Socjologia (A)

Problemy i zagadnienia

1. Alienacja.

ALIENACJA - poczucie wyobcowania ze społeczeństwa. Ludzie są ze swojej gatunkowej natury wolni, twórczy i prospołeczni. W pewnych niekorzystnych warunkach społecznych, ekonomicznych i politycznych zatracają jednak te naturalne cechy. Dzieje się tak w społeczeństwach podzielonych na klasy, ale zwłaszcza w nowoczesnym kapitalizmie. Np. Pracownik pozbawiony kontroli nad procesem własnej pracy, handlujący własną siłą roboczą doznaje alienacji, czyli wyobcowania od innych ludzi, oderwania od środowiska społecznego. Ulega dehumanizacji. Zamiast samorealizować się w pracy - degraduje się. Zamiast odczuwać radość z twórczości - cierpi w niszczącej rutynie. Zamiast odczuwać wspólnotę z innymi - doświadcza izolacji i osamotnienia.

Jako pierwszy pojęcia alienacji użył Karol Marks. Następnie Feuerbach użył tego terminu w odniesieniu do różniących się od ludzi bogów.

Herbert Marcuje za efekt alienacji uważa pojawienie się „człowieka jednowymiarowego”, którego życie ogranicza się do pracy i konsumpcji.

2. Anomia.

ANOMIA - koncepcja opisująca poczucie bezcelowości i rozpaczy, wynikające ze zmian zachodzących w nowoczesnym świecie, w wyniku których normy społeczne tracą wpływ na ludzkie zachowania.

Anomia w pierwotnym znaczeniu to tzw. Chaos normatywny, zanik drogowskazów moralnych, rozmycie kategorii dobra i zła. Ludzie ulegają dezorientacji, czują się wykorzenieni i zagubieni.

W szerszym znaczeniu anomia oznacza pewnego rodzaju stan niepewności i zagubienia. Jednostka społeczna w stanie anomii nie potrafi ocenić, zgodnie z którymi normami należy działać i jakie wartości realizować.

Pojęcie anomii wprowadził Emil Durkheim. Postrzegał on naturę człowieka w czarnych, pesymistycznych barwach. Człowiek jest według niego egoistyczną, aspołeczną bestią dążącą do bezwzględnej realizacji swoich interesów, nie licząc się z innymi, a nawet kosztem innych. Człowiek staje się zdolny do współżycia i współpracy w zbiorowości tylko dzięki wpojonym mu w procesie socjalizacji wzorom i regułom kultury, normom i wartościom społecznym. W ujęciu Durkheima anomia może przyczyniać się do zachowań samobójczych.

3. Asymilacja.

Asymilacja to roztopienie się mniejszości etnicznej czy rasowej w grupie większościowej i tym samym uzyskanie pełnego udziału w grupie i w jej szansach życiowych. Jest to proces określający całokształt zmian społecznych i psychicznych, jakim ulegają jednostki, odłączając się od swojej grupy i przystosowując się do życia w innej grupie o odmiennej kulturze. Najczęściej o asymilacji mówi się w przypadku przystosowania się imigrantów do norm życia społecznego kraju, w którym się osiedlili bądź przedstawicieli mniejszości narodowych do norm zbiorowości (narodu) dominujących w danym kraju lub krainie.

Proces asymilacji składa się z trzech faz:

· akulturacja - przyjęcie przez migrantów (mniejszość) wzorów zachowań społeczności gospodarzy (grupy dominującej),

· asymilacja strukturalna - przenikanie migrantów do grup i instytucji społeczeństwa gospodarzy,

· asymilacja identyfikacyjna - rozwinięcie poczucia przynależności migrantów jedynie do społeczności gospodarzy.

4. Atrybucja, przeniesienie.

Atrybucja - przypisywanie czegoś komuś lub czemuś.

Atrybucja wewnętrzna - inaczej atrybucja dyspozycyjna; rodzaj atrybucji w psychologii, zakładający iż przyczyną danego zdarzenia były cechy jego sprawcy (np. zdolności lub ich brak, inteligencja, włożony wysiłek, cechy osobowości) w przeciwieństwie do czynników zewnętrznych wobec sprawcy (np. przypadek, trudność zadania, sytuacja zewnętrzna, rola społeczna, normy społeczne, itp.).

Atrybucja zewnętrzna, atrybucja sytuacyjna - rodzaj atrybucji w psychologii, zakładający, iż przyczyną zachowania danej osoby były właściwości sytuacji lub inne czynniki zewnętrzne względem tej osoby (np. przypadek, trudność zadania, pech, pogoda, śliska jezdnia, zachowanie innych ludzi, itp.) w przeciwieństwie do jego własnych cech i wyborów (np. zdolności lub ich brak, inteligencja, włożony wysiłek, motywacji, cech osobowości itp.).

Przykład: Magda jest w świetnym humorze.
Przykład atrybucji zewnętrznej: Na pewno usłyszała właśnie coś śmiesznego.
Przykład atrybucji wewnętrznej: Magda to wesoła dziewczyna.

Przykład: Damian zdał kiepsko egzamin.
Przykład atrybucji wewnętrznej (dyspozycyjnej): Damian jest głupi.
Przykład atrybucji zewnętrznej (sytuacyjnej): Były trudne pytania. Egzaminator miał zły dzień.

5. Atrybutywne pojęcie struktury.

Przypadek atrybutywnego pojęcia struktury wiąże się z czystą konfiguracją stosunków społecznych, niezależnie od tego, między kim występują i czego dotyczą. Struktura jest traktowana jako cecha, atrybut przysługujący organizacjom społecznym.

Przykład: Gdy powiemy, że ten dom, czy kościół jest strukturą, sugerujemy tylko, że są to jakieś złożone konstrukcje, składające się z różnorodnych elementów, ale gdy powiemy, że ten dom ma strukturę wieżowca, konkretnie wskazujemy, jak został skonstruowany.

6. Autoteliczność.

Autoteliczne stosunki społeczne to takie, których sens i cel leży w samym obcowaniu partnerów ze sobą, bez względu na jakiekolwiek inne korzyści.

7. Badanie socjologiczne, metoda badawcza.

Proces badania socjologicznego składa się z kilku etapów:

1. Problem badawczy. Każde badanie rozpoczyna się od określenia problemu badawczego. Najlepsze badania socjologiczne wychodzą od problemów, które są zarazem zagadką. Zagadka nie jest brakiem informacji, ale brakiem zrozumienia. Umiejętność prowadzenia dociekań socjologicznych w znacznym stopniu polega na dostrzeganiu zagadek. Rozwiązywanie zagadki nie jest szukaniem odpowiedzi na pytanie „Co się tu dzieje?”, ale próbą zrozumienia, dlaczego dzieje się to, co się dzieje. Żadne badanie nie jest samowystarczalne. Problemy badawcze powstają w ciągłym procesie. Jeden projekt badawczy prowadzi często do powstania następnego.

2. Przegląd danych. Po określeniu problemu badawczego następnym krokiem jest przegląd dostępnych danych na ten temat. Może się zdarzyć , że już wcześniej przeprowadzone badania zadowalająco wyjaśniły problem. Jeżeli nie, badacz musi zapoznać się z istniejącymi badaniami na ten temat i ocenić ich przydatność na własne potrzeby. Czy inni badacze dostrzegali ten sam problem? Jak próbowali go rozwiązać? Jakie aspekty problemu zostały pominięte w ich badaniach? Czerpanie z pomysłów innych pomaga socjologowi ustalić, jakimi zagadnieniami powinien się zająć i jakie zastosować metody badawcze.

3. sformułowanie problemu badawczego. Jeśli istnieje literatura tematu, badacz po wyjściu z biblioteki może już mieć jasność, jak do niego podejść. Intuicje co do natury problemu mogą przekształcić się w hipotezę - zarysowany pomysł, jakie jest rozwiązanie problemu. Jeżeli badanie miało sens, hipoteza musi być sformułowana w taki sposób, żeby zebrane dane mogły ją potwierdzić lub wykluczyć.

4. Opracowanie projektu. Badacz musi zdecydować, jak będzie zbierał materiał. Istnieje wiele technik badawczych. Wybór którejś z nich zależy od celu badania i tego, jakie aspekty zachowań mają być przedmiotem analizy. Do niektórych celów nadają się badania kwestionariuszowe. W innych przypadkach lepiej przeprowadzić wywiady i obserwacje.

5. Realizacja projektu. W trakcie przeprowadzania samego badania często pojawiają się nieprzewidziane przeszkody praktyczne. Osoby, którym trzeba wysłać kwestionariusz lub z którymi chcemy przeprowadzić wywiad, mogą być nieosiągalne. Np., jeżeli celem badania jest stwierdzenie, w jakim stopniu przedsiębiorstwa realizują programy równych szans dla kobiet, firmy, które nie realizują takich programów, mogą nie wyrazić zgody na przeprowadzenie badania. To może wpłynąć na wyniki.

6. Interpretacja wyników. Kiedy materiał jest zebrany i gotowy do analizy, problemy badawcze jeszcze się nie kończą. Wyciągnięcie wniosków z zebranych danych i odniesienie ich do problemu badawczego rzadko kiedy jest rzeczą prostą.

7. Sporządzanie raportu. Raport badawczy, zazwyczaj opublikowany w formie artykułu lub książki, na ogół zawiera opis charakteru przeprowadzonego badania uzasadnienie wynikających z niego wniosków. Większość raportów zawiera sugestie pytań, na które brak odpowiedzi, i dalszych badań, jakie warto by przeprowadzić.

ETAPY POSTĘPOWANIA BADAWCZEGO

DEFINICJA PROBLEMU

Wybór przedmiotu badania

PRZEGLĄD LITERATURY

Zapoznanie się z istniejącymi badaniami na ten temat

HIPOTEZA

Co zamierzasz badać?

PROJEKT BADAWCZY

Wybór jednej lub więcej metod badawczych (eksperyment, badanie kwestionariuszowe, obserwacja, sondaż, wykorzystanie istniejących źródeł)

BADANIE

Zebranie danych, zapis informacji

INTERPRETACJA WYNIKÓW

jakie są implikacje zebranych danych

RAPORT BADAWCZY

Jakie jest znaczenie uzyskanych wyników; jak się one mają do wcześniejszych ustaleń?

Metody badawcze stosowane w badaniach socjologicznych:

1. Etnografia - poznawanie zachowań społecznych ludzi i grup w bezpośrednim kontakcie z nimi przez określony czas, prowadzenie obserwacji uczestniczącej i przeprowadzanie wywiadów. Celem badań etnograficznych jest dotarcie do sensu działań społecznych. Jest to możliwe przez bezpośrednie zaangażowanie badacza w interakcje tworzące rzeczywistość społeczną badanej grupy.

2. Badania sondażowe - celem badań sondażowych jest zbieranie danych, które są następnie poddawane analizom statystycznym, pozwalającym wykryć stałe tendencje i regularności. Głównym narzędziem w badaniach sondażowych są kwestionariusze. Badacz może wręczać kwestionariusze osobiście lub rozesłać je respondentom. Innym narzędziem są tzw. próby. Często nie ma możliwości przebadania wielkiej liczy osób (np. w przypadku wyborów), wtedy więc badanie skupia się na próbie niewielkiej części całej grupy. Na ogół można być pewnym, że wyniki uzyskane dla próby reprezentatywnej, jeżeli została dobrze dobrana, można uogólnić na całą populację.

3. Eksperymenty - sprawdzanie hipotezy przeprowadzane w ściśle kontrolowanych przez badacza warunkach, w jakich przebiega badanie.

4. Historie życia - zawierają materiały biograficzne ludzi - zazwyczaj ich własne wspomnienia.

5. Analizy historyczne - często, chcąc zrozumieć dany problem, trzeba go umieścić w perspektywie czasowej.

8. Bezrobocie.

Bezrobocie jest zjawiskiem trudnym do zdefiniowania. Oznacza ono „brak pracy”. „praca” oznacza tu „płatne zajęcie”, ale także „pracę w określonym zawodzie”. Ludzie oficjalnie zarejestrowani jako bezrobotni mogą zajmować się wieloma rzeczami (np. pielęgnowanie ogrodu, malowanie domu). Według definicji Międzynarodowej Organizacji Pracy bezrobotny jest ten, kto nie ma pracy, jest gotów podjąć pracę w ciągu dwóch tygodni i w ciągu ostatniego miesiąca szukał pracy. Zdaniem wielu ekonomistów ta definicja bezrobocia powinna być poszerzona o dwa przypadki, „zniechęconych”, którzy chcieliby pracować, ale nie szukają pracy, bo stracili nadzieję, że uda im się coś znaleźć, i „osoby z konieczności pracujące w niepełnym wymiarze godzin”, które chciałyby pracować w pełnym wymiarze godzin.

Ogólne statystyki bezrobocia komplikuje fakt, że obejmują one dwa różne „typy” bezrobocia:

Bezrobocie przejściowe jest naturalnym zjawiskiem nieciągłego udziału jednostki w rynku pracy, związanym na przykład ze zmianami pracy, poszukiwaniem pracy po ukończeniu szkoły albo przejściowymi problemami ze zdrowiem.

Bezrobocie strukturalne odnosi się natomiast do sytuacji, gdy brak pracy wynika nie tyle z sytuacji życiowej konkretnych jednostek, ile z większych przemian ekonomicznych.

9. Demografia.

Demografia to nauka o prawidłowościach rozwoju ludności w konkretnych warunkach gospodarczych i społecznych badanego terytorium.

10. Dyfuzja kulturowa.

Dyfuzja kulturowa - proces przenikania elementów z jednej kultury do innej, poprzez mechanizm zapożyczania np. wyrażeń językowych, zwyczajów, w wyniku czego może zmieniać się system wartości tej pierwszej. Do dyfuzji kulturowej może dochodzić poprzez bezpośredni kontakt, migracje, media czy wymianę handlową. Kultura kształtuje się przede wszystkim poprzez przenikanie się elementów kulturowych społeczeństw żyjących w bezpośredniej styczności.

Etapy dyfuzji kulturowej:

- przedstawienie nowego elementu, poznanie go

- przyjęcie go i akceptacja przez społeczeństwo

- zespolenie z własną kulturą

11. Dywersyfikacja/facylitacja.

Dywersyfikacja - wprowadzenie nowych, dotychczas niewytwarzanych wyrobów (usług), realizowanych z wykorzystaniem dotychczasowych lub odmiennych technologii, zaspokajających inne potrzeby niż wyroby obecne.

Dywersyfikacja może dotyczyć produktów i usług, rynków zbytu, technologii, dostawców.

Facylitacja społeczna - oznacza napięcie wynikające z obecności innych osób i możliwości oceny przez nich naszego działania. Skutkiem tego napięcia jest lepsze wykonanie zadań dobrze opanowanych i łatwych, lecz gorsze wykonanie zadań trudnych lub tych, których się dopiero uczymy.

Przykłady: Sportowcy osiągają lepsze wyniki na oczach publiczności. Dzieci bawią się z większym zapałem, gdy mają towarzysza zabawy.

Należy jednak pamiętać, że efekt facylitacji występuje w odniesieniu do zachowań stosunkowo dobrze wyuczonych, automatycznych. Obecność innych może hamować lub zakłócać zachowania niezbyt dobrze wyuczone lub bardzo złożone. Mówimy wtedy o interferencji społecznej.

12. Działanie masowe/ zachowanie zbiorowe/ działanie zbiorowe.

Działanie masowe - wtedy, gdy ludzie działają pojedynczo, każdy dla swoich własnych prywatnych celów, kierując się indywidualnymi motywacjami, racjami, intencjami. Inaczej: Ludzie w podobnym czasie, ale osobno i dla indywidualnych celów, podejmują podobne działania, które przynoszą skumulowane skutki, wykraczające poza zakres prywatny i jednostkowy, a uzyskujące znaczenie ogólnospołeczne.

Przykład: Kiedy idę do sklepu na zakupy, to wybieram towary, które są mi potrzebne, które mi się podobają, na które mnie stać. Każda decyzja kupna jest uwarunkowana różnymi prywatnymi okolicznościami. Nie zastanawiam się nad tym, że w tym samym momencie, w tysiącach różnych sklepów podobne decyzje podejmują miliony kupujących. Ale złożonym efektem tych wszystkich decyzji może być np. wzrost inflacji, który dotyka portfela wszystkich kupujących, choć żaden do tego nie zmierzał, ani tego nie przewidywał.

Przykład 2: Kiedy idę głosować w wyborach, mam na uwadze własne interesy, przekonania ideologiczne, prywatne nadzieje związane z tym kandydatem. Ale ponieważ równocześnie głosują miliony innych, złożonym efektem tych wszystkich decyzji może być np. zasadniczy zwrot polityczny, którego poszczególni wyborcy ani nie chcieli, ani nie przewidywali.

Zachowanie zbiorowe - działający ludzie mogą być zgromadzeni w jednej przestrzeni, a także doświadczać tej samej sytuacji. Ciągle działają jeszcze jednak w pojedynkę, na własną rękę; w bliskości przestrzennej, w tych samych warunkach sytuacyjnych, ale nie wspólnie. Zachowania zbiorowe występują najczęściej w tłumie. Tłum to bardzo wiele jednostek, które wzajemnie się nie znają, nie poczuwają do żadnej szczególnej więzi, a jedyne co ich łączy, to zgromadzenie w jednej przestrzeni i ewentualnie taki sam powód, dla którego znaleźli się razem.

