśna. Występują tu: grąd wysoki, grąd niski, bór sosnowy, bór iglasty, bór mieszany, bór bagienny i ols. W każdym z tych typów rosną charakterystyczne, odmienne rośliny runa leśnego. Osobliwościami są też dobrze zachowane, potężne okazy świerków, lip, grabów, klonów i dębów.

Fauna:
Faunę Parku tworzy 11 000 gatunków zwierząt, w tym:

- bezkręgowce:
· ok. 8 500 gatunków owadów,
- kręgowce:
· 12 gatunków płazów,
· 7 gatunków gadów, m.in. żółw błotny,
· 249 gatunków ptaków (w tym 120 gniazdujących) bocian czarny, żuraw, jarząbek, orlik krzykliwy, sóweczka, muchołówka mała i białoszyja, orzechówka, dziwonia, kruk, 8 gatunków dzięciołów,
· 44 gatunki ssaków, m.in.: żubr, łoś, bóbr, ryś, wilk, gronostaj, wydra, lis, jenot, kuna, łasica, tchórz, koszatka, popielica, smużka, zając bielak, jeż, kret, ryjówki, rzęsorek rzeczny i mniejszy.

W Parku utworzono zamknięty ośrodek hodowli żubra oraz zagrody pokazowe z żubrem, żubroniem, jeleniem, dzikiem, konikiem polskim oraz wilkiem.


Flora:
Największą powierzchnię Parku zajmują lasy dębowo - lipowo - grabowe typu grądu. Wzdłuż rzek i okresowych ścieków wodnych znajdują się przy strumykowe łęgi olszowo - jesionowe. W bezodpływowych nieckach terenowych ze stojącą wodą, ukształtowały się bagienne lasy olszowe. Uboższe gleby zajmują różne postacie borów mieszanych z udziałem świerka. Niewielkie obszary dawnych torfowisk wysokich zajmują bory bagienne.

W sumie szatę roślinną parku reprezentuje 20 zespołów leśnych, 2 zespoły roślinności zaroślowej, 4 zespoły roślinności wodnej, 13 zespołów torfowiskowych i łąkowych oraz 1 zespół roślinności synantropijnej, tzn. powstałej w wyniku działalności człowieka.

We florze Parku - niezwykle bogatej, co jest związane z różnorodnością siedlisk (od bagiennych, borowych do liściastych i łąkowych) opisano 632 gatunki roślin naczyniowych. Długa jest lista grzybów - 2500 gatunków, w tym: 430 kapeluszowych, 115 gat. żagwiowatych (hub). Opisano też 254 gatunków porostów, 80 gatunków mchów, 81 gatunków wątrobowców i śluzowców.

62 występujące tu gatunki roślin objętych jest ochroną gatunkową, w tym: 12 gatunków storczyków z obuwikiem pospolitym na czele, pełnik europejski, lilia złotogłów, orlik pospolity, kosaciec syberyjski, wierzba borówka -listna. Na uwagę zasługuje też występowanie skalnicy torfowej.

Kampinoski Park Narodowy

Utworzony na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 stycznia 1959r. (Dz. U. Nr 17, poz. 91 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwach warszawskim i piotrkowskim - obecnie województwie mazowieckim. Powierzchnia 38544,33 ha, z czego 4303 ha objęto ochroną ścisłą. Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 37756,49 ha. W godle Parku znajduje się łoś. Park reprezentuje przyrodę regionu Nizin Środkowopolskich. Obejmuje fragment pradoliny Wisły w Kotlinie Warszawskiej na Nizinie Mazowieckiej.
Stanowi go Puszcza Kampinoska w bezpośrednim sąsiedztwie Warszawy.
Taras kampinoski zbudowany z piasków i żwirów rzecznych, na których procesy eoliczne wytworzyły charakterystyczne, doskonale wykształcone i piękne krajobrazowo wydmy. Osiągają one 30 m wysokości i prezentują różne formy morfologiczne: łuki, parabole, wały, grzędy i zespoły wydmowe, przypominające niekiedy mini łańcuchy górskie. 12,5 tysięcy lat temu wydmy zostały utrwalone roślinnością i stanowią na obszarze prawie 20 tysięcy ha - obiekt przyrodniczy w skali europejskiej. Pasy bagienne zajmują tereny dawnych nurtów Prawisły. W wywianych z piasku miejscach wytworzyły się pokłady torfu. Kontrast krajobrazów wydm i bagien jest najbardziej charakterystycznym elementem pejzażu Kampinoskiego Parku Narodowego.

Kampinoski Park Narodowy ma bogate tradycje historyczne, związane z walkami o niepodległość. Miały tu miejsce walki powstańcze 1794 i 1863r, walki armii "Poznań" we wrześniu 1939r., a także walki w1944r. Znajdują się tu: mogiły powstańców z 1863r, cmentarz partyzantów, cmentarz w Palmirach osób rozstrzelanych w latach 1939 -1944.
Z Parkiem związanych jest wiele zabytków kultury. W rejestrze zabytków architektury znajduje się 38 obiektów:
· średniowieczne grodzisko w Starym Zamczysku (X-XI w.),
· XII - wieczny kościół w Czerwińsku,
· gotycko-renesansowy kościół w Brochowie o charakterze obronnym z XVI w.,
· barokowy kościół w Starych Babicach,
· klasycystyczny zespół kościelno-dworski z końca XVIII w. w Lipkowie,
· drewniany kościół z końca XVIII w. w Kampinosie,
· pałac w Zaborowie z początku XX w.,
· dwór w Tułowicach,
· dom w Żelazowej Woli, gdzie urodził się Fryderyk Chopin,
· dwór w Niepokalanowie.

Park posiada niewielkie, ale ciekawe muzeum przyrodnicze w Ośrodku Dydaktycznym im. Jadwigi i Romana Kobendzów w Granicy k. Kampinosu.
Na obszarze Parku wytyczono 350 km szlaków turystycznych. Urządzono 15 parkingów, 6 pól wypoczynkowych

i wiele terenów biwakowych.

Puszcza Kampinoska - kompleks leśny w województwie mazowieckim na północny-zachód od Warszawy. Powierzchnia 22000 ha. Ubogie siedliska na wydmach porastają bory suche i świeże (przewaga sosny z domieszką brzozy i dębu). Podmokłe i wilgotne obniżenia zajmują olsy z dominującą olszą czarną oraz bory bagienne. Wyspowo występują także siedliska grądów z lasami dębowo - grabowymi. Puszcza Kampinoska to pozostałość dużego kompleksu leśnego, pierwotnie połączonego z Puszczami Bolimowską, Jaktorowską i Kurpiowską. W XVI w. była ostoją tura, niedźwiedzia i żubra.

