1.Podział minerałów, w tym również minerałów ilastych i przykłady.

I. Pierwiastki rodzime - miedź złoto srebro siarka krzem węgiel

II. Siarczki i siarkosole - piryt markasyt galenit sfaleryt

III. Halogenki - fluorki chlorki bromki jodki

IV. Tlenki i wodorotlenki

1. Tlenki i wodorotlenki żelaza - magnetyt hematyt getyt limonit

2. Tlenki i wodorotlenki glinu - gibbsyt diaspor korund

3. Tlenki i wodorotlenki tytanu - rutyl anataz

V. Sole kwasów tlenowych

1. Azotany - amonu potasu sodu wapnia

2. Węglany - magnezu sodu wapnia litu (wapń marmur soda)

3. Siarczany - magnezu miedzi wapnia (celestyn baryt gips)

4. Fosforany- turkus purpuryt brazilianit

5. Krzemiany i glinokrzemiany

5a. Krzemiany wyspowe

5b. Krzemiany grupowe

5c. Krzemiany pierścieniowe

5d. Krzemiany łańcuchowe

5e. Krzemiany wstęgowe

5f. Krzemiany warstwowe

5g.Krzemiany szkieletowe

VI. Związki organiczne (węglowce) - węgiel krzem cyna ołów

Podział minerałow ilastych

*Minerały ilaste dwuwarstwowe.

- Grupa kaolinitu: Kaolinit, haloizyt, dykit, nakryt.

*Minerały ilaste trojwarstwowe.

-Grupa uwodnionych łyszczykow (hydromiki) : Hydromuskowit, hydrobiotyt, illit, glaukonit.

- Grupa montmorylonitu (smektyty) : Montmorylonit, beidelit, nontronit, saponit, sokonit.

- Grupa wermikulitu : Wermikulit

*Allofany (bezpostaciowe minerały ilaste).

2 Minerały zawierające żelazo, wapń, magnez. NIE MAM

3. Podział skał i przykłady.

*Skały magmowe

- skały magmowe głębinowe (granity, sjenity, dioryty, gabra)

- skały magmowe wylewne (trachity, andezyty, bazalty)

- skały magmowe żyłowe (pegmatyty, diabazy, aplity, lamprofiry)

*Skały osadowe

skały osadowe okruchowe

- luźne (nie scementowane) np. gruzy, kamienie, żwiry, piaski (zwałowe,

wodnolodowcowe, aluwialne, wydmowe, morskie), gliny, iły (lodowcowe, rzeczne,

jeziorne, morskie), utwory pyłowe wodnej genezy, lessy

- scementowane np. brekcje, zlepieńce, piaskowce, arkozy, szarogłazy, iłowce, łupki ilaste

skały organogeniczne i chemiczne

-wapienie, dolomity, margle, torfy (niskie, przejściowe, wysokie), skały krzemionkowe.

*Skały metamorficzne.

- gnejsy, kwarcyty, afibolity, marmury, łupki krystaliczne.

4. Skały osadowe i przykłady oraz utwory pyłowe.

Skały osadowe, występujące na lądach, w morzach i oceanach, powstają wskutek

transportu i osadzania różnego rodzaju zwietrzelin skał pochodzenia organicznego

i nieorganicznego, z produktów wytrącania z roztworów wodnych oraz z produktów

działalności organizmów na powierzchni ziemi (przykłady i podział w pkt. wyżej)

-pyły pochodzenia. wodnego - powst. w wyniku sedymentacji części pyłowych z wód lodowcowych.

-pyły poch. eolicznego (lessy)

5. Skały macierzyste gleb Polski. to skały, z których powstają gleby. Stanowią one jeden

z podstawowych czynników wpływających na ukształtowanie i właściwości gleby

Skały magmowe i metamorficzne (<5% obszaru Polski).

Skały osadowe (>95 % terenu Polski, w tym osady lodowcowe >75%).

- Plaski wodnolodowcowe - tworzą gleby słabej jakości.

- Piaski zwałowe (morenowe lub z rozmytych glin) - tworzą gleby średnie lub słabe.

- Piaski aluwialne starych tarasów akumulacyjnych - tworzą gleby bardzo słabe.

- Piaski aluwialne współczesnych tarasów rzecznych - tworzą gleby średnie lub słabe.

- Piaski wydmowe - nieprzydatne do uprawy.

- Gliny zwałowe - dobre skały macierzyste gleb.

- Utwory pyłowe - tworzą gleby dobre, zwłaszcza gdy występują na glinach.

- Lessy - bardzo dobra skała glebotwórcza.

- Iły - tworzą gleby słabe lub średnie, gdyż mają złe właściwości fizyczne.

- Inne skały osadowe okruchowe i ilaste (brekcje, zlepieńce, piaskowce, Iłowce, łupki

ilaste) - tworzą gleby słabe lub średnie

Skały wapienne - wartość różna, zależna od podatności na wietrzenie oraz ilości i rodzaju

minerałów niewęglanowych.

- Dolomity - tworzą gleby płytkie i szkieletowe (kamieniste).

- Margle - zwykle dobre skały macierzyste gleb.

- Opoki - tworzą gleby słabe (opoki odwapnione) lub średniej jakości (opoki wapniste).

- Skały krzemionkowe - tworzą gleby słabe.

- Gipsy - średnia lub mała wartość glebotwórcza, zależnie od ilość domieszek.

- Torfy - wartość glebotwórcza od dobrej do bardzo słabej, zależnie od składu

botanicznego, stopnia zamulenia oraz głębokości występowania i wahań poziomu

wody gruntowej.

- Gytie (osady denno jeziorowe) - wartość zależna od składu i uwilgotnienia.

- Na muły rzeczne - tworzą gleby żyzne ale mokre, wartość dobra lub średnia

6. Frakcje granulometryczne i ich charakterystyka.

Frakcję granulometryczną nazywamy zbiór cząstek o określonych

średnicach, mieszczących się w przedziale liczb granicznych, które wyznaczają największą

i najmniejszą średnicę zastępczą określonej frakcji: np. 1,0-0,1 mm.