Przykład: Sceny wśród kibiców piłkarskich po wygranych lub przegranych meczach. Znajdują się razem z innymi. Sytuacja otaczająca każde z działań pojedynczych uwarunkowana jest przez liczne, bardzo widoczne, czasem cieleśnie odczuwalne działania innych, co samo w sobie ma poważne konsekwencje dla działania każdego z osobna.

Na meczu piłkarskim przy każdym lepszym zagraniu lokalnej drużyny krzyczymy jak szaleni, rzucamy petardy na boisko, ściskamy się z nieznajomymi kibicami „naszych” i jesteśmy gotowi pobić kibiców drużyny „obcych”. Wszystko to są jednak kontakty chwilowe, przelotne, pozbawione głębszej treści. Za chwilę wyjdziemy ze stadionu i pozostaniemy znów anonimowi.

Działania zbiorowe - wspólna aktywność pojawia się wtedy, gdy ludzie zdają sobie sprawę, że celów, jakie sobie postawili, nie da się zrealizować w pojedynkę, a jedynie razem z innymi, z udziałem i przy pomocy innych. Działająca wspólnie zbiorowość staje się wówczas instrumentem niezbędnym do realizacji celów poszczególnych członków. Kiedy zbiorowość działa w celu realizacji wyraźnie określonych celów, przyjmując określone strategie działania, dzieląc między siebie działania i koordynując je między sobą, a także poddając się wyłonionemu spontanicznie przywódcy, mamy coś więcej niż zachowania zbiorowe. Wiąże się z tym większa trwałość tego rodzaju działań.

Przykłady: Działania zbiorowe podejmuję np. drużyna piłkarska, by zdobyć puchar, albo strajkująca załoga, aby uzyskać podwyżkę płac.

13. Fakt społeczny.

Fakt społeczny - szczególny przejaw rzeczywistości społecznej generowany przez zbiorowości, pojawiające się w przestrzeni międzyludzkiej. Faktem społecznym są wszelkie treści pojawiające się w zbiorowościach ludzkich dotyczące norm i reguł zachowania, zasad działania i sposobów myślenia, które wywierają wpływ na członków zbiorowości.

Przykładem faktu społecznego może być religia, prawo, moralność, obyczaje.

Termin faktu społecznego wprowadził francuski socjolog Durkheim, według którego ma on 3 cechy:

- powszechność (przekonania i reguły są podzielane przez członków pewnej zbiorowości)

- zewnętrzność (wobec każdego członka fakty są zewnętrzne, nie są wymyślone przez niego, istniały już wcześniej i zostały mu przekazane w procesie socjalizacji)

- przymusowość (każdy członek danej zbiorowości musi zachowywać się zgodnie z jej zasadami, każde przeciwstawienie się tym zasadom spotyka się z uruchomieniem wobec jednostki pewnych sankcji społecznych).

14. Feminizm.

Feminizm to ideologia i ruch społeczny związany z ruchem równouprawnienia kobiet.

Odmiany feminizmu:

· Feminizm liberalny - dostrzega źródło nierówności związanych z płcią kulturową w postawach kulturowych i społecznych. Feministki liberalne nie uważają niższej pozycji kobiet za jeden z elementów jakiejś struktury czy systemu. Zwracają natomiast uwagę na osobne czynniki, które składają się na zjawisko nierówności kobiet i mężczyzn. Interesuje je np. seksizm i dyskryminacja kobiet w miejscu pracu, instytucjach edukacyjnych i środkach przekazu. Ich działania koncentrują się na tworzeniu i ochronie równych szans dla kobiet za pomocą regulacji prawnych.

· Feminizm radykalny - jego podstawę stanowi założenie, że mężczyźni są odpowiedzialni za eksploatację kobiet w społeczeństwie i czerpią z niej korzyści. Głównym wątkiem tego nurtu jest analiza systematycznego zdominowania jednostek żeńskich przez męskie. Feministki radykalne często wskazują na rodzinę jako jedno z głównych źródeł społecznego wyzysku kobiet. Twierdzą one, że mężczyźni wyzyskują kobiety, korzystając z darmowej pracy wykonywanej przez nie w domu. Mężczyźni jako grupa nie dopuszczają też kobiet do zajmowania dających władzę i wpływowych stanowisk.

· Czarny feminizm - w centrum uwagi stawia się problemy czarnych kobiet

Myśl feministyczna została ukształtowana w XVII-XVIII wieku, chociaż jej ślady można znaleźć właściwie we wszystkich epokach. Za pierwszą feministkę uważa się Christie de Pisan, pisarkę z XVI wieku.

15. Grupa odniesienia.

W socjologii mianem grupy odniesienia określa się nie tylko grupę społeczną, lecz także jej członków, jakieś ich cechy, wartości prezentowane przez grupę bądź też wzory zachowań. Wszelkie możliwe do do skonstruowania układy odniesienia są wytworami życia grupowego jednej bądź wielu grup społecznych. Do grupy odniesienia należą zbiorowości, z którymi wiążą nas subiektywne wirtualne relacje, mimo że do nich nie należymy.

16. Grupa społeczna.

Grupa społeczna - zaliczany do zbiorowości społecznej zbiór przynajmniej trzech osób, którego członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie odrębności od innych, w celu zaspokajania własnych potrzeb, charakteryzujący się własną trwałą strukturą i względnie jednolitym systemem norm i wartości (np. klasa w szkole, partia polityczna).

17. Grupy formalne/ grupy nieformalne.

Grupa formalna to typ grupy społecznej, charakteryzującej się sformalizowanymi stosunkami między jednostkami, sztuczną strukturą, sformalizowaną kontrolą społeczną i zazwyczaj przypisanymi rolami odgrywanymi przez członków takiej grupy. Struktura tego typu grupy charakteryzuje się przede wszystkim bezosobowymi, rzeczowymi więziami. Grupy formalne organizowane są dla realizacji konkretnego celu i powstają zazwyczaj na bazie prawa publicznego. Przykładem grupy formalnej może być partia polityczna.

Grupa nieformalna opiera się na emocjonalnej więzi panującej między członkami grupy. Taka nieformalna grupa może się utworzyć np. wśród pracowników zakładu pracy.

18. Interakcja.

Interakcja społeczna wiąże się z wzajemnym oddziaływaniem na siebie jednostek społecznych, najczęściej przy użyciu języka i innych kodów kulturowych.

19. Kanały komunikacyjne.

Kanał komunikacji to połączenie pozwalające na komunikację pomiędzy dwoma uczestnikami wymieniającymi się informacjami. Każdy przekaz jest wysyłany przez nadawcę oraz odbierany przez adresata wiadomości. Kanał może pozwalać na komunikację dwustronną, ale tylko w jedną stronę na raz lub na równoczesny przekaz informacji w tym samym czasie w obu kierunkach. W rzeczywistości kanał komunikacyjny jest zwykle jakimś fizycznym medium, np. powietrzem, miedzianym przewodem czy siecią komputerową. Dużym problemem jest pojawianie się przesłuchów. Jeżeli na wiele kanałów komunikacji dzieli wspólne medium transmisyjne, to różni nadawcy mogą się nawzajem zakłócać.

20. Konflikt między segmentami ról.

Konflikt pomiędzy segmentami roli tworzy się u osoby zajmującej złożoną pozycję. Poprzez ograniczenie czasu, energii i motywacji musi sprzeniewierzyć się niektórym oczekiwaniom, nie dopełnić niektórych powinności, ponieważ nie sposób równocześnie wywiązać się z oczekiwań wzajemnie sprzecznych.

Przykład: Profesor medycyny. Studenci oczekują od niego pełnego oddania się dydaktyce, doskonale przygotowanych wykładów, wnikliwych konsultacji, łagodnego oceniania na egzaminach. Organy nadzorujące dydaktykę żądają rygoryzmu na egzaminach, licząc na niezbędny odsiew studentów. Koledzy naukowcy kładą większy nacisk na prowadzenie nowatorskich badań, liczne publikacje, udział w konferencjach i sympozjach. Pacjenci oczekują częstych wizyt na oddziale szpitalnym, głębokiej analizy ich przypadku, nowoczesnej terapii, osobistej troski. Kierownictwo szpitala chciałoby, aby profesor konsultował jak najwięcej pacjentów. Władze uniwersyteckie żądają udzielania się w różnego rodzaju komisjach, członkowstwa w radach wydziału, pełnienia funkcji dziekańskich lub rektorskich.

21. Konflikt między pozycjami społecznymi.

Konflikt między pozycjami społecznymi wiąże się z niezgodnością oczekiwań związanych z rozmaitymi pozycjami zajmowanymi równocześnie przez jedną osobę. Każda jednostka zajmuje kilka pozycji. Może się zdarzyć, że to, czego wymaga od niej jedna z nich, utrudnia lub uniemożliwia wywiązywanie się z obowiązków nakładanych przez druga. Np. trudności związane z wywiązywaniem się z obowiązków zawodowych i rodzinnych.

22. Konglomerat/ sekwencja pozycji.

Każda konkretna jednostka zajmuje równocześnie nie jedną, a wiele pozycji społecznych. Np. dr Kowalski jest nie tylko lekarzem, ale też ojcem, mężem , synem, dyrektorem szpitala, krakowianinem, Polakiem, katolikiem, tenisistą, kierowcą, pacjentem. Wokół jednej osoby skupionych jest wiele pozycji i ról społecznych. Nie wszystkie są równorzędne. Niektóre są ważniejsze.

23. Korelacja.

Korelacja to systematyczny związek między dwiema grupami zmiennych, często wyrażony statystycznie. Są korelacje pozytywne i negatywne. Z korelacją pozytywną między dwiema zmiennymi mamy do czynienia, gdy wysokim wartościom zmiennej jednej grupy odpowiadają wysokie wartości zmiennych drugiej grupy. O korelacji negatywnej mówimy, gdy wysokim wartościom zmiennych jakiejś grupy regularnie odpowiadają niskie wartości drugiej grupy.

24. Masowo/ razem/ wspólnie - konteksty i korelacje społeczne.

25. Mediana/ średnia/ modalna.

Mediana - liczba znajdująca się w środku szeregu liczb, jedna z miar tendencji centralnej, niekiedy przydatniejsza od średniej.

Średnia - statystyczna miara tendencji centralnej, czyli przeciętnej wynikająca z podzielenia sumy przez liczbę przypadków.

Modalna - liczba, która w danym zbiorze liczb występuje najczęściej. Nieraz jest to pomocnicza miara tendencji centralnej.

26. Mentalność środowiskowa.

Mentalność środowiskowa to wspólnota lub podobieństwo koncepcji, ideologii, światopoglądów, jakie wyznają ludzie zajmujący takie same pozycje społeczne. Np. środowisko dziennikarskie, akademickie czy polityczne mimo wielu różnic między poglądami osobistymi członków ma pewne jądro wspólnych przekonań wynikających z podobieństwa zajmowanych przez nich pozycji.

27. Merytokracja.

Merytokracja - koncepcja sprawowania władzy przez osoby najbardziej kompetentne w jakiejś dziedzinie wiedzy, w zawodzie, branży, np. wg wykształcenia, zdolności, umiejętności, talentu.

28. Metoda porównawcza/ historyczna w socjologii.

29. Mikro- i makrostruktura.

Niektórzy socjologowie stosują te kategorie w sensie bliskim myśleniu potocznemu, tak jakby chodziło tu o rozmiar, wielkość pewnych obiektów społecznych. Np. rodzina czy krąg przyjaciół to dla nich mikrostruktura, a klasa społeczna czy naród to makrostruktura. Może warto by mówić tutaj po prostu o małych i wielkich zbiorowościach (grupach), a pojęcie struktur zachować w jego specyficznym atrybutywnym sensie czystej formy.

30. Mikrostruktura i makrostruktura.

Mikrostruktury - małe struktury społeczne; w ujęciu nowoczesnej socjologii mikrostruktura to sieć powiązań między elementarnymi składnikami życia społecznego, czyli takimi, które z punktu widzenia socjologicznego są traktowane jako ostateczne i dalej nierozkładalne. Np. struktura grupowa jako sieć powiązań między jednostkami - członkami grupy; struktura organizacji jako sieć powiązań między pozycjami czy rolami społecznymi.

Makrostruktury - wielkie struktury społeczne; sieć powiązań między złożonymi obiektami społecznymi, a więc takimi, które same są wyposażone w strukturę. Np. struktura polityczna jako sieć powiązań między partiami politycznymi, parlamentem, rządem; struktura gospodarcza jako sieć powiązań między resortami, bankami, sklepami itd.

31. MOBLINOŚĆ SPOŁECZNA - (ruchliwość społeczna), zmiana przez jednostki lub grupy społ. ich miejsca w przestrzeni — migracja, lub w układzie pozycji społ. — awans społ. lub degradacja społeczna. Ruchliwość społeczne może być:
-pionowa (wertykalna) wyrażająca się w przechodzeniu z niższych pozycji społecznych na wyższe (awans społeczny) lub z wyższych na niższe (społeczna degradacja)
-pozioma (horyzontalna lub inaczej przestrzenna) polegająca na przenoszeniu się z jednej grupy bez wyraźnej zmiany pozycji społecznej (bez awansu)

fluktuacja pracowników czyli przenoszenie się pracowników z zakładu do zakładu, ale bez zmiany zawodu, charakteru pracy.

-międzypokoleniowa(w skali ponadpokoleniowej)

-wenątrzpokoleniowa (w skali jednego pokolenia)

32. NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE - zróżnicowanie społeczne rozpatrywane w aspekcie wartościującym, normatywnym dotyczące przynależności jednostek do danych grup lub zajmowania przez nie określonych pozycji społecznych. Rodzaje nierówności:
polityczne
ekonomiczne
społeczne - np. nierówne możliwości kształcenia się
Pojęcie nierówności jest odnoszone do wyobrażeń tego , co równe i sprawiedliwe, jest pojęciem wartościującym

Podział nierówności:
W historii ludzkości różne miary i ich konsekwencje uważano zresztą za sprawiedliwe. Należały do nich zasady:
każdemu według jego urodzenia, pozycji
każdemu według jego zasług
każdemu według jego dzieł
każdemu to samo (komunizm)

33.NORMA - jest to względnie trwały, przyjęty w danej grupie społecznej sposób zachowania jednostki społecznej w danej sytuacji zależny od zajmowanej przez nią pozycji społecznej i odgrywanej przez nią roli społecznej. Rodzaje norm społecznych:

normy formalne - zasady sformułowane w postaci pisanych regulaminów lub przepisów.

· normy nieformalne - nie spisane normy, obowiązujące zwyczajowo w ramach danej grupy lub społeczeństwa.

· normy prawne - zasady zachowania się oparte na przepisach. W przeciwieństwie do innych norm są one ustanowione lub uznane za obowiązujące przez państwo. Ich nieprzestrzeganie jest sankcjonowane przez instytucje państwowe.

· normy religijne - w przeciwieństwie do norm prawnych, obowiązujących wszystkich członków danej zbiorowości, mają one ograniczony zasięg i dotyczą tylko osób danego wyznania. Często normy te, określające stosunki między ludźmi, traktowane są jako normy moralne.

· normy moralne (etyczne) - mają one charakter absolutny, co oznacza bezwzględny nakaz lub zakaz określonego zachowania. Nie dotyczą tylko postępowania jednostki, ale mogą dotyczyć całych grup społecznych.

· normy obyczajowe - nawyki zachowania się, rytuały czy sposoby ubierania się uznane w danej zbiorowości. Normy obyczajowe to reguły postępowania ludzi, które kształtowały się w ich świadomości pod wpływem nawyku, w wyniku wielokrotnego powtarzania w określonych okolicznościach tych samych zachowań (np. całowanie kobiety w rękę). Normy obyczajowe nie oceniają zachowań ani ich nie wartościują. Określają raczej co wypada lub czego nie wypada robić. Obyczaje kształtują się we wszystkich sferach życia. Najczęściej mają zasięg lokalny.

· normy zwyczajowe - nawyki, rodzaje zachowania charakterystyczne albo dla całego społeczeństwa, albo dla jakichś grup społecznych.

· Normy kulturowe - takie reguły, których przedmiotem są właściwe, oczekiwane, obarczone powinnością sposoby czy metody działania, a więc środki do osiągania celu

DEWIACJA - - odchylenie od reguł działania społecznego, postępowanie niezgodne z przyjętymi w społeczeństwie lub jego części normami lub wartościami.

Zwana jest również społeczną dezorganizacją, oznacza stan zakłócenia równowagi społecznej, czego przejawem jest osłabienie więzi społecznych, utrudnienia w realizacji pewnych wartości i potrzeb, zachwianie systemu norm, oraz nieskuteczność kontroli społecznej.

Rodzaje dewiacji:

-pierwotna - czyn dewiacyjny popełniony po raz pierwszy, uruchamiający sekwencję kontroli społecznej i wymierzania sankcji

-wtórna - recydywa w wyniku odrzucenia przez społeczeństwo

-w sensie normatywnym: sprzeczność działania z regułą stosowalną wobec typu sprawcy i tego typu czynu

- w sensie funkcjonalnym: czyn wywołujący negatywne reakcje społeczne w postaci sankcji

34. OPINIA PUBLICZNA - składnik świadomości społecznej, ogół poglądów członków społeczeństwa lub jego znaczniejszych odłamów na sprawy stanowiące w danym momencie przedmiot ogólnego zainteresowania. Badaniem opinii publicznej zajmuje się socjologia za pomocą metod statystycznych, zwłaszcza sondaży.