Fauna:
Faunę Parku szacuje się na 16 500 gatunków, z czego na dzień dzisiejszy udokumentowano ok. 1000.
· 103 gatunki nicieni,
· 51 gatunków ślimaków,
· 5 gatunków małży,
· 25 gatunków pierścienic,
· 50 gatunków skorupiaków,
· 390 gatunków pajęczaków,
· 14 gatunków dwuparców,
· 2032 gatunki owadów,
· 13 gatunków płazów, w tym ropucha paskówka,
· 8 gatunków gadów,
· 199 gatunków ptaków m.in.: bocian czarny i biały, sokół wędrowny, orlik krzykliwy, żuraw, kobuz, błotniak stawowy i łąkowy, myszołów, sowa uszata, sowa błotna, gadożer,
· 50 gatunków ssaków: łoś (od 1951r.), sarna, dzik, wilk, lis, zając, jeleń, borsuk, bóbr (przeniesiony z Wigierskiego Parku).

Flora:
Florę Parku tworzy około 1100 gatunków roślin naczyniowych oraz liczne gatunki glonów, 200 gatunków mchów, porostów i wątrobowców.
Z roślin na uwagę zasługuje występowanie: brzozy czarnej, chamedafne północnej, gnidosza królewskiego, wiśni kwaśnej, wężymordu stepowego, listery jajowatej, śniedka baldaszkowatego, buławnika czerwonego, kruszczyka rdzawoczerwonego, itd. Występuje tu 61 gatunków objętych ochroną gatunkową.

Wielkopolski Park Narodowy

Utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia 1957 r. (Dz. U. Nr 24, poz. 114 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie poznańskim - obecnie województwie Wielkopolskim. Powierzchnia Parku wynosi 7619,82 ha, z czego 221 ha (17%) objęto ochroną ścisłą. Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 15003,00 ha. Park reprezentuje przyrodę regionu Pojezierza Wielkopolskiego. Położony na Nizinie Wielkopolskiej, 15 km na południe od Poznania. Zajmuje faliste i pagórkowate tereny na Pojezierzu Poznańskim, na lewym brzegu Warty.

Charakteryzuje się typowym krajobrazem polodowcowym, ukształtowanym w okresie 70.000 - 10.000 lat temu - wzgórza morenowe (najwyższe wzniesienie Osowa Góra dochodzi do 132 m n.p.m.), drumliny (małe, eliptyczne pagórki) i ozy (podobne do nasypów kolejowych - powstałe w szczelinach lodowca). Znajduje się tu część najdłuższego w Polsce ozu Bukowo-Mosińskiego o długości 374 km oraz wydmy i rynny (wyżłobione przez lodowiec Gruzdy), Lemy (owalne w zarysie pagórki), liczne głazy narzutowe. Z 12 jeziorami polodowcowymi, m.in.: Budzyńskie, Góreckie (z 2 wyspami), Skrzynka, Kociołek.
Prawie wszystkie jeziora Parku są bogatymi w substancje mineralne jeziorami eutroficznymi. Występują w nich różnorodne zbiorowiska roślin wodnych i bagiennych. Najdalej od brzegu rozwijają się rośliny całkowicie zanurzone, np.: wywłócznik kłosowy, rogatek sztywny, wiele gatunków rdestnic. Bliżej brzegów znajdują się zbiorowiska roślin o liściach pływających, do których zaliczany jest zespół lilii wodnych z grążelem żółtym i grzybieniem białym. Brzegi jezior zajmują szuwary, złożone m.in. z takich gatunków, jak: oczeret jeziorny, pałka wąskolistna i szerokolistna, trzcina pospolita oraz tatarak zwyczajny. Odmienna roślinność występuje nad jeziorem Skrzynka, jedynym w Parku jeziorem dystroficznym (ubogim w składniki mineralne). Skupiają się tutaj zbiorowiska torfowców, które gęstym kożuchem wkraczają na taflę jeziora, powodując jego zarastanie. W parku spotyka się także łąki, z których do najpiękniejszych należą barwne łąki trzęślicowe.

Ten przebogaty zespół form krajobrazu aluwialnego, zebranych na stosunkowo niewielkim obszarze, prof. Adam Wodziczko (pierwszy rzecznik utworzenia na tym terenie parku narodowego), nazwał prawdziwym "muzeum form polodowcowych".
Przyroda Parku jest zagrożona ze względu na bliskość Poznania i jego przemysłu.

Niekorzystny wpływ wywołała też gradacja brudnicy mniszki w latach 1982-84. Ponieważ drzewostany sosnowe rosną głównie na siedliskach lessowych, istnieje konieczność intensywnej przebudowy lasów Parku (co dość mocno jest obecnie realizowane na bazie odnowień naturalnych). Przewiduje się, że do końca wieku sosna przestanie być gatunkiem dominującym. Stopniowo też usuwa się gatunki obce, wprowadzone w XIX i XX w., jak: dąb czerwony, sosna Banksa, sosna wejmutka,

W Parku znajduje się Muzeum Przyrodnicze przy ul. Wczasowej 1 w Puszczykowie oraz placówka naukowa.

Na obszarze Parku 34 drzewa oraz 1 głaz narzutowy ("Głaz Leśników") objęto ochroną jako pomniki przyrody.
W Parku wyznaczono 5 szlaków turystycznych o łącznej długości 81 km.

Wielkopolska - kraina historyczna w zachodniej i środkowej Polsce, położona głównie w dorzeczu Warty oraz częściowo środkowej Odry i dolnej Wisły.
Pod względem fizycznogeograficznym Wielkopolska obejmuje trzy regiony: na północ Pojezierze Wielkopolskie , na południe Pojezierze Leszczyńskie i Nizinę Wielkopolską oraz południową część Pojezierza Pomorskiego, środkową część Pradoliny Toruńsko - Eberswaldzkiej, wschodnią część Pojezierza Lubuskiego, pradoliny Warciańsko - Odrzańskiej i Obniżenia Milicko - Głogowskiego.

W IX -X w. obszar ten stanowił terytorium państwa Polan z ośrodkiem w Gnieźnie. Na przełomie XII i XIII w. znany pod nazwą "Moior Polonia" tj. "Wielka Polska".

Fauna:
Bezkręgowce:
· owady: 3000 gatunków, m.in. jelonek rogacz, kozioróg, dębosz,
· liczne pajęczaki, w tym tygrzyk paskowany, największy w Polsce przedstawiciel rodziny krzyżakowatych oraz pająk topik - jedyny gatunek spędzający całe życie pod wodą,
· mięczaki - 115 gatunków.
Równie bogaty jest świat kręgowców:
· ryby 35,
· płazy: traszki, żaby m.in.: rzekotka drzewna, ropuchy m.in.: paskówka,
· gady: żmija zygzakowata, zaskroniec, gniewosz, padalec, jaszczurka zwinka i żyworodna,
· 200 gatunków ptaków: łyski, trzciniaki, mewy śmieszki, kaczka krzyżówka, cyranka, cyraneczka, perkoz, dwuczuby, kraska, zimorodek, dzięcioł czarny, kania czarna, myszołów zwyczajny, błotniak stawowy,
· 45 gatunków ssaków: jeleń, sarna, dzik, lis, borsuk, kuna leśna, dziki królik, wiewiórka, ryjówki, nietoperze.