Części szkieletowe: powyżej 1,0 mm

1. Frakcja kamieni - o średnicy cząstek powyżej 20 mm

2. Frakcja żwiru - o średnicy cząstek od 20-1 mm

Części ziemiste: poniżej 1,0 mm

3. Frakcje piaskowe o średnicy cząstek 1,0-0,1 mm

a. piasek gruby - o średnicy cząstek 1,0-0,5 mm

b. piasek średni - o średnicy cząstek 0,5-0,25 mm

c. piasek drobny - o średnicy cząstek 0,25-0,1 mm

4. Frakcje pyłowe o średnicy cząstek 0,1-0,02 mm

a. pył gruby - o średnicy cząstek 0,1-0,05 mm

b. pył drobny - o średnicy cząstek 0,05-0,02 mm

5. Frakcje spławialne - ilaste - o średnicy cząstek poniżej 0,02 mm

a. ił pyłowy gruby - o średnicy cząstek 0,02-0,006 mm

b. ił pyłowy drobny - o średnicy cząstek 0,006-0,002 mm

c. ił koloidalny - o średnicy cząstek poniŜej 0,002 mm.

7. Główne grupy granulometryczne i ich podział.

Podstawą wyróżniania tzw. gatunków gleb jest procentowa zawartość frakcji

szkieletowych (powyżej 1 mm), piaskowych (od 1 do 0,1 mm), pyłowych (od 0,1 do 0,02

mm) i frakcji spławialnych (poniżej 0,02 mm).

Poszczególne utwory glebowe, w zależności od ich składu granulometrycznego,

a w szczególności od procentowej zawartości części spławialnych oraz przewagi określonej

frakcji, dzielimy na następujące grupy granulometryczne (gatunki):

1. Utwory kamieniste - zawierają w masie glebowej powyżej 25 % frakcji kamieni

o średnicy większej od 20 mm

a/ utwory silnie kamieniste - powyżej 75 % frakcji kamienistych

b/ utwory średnio kamieniste - od 75 - 50 % frakcji kamienistych

c/ utwory słabo kamieniste - od 50 do 25 % frakcji kamienistych

2. Utwory żwirowe (żwiry) - zawierają w masie glebowej ponad 50 % frakcji Ŝwirowych

o średnicy od 1 do 20 mm.

W zależności od zawartości cząstek spławialnych wśród żwirów wyróżnia się:

a/ żwiry piaszczyste, w których ilość części spławialnych w przeliczeniu na całość masy

glebowej nie przekracza 10 %, a części ziemiste wykazują skład mechaniczny piasku;

b/ żwiry gliniaste, w których ilość części spławialnych w przeliczeniu na całość masy

glebowej wynosi od 10 do 20 %, a część ziemiste wykazują skład mechaniczny glin.

3. Utwory piaskowe (piaski), w których przeważa frakcja piasku, a ilość cząstek

spławialnych wynosi od 0 do 20 %.

Wśród piasków wyróżnia się:

a/ piaski luźne, zawierające od 0 do 5 % części spławialnych;

b/ piaski słabogliniaste, zawierające od 5 do 10 % części spławialnych;

c/ piaski gliniaste lekkie, zawierające od 10 do 15 % części spławialnych;

d/ piaski gliniaste mocne, zawierające od 15 do 20 % części spławialnych.

W zależności od przewagi frakcji piasku wyróżnia się piaski gruboziarniste, średnioziarniste

i drobnoziarniste oraz równoziarniste.

4. Utwory pyłowe zawierają ponad 40 % frakcji pyłowych i do 50 % frakcji spławialnych.

Wśród utworów pyłowych, w zależności od procentowej zawartości części spławialnych,

wyróżnia się:

a/ pyły zwykłe, zawierające od 0 do 35 % frakcji spławialnych;

b/ pyły ilaste, zawierające od 35 do 50 % frakcji spławialnych.

5. Utwory gliniaste (gliny) zawierają ponad 20 % części spławialnych.

W zależności od zawartości części spławialnych wyróżnia się:

a/ gliny lekkie, zawierające od 20 do 35 % części spławialnych;

b/ gliny średnie, zawierające od 35 do 50 % części spławialnych;

c/ gliny ciężkie, zawierające powyżej 50 % części spławialnych.

6. Utwory iłowe (iły) zawierają ponad 50 % frakcji spławialnych. Nie zawierają one prawie

wcale części szkieletowych, a piasku niewielką domieszkę:

a/ iły właściwe zawierają ponad 50 % frakcji spławialnych i do 25 % frakcji pyłowych;

b/ iły pylaste zawierają ponad 50 % frakcji spławialnych oraz od 25 do 40 % frakcji

pyłowych

8. Wpływ frakcji granulometrycznych na właściwości fizyczne i chemiczne gleb.

Skład granulometryczny - procentowa zawartość w glebie

wszystkich frakcji

Skład granulometryczny gleby jest głównym czynnikiem decydującym o

właściwościach fizycznych i chemicznych gleby. Od niego zależy

między innymi pojemność wodna i powietrzna, porowatość, zwięzłość,

plastyczność, wszelkie rodzaje sorpcji oraz parametry mechaniczne. Od

składu mechanicznego zależy więc:

• sposób uprawy mechanicznej oraz rodzaj zabiegów agrotechnicznych

• dobór uprawianych roślin

• rolnicza wartość użytkowa

• szybkość rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń

• zdolność do zatrzymywania zanieczyszczeń

• metody rekultywacji

• metody posadowień obiektów budowlanych

• warunki lokalizacji obiektów mogących pogorszyć stan środowiska

9.Oznaczanie CaCO₃ i jego wpływ na właściwości gleb.