35. ORGANIZACJA - celowa grupa społeczna, która funkcjonuje według pewnych reguł i zasad, współpracująca ze sobą - by osiągnąć określony cel; zintegrowany zbiór pozycji społecznych i sieć wiążących je stosunków społecznych, realizujący wspólnie jakieś istotne społecznie funkcje

36. ORIENTACJA - (napiszę Wam definicję tego pojęcia, jak będę mieć oryginał książki, bo mam skserowaną, ale bez tej części:/)

37. POSTAWA - uwewnętrzniona przez jednostkę, wyuczona skłonność (akt woli przejawiający się w czynach) do reagowania w społecznie określony sposób, szczególnie przez podejmowanie określonych działań w odpowiedzi na oczekiwania społeczne

38. POZYCJA CENTRALNA - taka pozycja społeczna, którą jednostka wskazuje sobie za najważniejszą i z którą najbardziej się identyfikuje w obrębie konglomeratu pozycji, jakie równocześnie zajmuje w społeczeństwie

POZYCJA NACZELNA - taka, na którą dana kultura kładzie największy nacisk jako najważniejszą

POZYCJA WIDOCZNA - pozycja zaktywizowana w danym kontekście społecznym, najważniejsza dla działań i interakcji podejmowanych tam właśnie, wobec której reagują partnerzy czy obserwatorzy

39. POZYCJA PERYMETRYCZNA - każda z pozycji wchodzących do kręgu społecznego, usytuowana na “perymetrze” kontaktów i interakcji, jakie najczęściej nawiązuje każdy, kto zajmuje jakąś pozycję społeczną

40. PROGNOZOWANIE - jest naukowym sposobem przewidywania, w jaki sposób będą kształtowały się w przyszłości procesy lub zdarzenia.

Na kształtowanie się procesów lub zjawisk mają wpływ różne czynniki, które można podzielić na:

· czynniki zewnętrzne, na które nie ma się wpływu,

· czynniki wewnętrzne, które można kształtować.

Prognozowanie wykorzystuje informację dotyczącą tych czynników i ich wpływu na badane zjawisko. W prognozowaniu bada się relacje między tymi czynnikami a badanym zjawiskiem oraz kształtowanie się ich w przeszłości do wnioskowania o przyszłości. Do prognozowania stosuje się nauki statystyczne i matematyczne.

41. PRÓBA KONTROLNA - sposób zachowania obiektu w pewnych warunkach, a za 2 razem sprawdzenie zachowania tego samego obiektu w warunkach eksperymentalnych i ich porównanie

PRÓBA LOSOWA - uzyskany w wyniku doboru z użyciem doboru losowego podzbiór elementów populacji poddany badaniu statystycznemu, na podstawie którego dokonuje się wnioskowania o danej populacji przy użyciu metod statystycznych.

Przykładowo w badaniu preferencji wyborców populację tworzą obywatele Polski posiadający czynne prawo wyborcze, natomiast próba losowa to tysiąc losowo wybranych członków populacji. Można także przyjąć, że są to ci sami obywatele z założeniem, że będą głosować, lub głosowali. Wyboru respondentów najczęściej dokonuje się wówczas określając ich parametry w odwiedzanych lokalizacjach, które też są wskazane w instrukcji kwestionariusza.

PRÓBA REPREZENTATYWNA - część populacji, wybrana do badania metodami statystycznymi, w założeniu badacza, zachowująca strukturę wyróżnionych cech populacji przy założonym poziomie istotności.

Badanie statystyczne wykorzystuje statystyczne właściwości rozkładu parametrów, cech danej populacji. Na podstawie parametrów zbadanego, niewielkiego fragmentu populacji można orzekać o całej populacji ze znanym prawdopodobieństwem, wynikającym z założeń badania. Prawdopodobieństwo prawdziwości wyników badania jest wyrażone przez parametr poziomu ufności.

Przykładowo w badaniu preferencji wyborców populację tworzą obywatele Polski posiadający czynne prawo wyborcze, natomiast próba losowa to tysiąc losowo wybranych członków populacji. Można także przyjąć, że są to obywatele Polski z założeniem, że będą głosować, lub głosowali.

Próba losowa, to część populacji wybrana metodą losowania. Zakłada się, że jest reprezentatywna ze względu na ślepy wybór. Mnogość parametrów populacji wymaga świadomego kształtowania parametrów próby np.:

· płeć

· wiek

· rola

· miejsce zamieszkania

· zawód

· wykształcenie

· uczestnictwo

42. PULA NIEZADOWOLENIA -

43. REGIONALIZACJA - proces wydzielania regionów, forma klasyfikacji, w której występuje dodatkowe kryterium sąsiedztwa przestrzennego. (INNEJ DEFINICJI NIŻ GEOGRAFICZNA NIE ZNALAZŁAM NAWET W NECIE, A NIE CHCĘ Z NICZYM PRZEKŁAMAĆ W UJĘCIU SOCJOLOGICZNYM, WIĘC MOŻE MOŻNABY ZAPYTAĆ GO NA WYKŁADZIE O TE POJĘCIACH, KTÓRYCH NIE MOŻEMY ZNALEŹĆ)

44. REGUŁY SPOŁECZNE - reguły moralne (dotyczące takich stref życia, w których działanie jednego człowieka nie jest obojętne dla dobra, szczęścia, zdrowia i powodzenia innych ludzi - nie mogą zostać tylko działaniami prywatnymi), partykularne (takie, które są realizowane tylko w jednym kontekście społecznym, występują w ramach jednej instytucji) oraz uniwersalne (czyli międzyinstytucjonalne - takie, które znajdują zastosowanie w wielu kontekstach społecznych, wchodzą w zakres wielu instytucji)

45. REPUTACJA - znana nam historia wcześniejszych działań danych osób czy instytucji, konsekwentnie i w rozmaitych sytuacjach przejawiające oczekiwane przez nas walory - efektywność, racjonalność, rzetelność, szlachetność

46. ROZPROSZENIE - obejmowanie wielu różnorodnych treściowo interakcji

ROZDZIAŁ -

RÓŻNORODNOŚĆ - “Szereg osób lub rzeczy znacznie się od siebie różniących; zjawisko obejmujące różne elementy, rozmaitość

RUCHLIWOŚĆ -> PATRZ MOBILNOŚĆ SPOŁECZNA

47. RYZYKO - w języku naturalnym oznacza jakąś miarę/ocenę zagrożenia czy niebezpieczeństwa wynikającego albo z prawdopodobnych zdarzeń od nas niezależnych, albo z możliwych konsekwencji podjęcia decyzji; ryzyko jest wskaźnikiem stanu lub zdarzenia które może prowadzić do strat. Jest ono proporcjonalne do prawdopodobieństwa wystąpienia tego zdarzenia i do wielkości strat które może spowodować.

SPOŁECZEŃSTWO RYZYKA - sytuacja typowa dla najbardziej rozwiniętych społeczeństw nowoczesnych, w których uwydatniają się wyraźnie i stają się przedmiotem powszechnej troski wielorakie nowe formy ryzyka wytworzonego przez cywilizację, technologię, przemysł, życie miejskie, eksploatację przyrody.

48. SANKCJA SPOŁECZNA -(funktor normotwórczy) - jest to społeczna reakcja na określone działanie jednostki w postaci kary lub nagrody w danej zbiorowości w zależności od tego, czy jednostka ta działa zgodnie lub niezgodnie z ustalonymi w tej zbiorowości regułami. Karane są działania, które są niezgodne z imperatywami, a nagradzane te, które są zgodne z preferencjami.

W zależności od podjętych przez jednostkę działań można wyróżnić;

· sankcje prawne - gdy jednostka narusza normy prawne lub gdy wykonała określony przepis prawny pozwalający jej uzyskać nagrodę

· sankcje towarzyskie - sankcje stosowane nieformalnie w zbiorowościach o charakterze wspólnoty w przypadku realizacji bądź łamania norm i wartości przyjętych w zwyczajach.

49. SFERA PUBLICZNA - inaczej przestrzeń publiczna - wszelkie miejsca dostępne powszechnie i nieodpłatnie, fizyczna przestrzeń w której może znaleźć się każda jednostka społeczna.

Przykładami przestrzeni publicznych są drogi i ulice, place miejskie czy różne stale dostępne budowle i budynki stanowiące własność publiczną. Przestrzeniami publicznymi są też zwykle różne formy krajobrazu przyrodniczego stanowiące własność państwową lub gminną.

PRZESTRZEŃ SPOŁECZNA - przestrzeń, która nas otacza, ta najbliższa, np. własnego osiedla.

50. SIŁA -

WYMUSZENIE - doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego zadysponowania mieniem własnym lub cudzym albo do zaprzestania działalności gospodarczej poprzez zastosowanie wobec niej przemocy, groźby zamachu na życie, zdrowie lub groźby gwałtownego zamachu na mienie w celu osiągnięcia korzyści dla siebie lub innej osoby

PRESJA -

PERSWAZJA - jest sztuką nakłaniania kogoś do własnych racji. Różni się od manipulacji tym, że nakłonienie danej osoby do czegoś nie zaszkodzi jej w późniejszym czasie; także jedna z metod negocjacji, pozwalająca dojść do konsensu

WYZYSK - wykorzystanie przymusowego położenia innej osoby i zawarciu z nią umowy, nakładając na nią obowiązek świadczenia niewspółmiernego z świadczeniem własnym.

PRZEMOC - władza oparta na “nagiej sile”, przewadze fizycznej, bez akceptacji drugiej strony

WYKLUCZENIE - spadek znaczenia danej grupy w społeczeństwie, m.in. z powodu zmniejszenia się jej liczebności, osłabienia jej funkcji i pozycji w hierarchii społecznej, reprezentowania skrajnych poglądów, podejmowania zachowań nieakceptowanych przez większość lub wykluczenie społeczne jednostki. Wykluczenie społeczne może w tym wypadku opisywać proces wykluczania jednostki albo stan wykluczenia.

Jednostka jest społecznie wykluczona, jeżeli:

a) jest ona pod względem geograficznym członkiem społeczeństwa,

b) nie może uczestniczyć w normalnych aktywnościach obywateli w tym społeczeństwie (z powodów będących poza jej kontrolą)

c) chce uczestniczyć w aktywności społeczności.

51. SOCJALIZACJA - (łac. socialis = społeczny) to proces (oraz rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości. Socjalizacja trwa przez całe życie człowieka, lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko rozpoczyna życie w społeczeństwie. Największą rolę na tym etapie odgrywają jego rodzice, później także wychowawcy i rówieśnicy oraz instytucje (takie jak szkoła czy kościół).

Na drodze socjalizacji człowiek uczy się podstaw interakcji społecznych, poznaje społeczne normy postępowania, wartości, nabywa umiejętność posługiwania się przedmiotami i kształtuje swoją osobowość.

52. SONDAŻ - inaczej badanie opinii publicznej, rodzaj badań statystycznych w celu określenia preferencji ludności.

Sondaż nie daje pełnego obrazu, a jedynie przybliżony wynik. Stanowi jednak silny wyznacznik trendu. Stosowany jest w wielu dziedzinach, m.in. w handlu do badania preferencji konsumentów, jak i często w okresie poprzedzającym wybory (sondaż wyborczy).

Sondaż prawidłowo przeprowadzony powinien uwzględniać różne grupy społeczne, wiekowe i zawodowe

KWESTIONARIUSZ - Kwestionariusz lub ankieta w naukach społecznych jest to jedno z narzędzi badawczych.

Rozróżniamy kwestionariusz ankiety i kwestionariusz wywiadu. Pierwszy jest przekazywany respondentowi do uzupełnienia; drugi służy ankieterowi jako plan zadawanych pytań i uzupełniany jest przez niego. Zależnie od zaleceń metodologicznych możliwa jest większa, lub mniejsza ingerencja ankietera w treść prezentowanych pytań efekt ankieterski.

ANKIETA - PATRZ WYŻEJ

53. STEREOTYP - (z gr. stereos = 'twardy', typos = 'wzorzec, odcisk') - konstrukcja myślowa, zawierająca komponent poznawczy (zwykle uproszczony), emocjonalny i behawioralny, zawierająca pewną wiedzę na temat innych ludzi czy grup społecznych. Stereotyp przyjęty może być przez jednostkę w wyniku własnych obserwacji, przejmowania poglądów innych osób, wzorców przekazywanych przez społeczeństwo, może być także wynikiem procesów emocjonalnych (np. przeniesienia agresji). Stereotypy mogą być negatywne, neutralne lub pozytywne, chociaż najczęściej spotykamy się z wyobrażeniami negatywnymi.

Mówi się także o stereotypach narodowych, czyli naszych wyobrażeniach dotyczących innych narodów.

UPRZEDZENIE - rodzaj postawy polegającej na odrzucaniu czegoś lub kogoś bez racjonalnych przesłanek.

Uprzedzenie do kogoś lub czegoś występuje wówczas, gdy jednostka podejmuję ocenę, wyraża negatywny osąd bez wcześniejszego doświadczenia z daną osobą, czy zjawiskiem, najczęściej na podstawie plotek lub ocen znaczących innych. Uprzedzenia wynikają także z utrwalonych w danych społeczeństwach czy społecznościach stereotypów. W przypadku osób do czegoś uprzedzonych trudno je przekonać do pozbycia się uprzedzeń poprzez racjonalną argumentację.

Uprzedzenia stają się groźne dla funkcjonowania społeczeństwa lub pewnych kategorii społecznych, gdy przybierają charakter instytucjonalny i stają się częścią określonych ideologii, np.: rasizmu, szowinizmu czy seksizmu.

POSTAWA - PATRZ ZAGADNIENIE NR. 37

NASTAWIENIE - stosunek do obiektu lub osoby, jednak w przeciwieństwie do uprzedzenia nie musi on być negatywny

54. STRUKTURA SOCJOMETRYCZNA - typowy układ wzajemnych sympatii, antypatii lub obojętności, jakie występują pomiędzy członkami grupy. Powstaje w wyniku oddziaływania ludzi na siebie. Pozwala na opis grupy z punktu widzenia jej dynamiki. W takiej grupie łatwo o tworzenie się klik wewnątrz niej.

55. STRUKTURA SPOŁECZNA - układ wzajemnie powiązanych elementów składowych społeczeństwa np. ról społecznych czy pozycji, między którymi zachodzą mniej lub bardziej dynamiczne procesy oraz występuje hierarchia. Jest to też układ stosunków społecznych pomiędzy poszczególnymi osobami, kategoriami społecznymi lub organizacjami.

56. STRUKTURACJA - wewnętrzna dynamika każdej społeczności urzeczywistniająca się jako proces powstawania, powielania i praktycznego i wykorzystywania organizacyjnych struktur w życiowych poczynaniach członków danego społeczeństwa.

FIGURACJA - struktura widziana dynamicznie, w jej nieustannej, płynnej zmienności, procesie krystalizowania się i rozpadu

STRUKTURA - PODEJRZEWAM, ŻE CHODZI TO O STRUKTURĘ SPOŁECZNĄ, WIĘC DEFINICJA JEST W POJĘCIU 55

57. SUBKULTURA - określa grupę społeczną i jej kulturę wyodrębnioną według jakiegoś kryterium np. zawodowego, etnicznego, religijnego, demograficznego itp. Subkultura jest segmentem kultury i nie podlega wartościowaniu na wyższą czy niższą. Członków subkultury według socjologicznej terminologii nie można nazywać kontrspołeczeństwem, ponieważ są oni wyrazicielami jakiegoś poglądu, jakichś idei. Działają przy tym w ramach ogółu społeczeństwa. Subkulturę tworzą grupy zawodowe, które wypracowały swoje, swoiste, zachodzące wyłącznie w ich obrębie, normy - np. lekarze, prawnicy, złodzieje, politycy, nauczyciele, uczniowie, studenci, fani danego gatunku muzycznego. Świadczy chociażby o tym specyficzny język, gwara środowiskowa. Subkultury tworzą nie tylko grupy zawodowe, ale także inne grupy społeczne, do których należą osoby niepełnosprawne - niewidzący,niesłyszący, przewlekle chorzy oraz z uszkodzonymi narządami ruchu, upośledzeni umysłowo czy ADHD-owcy, etc.

58. SYMBOL - najbardziej ogólnie jest to zastąpienie jednego pojęcia innym, krótszym, bardziej wyrazistym lub najlepiej oddającym jego naturę, albo mniej abstrakcyjnym. Jest to znak odnoszący się do innego systemu znaczeń, niż do tego do którego bezpośrednio się odnosi. Przykładowo symbol lwa oznacza nie tylko dany gatunek zwierzęcia, lecz często także siłę lub władzę. Symbole są pewnymi znakami umownymi, które w różnych kulturach mogą mieć różne znaczenia.

Znaczenia szczególne to między innymi:

· litery to symbole głosek

· medal to symbol osiągniętego zwycięstwa

· symbolami władzy królewskiej w tradycji europejskiej są jabłko, berło, korona, włócznia

· liczby są symbolami ilości i innych wielkości (np. długości, masy)

WZÓR - określony kulturowo pewien sposób postępowania i zachowania, który wyznacza w danym społeczeństwie pewne normy

59. ŚRODOWISKO FIZYCZNE -

60. TECHNOKRACJA - koncepcja ustroju społecznego, w którym władzę sprawowaliby technicy, eksperci, organizatorzy i kierownicy produkcji.