Flora:
Florę Parku tworzy 1100 gatunków roślin naczyniowych, z czego 47 objętych jest ochroną gatunkową m.in.: zimoziół północny, goździk siny, jezierza morska, jarząb brekinia, liczne storczyki, wiciokrzew pomorski. Spośród roślin zielnych na uwagę zasługują także: czworolist pospolity, konwalijka dwulistna, naparstnica zwyczajna, pięciornik biały, wąkrota zwyczajna, pięciornik biały. Ponadto opisano 200 gatunków mszaków, 500 gatunków glonów, 150 gatunków porostów, 364 gatunki grzybów wyższych.

Poleski Park Narodowy

Utworzony 1 maja 1990r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 1990r. (Dz. U Nr 27, poz. 155 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwach chełmskim i lubelskim - obecnie województwie lubelskim. Na jego utworzenie oczekiwano od 1959r., tj. od zgłoszenia formalnego wniosku przez prof. Dominika Fijałkowskiego. Powierzchnia 9647 ha z czego 428 ha objęto ochroną ścisłą. Wokół Parku utworzono otulinę o powierzchni 14041,96 ha. Godłem Parku jest żuraw.
Park reprezentuje przyrodę wschodniej części Polski. Zajmuje płaskie tereny w zachodniej części Równiny Łęczycko - Włodawskiej, będącej częścią Polesia Podlaskiego. Teren Parku posiada typowy krajobraz równinny, o niewielkich różnicach wzniesień. Wznoszą się one na wysokość ok. 170 - 172 m n.p.m. Większe wzniesienia ponad 180 m n.p.m. występują tylko w części centralnej. Obszar Parku urozmaicony jest niewielkimi, płytkimi jeziorami (m.in. Sumin, Moszne, Długie). Znajdują się tu liczne torfowiska i bagna.
Zbiorowiska leśne są stosunkowo ubogie. Największe powierzchnie zajmują lasy mieszane, olsy, bory bagienne i bory mieszane. Na piaszczystych wyniesieniach spotyka się bory sosnowe. Ponadto występują tu podmokłe łąki, zarośla szuwarowe, a także zbiorowiska wodne i bagienne.

Najważniejszymi torfowiskami są:
· w zachodniej części Parku Torfowisko Orłowskie z jeziorami Łukim i Karaśnym
· w części centralnej Bagno Pociągi obejmujące torfowiska wokół jezior Mosznego, Długiego i Wytyckiego
· w części wschodniej - Durne Bagno i Bagno Bieleckie
· w części południowej stanowiącej odrębną część Parku - Bagno Bubnów i Bagno Staw.

Niewielką powierzchnię zajmują piaszczyste równiny sandrowe położone głównie w części wschodniej i północnej Parku. Na żyznych glebach naglinowych w strefie wzniesień występują mieszane lasy liściaste, w których drzewostany budują graby, dęby, osiki, domieszkowo sosna, brzoza, wiąz, a w runie panuje roślinność zielna. Na piaszczystych, żyznych wzniesieniach spotyka się bory sosnowe. Ich drzewostany stanowi głównie sosna z domieszką brzozy, dębu, czasem świerka, a w runie oprócz mchów występują m.in.: borówki czernica i brusznica, paproć - orlica pospolita. Doliny i rozległe równiny torfowe porastają z reguły naturalne, nieleśne, zaroślowe i leśne zespoły roślinne. Nieleśne siedliska roślinności bagiennej reprezentowane są przez torfowcowe mszary - na torfowiskach wysokich, turzycowiska oraz zrenaturalizowane łąki turzycowe - na torfowiskach przejściowych i niskich. Zaroślowe i leśne siedliska bagienne reprezentowane są przez wierzbowe zarośla łęgowe, sosnowe bory bagienne ze skarłowaciałą formą sosny zwyczajnej na torfowiskach wysokich, brzeziny bagienne z brzozą omszoną i brodawkowatą na torfowiskach przejściowych oraz żyzne lasy olsowe na torfowiskach niskich z panującą olszą czarną, w podszyciu z czeremchą i w runie z pokrzywą, psianką, kniecią błotną, kusaćcem żółtym, miętą, korbieńcem i ostróżniem. Jeziora, rzeki i inne cieki porastają różnorodne

zbiorowiska z roślinnością wodną i szuwarową. Duży udział mają tu takie gatunki, jak: aldrowanda pęcherzykowata, pływacze, osoka aloesowata, wywłócznik skrętoległy, grzybienie, grążel żółty.
Na terenie Parku wyznaczono kilka szlaków turystycznych, pieszych. Jest też kilka miejsc do biwakowania: w Rybakówce nad jeziorem Łukie k. wsi Zawadówka, w Babsku k. Urszulina, w Pieszowoli na śródleśnej polanie oraz w Łowiszowie przy jeziorze Wytyckim. Park posiad muzeum w Załuczu Starym - 6 km od Urszulina.

Polesie - podprowincja fizyczno-geograficzna, stanowiąca południowo-zachodnią część Niżu Wschodnioeuropejskiego. Położone na terytorium Białorusi, Ukrainy i Polski. Stanowi płaską równinę, leżącą w dorzeczu Prypeci (dopływ Dniepru) i Bugu. Rzeki te, poprzez Muchawiec (prawy dopływ Bugu) i Pinę (lewy dopływ Prypeci) łączy kanał Dniepr - Bug. Na Polesiu znajdują się jedne z największych w Europie obszary zabagnione i liczne płytkie jeziora.
Polesie dzieli się na szereg makroregionów, z czego w obrębie Polski wyróżniono Polesie Podlaskie (Polesie Lubelskie) oraz Polesie Wołyńskie.
Polesie Podlaskie - makroregion we wschodniej Polsce, stanowiący północno-zachodnią część Polesia, położoną na lewym brzegu Bugu. Powierzchnia ok. 4700 km kw. Na obszarze Polesia Podlaskiego wyróżniono 6 mezoregionów: Zaklęsłość Łomaską, Równinę Parczewską, Równinę Kodeńską, Zaklęsłość Sosnowicką, Garb Włodawski oraz Równinę Łęczycko - Włodawską, w której to części utworzono Poleski Park Narodowy. Region z północy na południe przecina kanał Wieprz - Krzna. Występuje tu też kilka większych kompleksów leśnych: Lasy Włodawskie, Parczewskie i Sobiborskie.

Fauna:
Bogata jest fauna motyli i chrząszczy (mieniak tęczowiec, mieniak strużnik, paź królowej, biegacze, tęcznik mniejszy). Sklasyfikowano 41 gatunków ważek.
Bogata też jest fauna kręgowców:
· ryby - kilkanaście gatunków, w tym strzebla przekopowa - relikt glacjalny,
· płazy m.in.: traszka zwyczajna i grzebieniasta, ropuchy, kumak nizinny, grzebiuszka, rzekotka drzewna i żaby,
· 6 gatunków gadów: żółw błotny, jaszczurka zwinka i żyworodna i rzadkie gatunki na tym terenie, padalec, zaskroniec, żmija zygzakowata,
· ptaki (146 gatunków lęgowych oraz kilkadziesiąt przelotnych i zalatujących) m.in.: gęś gęgawa, żuraw, brodziec krwawodzioby, kulik wielki, wodniczka, orzeł przedni, orzeł bielik, orlik krzykliwy, błotniak zbożowy, kobczyk, przepiórka, zielonka, sieweczka rzeczna, brodziec samotny, dubelt, rybitwa zwyczajna, dzierzba rudogłowa, dzierzba czarnoczelna, bocian czarny,
· ssaki 40 gatunków m.in.: wilk, łoś, wydra, bóbr, smużka, rzęsorek rzeczny, gronostaj i inne.