Występowanie węglanu wapnia (CaCO3) w glebach przeciwdziała ich zakwaszaniu. Dlatego też gleby w których znajdują się chociażby śladowe ilości węglanów poza kompleksem sorpcyjnym, mają odczyn obojętny lub zasadowy. Gleby zawierające węglan wapnia nie wymagają wapnowania przez długie lata. Ponadto gleby ciężkie, w których występuje CaCO3 wykazują znacznie lepsze, z punktu widzenia rolniczego, właściwości fizyczne, np. lepszą przepuszczalność, penetrację powietrza, stan zgruźlenia. Węglan wapnia stosunkowo słabo rozpuszcza się w wodzie; jednak jego rozpuszczalność wzrasta w wodzie zakwaszonej CO2.

Obecność węglanów w poszczególnych poziomach genetycznych profilu glebowego łatwo jest wykryć w warunkach polowych za pomocą 10% kwasu solnego. Próbkę gleby polewamy kwasem solnym z kroplomierza i w przypadku obecności węglanów następuje mniej lub bardziej wyraźne burzenie się masy glebowej, co jest wynikiem uwalniania się dwutlenku węgla. Wszystkie metody oznaczania węglanu wapnia we glebie opierają się na reakcji rozkładu węglanu kwasem, najczęściej solnym. O ilości węglanu wnioskujemy z ilości wydzielonego CO2. W zależności od sposobu oznaczania wydzielającego się CO2 metody oznaczania CaCO3 można podzielić na dwie grupy:

1) metody wagowe,

2) metody objętościowe.

W metodach wagowych najczęściej absorbuje się wydzielający się CO2 w rurkach wypełnionych wapnem sodowanym lub w aparatach wypełnionych roztworem KOH i z przyrostu masy oblicza się ilość CO2, a stąd zawartość CaCO3. Metody te znajdują zastosowanie w przypadku analiz ścisłych. Szybsze i znacznie prostsze od metod wagowych i dlatego powszechnie stosowane są metody objętościowe, w których zawartość CaCO3 oblicza się z objętości wydzielonego CO2.

-lepszą przepuszczalność

-penetrację powietrza,

-stan zgruźlenia

-usuwa szkodliwe dla większości roślin zakwaszenie gleby i wolne jony glinu

-poprawia strukturę gleb lekkich i ciężkich

-wpływa na skład mikroflory glebowej

-udostępnia roślinom składniki mineralne jak azot, fosfor, potas

-zwiększa efekt nawozów mineralnych i organicznych

-zmniejsza przyswajalność boru, manganu, cynku, sprzyja pobieraniu molibdenu przez rośliny

10.Struktury gleb mineralnych i organicznych.

Struktura gleby mineralnych -tj. stan zagregowania elementarnych cząstek stałej fazy gleby, struktura warstwowa, struktura słupkowa, pryzmatyczna, sferyczna, orzechowa, ziarnista, gruzełkowata.

struktura gleb organicznych - gąbczasta, włóknista, kawałkowa, amorficzna, galaretowata, ziarnista, koksikowi, proszkowa, gruzełkowata

Struktura gleby to rodzaj i sposób wzajemnego powiązania oraz przestrzenny układ elementarnych cząstek stałej fazy gleby. Struktura makroskopowa, możliwa do określenia w warunkach terenowych, rozpatruje przede wszystkim kształt i wielkość elementów strukturalnych, uwzględniając ich trwałość (w tym wodoodporność) i stopień wykształcenia. Podział struktur według Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego oraz ich opisy są następujące:

Gatunek gleby określa grupy granulometryczne mineralnego materiału glebowego z uwzględnieniem podziału na frakcje.

1. Struktury proste (nieagregatowe)

a) rozdzielno ziarnista - r

b) spójna (zwarta, masywna) - m

2. Struktury agregatowe

a) sferoidalne

- koprolitowa - ko

- gruzełkowata - gr

- ziarnista - zn

b) foremnowielościenne (poliedryczne)

- foremnowielościenna ostrokrawędzista (angularna) - oa

- foremnowielościenna zaokrąglona (subangularna) - os

- bryłowa - br

c) struktury wrzecionowate

- pryzmatyczna - pr

- słupkowa -ps

d) dyskoidalne

- płytkowa - dp

- skorupkowa - ds

3. Struktury włókniste

a) gąbczasta - hg

b) włóknista właściwa - hw.

11.Przyczyny i skutki zasolenia gleb.

Przyczyny zanieczyszczone wody gruntowe, odpady paleniskowe, komunalne wysypiska śmieci, stosowanie szkodliwych nawozów, nawożenie gleb nie oczyszczonymi ściekami przemysłowymi, sól jako środek stosowany do oczyszczania ulic i chodników ze śniegu, sztuczne nawadnianie gleb, toksyczne pyły i gazy emitowane przez przemysł

Skutki  obniżenie jakości wód, gleby słone i sodowe  znacznie łatwiej ulegaj erozji wodnej i wietrznej, występowania niekorzystnego odczynu, obniża temperaturę zamarzania wody zniszczona zostaje struktura gleby, zasolenie zwiększa nieprzepuszczalność głęboko położonych warstw gleby, zakłóca rozwój roślin ograniczając pobieranie składników pokarmowych i obniżając jakość wody z której roślina korzysta, uszkodzenia liści (więdnięcie, zasychanie, zrzucanie, zmiana zabarwienia), obniża zdolność kiełkowania, zmiany lub obniżenie aktywności enzymów i naruszenie równowagi jonowej. Zasolenie wpływa również niekorzystnie na fotosyntezę, oddychanie, dystrybucję asymilatów, zahamowuje wzrost

12.Co to jest próchnica glebowa, jej budowa oraz skład?. Procesy humifikacji i mineralizacji materii organicznej w glebie.