61. TEORIA IMITACJI- opracowana w XIX wieku przez francuskich psychologów społecznych Gustawa Le Bon (w książce pt. Psychologia tłumów) i Gabriela Tarde. W tej teorii wskazywali, co się dzieje, gdy wielka liczba ludzi znajdzie się razem we wspólnej przestrzeni. Otóż, w tłumie jednostki działają bardziej emocjonalnie, bezkrytycznie, bezrefleksyjnie, spontanicznie, zawieszają wszelkie kalkulacje i myślenie racjonale. Ludzie nie zastanawiają się, czy ich działanie ma sens, poddając się nastrojowi chwili. Ich działaniami charakter ekspresyjny, a nie celowy. Nie zamierzają do czegoś, nie chcą czegoś osiągnąć, lecz dają wyraz temu, co odczuwają. Krzyczą, śmieją się, gestykulują, przeklinają, rozpaczają daleko bardziej otwarcie i gwałtownie, niż czyniliby to w samotności. Mam w oczach 2 obrazy zbiorowości, z odmiennych kultur i zgromadzonych z odmiennych okazji. Jeden to euforia Niemców w momencie obalenia muru w Berlinie. Drugi to rozpacz Irańczyków podczas pogrzebu bohaterów wojennych. Widać tu wyraźnie, jak tłum wzmacnia emocje i wyzwała ich swobodną ekspresję. Po drugie- ludzie ulęgają demoralizacji i brutalizacji, zawieszają także normalne reguły moralne i obyczajowe. Gotowi SA zabijać, podpalać, rabować, niszczyć, mimo że nigdy tego nie uczyniliby poza tłumem. Po trzecie- łatwo ulegają sugestiom i naciskom demagogów, pochopnie gotowi pójść za samozwańczym przywódcą. Po czwarte- naśladują działania innych, co prowadzi uniformalizacji i falowej eskalacji zachowań. Mówimy czasem o zachowaniach stadnych lub zaraźliwości społecznej działania w tłumie. Np. gdy ktoś rzuci kamieniem, inni szybko sięgają po kamienie. Gdy ktoś zainicjuję jakieś hasło, zaraz pojawia się chor skandujący to samo.

62. TŁUM -duża zbiorowość ludzi , którzy znaleźli się w bezpośrednim kontakcie przestrzennym i reagują spontanicznie, bezrefleksyjnie i naśladowczo na wspólne bodźce(wspólny obiekt zainteresowania) i na współobecność innych. W takiej sytuacji w tłumie dochodzi często do naśladownictwa i wyzbywania się (chwilowego) indywidualizmu. Często też uczestnicy tłumu czują się silniejsi i tracą zdolność obiektywnej oceny sytuacji. W tłumie jednostki nie znają się, nie poczuwają się do żadnej szczególnej więzi, a jedyne co ich łączy

Jedną z pierwszych socjologicznych interpretacji tego zjawiska zaproponował Gustave Le Bon w pracy pt. Psychologia tłumu (1895, pol. wyd. 1899 i 1986). Przepowiadał, że na skutek kryzysu cywilizacyjnego okresu następującego po rewolucji burżuazyjnej "nadchodzące stulecie będzie erą tłumów". Rozpropagował pojęcie tłumu jako podmiotu polityki.

Herbert G. Blumer w swojej pracy pt. Collective Behavior (1969) wyróżnił następujące rodzaje tłumu:

· Tłum przypadkowy charakteryzuje się słabą interakcją pomiędzy uczestnikami lub wręcz jej brakiem. Są to jednostki, które przyciągnęło jakieś (często przypadkowe) wydarzenie. Przykładem takiego tłumu są osoby przyglądające się wypadkom czy też osoby zgromadzone wokół stoiska w hipermarkecie.

· Tłum konwencjonalny to jednostki zebrane w jakimś celu, który to cel jest jednak osiągany przez każdą z nich z osobna. Przykładem takiego tłumu są pasażerowie na przystanku, lub widzowie w kinie. Tłum konwencjonalny czasem nazywany jest publicznością. Publiczność charakteryzuje to, że zdania na temat osiąganego celu mogą być różne.

· Tłum ekspresyjny to taki, w którym szczególną rolę ma jakiś ładunek emocjonalny i na nim oparta jest interakcja. Przykładem takiego tłumu są uczestnicy karnawału w Rio, parady miłości w Berlinie czy zabaw sylwestrowych na rynkach miast. Publiczność na koncertach rockowych często ma cechy tłumu ekspresyjnego. Tłum taki może przejawiać zachowania normalnie niedopuszczalne.

· Tłum aktywny jest nastawiony na działalność niszczycielską, której celem jest rozładowanie emocji lub zniszczenie jakiegoś zła czy przeciwnika. Przykładem takiego tłumu są agresywni kibice na meczach piłkarskich.

Z kolei Clark McPhail i Ronald T. Wohlstein w pracy Individual and Collective Behavior Within Gatherings, Demonstrations, and Riots (1983) uzupełnili typologię tłumu o piąty rodzaj:

· tłum protestujący jest szczególnym przykładem tłumu, który wykazuje cechy tłumu konwencjonalnego (dość dobra organizacja) oraz tłumu aktywnego (działalność destruktywna).

Audytorium/ widownia- działanie ludzi zebranych razem, aby brać udział w przedstawieniu teatralnym, koncercie, seansie filmowym, meczu piłkarskim itp.. sytuacja, w której znajduję się tak zbiorowość, jest swoista, każdy przybył osobno, każdy miał nieco inne motywacje: jeden chciał się pokazać w snobistycznym towarzystwie, inny musi obejrzeć przedstawienie przed egzaminem z literatury. Ale teraz są w jeden sali czy na jednym stadionie i skupieni SA na tym samym wydarzeniu. Obserwują je równocześnie, ale niezależnie od siebie, ale równolegle, ale nie wspólnie. Na seansie filmowym często nie zauważamy, kto siedzi obok. Jesteśmy anonimowi dla sąsiadów, a oni dla nas. Na koncercie, zwłaszcza po jego zakończeniu, zdarza nam się już naśladować sąsiadów. Rytmicznie oklaskując artystów, wstawać z miejsc, gdy ktoś pierwszy wstał, przyłączyć się do owacji itp. Na meczu piłkarskim przy każdym lepszym zagraniu lokalnej drużyny krzyczymy jak szaleni, poddajemy się obiegającej stadion ,,fali”, rzucamy petardy na boisku,, ściskamy się z nieznajomymi kibicami ,,naszych” i jesteśmy pobić kibiców drużyny ,,obcych”. Wszystko to SA jednak najwyżej konflikty chwilowe, przelotne, pozbawione głębszej treści. Za chwilę wyjdziemy z sali czy stadionu i znów będziemy anonimowi.

Publiczność- rodzaj zachowania zbiorowego, tu istotne jest podobieństwa działań i sytuacji, w której działania są podejmowane, a także świadomość po stronie każdego działającego, że wielu innych działa podobnie. Brak tu natomiast bliskości przestrzeni. A nawet w pewnych przypadkach równoczesności działań. Widzowie tego samego serialu w telewizji czy słuchacze tej samej audycji radiowej siedzą w tym samym momencie przed odbiornikami w swoich domach i skupiają uwagę na tych samych wydarzeniach, obrazach czy dźwiękach. W przypadku publiczności telewizyjnej czy radiowej nie ma współobecności przestrzennej, jest natomiast równoczesne identyczne działanie. W tym samym czasie miliony ludzi oglądają Olimpiadę, koncert , czy msze celebrowana przez papieża. Zachowują się przy tym podobnie, koncertują uwagę na tym samym, maja podobne przeżycia, doznają podobnym emocji. Inaczej jest z czytelnikami książek, fanami jednej płyty czy miłośnikami jednego malarza. Brakuje tu równoczesności działania, bo każdy sięga po książkę w innym momencie, nastawia płytę w innym momencie. Samo podobieństwo licznych działań, skupienie uwagi na jednym obiekcie, nadaje jeden sens pojęciu publiczności czytelniczej, muzycznej, muzealnej. Każde spośród działań jest bowiem pod pewnym wpływem tego, co robią inni. Pomiędzy ludźmi o podobnych zainteresowaniach, gustach, pasjach rodzi się pośrednia, dosyć luźna wieź, która pozwala mówić o wspólnych upodobaniach.

Inne formy zbiorowości:

POKOLENIE- zbiorowość ludzi, którzy doświadczyli takich samych, ważnych wydarzeń historycznych, przeżyli te same sytuacje, reagowali na te same wyzwania. Ale doświadczyli tego osobno, każdy nieco inaczej. Np. przeżyli wojnę, rewolucje, przełom ustrojowy, kryzys gospodarczy, odzyskiwanie niepodległości. Zachowywali się w tych sytuacjach indywidualnie, ale tak zachowywało się ich wielu. W tym sensie było to zachowanie zbiorowe. Dla każdego istotnym elementem jego świadomości- pociechy, nadziei, mobilizacji- był fakt, że nie jest sam, lecz wśród wielu innym. To podobieństwo biografii, ten paralelizm przebyć, mimo że doznawanych w różnych miejscach, różnych momentach i z różną intensywnością, są ważne także dlatego, że trwale kształtują mentalność. Postawy, hierarchię wartości uczestników. Wytwarzają tez między nimi trwałe więzi solidarności zbiorowej i wspólnotę pokoleniową oparta na pamięci przeżytych wydarzeń.

63. typ idealny- ,,czysty typ” skonstruowany przez wydobycie pewnych wzorców ( nie zawsze dobrych, ale charakterystycznych) cech danego obiektu społecznego i swarzenie modelu, który niekoniecznie odzwierciedla rzeczywistość. Występuje rzadko lub prawie wcale, często daje się wyróżnić tylko ich niektóre cechy. Trzeba pamiętać, że typ idealny to nie sytuacja doskonała czy pożądana, to czysta forma. Przykładem takiego typu idealnego jest organizacja biurokratyczna stworzona przez Webera.

Model- system założeń, pojęć i zależności między nimi pozwalający opisać (zamodelować) w przybliżony sposób jakiś aspekt rzeczywistości (np. model fizyczny, model neurologiczny, model statystyczny itp.).

Rodzaj- obowiązkowa kategoria systematyczna, której nazwa wchodzi w skład nazwy gatunkowej i jest niezbędna do jednoznacznego jego określenia. Do rodzaju zaliczany jest gatunek lub monofiletyczna grupa gatunków (Wiley, 1981).

Układ- struktura stanowiąca ogół wzajemnie powiązanych elementów; prosty system o ściśle określonych właściwościach i niezbyt złożonej strukturze (podsystem), zbiór elementów wraz z ich relacjami

Generalizacja-w psychologii społecznej - nadmierne uogólnienie, przypisanie wszystkim członkom grupy stereotypizowanej cech spotkanych jedynie u kilku przedstawicieli danej zbiorowości.

64. Legitymizacja (typologia władzy)Maxa Webera

Pojęcie legitymacji władzy zostało rozpowszechnione przez Maxa Webera, który wyróżnił 3 jej źródła (w politologii określa się je mianem typologii władzy i panowania):

1. legitymizacja władzy legalna - oparta na przeświadczeniu, że posłuszeństwo wynika z samego faktu istnienia prawa stanowionego. Pozycja przywódcy jest ściśle regulowana prawnie, funkcjonuje tu układ podwładni-przełożeni na równych prawach;

2. legitymizacja władzy tradycyjna - wynika z mocy panujących zwyczajów (precedensów i nawyków) oraz potęgi panujących. Kształtuje ją tradycja uważana za świętość. Naruszenie tejże tradycji przez panującego uprawnia poddanych do buntu wobec władcy. Ta forma najczęściej pojawiała się w monarchii feudalnej, np. u Karolingów we Francji, Piastów w Polsce i Rurykowiczów w Rosji;

3. legitymizacja władzy charyzmatyczna - wypływa z emocjonalnego stosunku do przywódcy, uznania jego wyjątkowego charakteru i niezwykłych talentów - charyzmy. Do tego typu przywódców należeli m.in. Napoleon Bonaparte, Charles de Gaulle, Józef Piłsudski, Józef Stalin. Niektóre cechy przywódców charyzmatycznych mieli także: Ruhollah Chomeini, Saddam Husajn, Nelson Mandela i Lech Wałęsa

65. Struktura komunikacyjna- czyli typowe układy kanałów porozumienia się, wzdłuż których toczą się rozmowy, biegną informacje czy polecenia.

1. okrąg- przechodzenie od A-B-C-A, np. plotka, struktura nieformalna

2. linia(łańcuch)- w sformalizowanych formacjach, np. w biurokracji

3. igrek- nieformalne struktury np. w rodzinie, wysyłamy komunikat i komunikujemy się ze wszystkimi członkami

4. koło- szczególny przypadek igreka

66. Wandalizm- niszczenie bez wyraźnego powodu. Słowo pochodzi od starożytnego germańskiego plemienia Wandalów^[1] i po raz pierwszy użyte zostało w tym pejoratywnym znaczeniu XVIII-wiecznej Francji. Wandalizmy są często motywowane kulturowo lub politycznie: np. identyfikacyjna grafika ścienna, której formą jest graffiti może nieść różnego rodzaju treści, albo stanowić oznaczenie terytorium, do którego pewna grupa (np. gang młodzieżowy albo szalikowcy) rości sobie prawa.

Wandalizm jako przestępstwo jest przedmiotem zainteresowania prawa karnego a jako masowe zachowanie patologiczne - kryminologii i psychologii społecznej. Definicja wandalizmu ma nieostry charakter: zniszczenie własności publicznej przez tłum pseudokibiców piłkarskich może być traktowane inaczej niż wybicie szyby w szkole przez uczniów, a to inaczej niż zniszczenie automatu telefonicznego; graffiti może być uznane za wandalizm lub sztukę w zależności od oceny dzieła. Pewne czyny mogą być społecznie sankcjonowane, albo uznane za wandalizm w zależności od oceny ich zasadności, np. niszczenie maszyn przez luddystów w XIX-wiecznej Anglii, zniszczenia dokonane w toku rewolucji i powstań, działań wojennych, niszczenie obrazów przez ikonoklastów (niedawne zniszczenie bezcennych posągów Buddy przez talibów). S. Cohen wyróżnił sześć typów wandalizmu ze względu na jego motywy i cel:

1. zaborczy (acquisitive) - niszczenie w celu uzyskania korzyści majątkowej, np. okradanie automatów z monet, instalacji z miedzianych kabli, kradzież papieru z toalet przenośnych itp;

2. taktyczny (tactical) - zwracający uwagę na czyjeś postulaty, np. zniszczenie stołówki przez zbuntowanych więźniów, zniszczenie szyby przez bezdomnego w celu spędzenia zimy w areszcie, spalenie wychodka przez robotników;

3. ideologiczny (ideological) - protest o charakterze politycznym, np. namalowanie antyrządowych haseł na murach, spalenie figurki orła;

4. mściwy (vindictive) - mający na celu rewanż za domniemaną krzywdę, np. zniszczenie przedmiotu należącego do nasyłającego policję sąsiada, zniszczenie mienia szkolnego przez niesprawiedliwie - w swoim mniemaniu - ukaranych uczniów, wsypanie fosforu do samochodu homoseksualnego sąsiada;

5. zabawowy (play) - niszczenie dla zabawy (dominującym motywem jest nuda), np. kto zbije najwięcej lamp ulicznych, przewróci najwięcej toalet publicznych;

6. złośliwy (malicious) - wyrażenie złości i frustracji, np. niszczenie mienia przez kibiców po przegranym meczu, połamanie narzędzi przez zdenerwowanych robotników.

Zamieszki (inaczej rozruchy, niepokoje społeczne, manifestacje) to spontaniczne, ekspresyjne wybuchy niezadowolenia wyrażające się w gwałtownych działaniach zbiorowych, nie kierowanych jednak wyraźnym programem przekształceń

Protest- niem. Protest z fr. protester `protestować' z łc. protestari `oświadczać')gwałtowne, ostre przeciwstawienie się czemuś; sprzeciw; protestacja.

INNE:

Wojna domowa- to gwałtowne starcia przeciwstawnych ugrupowań społecznych, motywowanych przeważnie odmiennością etniczną lub religijną, a niekiedy ideologiczna, których celem jest raczej zdobycie dominacji w ramach istniejącego ustroju niż sama zmiana ustroju.

Zamach stanu- (albo inaczej przewrót pałacowy, czy przesilenie rządowe) to jedynie gwałtowna zmiana ekipy rządzącej, przesunięcie w ramach elity politycznej, bez głębszych modyfikacji struktur politycznych czy społecznych

Pucz wojskowy- to przejęcie rządów przez generałów czy oficerów (junta wojskowa), co również nie jest na ogół związane z restrukturyzacją ustrojowa, a co najwyżej prowadzi do zawieszenia lub cofnięcia swobód i praw obywatelskich

Powstania, bunty ludowe- to masowe, spontaniczne zrywy ludności skierowane przeciwko represyjnej władzy i prowadzące do cząstkowych koncesji bez głębszych zmian systemowych

67. Wartość autoteliczna - wartość sama w sobie (np. dobro, piękno), którą wyznajemy i która ma dla nas największe znaczenie. Np. w.a. jakie daje wykształcenie i wiedza to zaspokajanie typowego dla ludzi impulsu ciekawości

68. Wartość instrumentalna- podrzędna, o niższym znaczeniu, jest elementem pomocniczym w osiąganiu wartości najwyższych (autotelicznych) ma ona charakter wykonawczy, służy w wykonywaniu celów wyższych. Np. w.i. wykształcenia to lepsza praca, lepsze zarobki, wyższy standard życiowy

69. Więź społeczna - jedna z podstawowych kategorii socjologii współczesnej oznaczająca ogół stosunków społecznych jednoczących jakąś zbiorowość ludzką, podporządkowanych dominującemu stosunkowi. Zespół jednostek połączonych więzią społeczną nazywa się zbiorowością społeczną.