Flora:
Najciekawsze na tym terenie są zbiorowiska flory bagiennej i wodnej z licznymi reliktami okresu borealnego, np. wierzbą lapońską, lepnicą litewską, turzycami i z okresu atlantyckiego, np. wywłócznik skrętoległy, wąkrota zwyczajna, przygiełka brunatna, rosiczka pośrednia Flora Parku liczy 930 gatunków roślin naczyniowych. Rośliny chronione (57 gatunków), m.in.: wierzba borówkolistna, wierzba lapońska, brzoza niska, rosiczki pośrednia, okrągłolistna, długolistna, kosaciec syberyjski, pełnik europejski, gnidosz królewski, widłaki (6 gat.) storczyki (14 gat.), goryczka wąskolistna. Świat zwierzęcy jest bardzo bogaty. Najciekawsze są gatunki związane z siedliskami wodnymi i torfowiskowymi. W niektórych jeziorach jeszcze dość pospolicie występuje rak błotny, a w torfiankach i małych zbiornikach dziwigłówka i przekopnica. Dość liczna jest fauna wodnych mięczaków. Na przyjeziornych torfowiskach żyją dość licznie reliktowe mrówki torfowiskowe.

Roztoczański Park Narodowy

Utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia10 maja 1974r. (Dz. U. Nr 21, poz. 120 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999r. w województwie zamojskim - obecnie województwie lubelskim. Powierzchnia 8481,76 ha, z czego 5 obszarów o łącznej powierzchni 808 ha objęto ochroną ścisłą. Są to Bukowa Góra, Czerkies, Nart, Jarugi i Międzyrzeki. Cztery pierwsze obejmują najcenniejsze fragmenty buczyny karpackiej i boru jodłowego z ich osobliwościami przyrodniczymi. Międzyrzeki natomiast to tereny rozległych torfowisk wysokich i przejściowych. Wokół Parku utworzono otulinę o powierzchni 38095,87 ha. W lasach Parku poza obszarami ścisłymi 400 drzew objęto ochroną jako pomniki przyrody.
Park powstał na bazie istniejących tu wcześniej rezerwatów przyrody - 8 leśnych oraz 3 florystycznych. Obejmuje niewysokie, zalesione pasma wzgórz, zbudowane głównie ze skał wapiennych i kredowych w zachodniej części Roztocza Środkowego w południowo-wschodniej Polsce. Występuje tu silnie zróżnicowana rzeźba terenu: z wąwozami, malowniczą doliną rzeki Wieprz i sztucznymi stawami (Echo, Florianki, Kościelny). Na terenie Parku spotyka się 21 typów siedlisk leśnych, od lessowych do borowych, m.in.: buczyna karpacka, bór bagienny, bór jodłowy, bór mieszany, świetlista dąbrowa i inne.

Początek ochrony przyrody na tym terenie sięga XVI w. Lasy Parku w 1589 r. włączono w skład w skład ordynacji założonej przez Jana Zamoyskiego. W XVI w. w miejscu, gdzie znajduje się dziś Dyrekcja Parku, założony został ogrodzony teren nazywany "Zwierzyńcem". Na obszarze ordynacji, która przetrwała do wybuchu II wojny światowej najdłużej w stanie dzikim przetrwały konie leśne - tarpany.

Potomkowie tych koni - koniki polskie - do dzisiaj bytują w dawnym "Zwierzyńcu". Ze względu na duże obszary leśne, tereny te były często miejscem walk powstańczych i partyzanckich. Świadczą o tym liczne mogiły w Zwierzyńcu i okolicy. Park posiada Ośrodek Edukacyjno-Muzealny. Wyznaczono 4 szlaki turystyczne, 3 oznakowane piesze ścieżki dydaktyczne oraz trasę rowerową.

Roztocze - makroregion we wschodniej Polsce i częściowo w zachodniej Ukrainie, stanowiący południową część Wyżyny Wschodniomałopolskiej. Roztocze tworzy wyżynny wał o długości ponad 180 km, szerokości 15 km i powierzchni 2200 km kw.
Łączy Wyżynę Lubelską z Wyżyną Podolską, a oddziela Kotlinę Sandomierską na zachodzie od Kotliny Pobuża na wschodzie. Obszar zbudowany jest ze skał kredowych (margle, piaskowce) i paleogeńskich. W części zachodniej występuje pokrywa lessowa. Roztocze wznosi się do 397 m n.p.m. (W Polsce do 390 m n.p.m. - Wielki Dział). W regionie mają swoje źródła liczne cieki, m.in.: Wieprz, Por, Łada, Taszew, Lubaczówka (zlewnia Wisły), Wereszyca (dopływ Dniestru), Huczwa, Sołokija, Rata (zlewnia Bugu).

Roztocze stanowi ważną granicę florystyczną. Jest to wschodnia granica występowania buka, jodły, modrzewia i świerka.
W części wschodniej obszar jest silnie zalesiony - Puszcza Solska, w części zachodniej przeważa użytkowanie rolnicze.

Region dzieli się na Roztocze Zachodnie i Roztocze Środkowe. (w północno-zachodniej części utworzono Roztoczański Park Narodowy) oraz Roztocze Wschodnie.
Roztocze Środkowe (Roztocze Tomaszowskie) zajmuje powierzchnię 1251 km kw. pomiędzy Szczebrzeszynem a Bełżewcem. Na rzece Tanwi występuje kaskada kilku wodospadów objętych ochroną jako rezerwat "Szum".

Fauna:
Równie bogata jest fauna Parku. Występują tu wszystkie typowe zwierzęta leśne, w tym wiele gryzoni:
- bezkręgowce:
· owady: nadobnica alpejska, mieniak tęczowiec, południowe gatunki szarańczaków, 2000 gatunków chrząszczy, liczne biegaczowate,
- kręgowce:
· płazy: salamandra plamista, turkusowa, traszka zwyczajna, traszka grzebieniasta, grzebiuszka ziemna, ropucha szara, zielona, rzekotka drzewna,
· gady: jaszczurka zwinka i żyworodna, wąż Eskulapa, padalec, zaskroniec, żmija zygzakowata, żółw błotny,
· 190 gatunków ptaków, z czego 130 gnieździ się regularnie m.in.: myszołów, krogulec, muchołówka białoszyja i mała, trzmielojad, orlik krzykliwy, bocian czarny, pustułka, kobuz, głuszec, czyżyk, gołąb siniak, dzięcioł białogrzbiety, i zielonosiwy, kraska,
· ssaki: żołędnica, sarny, jelenie, dziki ostoja konika polskiego, orzesznica, popielica, koszatka, gronostaj, łasica, kuna leśna i domowa, borsuk, jenot, wydra, ryjówka aksamitna i mała, zębiełek białawy, rzęsorek rzeczek, kilkanaście gatunków nietoperzy (m.in. mopek i mroczek posrebrzony), sporadycznie także łoś i ryś. W 1979r. sprowadzono bobry. Coraz częstszy jest także wilk.