ROZKŁAD MATERIAŁU ORGANICZNEGO W GLEBACH I TWORZENIE SIĘ PRÓCHNICY. Materia organiczna w glebach stanowi układ dynamiczny, ulegający ciągłym zmianom. Charakter i nasilenie tych przemian zależą od szaty roślinnej, działalności mikroorganizmów i zwierząt glebowych, warunków hydrotermicznych i fizycznych oraz chemicznych właściwości gleb. W procesach rozkładu materiału organicznego wyróżnia się dwa kierunki: mineralizacja - rozkład połączony z wytworzeniem prostych związków nieorganicznych, takich jak CO2, H2O, NH3 oraz jonów SO42-, NO3-. humifikacja - rozkład połączony z wytworzeniem substancji próchnicznych, charakterystycznych dla poszczególnych gleb.
MINERALIZACJA - W czasie rozkładu można wyróżnić 3 fazy, które przenikają się wzajemnie lub przechodzą jedna w drugą.1. faza inicjalna - hydroliza i utlenianie, zachodzi w materiałach organicznych bezpośrednio po obumarciu. Największym zmianom podlegają związki aromatyczne i białkowe.2. faza mechanicznego rozkładu - rozdrabnianie materiału organicznego oraz włączenie resztek do masy glebowej pod wpływem makro- i mezofauny, zmiany fizyczne pierwotnego materiału, który przyjmuje odmienną konsystencję.3. faza mikrobiologicznego rozkładu - polega na przemianie substancji organicznej powodowanej przez wszystkie żyjące organizmy heterotroficzne i saprofityczne edafonu, przeważnie mikroflorę i mikrofaunę glebową. Zachodzi rozkład związków na podstawowe składniki, które resorbowane są przez organizmy. W procesie mineralizacji [w zależności od warunków powietrzno-wodnych] wyróżniamy butwienie i gnicie. Gnicie jest procesem anaerobowym a butwienie aerobowym. W miarę starzenia się rośliny rozkładają się wolniej niż młodsze.
HUMIFIKACJA - przebiega w dwóch etapach: - rozkład substratu organicznego do pewnych prostszych elementów, - synteza i resynteza tych substancji prostszych powodująca powstawanie substancji próchnicznych. Przebieg tych procesów zależy od składu chemicznego resztek organicznych, warunków środowiska. Lignina jest najważniejszym substratem, z którego powstają substancje próchniczne. Próchnica może również powstawać z garbników i terpenów.
FORMY I TYPY PRÓCHNICY W GLEBACH.
Próchnica występuje w glebach naturalnych w wielu formach. Przez formę próchnicy należy rozumieć morfologiczną postać naturalnych nagromadzeń substancji próchnicznych w profilu glebowym, lub na powierzchni gleby, uwarunkowaną ogólnym
kierunkiem procesu glebotwórczego. Wyróżniamy 2 grupy form próchnicy:
1. Lądowe lub ziemne formy - obejmujące próchnicę surową [mor], moderową [moder], mullową [mull]. Wszystkie te formy są charakterystyczne dla gleb leśnych wytworzonych z utworów mineralnych i znajdujących się poza zasięgiem trwałego,
nadmiernego uwilgotnienia. W glebach uprawowych głównie mull.
2. Półwodne i wodne - formy obejmują próchnice murszową, torfową i gytiową. Tworzy się w warunkach silnego uwilgotnienia, spowodowanego najczęściej wodą gruntową, która jest przyczyną anaerobowego rozkładu materiału organicznego.

Materia organiczna gleby - wszystkie występujące w glebie związki zawierające

węgiel pochodzenia organicznego. Zalicza się tu zarówno spotykane w glebie żywe

organizmy jak też obumarłe szczątki organiczne wraz z produktami ich rozkładu

i humifikacji, określane mianem substancji organicznej gleby.

Substancja organiczna gleby - suma obumarłych składników organicznych (głównie

roślinnych) występujących w glebie, od świeżych, nie rozłożonych resztek roślinnych

i zwierzęcych do bezpostaciowych produktów rozkładu i resyntezy. Substancja organiczna

występuje w glebie w zróżnicowanej morfologicznie postaci, na podstawie której wyróżniane

są tzw. formy i typy próchnicy.

żywe organizmy (edafon) - na ogół nie są zaliczane do substancji organicznej gleby,

chociaż w warstwach ornych edafon (głównie mikroorganizmy i części podziemne roślin)

stanowi 10-15 % ogólnej masy martwej i żywej materii organicznej gleby.

Szczątki organiczne - resztki roślinne i zwierzęce zarówno świeże, jak też

wykazujące różny stopień rozkładu.

Substancje próchniczne - ciemno zabarwione, bezpostaciowe substancje będące

produktami rozkładu resztek organicznych oraz związki będące wynikiem resyntezy

powodowanej przez mikroorganizmy w glebie. Dzielone są na swoiste i nieswoiste substancje

próchniczne.

Swoiste substancje próchniczne - są to wysokocząsteczkowe związki o mało

rozpoznanej budowie, które można wyekstrahować 0,1 M roztworem NaOH. Substancje te

stanowią 25-90 % substancji próchnicznych. Są one dzielone na:

· kwasy huminowe

· kwasy fulwowe

· huminy.

Nieswoiste substancje próchniczne - należą tu związki o dobrze rozpoznanej

budowie, zaklasyfikowane do różnych w chemii organicznej grup strukturalnych. Stanowią

one 10-15 % substancji próchnicznych. Należą tu między innymi:

· węglowodany

· tłuszczowce

· aminokwasy

· lignina

· garbniki.

13.Wpływ próchnicy glebowej na właściwości i stosunek C/N w glebie.