Etapy kształtowania się więzi społecznej:
Mechanizm ten jest równoznaczny z tworzeniem społeczeństwa, świadczy o wzajemnych stosunkach między ludźmi. Kontakt ten jest bezpośredni i osobisty i przeradza się w kontakt psychiczny, gdy wystąpi zainteresowanie, oraz w styczność społeczną, gdy nastąpi wzajemne oddziaływanie, czyli interakcja. Interakcja obejmuje zachowania zmierzające do modyfikacji zachowań partnera zgodnie ze wspólnym określeniem wzajemnych oddziaływań, ich znaczeń i odniesień. Świadome oddziaływanie partnera na partnera na określonym gruncie jest stosunkiem społecznym. Pewne stosunki społeczne mają charakter zależności. Stosunki i zależności są elementami więzi społecznej. Ten proces kształtowania sie więzi ma charakter naturalny.

Rodzaje więzi:

· w. behawioralna- podobne lub wspólne działania przez członków grupy

· w. kooperacyjna- poczucie lub wspolne działania podejmowanew przez cłonków grupy

· w.morlana-szczegolns relacja powinniowaściowa zakładająca zaufanie, lojalność i w stosunku do innych objętych kategoria ,,my“

a) w.prywatna- wobec osób ktore znamy osobiście, od rodziny, przez sąsiedztwo, grono kolegów, przyjaciół i kolegów z pracy

b) w.publiczna (wtórna)- wobec szerszych, abstrakcyjneijszych kategorii, których nie znamy osobiście,np. zbiorowość etniczna, rasowa, naród, wyznawcow tej samej religii, zwolennikow tej samej partii

· w. obektywna- poczucie wspólnoty wynikające z podobieństwa sytuacji zycowej, miejsca zamieszkania, zawodu, wieku itp.

· w.subiektywna- poczucie wspolnoty z członkami grupy, do której należymy

70. Współczynnik humanistyczny- koncepcja opracowana przez polskiego socjologa Floriana Znanieckiego i amerykańskiego psychologa Thomasa. Związek każdego faktu społecznego z działaniami i doświadczeniami życiowymi jakichś konkretnych ludzi i wynikająca stąd konieczność badania takich faktów i ich szczególnej perspektywy, stawiania się przez badacza w położeniu owych ludzi. Ogólna idea współczynnika humanistycznego polega na tym, aby analizować działania społeczne z uwzględnieniem ich znaczenia dla aktorów działających. Innymi słowy, badacz powinien brać pod uwagę, co dane działania znaczą dla aktorów działających, starać się przyjmować "punkt widzenia" badanych.

Konkretnym wyrazem takiego stanowiska metodologicznego było oparcie się przez Thomasa i Znanieckiego w ich dziele o emigrantach polskich pt. ,,Chłop polski w europie i Ameryce”, na szczególnym typie źródeł. Sięgnęli mianowicie do listów i pamiętników, czyli jak to nazwali ,,dokumentów osobistych”. W ten sposób mogli dotrzeć do autentycznego punktu widzenia emigrantów rzuconych w nowe i obce środowisko społeczne i kulturowe, zrozumieć ,,od środka” ich problemy i dramaty.

71. Wykluczenie społeczne- efekt różnego rodzaju upośledzeń społecznych, wskutek których jednostka lub grupa nie może w pełni uczestniczyć w życiu gospodarczym, społecznym i politycznym społeczeństwa, do którego należy np. rejony, w których stopień wykluczenia społecznego jest wysoki, SA z reguły ubogie w obiekty użyteczności publicznej, takich jak parki, boiska sportowe, centra handlowe, udział w życiu publicznym jest często słaby. W dodatkowo wykluczone rodziny i jednostki mają mniej okazji do wypoczynku, uprawiania turystyki i spędzania czasu poza domem.

Wykluczenie ekonomiczne: np. mniej miejsc pracy większe bezrobocie, brak telefonu oznacza brak kontaktu z innymi ludźmi, brak konta bankowego uniemożliwia korzystanie z wielu usług

Wykluczenie polityczne: brak informacji może wykluczyć z aktywnego życia politycznego

Izolacja- fr. isolation z łc. insula `wyspa')odosobnienie, oddzielenie; wydzielenie, separacja.

72. Władza- jest nieodłączną częścią zorganizowanego społeczeństwa. Struktury władzy i sposób jej sprawowania określają cechy całej zbiorowości i system nierówności społecznych, który tam się ukonstytuował.

Dwie definicje władzy:

a. weberowska - władza to zdolność realizacji własnych celów wbrew innym ludziom

b. mertonowska - władza to możliwość zarządzania zachowaniem innych

Istnieją dwa rodzaje sprawowania władzy

a. jednostkowa - pewna osoba sprawuje nad innymi kontrolę, ponieważ podporządkowani jej ludzie są przekonani o jej autorytecie lub się jej boją

b. społeczna - jednostka sprawuje władzę nad innymi ludźmi, ponieważ piastuje w społeczeństwie wysoką pozycję społeczną. Ta pozycje daje jej możliwość wydawania poleceń innym

Legitymizacja władzy opiera się na trzech zasadniczych rodzajach jej sprawowania (według Webera). Są to:

a. władza tradycyjna - władza opierająca się na zasadach dziedziczenia. W monarchii dziedzicznej władzę po ojcu przejmował najstarszy syn. Ten rodzaj władzy istniał w społeczeństwach tradycyjnych i zanika wraz z uprzemysłowieniem. Nie gwarantuje on bowiem pomyślności narodom, ponieważ władca może nie umieć zarządzać dużą zbiorowością ludzi

b. władza legalna - zasady sprawowania władzy są formalizowane przez społeczeństwo, które samo wybiera sobie władców. Wybiera ich w powszechnych demokratycznych wyborach

c. władza charyzmatyczna - sprawowanie władzy przez jednostkę, która jest do tej roli predestynowana przez pewne cechy jej osobowości. Inni ludzie dostrzegają, ze ta osoba ma wrodzone cechy przywódcze i dobrowolnie się godzą, by ona nimi rządziła. Ten rodzaj władzy pojawia się w okolicznościach kryzysowych, jest nietrwały oraz uwidacznia się w sytuacjach, gdy następuje przerwa w sprawowaniu legalnej władzy (np. śmierć przywódcy, którego nie zastąpiono jeszcze innym).

Ludzie są posłuszni swoim przywódcom, ponieważ są do tego przymuszani przez aktualnie istniejące ustawodawstwo lub też są oportunistami, czyli boją się aktywnie wystąpić przeciwko nim. Władza bowiem ogranicza indywidualizm człowieka zmniejszając zakres jego wolności. Czasami jednak ludzie decydują się stawić opór władcom jeśli są przekonani, że ich wolność jest zbytnio ograniczana lub są przekonani, ze ich przywódcy zdobyli władzę nielegalnie i dlatego nie ma powodu, by przestrzegać narzucanego im nielegalnie prawa.

Istnienie struktur władzy jest jednak korzystne dla każdej zbiorowości. Osoba przywódcy bowiem jednoczy ją, koordynuje jej działania oraz propaguje pewne postępowania, korzystne z punktu widzenia społeczności.

Istnieją trzy rodzaje władzy:

a. absolutna - decyzja podejmowana jest samodzielnie przez przywódcę, który zapewnia sobie posłuszeństwo podwładnych aparatem przymusu, jest to z reguły władza dożywotnia

b. autokratyczna - jednostka jest podrzędna wobec organów państwa, które wymagają bezwzględnego podporządkowania się ich postanowieniom

c. demokratyczna - decyzje są podejmowane kolektywnie, władca konsultuje swoje postanowienia z podwładnymi, jest to władza okresowa, którą społeczeństwo może zmienić

Inny podział władzy:

a. władza ekspercka - działania jednostek koordynuje ekspert w danej dziedzinie

b. władza wodzirejska - plan działań koordynuje wodzirej - osoba, która wie, co w danym momencie należy czynić

c. władza moralizatorska - pewna osoba wyznacza kodeks moralny narzucający pewne reguły postępowania

Autorytet/ władza jako autorytet- władza sprawowana prawomocnie przez jedna osobę lub grupę nad drugą, element prawomocności jest kluczowy dla pojęcia władzy jako autorytetu i odróżnia je od ogólniejszych koncepcji władzy. Władze można sprawować siłą lub przemocą. Natomiast władza rozumiana jako autorytet polega na przyzwoleniu rządzących, by dana osoba lub grupa wydawała im nakazy i polecenia, np. PO wykorzystuje autorytet W. Bartoszewskiego i L. Wałęsy

Zarządzanie- jest sztuką osiągania zamierzonych rezultatów przez innych ludzi, zarządzający (menedżerowie) osiągają cele organizacji poprzez organizowanie pracy innych, a nie przez wykonywanie zadań osobiście.

Zarządzanie to działalność kierownicza polegająca na ustalaniu celów i powodowaniu ich realizacji w organizacjach podległych zarządzającemu, na podstawie własności środków produkcji lub dyspozycji nimi (wg Gilińskiego).

Zarządzanie to działanie polegające na dysponowaniu zasobami (wg prof. T. Pszczołkowskiego).

Zarządzanie to zestaw działań (planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrola) skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe, informacyjne) wykorzystywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji. (wg Griffina).

Panowanie- W przeciwieństwie do władzy, która jest szansą realizacji przez jednostki lub grupy ich własnej woli w ramach wspólnego działania, panowanie opiera się na założeniu, że dany rozkaz zostanie wykonany pod wpływem wiary w prawomocność władzy, która wydaje rozkaz. Panowanie opiera się na stosunku nadrzędności i podrzędności.

panowanie występuje w 3 postaciach:
a) panowanie legalne- opiera się na systemie praw stosowanych w działalności prawnej i administracyjnej, gdzie obowiązuje posłuszeństwo wobec ustanowionej zasady. Również rozkazujący jest jej posłuszny . Istnieje przekonanie o dowolności zmieniania prawa pod warunkiem, że zachowane zostaną formalne procedury. Weber rozumiał przez panowanie legalne władzę sprawowaną przez zorganizowaną hierarchicznie administrację (biurokrację).
b) panowanie tradycyjne- opiera się na wierze w prawomocność władzy, która "istniała zawsze". Czystym typem tego panowania jest patriarchalizm (władza pana nad swym domostwem), który w złożonych systemach społecznych przeradza się we władzę patrymonialną (charakteryzuje się połączeniem spraw publicznych ze sprawami prywatnymi władcy). "O treści rozkazów decyduje tradycja, której nierozważne naruszenie przez panującego zagrażałoby prawomocności jego władzy, opierającej się wyłącznie na świętości tradycji. Stworzenie nowego prawa, przeciwnego normom tradycyjnym , uchodzi za coś zasadniczo niemożliwego".
c) panowanie charyzmatyczne- realizuje się w oparciu o charyzmę (cecha osobowości sprawiająca, że jednostka jest traktowana jak wyposażona w nadnaturalne, nadludzkie lub przynajmniej szczególne władze i własności, dzięki którym uważana jest za przywódcę). Posłuszeństwo temu panowaniu oparte jest na irracjonalnych przesłankach. Jest z natury nietrwałe, gdyż charyzma wymaga dowodu. Ulotność właściwości charyzmatycznych jest przyczyną depersonalizacji i "instytucjonalizacji" panowania charyzmatycznego.

np. panowanie klasowe- klasa właścicieli na wyższe możliwości konsumpcyjne, uzyskuje wpływ na władzę państwową, zabezpieczając swoje interesy przez prawo( np. przez gwarancje własności prywatnej w konstytucji), wymusza szacunek, uznacie, czy zazdrość innych

Przymus- środki prawne stosowane w celu zapewnienia przestrzegania prawa, przymuszające do zastosowania się do przepisu prawa lub do wyroku sądowego.

73. Zmiana społeczna- różnica miedzy stanem systemu społecznego (grupy, organizacji) w jednym momencie i stanem tego samego systemu w innym momencie. Zmiana zasadniczych struktur grupy społecznej lub społeczeństwa. Zmiana społeczna jest zawsze obecna w życiu społecznym, ale w epoce nowoczesnej zachodzi szczególnie szybko. Nowoczesna socjologia zrodziła się z prób zrozumienia dramatycznych zmian, które wstrząsnęły tradycyjnym światem i dały początek nowym formom porządku społecznego.

Typy zmian:

§ zmiana składu- w społeczeństwie osiedlają się przybysze z innych krajów, do partii politycznej zapisują się nowi członkowie, rządy ulegają likwidacji, migracje, rekrutacje do grupy

§ zmiana struktury systemu- modyfikacja sieci powiązań miedzy interakcjami, interesami, norami i ideami, np. rodzą się nowe grupy

a) tworzą się nowe struktury interakcyjne, ludzie nawiązują nowe kontakty, wchodzą w nowe stosunki, łączą się w nowe grupy

b) tworzą się nowe struktury interesów, ludzie stają się bogatsi lub biedniejsi, tracą lub zyskują władzę

c) tworzą się nowe struktury normatywne- ludzie zaczynają wyznawać nowe wartości, kirowa się nowymi normami

d) tworzą się nowe struktury idealne- ludzie zaczynają wierzyć w nowych bogów, akceptować nowe ideologie

Na zmianę społeczną mają wpływ 3 czynniki:

· środowisko fizyczne- warunki fizyczne (np. klimat, dostep do wody, roślinności)

· organizacje polityczne- np. system polityczne

· czynniki kulturowe- oddziaływania religijne, systemy komunikacji i przywództwa

74. Zmienna- cechy przedmiotów, jednostek, grup, jak, które poddaje się kategoryzacji, co pozwala na dokonywanie porównań tych wartości i innymi lub zestawień w czasie. Zmienna to każdy aspekt, w jaki m jednostki różnią się od siebie, np. wiek, różnice wysokości dochodów, wskaźnik przestępczości, różnice klasowe. Między zmiennymi nie musi występować związek przyczynowy, np. po II wojnie światowej stwierdzono silna korelację miedzy spadkiem liczby palaczy, a spadkiem osób chodzących do kina, to oczywiste, że jedno nie wynika z drugiego.

Znaczniki- sygnały lub środki oddzielające poszczególne epizody interakcji zogniskowanej od siebie i od interakcji odbywającej się w tle. Hoffman nazwał je nawiasami. Znaczniki są szczególnie ważne, gdy spotkanie ma niecodzienny charakter albo może rodzić wątpliwości co do tego, co właściwie się dzieje Np.; na przyjęciu rozmawiający ze sobą ludzie ustawiają się w taki sposób, żeby tworzyć oddzielną od innych grupkę. W sytuacjach bardziej oficjalnych znacznikiem może być sygnał np. sygnałem rozpoczęcia przedstawienia jest zgaśnięcie świateł i podniesienie kurtyny.

Związek przyczynowy- związek, w którym jeden stan rzeczy (skutek) wynika z innego (przyczyna), np.: jeżeli w samochodzie stojącym na pochyłości zwolnimy hamulec ręczny, zacznie z coraz większa prędkością staczać się w dół. To zdarzenie zostało spowodowane zwolnieniem hamulca, jego przyczyny są zrozumiałe- prawa fizyki. W socjologii życie społeczne nie jest przypadkowym zlepkiem zdarzeń, każde zdarzenie ma swoją przyczynę.

75. Życie społeczne - ogół zjawisk wynikających z wzajemnego oddziaływania jednostek i zbiorowości przebywających na pewnej, ograniczonej przestrzeni. Odnosi się nie tylko do świata ludzkiego, ale również do świata roślinnego i zwierzęcego. Życie społeczne ludzi opiera się na więzi społecznej. Występuje ono wszędzie tam, gdzie osobniki żywe korzystają z zasobów danej przestrzeni, zaspokajają swoje potrzeby.

Przyrodnicze podstawy życia społecznego:
Wpływ środowiska przyrodniczego na życie jednostki i społeczeństwa jest oczywiste, ale nie zawsze łatwo jest dokładnie sprecyzować to oddziaływanie. Jest to zgodne z teorią posybilizmu geograficznego. Według tej teorii przyroda i jej specyficzne warunki występujące na określonej przestrzeni niczego nie wyznaczają w sposób bezwzględny i ostateczny, ale jedynie stwarzają jednostce i zbiorowości odpowiednie szanse dokonywania różnych wyborów i podejmowania działań w zależności od woli i możliwości

Ekonomiczne podstawy życia społecznego:
Na życie społeczne mają również wpływ czynniki ekonomiczne. Składają się na nie między innymi sposoby użytkowania zasobów środowiska geograficznego, narzędzi, maszyn niezbędnych do wykonania pracy produkcyjnej, środki zaspokajania potrzeb, umiejętności, sprawności ludzi uczestniczących w procesach produkcyjnych oraz praca.

Problemy:

1. Białe kołnierzyki - termin wprowadzony w amerykańskiej socjologii na określenie osób pełniących zawody niewymagające pracy fizycznej. Najczęściej utożsamiany jest on z pracownikami zatrudnionymi w sektorze publicznym, pracownikami administracji publicznej, ale również prawnikami, doradcami podatkowymi itp. Nie dotyczy on wolnych zawodów oraz przedsiębiorców.