Flora:
W lasach Parku poza obszarami ścisłymi 400 drzew objęto ochroną jako pomniki przyrody. Park powstał na bazie istniejących tu wcześniej rezerwatów przyrody - 8 leśnych oraz 3 florystycznych. Obejmuje niewysokie, zalesione pasma wzgórz, zbudowane głównie ze skał wapiennych i kredowych w zachodniej części Roztocza Środkowego w południowo-wschodniej Polsce. Występuje tu silnie zróżnicowana rzeźba terenu: z wąwozami, malowniczą doliną rzeki Wieprz i sztucznymi stawami (Echo, Florianki, Kościelny). Na terenie Parku spotyka się 21 typów siedlisk leśnych, od lessowych do borowych, m.in.: buczyna karpacka, bór bagienny, bór jodłowy, bór mieszany, świetlista dąbrowa i inne.
Gatunkami panującymi są: sosna (55%), jodła (26%), buk (11%), olsza (2%), świerk (1%) oraz brzoza, lipa, grab, wiąz, dąb, klon jawor, jesion zwyczajny, jarzębina i inne. W wyjątkowo bogatej florze liczącej 700 gatunków roślin naczyniowych występują:
· gatunki borealne: bagnica torfowa, zimoziół północny, brzoza niska,
· gatunki pontyjskie: pluskwica europejska, powojnik prosty, róża francuska,
· gatunki stepowe: wiśnia karłowata,
· subatlantyckie: widłak torfowy, rosiczka pośrednia,
· górskie: widłak wroniec, lepiężnik biały, tojad dzióbaty, czosnek siarkowaty,
· 40 gatunków objętych jest ochroną: storczyki (obuwik pospolity, kruszczyk, buławnik, podkolan), goryczki, widłaki, rosiczki, wawrzynek wilczełyko, bluszcz pospolity, zimoziół północny, wiśnia karłowata, śnieżynka przebiśnieg, zawilec wielkokwiatowy, 3 gatunki rosiczek.

Na uwagę zasługują też: kokoryczka okółkowa, przytulia okrągłolistna.

Świętokrzyski Park Narodowy

Utworzony 1 maja 1950r. na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1950r. (Dz. U. Nr 14, poz. 133 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie kieleckim - obecnie województwie świętokrzyskim. Powierzchnia Parku wynosi 7626,45 ha, w tym 5 obszarów o łącznej powierzchni 1741 ha objęto ochroną ścisłą. Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 20.786,07 ha. W 1950 roku część pasma Gór Świętokrzyskich nazwano "Puszczą Jodłową im. Stefana Żeromskiego", który był zwolennikiem i rzecznikiem ochrony tego obszaru. Park położony jest w centralnej części Gór Świętokrzyskich i obejmuje: pasmo Łysogór z najwyższym szczytem Łysicą - 612 m n.p.m. i Łysą Górą 593 m n.p.m.), część pasma Klonowskiego (z górami Psarką i Miejską), Doliny Wilkowskiej i Doliny Dębniańskiej, a także dwie enklawy - Górę Chełmową i Las Serwis. Na grzbietach górskich występują charakterystyczne rumowiska skalne - gołoborza. Gołoborza są raczej rzadkim zjawiskiem w Europie Środkowej. W Górach Świętokrzyskich nadają one krajobrazowi specyficzny charakter. Powstały w wyniku spękania odsłoniętych zboczy piaskowcowo-kwarcytowych. Największe i najciekawsze gołoborza grupują się w okolicach Łysej Góry i na Łysicy. Niektóre z nich otrzymały własne nazwy: "Gołoborze Kobendzy" (botanik - pierwszy naukowy badacz gołoborzy), "Biała Skałka", "Księża Skała".
Na gołoborzach spotyka się zbiorowiska w różnych fazach rozwoju, od nitkowatych glonów po zbiorowiska wątrobowców, mchów, porostów, torfowców i paproci. Wielkim walorem gołoborzy jest obecność w kwarcytach skamieniałych fragmentów kambryjskich roślin (glony morskie) i zwierząt (koralowce), nie znanych nauce przed ich odkryciem przez prof. Sedlaka w latach 1960-85. Większość terenu parku zajmują lasy z udziałem jodły i buka, w niższych partiach pasm górskich występują bory sosnowe, bory mieszane sosnowo - dębowe z domieszką jodły, modrzewia, świerka i buka. Na siedliskach bogatszych spotykamy grądy, a w miejscach wilgotnych i zabagnionych - bory wilgotne i bagienne (Mokry Bór).

Na obszarze Parku 674 drzewa objęto ochroną jako pomniki przyrody. Na uwagę zasługuje tu: "Buk Jagiełły" o obwodzie w pierśnicy ponad 500 cm rosnący opodal Drogi Królewskiej, modrzew polski na Chełmowej Górze o obwodzie w pierśnicy 504 cm oraz jodła w rezerwacie "Święty Krzyż" o obwodzie 408 cm w pierśnicy.
Na Świętym Krzyżu znajduje się Muzeum Przyrodnicze i pracownia naukowa Parku. W muzeum zgromadzono m.in. walory przyrody nieożywionej (minerały i skamieniałości) oraz żywej (florę i faunę), oraz związane z zagrożeniami parku. Jest tu też ekspozycja dotycząca parków krajobrazowych Gór Świętokrzyskich.