Dostępność dla roślin azotu uwalnianego podczas rozkładu szczątków roślinnych zależy od stosunku C:N rozkładającej się substancji organicznej. Gdy stosunek ten jest zbyt szeroki (powyżej 32:1), wówczas następuje spowolnienie mineralizacji substancji organicznej oraz pobieranie azotu przyswajalnego dla roślin przez mikroorganizmy (uwstecznianie, zbiałczanie). Gdy jest on węższy, następuje intensyfikacja mineralizacji azotu, który nie jest wykorzystywany przez rośliny (Thompson, Troeh 1978). Jak można się spodziewać stosunek C:N próchnicy glebowej będzie niższy (węższy) niż nie rozłożonych szczątków roślinnych, ponieważ:

· podczas rozkładu resztek przez mikroorganizmy następuje włączenie części węgla w ich organizmy, a reszta C wydziela się jako CO2. Po kilku pierwszych miesiącach procesu rozkładu tylko 1/3 węgla wnoszonego ze szczątkami pozostaje w glebie. proces rozkładu jest połączony ze zmianą form organicznych N w formy mineralne, których część jest wykorzystana przez mikroorganizmy do budowy własnych komórek. W glebach stosunek C:N jest różny w zależności od rodzaju gleby. W glebach darniowych jest zwykle węższy niż w glebach leśnych. Natomiast w poziomach próchnicznych profilu glebowego jest zwykle szerszy niż w poziomach mineralnych. Stosunek ten prawie zawsze szybko sią zawęża wraz ze wzrostem głębokości w profilu. Dla większości gleb stosunek C:N w poziomie próchnicznym wynosi od 8 do 15, najczęściej 10-12.

14.Co to jest kompleks sorpcyjny i jego rola w glebie?

Kompleks sorpcyjny gleby- silnie rozdrobniona, mineralna lub organiczna lub mineralno - organiczna stała faza gleby mająca zdolność sorbowania. Kompleks sorpcyjny zbudowany jest z koloidów glebowych, wśród których można wyróżnić: minerały ilaste (krystaliczne minerały glinokrzemianowe grupy kaolinitu, montmorylonitu i illitu), krystaliczne uwodnione tlenki żelaza i glinu, minerały bezpostaciowe, próchnicę oraz kompleksy ilasto - próchnicze.

15.Co to jest pojemność sorpcyjna gleb i od czego zależy?

Pojemność sorpcyjna - maksymalna ilość jonów jakie gleba może zabsorbować, zależy ona głównie od ilości i jakości komponentów z których jest zbudowany kompleks sorpcyjny gleb. Większą pojemność sorpcyjną wykazują gleby, które mają więcej cząstek koloidalnych. Inaczej - sumaryczna ilość wszystkich kationów, które mogą być zabsorbowane przez 100g gleby. Pojemność sorpcyjna gleb wzrasta ze wzrostem pH. Pojemność sorpcyjna jest wielkością zmienną zależną od właściwości danej gleby.

*ilości i właściwości koloidów glebowych *składu granulometrycznego *zawartości i jakości próchnicy *odczynu gleby *stężenia roztworu *temperatury *rodzaju towarzyszącego anionu

16.Kwasowość czynna wymienna i hydrolityczna i sposoby ich oznaczania.

Czynną (aktualną), która pochodzi od jonów wodoru, (H+), zawartych w roztworze glebowym, a jej wskaźnikiem jest odczyn roztworu glebowego; określona jest głównie przez obecność kwasów organicznych i kwasu węglowego, zawartych w roztworze, a także przez skład chemiczny mineralnej części gleby, zwłaszcza przez ilość i głębokość występowania w glebie CaCO3; kwasowość czynną oznaczamy, określając wartość pH gleby w wodzie destylowanej (wolne jony wodorowe);

Potencjalną, która wywołana jest przez jony wodoru (H+) lub jony glinu (Al3+), zaadsorbowane przez kompleks sorpcyjny gleby; kwasowość ta dzieli się na:

kwasowość wymienną, która ujawnia się w wyniku działania na glebę roztworu soli obojętnej, o kwasowości tej decydują jony Al3+, H+, a także jony Fe3+. Inaczej mówiąc, kwasowość wymienna dotyczy tej części jonów wodorowych, która przechodzi do roztworu po zadaniu jej roztworem soli obojętnej oraz jonów wodorowych powstających w wyniku hydrolizy związków glinu

kwasowość hydrolityczną, która ujawnia się w wyniku działania na glebę roztworów soli ulegających hydrolizie. Inaczej mówiąc, oprócz jonów wodorowych odpowiedzialnych za kwasowość czynną i wymienną, pozostaje jeszcze w glebie pewna ilość jonów wodorowych, które przechodzą do roztworu w środowisku alkalicznym bądź po zadaniu gleby roztworem soli hydrolizującej zasadowo.

Powstający wówczas słaby kwas oznacza się przez odmiareczkowanie go mianowanym roztworem zasady sodowej. Ilość kwasu odpowiada ilości jonów wodorowych wypartych z kompleksu glebowego przez kationy soli hydrolizującej zasadowo, co odpowiada z kolei kwasowości hydrolitycznej

1) metody kolorymetryczne, których zasada oparta jest na zjawisku zmiany barwy indykatorów (wskaźników) w zależności od stężenia jonów wodoru; w celu określenia wartości pH zadajemy badaną próbkę indykatorem i porównujemy jego barwę (wizualnie lub używając kolorymetru) z barwami wzorcowymi, odpowiadającymi określonym wartościom pH;

2) metody potencjometryczne, które polegają na pomiarze różnicy potencjałów w ogniwie składającym się z elektrody porównawczej (kalomelowej) oraz elektrody pomiarowej (szklanej) zanurzonej w zawiesinie glebowej. Różnica potencjałów mierzona pehametrem jest określona funkcją wartości pH badanego roztworu.

Przy oznaczeniach pH w glebie przyjmuje się, że stosunek masy gleby do objętości roztworu wynosi jak 1:2,5. Pobierając próbkę gleby do analizy, należy ją w pierwszej kolejności wysuszyć w temperaturze pokojowej (próbka powietrznie sucha), a następnie oddzielić części szkieletowe od ziemistych, przesiewając glebę przez sito o φ =1 mm.

17.Co to jest suma zasadowych kationów wymiennych oraz stopień wysycenia zasadami?