Mówi się też czasem o kategorii "różowych kołnierzyków", czyli pracowników umysłowych (lub ogólnie - nieużywających wielkiego wysiłku fizycznego), których zawód nie cieszy się takim prestiżem, jak białe kołnierzyki. Do "różowych" zalicza się więc przykładowo bibliotekarzy, kwiaciarzy, sekretarki itp.

Niebieskie kołnierzyki (ang. blue collars) - termin wprowadzony w amerykańskiej socjologii na określenie pracowników produkcyjnych lub administracyjnych niższego szczebla.

Pracownicy fizyczni w USA faktycznie zazwyczaj mają kołnierzyki o takim właśnie kolorze, gdyż na niebieskim i podobnej kolorystyce brud nie rzuca się w oczy. Ponadto na niebiesko jest farbowany dżins, z którego produkuje się odzież roboczą.

2. Biurokracja;

Max Weber twierdził, że organizacje stają się bardziej racjonalne, to znaczy podporządkowują swoją działalność instrumentalnej efektywności, dążenie do uzyskania jak największych rezultatów w możliwie najmniej kosztowny sposób. Organizacje nieustannie się tez reformują, odchodzą od tradycji, zrywają z zakorzenionymi wzorami czy emocjonalnymi nawykami, ulegają, jak mówił weber ,,odczarowaniu”. W społeczeństwie nowoczesnym, gdzie racjonalność stała się motywem całego życia społecznego, organizacje społeczne przybierają coraz częściej postać biurokracji.

Weber stworzył typ idealny biurokracji (,,idealny” nie oznacza tu najbardziej pożądanej, ale najczystszą postać organizacji biurokratycznej.) Weber wyróżnił następujące cechy organizacji biurokratycznej:

· istnieje wyraźna hierarchia władzy- występuje ,,piramida biurokratyczna”, każdy wyższy urząd ma w stosunku do niższego ma istotne prerogatywy i przywileje, każdy wyższy urząd kontroluje i nadzoruje prace niższego od siebie w hierarchii, wydaje decyzje i polecenia, ma tez w porównaniu z niższym urzędem większy prestiż i wyższe zarobki. Urzędy niższe wymagają od swoich urzędników podporządkowania i się i ustaleniom i decyzjom wyższych, mają tez mniejszy prestiż i niższe zarobki

· specjalizacji i podział funkcji- każdy urząd ma wyraźne określony zakres kompetencji w stosunku do dwóch potencjalnych adresatów swoich decyzji: niższych urzędników i petentów. Są to kompetencje ograniczone podmiotowo- zakresem osób, które mu podlegają, oraz przedmiotowo- zakresem spraw, których dotyczyć mogą decyzje. Np.: oficer może wydać rozkaz kapralowi, ale nie może wydać cywilom, dzięki rozporządzeniom przedmiotowym minister transportu może wydawać rozporządzenia o ruchu drogowym, ale nie może wyznaczać programów nauczania w szkole.

· Depersonalizacja stosunków- pomiędzy urzędnikami i pomiędzy urzędnikami a petentami, stosunki te są pozbawione wszelkich elementów osobistych, intymnych, emocjonalnych, a koncentrować się wyłącznie na sprawie będącej przedmiotem postępowania, wszystko powinno toczyc się wg. kryteriów uniwersalistycznych

· Rekrutacja na pozycje urzędnicze powinna być prowadzona wg. kryteriów uniwersalistycznych, powinno się brać pod uwagę talenty u umiejętności

· Regularne, z góry ustalone kryteria i procedury awansowe, urzędnik musi nabywać uprawnienia do awansu

· Urzędnicy pracują w pełnym, wymiarze godzin i otrzymują stałe wynagrodzenie

· Praca urzędnika w organizacji jest oddzielona od jego życia poza organizacją

· Żaden członek organizacji nie jest właścicielem środków materialnych, z których korzysta

· Pisemna forma wszelkich czynności, nawet przy użyciu komputera, ważne by wszystko zostało udokumentowane

Resztę problemy biurokracji i czas społeczny i demokrację dośle wam w najbliższym czasie.

5. Deprywacja: mówimy o teoria relatywnej deprywacji (Davies, Gurr) pod tym pojęciem rozumie się rozbieżność pomiędzy poziomem rozpowszechnianych aspiracji, a stopniem ich rzeczywistych realizacji. Oczywiście taka rozbieżność istnieje zawsze: ludzie pragną mieć więcej, niż maja, osiągnąć więcej, niż się im udaje. Ale w pewnych warunkach ta rozbieżność zdefiniowana zostaje jako niesłuszna, niesprawiedliwa, przeradza się w roszczenie do większego bogactwa, wyższego standardu życiowego, większego zasobu władzy, większego prestiżu itp. Poczucie relatywnej deprywacji i towarzyszące mu roszczenie tworzą podłoże postaw i działań rewolucyjnych.

Wyróżniamy 3 typy deprywacji:

1. d. aspiracyjna- nagły wzrost aspiracji przy niezmiennym poziomie upośledzenia, o ile dotąd upośledzenie traktowano jako naturalne, teraz widzi się je jako niegodne, niesprawiedliwe, krzywdzące. Źródłem takiej zmiany perspektywy może być np. radykalna ideologia akcentująca takie wartości, jak sprawiedliwość, równoci i godność, albo kontakt przez media z innymi społeczeństwami postrzeganymi jako bogatsze, szczęśliwsze, sprawiedliwsze.

2. d. kryzysowa- nagłe załamanie standardów życiowych przy niezmienionym poziomie aspiracji, pojawia się kryzys ekonomiczny, czy polityczny przynoszący nagłe pogorszenie warunków życia, ograniczenie swobód obywatelskich, zwiekszenbie niepewności jutra. Tutaj także dysonans aspiracji i załamujących się szans ich urzeczywistnienia okazuje się nie do zniesienia i rodzi motywacje rewolucyjne.

3. d. progresywna (inaczej krzywa ,,J” J. Daviesa) równoczesne podważanie się aspiracji i obniżanie standardów życiowych, podwójnie bolesna, bo oznacza porzucenie nadziei i wcześniejszych zdobyczy, Devis twierdzi, że właśnie d.p. była przyczyna wszystkich rewolucji na świecie.

6. Deprywacja - typologia, definicja

Teoria relatywnej deprywacji jest najbardziej znaną teorią psychologiczną. To rozbieżność pomiędzy poziomem rozpowszechnionych aspiracji a stopniem ich rzeczywistej realizacji. Ludzie zawsze pragną mieć więcej niż mają, osiągnąć więcej niż im się udaje. Poczucie relatywnej deprywacji i towarzyszące mu roszczenie tworzą podłoże postaw i działań rewolucyjnych. Istnieją trzy typy tego syndromu psychologicznego:

„Deprywacja aspiracyjna” powstaje wtedy, gdy na tle trwałego i niezmiennego upośledzenia zmienia się sposób jego postrzegania. O ile dotąd upośledzenie traktowano jako naturalne, teraz widzi się je jako niegodne i niesprawiedliwe. Źródłem takiej zmiany perspektywy może być np. radykalna ideologia akcentująca wartości takie jak - sprawiedliwość, równość czy godność. Albo kontakt - bezpośredni lub pośredni za pomocą mediów - z innymi społeczeństwami postrzeganymi jako bogatsze, szczęśliwsze. Pytanie „czemu nie my” wyzwala silną motywację rewolucyjną.

Druga odmiana deprywacji relatywnej to „deprywacja kryzysowa”. Oznacza sytuację odwrotną niż w deprywacji aspiracyjnej. Przy stosunkowo niezmiennym poziomie aspiracji pojawia się kryzys ekonomiczny czy polityczny, który przynosi nagłe pogorszenie warunków życia, ograniczenia swobód obywatelskich, zwiększenie niepewności jutra. Ten dysonans aspiracji i możliwości ich urzeczywistnienia też rodzi motywacje rewolucyjne.

Trzecia odmiana to „deprywacja progresywna”. Stanowi ona kombinacją tych dwóch wcześniejszych okoliczności - pobudzonym i szybko rosnącym aspiracjom towarzyszy nagłe pogorszenie warunków życia. Jest ona najbardziej bolesna. Amerykański socjolog Davies twierdzi, że deprywacja progresywna stanowiła przyczynę wszystkich wielkich rewolucji w historii.

7. Dewiacja - definicja, typy/odmiany, interpretacja w makrosocjologii

Dewiacja społeczna - odchylenie od reguł działania społecznego, postępowanie niezgodne z przyjętymi w społeczeństwie lub jego części normami lub wartościami. Zwana jest również społeczną dezorganizacją, oznacza stan zakłócenia równowagi społecznej, czego przejawem jest osłabienie więzi społecznych, utrudnienia w realizacji pewnych wartości i potrzeb, zachwianie systemu norm, oraz nieskuteczność kontroli społecznej.

Według Roberta Mertona dewiację dzielimy na:

- dewiację w sensie funkcjonalnym, czyli czyn niezgodny z ogólnie przyjętymi normami, wywołujący negatywne reakcje społeczne.

- dewiację w sensie normatywnym, czyli czyn niezgodny z ogólnie przyjętymi normami, którego dokonanie podlega negatywnej sankcji społecznej; sprzeczność działania z regułą stosowalną wobec tego typu sprawcy i tego typu czynu.

Istnieje też rozróżnienie dewiacji (wg Edwina Lemerta) na:

- pierwotną, czyli czyn dewiacyjny popełniony po raz pierwszy, uruchamiający sekwencję kontroli społecznej i wymierzania sankcji (np. przebiegnięcie na czerwonym świetle).

- wtórną, czyli recydywa, wejście na drogę „kariery dewiacyjnej” w wyniku odrzucenia przez społeczeństwo, „stygmatyzacji” (nadanie etykietki, w tym przypadku etykietki np. dewianta, kryminalisty itp.).

Zachowania dewiacyjne: według Roberta Mertona dewiacja społeczna to wszelkie przejawy zachowania innego niż konformistyczne. Orzekł on, że z pięciu istniejących jego zdaniem typów indywidualnego przystosowania, 4 typy to zachowania dewiacyjne. Zaliczył do nich: innowację (oznacza akceptację celów dyktowanych przez istniejące w grupie społecznej lub społeczeństwie wartości), rytualizm (kurczowe trzymanie się pewnych tradycyjnych sposobów postępowania w obrębie grupy społecznej lub społeczeństwa, gorliwe przestrzeganie norm), wycofanie (całkowite odrzucenie norm społecznych lub wartości uznawanych w danym społeczeństwie) oraz bunt (odrzucenie celów społecznych grupy oraz społecznie uznawanych środków realizacji celów społecznych oraz zastąpienie ich własnymi celami i środkami).

Biorąc pod uwagę stopień akceptacji reguł działania społecznego, można wymienić dodatkowe typy dewiacji: nonkonformizm (postawa krytyczna wobec zasad, zachowań i norm społecznych, przeciwstawiająca im własny system wartości), negatywizm (tendencja do zachowania niezgodnego z oczekiwaniami otoczenia) i oportunizm (postawa polegająca na postępowaniu adekwatnym do zaistniałej sytuacji, warunków - często politycznych lub społecznych- mająca na celu odniesienie pewnych korzyści).

Interpretacja dewiacji w makrosocjologii ?

8. Diaspora - definicja i przykłady

To słowo pochodzenia greckiego. Oznacza rozproszenie członków danego narodu wśród innych narodów lub też wyznawców danej religii wśród wyznawców innej. Nazywa się tak również społeczność rozproszonych osób.

5 rodzajów diaspor ze względu na czynniki, które je spowodowały, wg Robina Cohena:

- prześladowania - diaspora żydowska, afrykańska, ormiańska

- pozostałość po imperium kolonialnym - Brytyjczycy

- poszukiwanie pracy - Hindusi

- handel - Chińczycy

- kultura - Karaibowie

Wspólne cechy diaspor to: przenoszenie się z pierwotnej ojczyzny na nowy obszar lub wiele obszarów, wspólna pamięć ojczyzny wszystkich członków diaspory, pielęgnowana tożsamość etniczna, poczucie solidarności członków diaspory, pewne napięcia w relacjach z ludnością krajów zamieszkania, możliwość wniesienia cennego wkładu kulturowego w społeczności krajów zamieszkania.

Przykłady: diasporą w szczególności określa się Żydów mieszkających poza Izraelem i Ormian, mieszkających poza Armenią (galut - wygnanie, wypędzenie Żydów z kraju, Palestyny i Izraela oraz ich pobyt na obczyźnie) jak również Greków. Polska diaspora nosi nazwę Polonii.

9. Dumping kulturowy

To propagowanie i sprzedawanie w krajach peryferyjnych masowych produktów kulturowych czy artystycznych najniższej jakości po niskiej cenie.

10. Dyskryminacja - definicja, przykłady, typy.

Dyskryminacją nazywamy aktywne, gorsze traktowanie członków obcej grupy. To mniejsze szanse dostępu do wykształcenia, zawodu, majątku, praw politycznych, prestiżu i innych cenionych dóbr, z tej tylko racji, że ktoś jest członkiem jakiejś grupy będącej przedmiotem przesądów, bez uwzględnienia jego indywidualnych kwalifikacji i zasług. W momencie pojawienia się dyskryminacji zaczyna działać mechanizm, który Robert Merton określił jako samorealizujące się proroctwo. Na przykład - akceptujemy przesąd, że Murzyni są leniwi/głupsi i nie nadają się do pracy. Wtedy nie będziemy ich zatrudniać, woląc pracowników białych. W rezultacie Murzyni pozostaną bezrobotni, a fakt, że procent Murzynów wśród bezrobotnych będzie wielokrotnie przewyższał procent białych, potraktowany zostanie jako dowód, że Murzyni są niezdolni do pracy. (Można dać też przykład stereotypu kobiety jako kury domowej niezdolnej do działania w polityce. Wedle tego kobiety będą b.rzadko wystawiane w wyborach, jeszcze rzadziej wybierane, a fakt, że parlament będzie zdominowany przez płeć męską posłuży jako argument umacniający antykobiecy przesąd i męska megalomanię.)

Rodzaje dyskryminacji:

· rasizm - dyskryminacja ze względu na rasę (kolor skóry)

· seksizm - dyskryminacja ze względu na płeć

· homofobia - dyskryminacja ze względu na orientację seksualną

· ksenofobia - dyskryminacja ze względu na pochodzenie i narodowość

o antysemityzm - uprzedzenie względem osób pochodzenia żydowskiego

· ageizm - dyskryminacja ze względu na wiek

· atrakcjonizm - dyskryminacja ze względu na wygląd zewnętrzny

· handicapizm (ableism) - dyskryminacja ze względu na niepełnosprawność

Inne przykłady dyskryminacji: apartheid - system polityczny panujący w RPA do połowy lat 90 XX wieku oparty na segregacji rasowej.

11. Dysonans poznawczy (kulturowy)

Dysonans kulturowy - sprzeczność treści kulturowych, oczekiwań normatywnych, sposobów myślenia, stylów konsumpcji, narzuconych jednostce przez różne kultury, którym równocześnie podlega. Bardzo silny efekt tego rodzaju występuje w przypadku emigrantów: jeszcze znajdują się pod wpływem kultury ojczystej, która ich ukształtowała i z którą nadal pozostają w kontakcie, a już ulegają silnej presji odmiennej kultury kraju osiedlenia. Dysonans ten występuje także w przypadku szybkiego awansu społecznego, gdy np. silnie zakorzeniony w kulturze chłopskiej młody człowiek zostaje zatrudniony w nowoczesnej korporacji finansowej. Kontrast sposobów i stylów życia, przekonań, wartości dyktowanych przez te dwie kultury może być bardzo wyraźny.

12. Edukacja - definicja, wymiar mikro i makrosocjologiczny

To pojęcie związane z rozwojem umysłowym i wiedzą człowieka, stosowane w następujących znaczeniach:

· proces zdobywania wiedzy, polega na zdobywaniu wiedzy w szkole lub poza nią.

· pojęcie używane dla określenia stanu wiedzy danej osoby, społeczeństwa, narodu. W tym kontekście mówi się o dobrej lub złej edukacji, wystarczającej lub niewystarczającej.

· wychowanie (głównie pod względem umysłowym), wykształcenie, nauka

· kształcenie, ogół czynności i procesów mających na celu przekazywanie wiedzy, kształtowanie określonych cech i umiejętności

Edukacja ma swoje znaczenie już od wieków. W XV wieku dzięki wynalazkowi druku przez Gutenberga nastąpił rozwój oświaty, do edukacji używano już wtedy książek drukowanych.

W procesie uczenia się można wyróżnić cztery formy edukacji:

· Edukację formalną albo (szkolną), która ma miejsce na etapie edukacji szkolnej, w trakcie studiów oraz w ramach różnego typu szkoleń. Zazwyczaj jest to proces prowadzący do uzyskania dyplomów, certyfikatów czy zaświadczeń, oparty na określonej strukturze i organizacji nauki;

· Edukację nieoficjalną, która zazwyczaj ma miejsce obok oficjalnego procesu nauczania bądź szkolenia, ale zazwyczaj nie prowadzi do uzyskania w sposób sformalizowany certyfikatów i dyplomów. Tego typu uczenie się obecne jest w miejscu pracy albo w ramach aktywności organizacji społeczeństwa obywatelskiego (np. organizacji pozarządowych, młodzieżowych, związków zawodowych, klubów sportowych). Tego typu aktywności edukacyjne mogą kreować także same osoby uczące.