Na terenie Parku znajduje się wiele bezcennych obiektów kulturowych, z których najcenniejsze to:
· dymarki we wsi Huta Szklana, klasztor benedyktynów świętokrzyskich z XII w. na Świętym Krzyżu. W okresie rozwoju opactwa (XIII i XIX) powstały tu najstarsze zabytki piśmiennictwa polskiego - Kazania Świętokrzyskie i Pieśni Łysogórskie,
· osada Tarczek - kościołek romański,
· Chybice - gotycki kościół Kazimierzowski,
· Grzegorzewice - kościółek z romańską absydą,
· Bodzentyn - XV w kolegiata oraz ruiny zamku biskupiego,
· kapliczki św. Franciszka i św. Mikołaja położone przy szlaku ze Świętej Katarzyny na Święty Krzyż.
W bezpośrednim sąsiedztwie Parku zachęcamy do zwiedzenia:
· klasztoru sióstr benedyktynek w 1633r. w Świętej Katarzynie,
· kościołów: w Bielinach (wczesnobarokowy z pierwszej połowy XVIIw), w Bodzentynie (gotycki z połowy XVw.), w Słupi Nowej (późnorenesansowy z drugiej połowy XVIIw.),
· ruin zamku biskupiego z XIV w Bodzentynie,
· budynku opactwa szpitalnego z XVIw. w Nowej Słupi,
· wału kultowego wokół Łysej Góry z IX i X w.,
· muzeum starożytnego hutnictwa w Nowej Słupi.
Na obszarze Parku wyznaczono 5 szlaków turystycznych, z których najdłuższy prowadzi od Świętej Katarzyny przez Święty Krzyż do Trzcianki, 2 ścieżki dydaktyczne - przyrodnicza od Huty Szklanej do Świętego Krzyża i historyczna na Świętym Krzyżu.
Baza noclegowa - dom wypoczynkowy "Jodłowy Dwór" w Hucie Szklanej, Dom Turysty w Świętej Katarzynie, schronisko młodzieżowe w Nowej Słupi, liczne kwatery prywatne.
Góry Świętokrzyskie - najwyżej wzniesiona część Wyżyny Kielecko - Sandomierskiej i równocześnie całego pasa wyżyn w Polsce. Powierzchnia 16844 km kw. Składają się z szeregu pasm o ogólnym przebiegu z północnego zachodu na południowy wschód. Zbudowane głównie z różnorodnych skał paleozoicznych (kwarcytów, wapieni, dolomitów, piaskowców, łupków, zlepieńców - z licznymi zachowanymi dowodami życia w dawnych morzach w postaci skamieniałych szczytów organizmów roślinnych i zwierzęcych).
Osiową część gór zajmuje najwyższe pasmo - Łysogór
z Łysicą (612 m n.p.m.), którego północno-wschodnim przedłużeniem jest pasmo Masłowskie (Klonówka 473 m n.p.m.). Na północ równolegle do Łysogór przebiega pasmo Klonowskie (Góra Bukowa 482 m n.p.m.), na południe zaś Pasmo Dymińskie (406 m n.p.m.) i na południowy zachód Pasmo Chęcińskie (367 m n.p.m.). Pomiędzy pasmami występują szerokie obniżenia o płaskich dnach. Cechą charakterystyczną regionu są liczne przełomy dopływów Kamiennej i Czarnej Nidy (najbardziej znany przełom Lubrzanki).
Obszar w większości porastają lasy - Puszcza Świętokrzyska, m.in. z drzewostanami jodłowymi, obecnie silnie zdegradowany przez zanieczyszczenia powietrza.
Góry Świętokrzyskie należą do najstarszych w Europie gór fałdowych zbudowane ze skał ery palezoianej. Zostały one wydźwignięte przed 620-400 mln lat. Obecny kształt uzyskały w czasie tzw. fałdowań hercyńskich (ok. 300 mln lat temu) w okresie karbońsko - permskim, jako jeden z najwyższych masywów skalnych naszego kontynentu. Po kolejnych trwających niemal bez przerwy zalewach oceanicznych z okresu kambru i syluru, a później dewonu i dolnego karbonu wytworzyła się pokrywa skał osadowych, dochodząca do kilku km grubości,

która już w kambrze i sylurze uległa wypiętrzeniu. W górnym karbonie nowe ruchy górotwórcze wytworzyły równoległe fałdy, których zasadnicze formy przetrwały do dnia dzisiejszego. W czwartorzędzie, trwającym ostatnie 2 mln lat Góry Świętokrzyskie pokrywał okresowo lodowiec i wraz z jego cofaniem się ostatecznie ukształtował się obszar gór.

Obserwowana obecnie rzeźba terenu jest wynikiem stałego oddziaływania czynników klimatycznych na różnego rodzaju skały, różnie reagujących na dany czynnik.
Góry Świętokrzyskie wyróżniają się na tle innych gór Polski oryginalną budową geologiczną, polegającą na odsłonięciu pokładów starych skał zalegających na niżu na znacznej głębokości. Łysogóry mają cechy charakterystyczne dla terenów górskich, m.in.: surowszy klimat, wysokie opady, obecność wielu górskich gatunków roślin i zwierząt, skrócony okres wegetacyjny.
Region ten bogaty jest w złoża mineralne. W przeszłości wydobywano tu: krzemień, żelazo, miedź, ołów, srebro i siarkę. Obecnie eksploatuje się tu kamienie budowlane, m.in.: wapienie (tzw. marmury kieleckie), piaskowce, gliny i gipsy.


Fauna
Fauna Świętokrzyskiego Parku Narodowego reprezentowana jest przez ponad 4000 gatunków bezkręgowych oraz 210 gatunków kręgowców, z czego 187 objętych jest ochroną prawną.
- bezkręgowce:
· owady m.in.: nadobnica alpejska,
· pająki - Leptyphantes midas - znany do niedawny tylko z Łysicy,
- kręgowce:
· płazy: traszka górska, ropucha paskówka, ropucha zielona i zwyczajna, rzekotka drzewna, kumak nizinny,
· gady: gniewosz plamisty, żmija zygzakowata,
· 100 gatunków ptaków, w tym: krzyżodziób świerkowy, mysikrólik, cietrzew, orlik krzykliwy, puchacz, kopciuszek, białoziętka, pliszka górska, płochacz halny, orzechówka, bocian czarny, kruk, sójka, sikora, zięba, kowalik, pełzacz, rudzik, wilga, dzwoniec, gil, słowik, dzięcioł, sowa, lelek kozodój, jastrząb, krogulec, pustułka i drozd obrożny,
· ssaki: łosie, jeleń, dziki, sarny, nietoperze (gacek wielkouch, nocek wąsatek, mroczek późny, mopek, nocek rudy, zębiałek karliczek), ciemno ubarwiona wiewiórka, gronostaj, łasica, bóbr od 1989r., koszatka, tchórz, zając szarak, popielica, orzesznica.
Na obszarze Parku 674 drzewa objęto ochroną jako pomniki przyrody. Na uwagę zasługuje tu: "Buk Jagiełły" o obwodzie w pierśnicy ponad 500 cm rosnący opodal Drogi Królewskiej, modrzew polski na Chełmowej Górze o obwodzie w pierśnicy 504 cm oraz jodła w rezerwacie "Święty Krzyż" o obwodzie 408 cm w pierśnicy.

Flora
Wśród drzew i krzewów (55 gatunków) występują także: modrzew polski, cis pospolity, brzoza czarna, wiąz górski, lipa szerokolistna, wierzby, kruszyna pospolita, topola osika, porzeczka alpejska, bez koralowy. Modrzew polski po raz pierwszy opisany został przez M. Raciborskiego w 1890r. Jako gatunek wyodrębniony został przez Władysława Szafera w 1913r. Najpiękniejsze jego stanowisko na Górze Chełmowej objęto ochroną rezerwatową w 1920r..

Roślinność Parku reprezentowana jest przez 670 gatunków roślin naczyniowych,190 gatunków mszaków oraz 129 gatunków porostów.