S - suma zasad kationów wymiennych. Jest to suma wszystkich kationów zasorbowanych wymiennie, bez kationów H+, Fe2+, Mn2+ i Al3+, wyrażona w cmol ładunku na kilogram gleby

Stopień wysycenia kompleksu sorpcyjnego zasadami - procentowy udział kationów zasadowych

(Ca2+, K+, Mg2+, Na+) w całkowitej pojemności sorpcyjnej. jest również ważną cechą żyzności gleby

18. Przyczyny i skutki zakwaszenia gleb.

1. Przyrodnicze

- przewaga opadów nad parowaniem i wymywanie kationów zasadowych w głąb gleby

- zwiększenie (ok. 10krotnie w stosunku do powietrza) stężenie CO2 w górnej fazie gleby, jego rozpuszczanie się w roztworze glebowym, tworzenie H2CO3, który zwiększa rozpuszczalność CaCo3 i wymywanie zasad

- przemiany mikrobiologiczne, zwłaszcza procesy utleniania, nitryfikacja oraz utlenianie siarki elementarnej

- hydroliza soli glinowych

- CO2 i kwasy organiczne powstające w czasie rozkładu substancji organicznej i wydzielana substancjami wydzielinami korzeniowymi.

- Występujące w glebie rzekome jony Al3+

2. Antropogeniczne

a) nawożenie

b) przemysłowe zanieczyszczenia powietrza

c) Emisja amoniaku ze źródeł rolniczych

SKUTKI

- próchnica staje się kwaśna z przewaga fluorokwasów

- rozpad minerałów ilastych

- niszczenie struktury gruzełkowatej

- zmniejszona pojemność sorpcyjna w stosunku do kationów

- zwiekszone wymycie kationów zasadowych

- p tworzy z jonami Al. I Fe zw nie rozpuszczalne

- obniżenie aktywności bakteryjnej gleb

- uruchomienie toksycznych form Al., Mn, i met ciężkich

19.Właściwości fizyczne gleb: plastyczność, lepkość, porowatość, zwięzłość i od czego zależą?

Plastyczność- Jest to właściwość zmiany swego kształtu pod wpływem sił zewnętrznych i zachowania nadanych kształtów po ustaniu działania tych sił, zależy od spoistości i stopnia uwilgotnienia gleby. Wyróżniamy górna granicę plastyczności kiedy masa glebowa się rozpływa i dolną kiedy wałeczki o średnicy 3-4 mm pękają

Lepkość- Jest to właściwość gleby w stanie wilgotnym polegająca na przyleganiu do różnych przedmiotów. Zależy od składu granulometrycznego, wilgotności, struktury gleby i jej rodzaju. Gleba uzyskuje lepkość dopiero po osiągnięciu

pewnego stanu uwilgotnienia.

Porowatość- stosunek objętości porów do objętości gleby, właściwość polegająca na występowaniu wolnych przestworów między elementami stałej fazy gleby

Zwięzłość- jest to cecha wskazuje na stopień związania poszczególnych cząstek glebowych ze sobą dzięki czemu gleba stawia większy lub mniejszy opór siłą zewnętrznym (korzeniom narzędziom rol)

20.Gęstość właściwa i objętościowa gleb mineralnych i organicznych.

Właściwa- jest to stosunek masy gleby absolutnie do objętości fazy stałej gleby zależ ona od składu mineralnego i zawartości substancji organicznej w glebach mineralnych waha się od 2,4-2,65 g/cm3

Objętościowa- stosunek masy gleby absolutnie suchej do objętości w stanie naturalnym, zależy od struktury, składu granulometrycznego zawartości substancji organicznej, sposobu ułożenia cząstek mineralnych i głębokości profilu.

21.Wymień procesy glebotwórcze gleb i opisz jeden z nich.

*przemywania *bielicowania *glejowy *brunatnienia *murszenia *bagienny

PROCES BIELICOWANIA - przebiega przy kwaśnym odczynie gleby, najczęściej piaskowych, ubogich w składniki pokarmowe, a także w glebach borów iglastych klimatu wilgotnego, umiarkowanego i chłodnego. Proces ten polega na rozkładzie glinokrzemianów i koloidów glebowych, na wymywaniu w głąb składników, w pierwszej kolejności zasadowych, a następnie na uruchamianiu kwasów próchnicznych oraz związków żelaza i glinu. Zachodzi tu także redukcja związków żelaza. Proces ten prowadzi do powstania poziomu eluwialnego, o jasnym zabarwieniu, lub ulega całkowitemu wybieleniu. Poziomu wymywania są w ten sposób wzbogacane w związki żelaza i glinu. Powstają gleby bielicowe.

22.Wyjaśnij pojęcia: profil glebowy, gleba całkowita i niecałkowita, poziom genetyczny, warstwa glebowa, rodzaj gleb, typ gleb.

Profil glebowy to pionowy przekrój przez glebę, w którym wyróżnia się poziomy genetyczne różniące się barwą, stopniem koncentracji budujących je składników i miąższością. Poziomy glebowe są podstawą genetycznej klasyfikacji typów gleb.

GLEBY CAŁKOWITE- gleby, które w całym profilu (do 1,5 m) są zbudowane z tego samego materiału, np. z piasku, gliny, pyłu; zróżnicowanie uziarnienia profilu powodują wyłącznie procesy glebotwórcze

GLEBY NIECAŁKOWITE- gleby, które do głębokości 1,5 m zawierają przynajmniej dwie różne warstwy, np. piasek do głębokości 0,8 m, a poniżej glinę.

Poziom genetyczny - mniej więcej równoległa do powierzchni terenu strefa materiału skalnego rozmaitej grubości, przekształconego pod wpływem czynników glebotwórczych.
Poziomy genetyczne różnią się między sobą barwą, zawartością próchnicy, składem mineralnym i chemicznym, strukturą i innymi właściwościami. Rodzaj i układ poziomów genetycznych w profilu glebowym są charakterystyczne dla poszczególnych typów gleb.
Poziomów genetycznych gleby nie należy mylić z warstwą gleby, gdyż określenie to związane jest z procesami geologicznymi i geomorfologicznymi.

Warstwa glebowa - znajdujące się w obrębie profilu lub pod nim utwory charakteryzujące się cechami i właściwościami związanymi z litogenezą.