· Edukację nieformalną, którą można ogólnie opisać jako trwający przez całe życie proces kształtowania się postaw, wartości, umiejętności i wiedzy na podstawie różnych doświadczeń oraz wpływu edukacyjnego otoczenia (rodziny, znajomych, środowiska pracy, zabaw, rynku) oraz oddziaływania mass mediów. Przykładem mogą tu być m.in. różnego rodzaju edukacyjne konkursy, projekty, filmy, słuchowiska, gry multimedialne i symulacyjne, a także Edutainment (neologizm w języku angielskim, powstały z połączenia słów „education” i „entertainment”, jego istotę dobrze oddaje powiedzenie „uczyć bawiąc”), w które angażuje się konkretna osoba.

· Edukację akcydentalną, wynikającą z codziennych sytuacji, które wydarzyły się niespodziewanie i nie były zaplanowane, ale były źródłem cennej wiedzy lub doświadczenia.

Wymiar mikro i makrosocjologiczny edukacji ?

13. Ekologia - definicja, aspekty, ekoreżim

Nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami, a ich środowiskiem (gr. oíkos + lógos = dom + nauka).

Podział ze względu metotologię badań:

· Ekologia opisowa - „historia naturalna”, opisywanie całych formacji roślinnych i zgrupować zwierząt kuli ziemskiej (ociera się o zoogeografię czy biogeografię

· Ekologia funkcjonalna - poszukuje i bada związki, wzajemne zależności i oddziaływania między składowymi jednostek opisywanych przez ekologie opisową, poszukuje ogólnych zasad funkcjonowania systemów ekologicznych

· Ekologia ewolucyjna - rozważa organizmy i relacje istniejące między nimi jako twory historycznego procesu ewolucji.

Są różne podejścia do definicji ekologii, jej definicję podawali m.in. Ernst Haeckel, Claude Lévi-Strauss („ekologia jest astronomią życia"), Charles J. Krebs, etc.

Ekoreżim - ?

14. Eksperyment - definicja, znaczenie w socjologii, ograniczenia, przykład poprawnie metodologicznie skonstruowanego eksperymentu

To w naukach przyrodniczych i społecznych zbiór działań wzbudzających w obiektach materialnych określone reakcje i zjawiska w warunkach pozwalających kontrolować wszelkie istotne czynniki, które poddaje się dokładnej obserwacji. Eksperymenty wykonuje się w celu potwierdzenia lub sfalsyfikowania określonej teorii. Teoria z jednej strony określa ściśle warunki eksperymentu, a z drugiej nadaje sens poczynionej w wyniku eksperymentu obserwacji i w ogóle decyduje, co w danym eksperymencie jest właściwą obserwacją, a co tylko nieistotnym jego zakłóceniem. Jak twierdził Immanuel Kant eksperyment jest swojego rodzaju pytaniem jakie teoria zadaje naturze.

Planowanie eksperymentów jest trudną sztuką. Dobry eksperyment musi być jak najprostszy w wykonaniu i jednocześnie dawać jak najbardziej jednoznaczną odpowiedź potwierdzającą lub falsyfikującą daną teorię. Często w praktyce zdarza się, że pozornie nieudane eksperymenty, które wymknęły się spod kontroli i nie dały jednoznacznej odpowiedzi na założone wcześniej pytanie, stały się początkiem rozwoju nowych dziedzin. W ten sposób odkryto promieniowanie Roentgena (zwane też promieniami X) czy też penicylinę.

Klasyczny eksperyment świadomie ingeruje w naturę i polega na analizie skutków tej ingerencji. Ściśle zdefiniowanemu obiektowi dostarcza się bodźców, a następnie obserwuje się reakcję obiektu. Dokładne obserwacje natury, bez ingerowania w nią nazywa się często eksperymentami naturalnymi (bodźców dostarcza sama natura).

Przykład eksperymentu. Eksperyment więzienny - przeprowadzony w 1971 roku przez Philipa Zimbardo na Uniwersytecie Stanforda eksperyment na grupie ochotników symulujący relacje społeczne między więźniami a strażnikami.

Opis. Grupa studentów deklarujących się jako pacyfiści została przebadana pod kątem zdrowia psychicznego. Losowo zostali podzieleni na "więźniów" i "strażników".

Badani byli pod stałą obserwacją. Do obowiązków strażników należało odprowadzanie więźniów na posiłki, pilnowanie porządku itp. Już po trzech dobach strażnicy zaczęli przejawiać zachowania agresywne przekraczając nadane im kompetencje. Więźniowie stawiali opór. Strażnicy wprowadzili kary za niesubordynację. Odmawiali im podstawowych potrzeb - higieny, posiłków, trzymali ich w ciemności, często też wymierzali im kary fizyczne.

W krytycznym momencie eksperyment został przerwany ze względu na zagrożenie zdrowia i życia uczestników.

Wnioski Zimbardo. Amerykański psycholog tym samym udowodnił, że ludzie zdrowi psychicznie w specyficznych warunkach wcielają się w role oprawców i ofiar. Powodów takich zachowań upatruje on nie w zaburzeniach ludzkiej psychiki, lecz we wpływie otoczenia na jednostkę. Przez następne lata uczestnicy byli obserwowani - eksperyment nie wpłynął negatywnie na ich życie. Ze względu na to, że po tym wydarzeniu poddani zostali terapii - na której to dokładnie im wytłumaczono czego byli uczestnikami i świadkami. Jednostki wyselekcjonowane do eksperymentu były w pełni zdrowe psychicznie, a eksperyment odbył się w jednym miejscu, dzięki czemu, badani po jego zakończeniu, wyszli ze swoich ról, zdjęli mundury i wrócili do normalnego życia. Starania eksperymentatorów sprawiły, że nie czuli oni winy ani wstydu. Jednym z wniosków było też spostrzeżenie, że odgrywanie ról społecznych może wpływać na kształtowanie się osobowości jednostki, w szczególności w sytuacji, gdy nie ma ona możliwości zrzucenia schematu roli, lub gdy rola społeczna nie pozwala jej na margines swobody postępowania. Zaplanowany na dwa tygodnie eksperyment przerwany został już po sześciu dniach ze względu na brutalne zachowania osób, które przyjęły role strażników.

Znaczenie eksperymentu w socjologii ?

15. Elita

To kategoria osób znajdujących się najwyżej w hierarchii społecznej, ekonomicznej lub politycznej, mających realny wpływ na kształtowanie postaw i idei w społeczeństwie. Jest to zazwyczaj mała grupa, która ukształtowała się wewnątrz dużych grup społecznych, takich jak naród, społeczeństwo czy klasa społeczna.

W XVIII w. terminem "elita" określano dobra szczególnej jakości. Najczęściej pojęcie odnosi się do elity politycznej (rządzącej), chociaż w ujęciu Pareto (włoski ekonomista i socjolog, był współtwórcą tzw. "lozańskiej szkoły w ekonomii".) występuje obok elity rządzącej także pojęcie elity nierządzącej, opozycji. Gaetano Mosca (włoski prawnik, socjolog, politolog i historyk, ukuł termin "klasa polityczna") określił elitę rządzącą jako klasę polityczną, odnosząc to pojęcie do podziału klasowego. Poza elitą polityczną wyróżnia się także: elitę intelektualną i elitę menedżerską.

Elity kompradorskie - elity polityczne i ekonomiczne w krajach uzależnionych imperialnie od wielkiego mocarstwa, które realizują interesy imperialnego centrum, często na niekorzyść własnego państwa.

Teoria elit, elityzm - koncepcja socjologiczna, zgodnie z którą każde społeczeństwo w sposób konieczny dzieli się na dwie podstawowe kategorie: na elity rządzące, które mają władzę i na podporządkowane im masy. Prawidłowość ta, zgodnie z sugestiami jej zwolenników, miałaby być również spełniona w społecznościach określających się mianem zbiorowości demokratycznych. Współczesna teoria elit skupia się przede wszystkim na analizach procesu integracji elit z pozostałymi uczestnikami procesów społecznych oraz na roli elit w procesach transformacji ustrojowej.

16. Erozja norm

To powolne zanikanie obowiązującej mocy normy, poczucia związanej z nią powinności, gotowości do wymierzania sankcji negatywnych (kar) za jej naruszenie. Przykładem może być stopniowa liberalizacja obyczajów seksualnych czy zanik formalnych „kodów ubierania się”.

Mało

17. Etniczność - definicja, kontekst aksjologiczno-normatywny, przykłady, interpretacja kulturowa (np. w kontekście tożsamości)

Jest to zasadnicza cecha określonej zbiorowości etnicznej, stanowiąca zespół wzajemnie i silnie z sobą powiązanych cech społeczno-kulturowych, określających odmienność i specyfikę konkretnej zbiorowości ("swoich") wobec zbiorowości innych ("obcych"). Specyfika ta obejmuje najczęściej takie elementy, jak: wspólnota pochodzenia, wspólnota dziejów, wspólne terytorium, język i wierzenia. Etniczność odnoszona jest do wielu różnorodnych praktyk kulturowych, dzięki którym i poprzez które dochodzi do ustanowienia i manifestowania różnic międzyetnicznych.

Członkowie grup etnicznych postrzegają siebie samych jako osoby odmienne w porównaniu z członkami pozostałych grup etnicznych, jak również są za takie uważane przez innych. Ze względu na dużą wieloznaczność i szeroki zakres tego terminu uznaje się, iż występują trzy podstawowe podejścia w rozumieniu etniczności. Podejście fundamentalistyczne zakłada, że tożsamość etniczna opiera się na głębokich, pierwotnych i podstawowych związkach jednostki z daną grupą czy kulturą (etniczność jako cecha dana, "wrodzona"), konstruktywistyczne wskazuje na przypadkowość i niestałość tożsamości etnicznej, traktując etniczność raczej jako wypadkową różnorodnych uwarunkowań i wydarzeń historycznych (etniczność jako cecha nabyta), natomiast instrumentalistyczne ujmuje etniczność jako koncepcję ideologiczną wykorzystywaną przez przywódców w celu realizacji własnych celów.

Anthony D. Smith wyróżnia 6 elementów etniczności:

· wspólnota pochodzenia (legendy i mity o wspólnym pochodzeniu),

· wspólne dzieje,

· wspólne terytorium (nawet, jeżeli jest to przestrzeń, z której członkowie zbiorowości zostali wypędzeni),

· odrębna kultura , w szczególności język i religia. Członkowie grup etnicznych postrzegają siebie samych jako osoby odmienne w porównaniu z członkami pozostałych grup etnicznych, jak również są za takie uważane przez innych.

· nazwa zbiorowości, będąca kryterium wyodrębniania się od społecznego otoczenia,

· poczucie tożsamości i silne więzi społeczne.

Kontekst aksjologiczno-normatywny etniczności ?

18. Etnocentryzm - definicja, przykłady

To przekonanie o szczególnej wartości własnej kultury, a nawet jej przewadze nad innymi. Konsekwencją etnocentryzmu jest często fanatyzm, rasizm, nacjonalizm.

Przykłady. Wyrazem etnocentryzmu jest nauczanie szkolne nastawione wyłącznie na problematykę własnego państwa, nierzadko własnego narodu, z pominięciem innych narodów czy też prowadzenie polityki międzynarodowej zgodnie tylko z własnymi interesami narodowymi. Z drugiej strony zdrowy etnocentryzm wynikający z powinności wobec własnego narodu i państwa, może być rozumiany jako postawa patriotyczna.

Przejawem etnocentryzmu jest stosowanie określania położenia innych krajów ze swojego punktu widzenia np. dla Polaków Irak to Bliski Wschód, ale dla Hindusów to raczej Bliski Zachód. Jaskrawym przykładem etnocentryzmu są Chiny czyli dla Chińczyków "Państwo Środka" (tzw. sinocentryzm - pogląd, w którym przypisuje się Chinom centralną lub wyróżnioną pozycję w świecie. Dawniej występował on jako przeświadczenie, że Chiny są jedyną cywilizacją, a inne nacje są barbarzyńskie. Współcześnie występuje jako przypisywanie Chińczykom naturalnej wyższości nad innymi narodami.)

19. Fordyzm - definicja, przykłady, aspekt racjonalizacji formalnej/instrumentalnej, inne aspekty

Jest to koncepcja organizacji pracy stworzona na początku XX wieku przez Henriego Forda i wprowadzona w życie w jego zakładach produkujących samochody. U podłoża tej koncepcji i jej rozwoju był wzrost dużych organizacji przemysłowych, opartych na masowej produkcji dóbr. Wytwarzaniu na szeroką skalę ujednoliconych produktów towarzyszyła specjalizacja czynności oraz podział pracy. W 1914 r. w Michigan H. Ford wprowadził w swoich zakładach linię montażową, która zrewolucjonizowała system pracy (każdy pracownik miał przypisane wykonywanie jednej, powtarzającej się czynności w określonym czasie). Efektem był wzrost produktywności oraz obniżenie kosztów produkcji.

Doktryna ta składa się z trzech podstawowych zasad:
1. Produkcji masowej, opartej na daleko idącym podziale pracy, z punktem wyjścia w postaci standaryzacji wyrobów.
2. Wysokich płacach, jako źródle prosperity przedsiębiorstwa -„jeżeli płacimy dużo - mawiał Ford - to pieniądze są wydatkowanie. Wzbogacają pośredników, detalistów, fabrykantów i pracowników wysokich szczebli.” W 1925 roku płacił swoim pracownikom o 50% więcej niż inni pracodawcy w branży motoryzacyjnej, choć nie istniał w jego przedsiębiorstwie żaden system rent i emerytur.
3. Braku hierarchii formalnej, sztywnych schematów oraz skomplikowanej rachunkowości - jak najmniejsza ilość personelu biurowego - wszystko po to, by maksymalnie obniżyć koszty produkcji.
Założeniem koncepcji Forda jest wytworzenie produktu w takiej cenie, by przeciętnie zarabiający człowiek mógł sobie pozwolić na jego kupno.

Charakterystyczne dla fordyzmu - powszechne wprowadzenie taśmowego rodzaju pracy, w konsekwencji usuwanie zapotrzebowania na wyżej wyszkolonych robotników czy ich bezpośredni związek z produktem końcowym. Produktywność i wzrost produkcji poprzez zwiększenie eksploatacji pracowników - czyli wzrost zarówno płacy jak i zysków. Fordyzm był systemem opartym na masowej produkcji i masowej konsumpcji. Polegał też na znacznym rozziewie pomiędzy coraz większą alienacją i nudą pracy oraz zwiększoną konsumpcją czasu wolnego - niezadowolenie zostało obrócone w pożądanie dóbr konsumpcyjnych. Wzrastająca eksploatacja w rezultacie zwiększyła ogólną ilość kapitału i uczyniła możliwym boom kredytów i pożyczek na dobra użytkowe.

Aspekt racjonalizacji formalnej/instrumentalnej, inne aspekty fordyzmu ?

20. Fundamentalizm - definicja, aspekty socjologiczne

Jest to rygorystyczne trzymanie się zasad i norm wyznaczonych przez daną religię (tzw. fundamentalizm religijny), doktrynę polityczną (tzw. fundamentalizm polityczny) lub ideologię (np. fundamentalizm światopoglądu naukowego). Przeciwstawia się jakimkolwiek zmianom czy modyfikacjom doktryny religijnej, obrządku, obyczajowości itp.

Zarzut fundamentalizmu często wykorzystywany jest w mowie nienawiści w celu zdyskredytowania oponenta. Określenie kogoś mianem fundamentalisty w społeczeństwie nastawionym na otwartość wobec różnych poglądów ma zwykle na celu przeniesienie sporu z płaszczyzny rzeczowej na emocjonalną, z jednoczesnym poniżeniem przeciwnika przez skojarzenie z nim odczuć negatywnych i tym samym ustawienie się po stronie przeważającej.
W chrześcijaństwie reprezentowały go m.in. niektóre kierunki reformacji (np. pietyści - przedstawiciele prądu religijno-umysłowego, którego celem było sprzeciwienie się sformalizowaniu zasad religii i sprawowania kultu w chrześcijaństwie zreformowanym), a w katolicyzmie opozycja przeciw modernizmowi (tzw. integryści). Charakter fundamentalistyczny miał też ruch karaitów i ortodoksyjny judaizm.

Współcześnie fundamentalizm szczególnie mocno zakorzeniony jest w islamie, inspirując akty terroru lub prowadząc do tworzenia państw wyznaniowych, w których odrzuca się zachodni model demokracji i wprowadza rządy szariatu.

Aspekty socjologiczne fundamentalizmu ?

21. Funkcjonalizm — w socjologii..

Funkcjonalizm to w socjologii i antropologii jedna z ważniejszych orientacji badawczych, mająca znamiona paradygmatu (i za takowy uważana w typologii paradygmatów socjologicznych Burrella i Morgana), zapoczątkowana w badaniach antropologicznych Bronisława Malinowskiego i Alfreda Radcliffe-Browna w latach dwudziestych XX wieku, rozwijana później przede wszystkim przez Roberta K. Mertona, Talcotta Parsonsa, Jeffreya Alexandra i Niklasa Luhmanna.