Z roślin zielnych na uwagę zasługują: zanokcica północna, skalna i murowa, pióropusznik strusi, śnieżyczka przebiśnieg, wawrzynek wilczełyko, bluszcz pospolity, lilia złotogłów, pełnik europejski, podkolan biały, storczyk plamisty, rosiczka okrągłolistna, goryczka wąskolistna, widłaki: wroniec, torfowy, jałowcowaty i goździsty, parzydło leśne, śledzienica naprzeciwlistna, żywiec gruczołowaty, żywiec dziewięciolistny, zawilec gajowy, zawilec żółty, marzanka wonna. kruszczyk szerokolistny, tojad dzióbaty, bagno zwyczajne, kosaciec syberyjski, mieczyk dachówkowaty, dziewięćsił bezłodygowy, narecznica szerokolistna, pięciornik skalny.

49 gatunków z występujących tu objętych jest ochroną prawną.

Karkonoski Park Narodowy

Utworzony na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 stycznia 1959r. (Dz. U. Nr 17, poz. 90 z późń. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie jeleniogórskim - obecnie województwie dolnośląskim.

Powierzchnia 5578,56 ha, z czego 1710 ha objęto ochroną ścisłą. Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 11.265,00 ha. Zespoły leśne zajmują powierzchnię 3766 ha. Reszta to tereny powyżej górnej granicy lasu.
Park obejmuje najwyższe, graniczne partie Karkonoszy, od Mumlawskiego Wierchu na zachodzie do przełęczy Okraj na wschodzie oraz dwie enklawy: okolice wodospadu Szklarki i górę Chojnik.
Po stronie czeskiej sąsiaduje z dużym obszarem chronionym. Obszary Karkonoskiego Parku Narodowego są najwyższą partią Sudetów z głównymi szczytami Śnieżką (1602 m n.p.m.), Wielkim Szyszakiem (1508 m n.p.m.) i Szczernicą (1361 m n.p.m.). Na jego obszarze występują charakterystyczne formy rzeźby: skałki ostańcowe, (Słonecznik, Końskie Łby, Pielgrzymy, Paciorki, Trzy Świnki), skalne (Śnieżne Kotły, Kotły z Małym i Wielkim Stawem), gołoborza oraz płaskie zrównania z torfowiskami. Znaczne spadki terenu i uskoki skalne sprzyjają powstawaniu wodospadów.
Do największych należą Wodospady Łomniczki (300-metrowy ciąg kaskad potoku Łomniczka), Wodospoad Szklarski (13 m wysokości) i największy w polskich Karkonoszach - Wodospad Kamieńczyka (27 m wysokości).

W 1992r. Park wraz z częścią czeską uznany został przez UNESCO za "Światowy Rezerwat Biosfery Karkonoszy" - łączna powierzchnia 60.000 ha. Na uwagę turystów zasługuje góra Chojnik z zamkiem na szczycie, mieszczącym schronisko PTTK, kaplica Świętego Wawrzyńca na Śnieżce, Samotnia - schronisko nad Małym Stawem. Na terenie Parku znajduje się 12 schronisk i obiektów noclegowych. Przez cały rok czynne są wyciągi krzesełkowe na Kopę i Szrenicę oraz czynne w okresie zimowym wyciągi narciarskie. Na obszarze Parku wytyczono także 200 km szlaków turystycznych.
U podnóża góry Chojnik w Sobieszowie znajduje się niewielkie muzeum Karkonoskiego Parku Narodowego i dyrekcja.

Karkonosze - najwyższa grupa górska położona na granicy z Czechami. Powierzchnia 617 kwadratowych, z czego 177 kwadratowych w Polsce. Tworzy je zbudowany z granitów, zwarty wał górski o długości 36 km. Ponad zrównaną powierzchnią grzbietu (1350 -1450 m n.p.m.) wznoszą się twardzielcowe wzniesienia, będące kulminacją pasma: Śnieżka (1602 m n.p.m.) oraz Wielki Szyszak (1509 m n.p.m.). Karkonosze po stronie czeskiej są większe i mają bardziej rozbudowany system grzbietów.
Stoki masywu rozcięte są kotłami lodowcowymi, w ich dnach występują jeziora. Miejscami na stokach przebijają się skałki o fantastycznych kształtach.

Występuje tu klimat górski z wyraźnie zaznaczającą się piętrowością środowiska - las dochodzi do wysokości 1250 m n.p.m. - kosodrzewina do 1500 m n.p.m. Powyżej występuje piętro alpejskie.

Ważniejsze miejscowości:
· w Polsce: Szklarska Poręba, Karpacz
· w Czechach: Harrachor.

Fauna
Niezwykle interesująca jest fauna Parku. Wśród kręgowców do ciekawostek zaliczają się: reliktowy ślimak - poczwarówka alpejska zamieszkująca tylko ściany Małego Śnieżnego Kotła oraz reliktowy wirek w wodach Wielkiego Stawu. Z gatunków endemicznych występują: motyl miernikowca - Torula quadrifaria sudetica oraz chrząszcz Pterostichas sudeticus.

Kręgowce na obszarze Parku reprezentują:
· gady m.in. jaszczurka żyworodna
· 150 gatunków ptaków: siewka górska (relikt arktyczny), drozd obroźny, płochacz halny, siwerniak, czeczotka, głuszec, cietrzew, jarząbek, podróżniczek
· 50 gatunków ssaków, w tym muflon sprowadzony niegdyś z Korsyki

Flora:
modrzew europejski, widłak, zawilec, jaskier

Babiogórski Park Narodowy

Założony w 1954 (chroniony od 1928); powierzchnia 1734 ha (pod ścisłą ochroną 1062 ha);

Flora:

na północnej stronie masywu Babiej Góry; bór mieszany z jaworem, bukiem, jodłą, bór świerkowy; endemiczne gatunki roślin piętra alpejskiego;

Fauna:

jeleń karpacki, ryś, głuszec.

Biebrzański Park Narodowy

Utworzony w 1993; powierzchnia 59 223 ha, otuliny 66 824 ha; siedziba dyrekcji w Osowcu; obejmuje znaczną część Kotliny Biebrzańskiej i Biebrzę prawie na całej długości; jej szeroka dolina ma przewężenia w okolicach Sztabina i Osowca; jest to największy i najbardziej naturalny w środkowej Europie kompleks torfowisk niskich, z kilkumetrową warstwą torfu i z niewielkim udziałem torfowisk przejściowych i wysokich; klimat z długą, mroźną zimą, późnowiosennymi oraz wczesnojesiennymi przymrozkami, częstymi mgłami; skrócony okres wegetacyjny.

Szata roślinna różnorodna, w dużym stopniu naturalna, z rzadkimi gatunkami; wyróżniono aż 45 zespołów roślinnych, w tym niemal wszystkie spotykane w Polsce zbiorowiska wodne, bagienne i torfowiskowe; 7 zespołów roślinnych o charakterze borealnym (właściwych dla obszarów pn.), jak: zarośla brzozy niskiej, bór sosnowy z turzycą strunową w runie, las świerkowo-sosnowy; spośród stwierdzonych ok. 680 gat. roślin naczyniowych 82 są objęte ochroną gatunkową bądź znajdują się na liście gat. rzadkich, wymierających, zagrożonych; 17 gat. to rośliny borealne i relikty glacjalne, jak: brzoza niska, wierzba lapońska, gnidosz królewski, skalnica torfowiskowa, turzyca strunowa, 8 gat. mszaków.