Rodzaj - jednostka charakteryzująca skały macierzyste i podłoże gleb

Typ - podstawowa jednostka system. gleb, obejmuje g. o takim samym układzie głównych poziomów genetycznych, zbliżonych właściwościach chem. fizykochem., jednakowym rodzaju wietrzenia, przemieszczania się składników i podobnym typie próchnicy.

23.Poziomy eluwialne- charakterystyka i symbole.

E - poziom wymywania (eluwialny) - tworzy się bezpośrednio pod poziomem O lub A (jeśli poziom A jest obecny). Zawiera mniej materii organicznej niż poziom A (lub O, jeśli poziom A nie występuje) oraz mniej półtoratlenków i frakcji ilastej od poziomu bezpośrednio pod nim zalegającego. Zwykle charakteryzuje się jaśniejszą barwą niż poziomy sąsiednie oraz większą zawartością kwarcu i krzemionki lub innych minerałów odpornych na wietrzenie.

Najbardziej charakterystyczne poziomy eluwialne powstają w glebach bielicowych wskutek działania zakwaszonych roztworów glebowych przesiąkających w głąb profilu. W glebach ornych poziom wymywania jest często niszczony przez uprawę i włączony do poziomu A.

24.Poziomy wzbogacenia (iluwialne) - charakterystyka i symbole.

B - poziom wzbogacenia (iluwialny) - leży między poziomem A lub E (jeśli poziom E jest obecny) a poziomem c, g lub R. Nie zaznaczają się w nim struktury skały macierzystej lub są słabo widoczne. Charakteryzuje się nagromadzeniem półtoratlenków i materii organicznej na skutek wmywania lub akumulacji na miejscu, oraz frakcji ilastej w wyniku wmywania lub rozkładu minerałów pierwotnych i tworzenia się wtórnych minerałów ilastych. Poziom ten może też wykazywać wtórne nagromadzenie węglanów wapnia, węglanów magnezu, gipsu lub innych soli. Barwa poziomu jest brunatna.

25. Budowa profilu glebowego i systematyka gleb: płowa, brunatna, rdzawa, bielicowa, bielica, czarna ziemia, czarnoziem.

Czarnoziemy Ap-Ac-C lub Cca

Brunatna O-A-Bbr-Cca

Płowe Ap-Eet-Bt-C lub Cca

Rdzawe O-ABv-Bv-C

Bielicowe O-A-Ees-Bhfe-C

Bielice O-Ees-Bh-Bfe-C

Czarne ziemie Ap-A2-ACcagg-Ccagg

DZIAŁ RZĄD TYP

PŁOWA autogeniczne .brunatnoziemnepłowe

BRUNATNA autogeniczne brunatno ziemne brunatne właściwe brunatne kwaśne

RDZAWA autogeniczne bielicoziemne rdzawe

BIELICOWA autogeniczne bielicoziemne bielicowe

BIELICA autogeniczne bielicoziemne bielice

CZARNA ZIEMIA semihydrogeniczne czarne ziemie czarne ziemie

CZARNOZIEMY autogeniczne czarnoziemne czarne ziemie

26. Jak powstają gleby deluwialne, mady i rędziny?

Gleby deluwialne Są to gleby powstające w obniżeniach i w dolnej części przyległych do nich stoków. Występują w terenach pofalowanych. Powstały z ziemistych deluwiów osadzanych u podnóży stoków zmywanych przez wody powierzchniowe. Miąższość deluwiów osadzonych na podłożu mineralnym lub organicznym wynosi ponad 30 cm. Wykazują wyraźne warstwowanie w profilu. Są to najczęściej gleby lekko kwaśne, obojętne i zasadowe, o zróżnicowanym uziarnieniu i na ogół bezszkieletowe lub słabo szkieletowe. Biogeochemiczne właściwości gleb deluwialnych kwalifikują je do odmian eutroficznych i hipertroficznych. Są to najżyźniejsze siedliska lasu wilgotnego i lasu wyżynnego. Potencjalne zbiorowiska roślinne na tak żyznych glebach to łęgi wiązowo-jesionowe i grądy niskie.

Mady - wytworzone na osadach rzecznych w wyniku procesu akumulacji. Mady w dolinach rzek nizinnych są glebami  żyznymi, wykorzystywanymi rolniczo. W górnym biegi rzeki osadzają się mady bardziej gruboziarniste, w środkowym mady zbudowane głównie z utworów pyłowych, a w dolnym mady mające skład drobnoziarnisty.

Rędziny gleba zasobna w wapń i próchnicę gleba wytworzona w procesie wietrzenia skał wapniowych, węglanowych i gipsowych, nierzadko z domieszką materiału lodowcowego: piasku i gliny (rędziny mieszane), o korzystnych właściwościach fizycznych i słabo zasadowym odczynie (odczyn gleby), płytka.

27.Co to są gleby urbanoziemne i industroziemne?

Antropogeniczne gleby silnie przeobrażone pod wpływem działalności przemysłowej, np. górnictwa (industrioziemy) lub gospodarki komunalnej (urbanoziemy, urbisole).

Rząd ten obejmuje utwory glebowe przeobrażone wskutek oddziaływania zabudowy

przemysłowej i komunalnej, przemysłu, a w szczególności górnictwa głębinowego i

odkrywkowego. Duże obszary gleb industrioziemnych występują w rejonach przemysłowych.

Mniejsze obszary industrioziemów spotkać można w rejonie odkrywkowych kopalni

surowców mineralnych lub pojedynczych zakładów przemysłowych. Urbanoziemy występują na obszarach dużych aglomeracji miejskich, a ich przemiany związane są z przekształceniami mechanicznymi i chemicznym.!, takimi jak: zasolenie, zakwaszenie, alkalizacja, nagromadzenie metali ciężkich

28.Wyjaśnij pojęcia: zasobność, żyzność, urodzajność gleb.