Wyjątkowa w skali europejskiej ostoja ptaków wodnych i błotnych, z zaobserwowanych 263 gat. 179 jest lęgowych; spośród 56 gat. uznanych w Polsce za zagrożone 21 gnieździ się w Parku, np.: bielik, orzeł przedni, orlik grubodzioby, gadożer, puchacz oraz kaczki — rożeniec, świstun, podgorzałka; dla wodniczki, dubelta, bekasika, bataliona, mewy białej, cietrzewia i in. bagna biebrzańskie są jedyną ostoją zapewniającą trwałość populacji tych gat. w środkowej Europie.

Ze ssaków występują m.in.: łoś (ostoja chroniona od utworzenia 1957 rezerwatu ścisłego), jeleń, sarna, dzik, wilk, bóbr, wydra, z gryzoni orzesznica i smużka.

Biebrzański Park Narodowy zastąpił Biebrzański Park Krajobrazowy, utworzony w 1989.

Bieszczadzki Park Narodowy

Założony w 1973, powierzchnia 27 834 ha (pod ścisłą ochroną 1825 ha), w Bieszczadach Zachodnich; gołoborza, połoniny, lasy z jaworem, bukiem karpackim, jodłą i świerkiem; bogata fauna (żubr, niedźwiedź brunatny, żbik, ryś, dzik, jeleń) i flora; endemity.

Gorczański Park Narodowy

Założony w 1981, powierzchnia 6764 ha, pod ochroną ścisłą 2850 ha; obejmuje centralną część masywu Gorców; fragmenty pierwotnej Puszczy Karpackiej z jodłami i bukami, liczne gatunki roślin górskich i wysokogórskich; w faunie — m.in. jeleń karpacki, ryś, żbik, głuszec, bocian czarny, kruk.

Park Narodowy Gór Stołowych

Założony w 1993; powierzchnia 6280 ha (pod ścisłą ochroną 49ha); obejmuje tereny w Górach Stołowych z unikatowymi ostańcami i labiryntami skalnymi z piaskowców; lasy bukowe i świerkowe, rośliny torfowisk wysokich; w faunie np. jeleń, sarna, pustułka, puchacz.

Ojcowski Park Narodowy

Utworzony 1956, powierzchnia 1890 ha; ok. 13% pow. zajmują obszary pod ochroną ścisłą, m.in. dolina Sąspowska, okolice Bramy Krakowskiej, wąwóz Korytania i Jamki; siedziba dyrekcji parku i muzeum w Ojcowie. Rozciąga się na wysokości około 280-480 m n.p.m.; obejmuje dolinę Prądnika i Sąspówki w obrębie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej;

występują tu twarde wapienie jurajskie, z typowymi, formami krasowymi: skałki o fantastycznych kształtach (maczugi, iglice, bramy, baszty), ściany skalne, stromościenne wąwozy, bezwodne doliny, jaskinie (m.in. Łokietka, Ciemna Zbójecka, ich namuliska są obiektem badań archeologicznych i paleontologicznych), źródła krasowe (nieliczne) i okresowe cieki; na dość zrównanej wierzchowinie spotyka się lessy zalegające na nieprzepuszczalnych glinach morenowych. Otoczenie skalistych części Parku tworzą lasy (ok. 79% pow.) o typie grądu i buczyny karpackiej, a także fragmenty lasu jaworowego z chronioną paprocią — języcznikiem zwyczajnym w runie; na zboczach ciepłolubne zarośla; na wierzchowinie bory mieszane; w dnie dolin, miejscami pozostałości lasów łęgowych; murawy naskalne z kostrzewą bladą; bogate łąki; we florze gatunki chronione; gatunki roślin górskich, jak żywiec gruczołowaty, w zespołach kserotermicznych — ostnica Jana i wiśnia karłowata (gat. reliktowy).

W faunie np. pluszcz, padalec; w świecie drobnych zwierząt występują zarówno gat. górskie, jak i południowe; charakterystyczna jest swoista fauna jaskiń, m.in. żyje tu 15 gat. nietoperzy oraz rzadkie gat. owadów bezskrzydłych. Obiekty zabytkowe, m.in. ruiny zamku w Ojcowie i kościółek na tzw. Grodzisku, zamek w Pieskowej Skale. Stanowiska archeologiczne w jaskiniach.

Park jest szczególnie atrakcyjny dla turystyki krajoznawczej, licznie odwiedzany; turystyczne szlaki.

Pieniński Park Narodowy

Założony w 1954 (chroniony od 1932); powierzchnia 2346 ha (pod ścisłą ochroną 777 ha); w środkowej części pasa skałek wapiennych Pienin, z przełomem Dunajca; unikalny pod względem geologicznym, biocenotycznym i krajobrazowym; endemity, np. mniszek pieniński, bardzo liczne bezkręgowce.

Tatrzański Park Narodowy

Założony w 1954 (chroniony od 1937); powierzchnia 21 164 ha (pod ścisłą ochroną 15 189 ha); w Tatrach Wysokich i Zachodnich; bogate formy skalne; jeziora, potoki, wodospady; flora i fauna górska i wysokogórska; limba, kosodrzewina, szarotka, krokus, kozica, świstak, niedźwiedź brunatny, orzeł przedni.

Magurski Park Narodowy

Założony 1995, powierzchnia 19 962 ha; obejmuje pasmo Magury Wątkowskiej w Beskidzie Niskim; dominują lasy, głównie grądy, olszynka karpacka, łęgi, buczyna karpacka, bory jodłowe i jodłowo-świerkowe; w faunie m.in. niedźwiedź, żbik, ryś, borsuk, bóbr, orzeł przedni, puchacz, wąż eskulapa, salamandra plamista.

Park Narodowy Bory Tucholskie

Założony w 1996; powierzchnia 4789 ha; obejmuje tereny na Równinie Charzykowskiej, w dorzeczu górnego biegu Brdy, na północ od Chojnic; urozmaicony krajobraz polodowcowy z równinami sandrowymi, jeziorami rynnowymi; lasy (ok. 89% pow.) z przewagą borów sosnowych, reliktowe gatunki borealne, np. zimoziół północny, chamedafne północna; bogata awifauna, żółw błotny, bóbr, wydra, dzik, rzadziej łoś.

Narwiański Park Narodowy

Założony w 1996, powierzchnia 7350 ha; bagienna dolina Narwi z bardzo rozwiniętym systemem rzecznym (rozlewiska, zakola); dominuje roślinność szuwarowa, ponadto zarośla wierzbowe, zbiorowiska łąkowe oraz kserotermiczne; bogata awifauna (ok. 200 gat.), wśród ssaków łoś, bóbr, wydra.

---