Zasobność - sumaryczna zawartość w glebie dostępnych dla roślin makro- i mikroelementów, a także substancji organicznej w różnym stopniu rozkładu

Żyzność - naturalna zdolność gleby do zaspokajania potrzeb roślin. Stanowi ona zespół morfologicznych, fizycznych, chemicznych, fizykochemicznych, biochemicznych i biologicznych właściwości gleby, zapewniających roślinom odpowiednie warunki wzrostu

Urodzajność - właściwość gleby, określająca jej zasobność w składniki pokarmowe i zdolności zaspokajania potrzeb roślin, dzięki odpowiednim właściwościom glebowym (fizycznym, chemicznym i biologicznym). Gleba może być mało urodzajna (niesprzyjająca uprawom rolnym), średnio urodzajna lub wysoko urodzajna (dająca wysokie plony upraw rolnych). Zależy od stopnia stosowania zabiegów agrotechnicznych (melioracja, nawożenie, mechanizacja).

29.Co to jest klasa bonitacyjna i kompleks przydatności rolniczej gleb i kryteria ich klasyfikacji.

Klasy bonitacyjne gleb, polega podziale i wycenie gleb (gruntów) ze względu na ich wartość użytkową dla prowadzenia gospodarki. Wyróżnia się 4 grupy gruntów:
1) grunty orne - obejmujące 9 klas bonitacyjnych, opartych głównie na właściwościach gleby: I - gleby orne najlepsze, II - gleby orne bardzo dobre, IIIa - gleby orne dobre, IIIb - gleby orne średnio dobre, IVa - gleby orne średniej jakości lepsze, IVb - gleby orne średniej jakości gorsze, V - gleby orne słabe, VI - gleby orne najsłabsze, VIRz - gleby orne pod zalesienia.
2) użytki zielone - obejmujące 6 klas bonitacyjnych (I-VI) w zależności od właściwości gleby oraz produkcyjności i wielkości plonów siana.
Przy bonitacji uwzględnia się następujące kryteria: - cechy morfologiczne i fizyczne gleb (położenie w terenie, miąższość poziomu próchniczego, strukturę, przepuszczalność podłoża, stosunki wilgotnościowe), - właściwości chemiczne (odczyn pH, skład chemiczny, zawartość węglanów w profilu glebowym) - wysokość nad poziomem morza.

Kompleksy przydatności rolniczej
Do jednego kompleksu przydatności rolniczej należą gleby o zbliżonych właściwościach rolniczych, które mogą być podobnie użytkowane.

1 - kompleks pszenny bardzo dobry - obejmuje najlepsze gleby naszego kraju, zasobne w składniki pokarmowe, o odczynie obojętnym, głębokim poziomie próchnicznym, dobrej strukturze, przepuszczalne, przewiewne, magazynujące duże ilości wody. Osiąga się na nich wysokie plony.
2 - kompleks pszenny dobry - gleby nieco mniej urodziwe, zwięźlejsze i cięższe do uprawy, czasem okresowo gorzej przewietrzane albo wykazują okresowo słabe niedobory wody.. Na tych glebach udają się wszystkie rośliny uprawne, ale w części jest to zależne od pogody i poziomu agrotechniki.
3 - kompleks pszenny wadliwy - obejmuje gleby pszenne średnio zwięzłe i zwięzłe, które nie są zdolne do magazynowania większych ilości wody. Należą tu gleby zwięzłe płytkie zalegające na zbyt przepuszczalnym podłożu lub średnio zwięzłe zlokalizowane na zboczach i narażone na erozję.
4 - kompleks żytni bardzo dobry (pszenno-żytni) - w jego skład wchodzą najlepsze gleby lekkie wytworzone z piasków gliniastych. Są one strukturalne, mają dobrze wykształcony poziom próchniczny oraz właściwe stosunki wodne.
5 - kompleks żytni dobry - zaliczane są do niego głównie gleby lżejsze i mniej urodzajne od zaliczanych do kompleksu czwartego. Są one dość wrażliwe na suszę, przeważnie głęboko wyługowane i zakwaszone. Gleby te uważa się za typowo żytnio-ziemniaczane.
6 - kompleks żytni słaby - zaliczane są do tego kompleksu głównie gleby ubogie w składniki pokarmowe, wytworzone z piasków słabo gliniastych, podścielonych utworem luźnym. Są one nadmiernie przepuszczalne i słabo zatrzymują wodę, dlatego są okresowo lub stale zbyt suche. Składniki nie wykorzystane przez rośliny są bardzo szybko wymywane z gleby.
7 - kompleks żytni bardzo słaby - obejmuje najsłabsze gleby wytworzone z piasków, ubogie w składniki pokarmowe i przeważnie zbyt suche. Uprawia się tu wyłącznie żyto i łubin.
8 - kompleks zbożowo-pastewny mocny - zalicza się tu gleby średnio zwięzłe i ciężkie, nadmiernie uwilgotnione. Są one zasobne w składniki pokarmowe i potencjalnie żyzne, ale wadliwe na skutek nadmiernego uwilgotnienia.
9 - kompleks zbożowo-pastewny słaby - obejmuje gleby lekkie wytworzone z piasków, okresowo podmokłe na skutek występowania w dolnej części profilu warstw słabo przepuszczalnych lub położenia gleby w obniżeniu terenowym.
10 - kompleks pszenny górski - obejmuje wszystkie gleby górskie, które na podstawie ich budowy i właściwości można uznać za odpowiednie do uprawy pszenicy.
11 - kompleks zbożowy górski - obejmuje w większości gleby wietrzeniowe powstałe ze skał masywnych, na warunkach o gorszych warunkach klimatycznych.

30.Definicja gleby.

Biologicznie czynna zewnętrzna powłoka litosfery, składająca się z cząsteczek minerałów, stanowiących produkt wietrzenia skał, oraz rozpadających się substancji organicznych, powietrza i wilgoci. Stanowi podłoże życia roślin. Gleba pełni bardzo ważną funkcję w produkcji i rozkładzie biomasy, magazynowaniu próchnicy, przepływie energii, obiegu pierwiastków i wody. Służy również jako środowisko życia podziemnych organów roślin oraz fauny i mikroflory. Na jakość gleby wpływa jej struktura.

---