W ujęciu fukcjonalnym, społeczeństwo postrzegane jest jako system wzajemnie powiązanych ze sobą elementów kulturowych, pełniących funkcje na rzecz równowagi całości. W nowszych koncepcjach teoretycznych (J. Alexander, N. Luhmann) zakłada się, że ład społeczny nie jest czymś koniecznym, bada się raczej warunki, w których społeczny system może zachowywać wewnętrzną równowagę.

Funkcjonalizm zorganizowany kompleks społecznych wzajemnie powiązanych instytucji zmierzających do integracji i zapewnienia równowagi całemu systemowi społecznemu. wyjaśniając poszczególne zjawiska społeczne(kulturowe)starają się wskazać ich funkcje w społeczeństwie twierdząc przy tym ze ich teorie (schematy) maja charakter uniwersalny.
PARSONS TALCOTT

Funkcjonalizm. W opinii funkcjonalistów wszelkie społeczeństwo, zarówno w makro- jak i mikroskali stanowi system, który należy rozpatrywać jako całość bądź „funkcjonalną jedność”. Elementy systemu (instytucje, normy, struktura) przyczyniają się do integracji systemu i zachwianie którymś z nich może zdezintegrować system. W obrębie każdego systemu pojawiają się elementy dysfunkcjonalne - dewiacja, innowacja, nonkonformizm. System zamknięty dąży do eliminacji dysfunkcji. System otwarty dąży do ich instytucjonalizacji.

System społeczny dzieli się na trzy podsystemy: ekonomiczny, polityczny i kulturowy.

Elementy systemu mają funkcje jawne (utrwalanie zachowań) i niejawne (integracja społeczna).

Analiza funkcjonalna polega na wyjaśnieniu zjawiska społecznego poprzez odniesienie go do całości systemu (na określaniu funkcji elementów społecznych). Funkcjonalne wymogi systemu (a więc funkcje, które są obecne w każdym systemie) to:

1. Socjalizacja - internalizacja wartości społecznych.

2. Kontrola - działania metoda kar i nagród.

3. Zróżnicowane role.

Analiza funkcjonalna usuwa z pola widzenia jednostkę. Jest to teoria antyindywidualistyczna. Jest również antyhistoryczna.

Podstawowymi pojęciami AF są: system społeczny, rola społeczna, wzór kulturowy, status. Prezentując społeczeństwo kładzie się nacisk na ład, równowagę i integrację. Głównym motywem działań jednostki jest norma kulturowa.

Nazwiska: Robert K. Merton, Talcott Parsons, Kingsley Davis.

22. Gatunek — w socjologii, medioznawstwie, kulturze, dowolna analiza socjologiczna.

Tego to w ogóle nigdzie nie mogę znalezc

23. Gemeinschaft vs. Gesellschaft — F. Tönnies, G. Simmel, M. Weber, przykłady.

24. Globalizacja — stanowiska, pojęcia związane z globalizacją.

GLOBALIZACJA I SPOŁECZEŃSTWO GLOBALNE

PROCES GLOBALIZACJI- Głównym elementem rozwoju procesu globalizacji jest postęp techniczny w przepływie informacji (np. drogą elektroniczną, prasa, radio). Powoduje to, że pewna część naszych zachowań zamiast być wyznaczana wzorami kulturowymi, zaczyna być wyznaczana poprzez ten światowy obieg informacji. Niektórzy socjologowie dopatrują się tworzenia się społeczeństwa globalnego, w którym różnice kulturowe narodowe i inne będą zanikać. Procesy globalizacji są źródłem polaryzacji społeczności międzynarodowej. Wytwarzana przez globalizację linia podziału różni się od tych, które jeszcze do niedawna wyznaczały strukturę rzeczywistości międzynarodowej. Jest to linia podziału na coraz bardziej bogatych i coraz większy odsetek coraz biedniejszych. Ta linia przebiega nie tylko pomiędzy krajami i regionami, ale także wewnątrz społeczeństw w poszczególnych krajach. To, co globalne jest zbyt abstrakcyjne, odległe i obce, dlatego ludzkie społeczności potrzebują oparcia w mniejszych, bardziej „swoich” układach odniesienia. W konfrontacji z obcą i postrzeganą jako zagrożenie dla własnej tożsamości wzrasta potrzeba i cena takich struktur, które chronią tożsamość i różnorodność. Pogłębiająca się polaryzacja sprzyja wszelkim „segregacjom”. W naszych miastach powstają „getta” ludzi „wykluczonych” oraz pilnie strzeżone osiedla elit, wyposażone w znaki surowego zakazu wstępu.
Proces ten ma także charakter polityczny i gospodarczy. Z gospodarczego punktu widzenia widać wyraźne efekty likwidowania barier celnych, swobodnego przepływu towarów i kapitału. Z punktu widzenia politycznego na całym świecie widoczne są tendencje do tworzenia wielkich obszarów współpracy politycznej (bądź nawet integracji np. Unia Europejska), co powoduje, że przynależność do społeczeństw narodowych lub regionalnych zaczyna odgrywać mniejszą rolę niż dotychczas w wymianie politycznej.

POJĘCIE GLOBALIZACJI

Terminy pokrewne: macdonaldyzacja, coca-colizacja, amerykanizacja, westernizacja,

imperializm kulturowy

ROLAND ROBERTSON - socjolog amerykański- definiuje globalizację jako ,,zbiór procesów, które czynią świat społeczny jednym''

Wyraża się to na kilka sposobów:

1) Nowoczesne technologie oplatają świat siecią połączeń komunikacyjnych i telekomunikacyjnych, najbardziej wyrazistym tego przejawem staje się Internet - komputerowa ,,sieć ogólnoświatowa''

2) Społeczności ludzkie stają się coraz mocniej powiązane rozbudowaną siecią zależności ekonomicznych, finansowych, politycznych, strategicznych, kulturalnych

3) Pojawiają się nowe formy organizacji ekonomicznych, politycznych, kulturalnych, o charakterze ponadnarodowym, oderwane od jakiegokolwiek konkretnego kraju czy państwa: wielkie korporacje przemysłowe, banki, firmy handlowe:

- niektóre zachowują jeszcze symboliczny związek z krajem, z którego się wywodzą: Sony, Toyota, Microsoft, Boeing

- inne istnieją już w czysto międzynarodowej przestrzeni: Coca-Cola, McDonald's, Carrefour, General Motors, Citibank itp. Skala ich operacji przekracza rozmiary ekonomii niejednego państwa

- w polityce, organizacje międzynarodowe typu ONZ, UNESCO, Interpol przejmują dziś pewne atrybuty suwerenności państwowej, uzyskując uprawnienia do podejmowania decyzji władczych wiążących kraje członkowskie: np. Komisja Europejska, Parlament Europejski, Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu

- ponadnarodowy charakter mają nowe ruchy społeczne: np. ruch ekologiczny, Greenpeace, ruch praw człowieka, Amnesty International

- w świecie mediów istnieją ponadnarodowe sieci telewizyjne: CNN, międzynarodowe czasopisma: np. ,,International Herald Tribune'' czy ,,Time''

- w dziedzinie sportu najsłynniejsze kluby piłkarskie przestają reprezentować swoje kraje

- globalizują się także organizacje przestępcze

4) Pojawiają się całe kategorie społeczne, których życie i praca odrywają się zupełnie od konkretnego miejsca: środowisko biznesu, menedżerowie, finansiści, personel lotniczy, zawodowi sportowcy, artyści, w pewnym stopniu naukowcy

- nieustannie zmieniają oni miejsce pobytu, krążą po świecie, spędzają sporo życia w hotelach, mają biura i mieszkania w wielu metropoliach, nie wysiadają z transkontynentalnych samolotów

- na wielkich lotniskach przygotowane są dla nich sale konferencyjne, by mogli się spotkać i załatwić interesy

EFEKTY ZMIAN

1) Postępująca uniformizacja świata:

- kapitalistyczny rynek ekonomiczny - z charakterystycznymi dla siebie formami transakcji, organizacjami, instytucjami, etosem konkurencji, mentalnością konsumpcyjną - opanował świat najwcześniej

- w polityce - kolejna ,,trzecia fala demokratyzacji'' przeszła przez świat w latach osiemdziesiątych i pozostawiła jedynie enklawy systemów autorytarnych czy totalitarnych

- typowe demokratyczne instytucje i formy życia politycznego: parlamenty, wybory, kampanie, aktywna opinia publiczna itp., są dziś takie same w większości krajów świata

2) Homogenizacja w dziedzinie kultury:

- międzynarodowa kariera języka angielskiego - rozpoczęła się od środowiska pilotów i kontrolerów ruchu powietrznego, przechodząc do dziedziny turystyki, nauki, techniki, programowania komputerowego, biznesu itp.

- upodabnia się ogromnie kultura materialna i dziedzina konsumpcji, moda, styl życia

GLOBALIZACJA KULTURY

Uniformizacja kultury w skali globalnej dokonuje się przede wszystkim za pośrednictwem mass mediów, masowych kontaktów osobistych (łatwość podróżowania i popularność turystyki), oraz jako otoczka kulturowa masowo nabywanych produktów technicznych czy konsumpcyjnych

Mówi się o imperializmie mediów i dyktaturze konsumpcji, która nakazuje wszystkim kupować i używać podobne artykuły

Dominuje ekspansja kultury najbardziej rozwiniętych krajów Zachodu, a zwłaszcza kultury amerykańskiej

O kierunku przepływu kulturowego decyduje siła ekonomiczna:

- W dziedzinie mediów, to w USA produkuje się najwięcej filmów, seriali telewizyjnych, programów rozrywkowych, sprzedawanych następnie czy licencjonowanych do innych krajów

- To w USA powstają globalne stacje informacyjne typu CNN czy globalne gazety typu ,,IHT''

- Stany Zjednoczone dysponują największymi możliwościami marketingowymi dla swoich produktów

- W dziedzinie turystyki, podróżują po świecie głównie mieszkańcy krajów najbardziej rozwiniętych, którzy dysponują nadwyżkami dochodu - samymi sobą, swoim zachowaniem, ubiorem itp. demonstrują wzory kultury zachodniej

- Określone wzory kulturowe są narzucane przez urządzenia i produkty, od samochodu niosącego cały ogromny kompleks kultury samochodowej, po komputer i kulturę Internetu. Dotyczy to również ubrań, produktów spożywczych, gadżetów domowych i wielu innych rzeczy

- Ford model T, hamburger McDonalda, komputer IBM, coca-cola, dżinsy Levi-Straussa, telewizor - to wszystko zaczęło się w Ameryce. Dobra te, same w sobie użyteczne i atrakcyjne, mają wsparcie potężnej machiny marketingowej i reklamowej

- W ten sposób, kraje najsilniejsze ekonomicznie, eksportują na cały świat także swoją kulturę

TEORIE GLOBALIZACJI KULTUROWEJ

Szwedzki antropolog społeczny Ulf Hannerz wprowadza pojęcie ,,globalnej ekumeny'', które w odniesieniu do zjawisk kultury jest analogią do idei ,,systemu światowego'' skupionej na dziedzinie ekonomii.

Chodzi o zagęszczenie, intensywne relacje i zależności w skali ponadlokalnej

Kultury tradycyjne - to ekumeny zamknięte, zlokalizowane w wyraźnych ramach przestrzennych i czasowych

Kultura nowoczesna - to ekumena otwarta, przekraczająca ramy przestrzeni i czasu, zwłaszcza dzięki technikom komunikacji i transportu

Patrząc w przyszłość Hannerz kreśli cztery możliwe scenariusze losów globalnej ekumeny kulturowej:

1) Globalna homogenizacja - całkowita dominacja kultury zachodniej (zwłaszcza amerykańskiej), wszystkie społeczności staną się mniej lub bardziej udaną repliką zachodniego stylu życia, aspiracji, wartości i norm, wzorów konsumpcyjnych, idei, ideałów i przekonań

2) Scenariusz nasycenia kulturowego - kraje peryferyjne powoli, z oporami, w toku kilku generacji, zastępują lokalne idee kulturowe, sensy i wartości, zuniformizowanymi treściami płynącymi z dominujących centrów

3) Scenariusz deformacji kulturowej - oznacza uproszczenie, zubożenie, a nawet degradację kultury zachodniej w toku jej adaptacji przez kraje peryferyczne

4) Amalgamacja kulturowa - zakłada się tutaj bardziej równorzędny dialog i wymianę między kulturami centrum i peryferii, co prowadzi do ogólnego wzbogacenia kultury

Ostatecznym efektem takiego optymistycznego scenariusza jest, jak określa to Hannerz, ,,kreolizacja'' albo ,,hybrydyzacja kultury'' - kultury silniejsze mieszają się ze słabszymi, żadna nie pozostaje niezmienna i czysta.

CZTERY WIZJE GLOBALIZACJI - typologia Rolanda Robertsona w nawiązaniu do wprowadzonego przez Ferdinanda Toenniesa podziału zbiorowości ludzkich na wspólnoty (Gemeinschaft) i zorganizowane społeczności (Gesellschaft):

1) ,,Globalny Gemeinschaft I'' - świat jest tu postrzegany jako bogata mozaika zamkniętych, odgraniczonych wzajemnie wspólnot, albo unikalnych i egalitarnych, wyższych i niższych w rozwoju kulturowym, ale wzajemnie izolowanych i nie mających aspiracji do podporządkowania odmiennych od siebie - Jest to obraz typowy dla ideologii antyglobalizmu i fundamentalistycznych orientacji religijnych

2) ,,Globalny Gemeinschaft II'' - jest to idea ogólnoludzkiego konsensu wokół pewnych wspólnych wartości i ideałów - Takie przesłanie niosą chrześcijańska idea królestwa Bożego na ziemi, koncepcja Kościoła powszechnego oraz tendencje ekumeniczne we współczesnym katolicyzmie. W dziedzinie świeckiej takie ogólnoludzkie aspiracje wyrażają ruchy pokojowe czy ekologiczne, a także ruch praw człowieka

3) ,,Globalny Gesellschaft I'' - mozaika suwerennych, niezależnych państw narodowych powiązanych silnymi, wzajemnymi więziami kooperacyjnymi w dziedzinie ekonomii, polityki i kultury

4) ,,Globalny Gesellschaft II'' - przewiduje zanik państw narodowych i unifikację najpierw regionalną, a później globalną pod egidą wspólnej organizacji politycznej czy ponadnarodowego rządu światowego

Pojęcia:

Uniformizacja

Kapitalizm- system światowy

Trzecia fala demokratyzacji ( Samuel huntington)- przeszła przez świat w latach 80tych, pozostawiła enklawy systemów autorytarnych czy totalitarnych.

Homogenizacja kultury- powszechne kontakty ponadnarodowe potrzebują wspólnego języka- język angielski, upodabnia się styl życia, moda, kultura materialna, czyta się te same książki, gazety, ogląda te same filmy, mecze, muzyka, podobne obyczaje.

Tożsamośc regionalna- np. my Europejczycy

Solidarnośc światowa

Mentalnośc plemienna( michel maffesoli) kiedy wzmocnieniu ulegają lojalości i tożsamości lokalne.

25. Globalne ocieplenie/ efekt cieplarniany - wymiar socjologiczny, diagnoza , przyklady

Atmosfera ziemska powoduje, że temperatura powierzchni ziemi jest znacznie wyższa niż bez atmosfery, a zjawisko to jest nazywane efektem cieplarnianym. Ocenia się, że dodanie dodatkowych absorbujących gazów, określanych gazami cieplarnianymi - takich jak metan i dwutlenek węgla, bez żadnych innych zmian, powoduje dodatkowy wzrost temperatury. Obecne badania starają się odpowiedzieć na pytanie w jaki sposób sprzężenia zwrotne związane ze zwiększeniem gazów cieplarnianych i zmianą ilości pyłów zawieszonych, wpłynie na temperaturę atmosfery.

Efekty globalnego ocieplenia

Wzrost temperatury spowodować może w konsekwencji zmiany w zasięgu lodowców i poziomu wód oceanicznych (a co za tym idzie zatopienie wielu miast nabrzeżnych na świecie), zmiany ilości i rozkładu opadów, zmiany w intensywności ekstremalnych zjawisk pogodowych (takich jak powodzie lub intensywność huraganów), zmiany w zasięgu i wydajności upraw, zmiany zasięgów i wymieranie gatunków organizmów żywych.

Działalność człowieka

Bardzo często za przyczynę nagłego ocieplenia klimatu w ciągu minionych dwóch wieków uważa się m.in. dynamiczny rozwój przemysłu i transportu, w szczególności w okresie rewolucji przemysłowej.

Gromadzenie się gazów cieplarnianych w atmosferze uniemożliwia ucieczkę nadmiaru ciepła z ziemskiej atmosfery, czynniki te powodują pogłębianie się efektu cieplarnianego (ang. greenhouse effect). Poza gazami cieplarnianymi istnieją inne mechanizmy zmian globalnej temperatury. Np. ocenia się, że wzrost ilości absorbujących pyłów zawieszonych (sadzy) w atmosferze, bez żadnej innej zmiany, spowoduje wzrost temperatury Ziemi.

Przyczyny naturalne

Pojawiają się opinie, iż działalność człowieka niekoniecznie musi być przyczyną wzrostu globalnej temperatury. W historii globu ziemskiego były okresy epok ociepleń oraz epok lodowcowych, można więc spekulować, iż w bieżących latach trwa właśnie (lub rozpoczyna się) kolejna epoka globalnego ocieplenia. Jako najbardziej prawdopodobną przyczynę cyklów ociepleń i ochłodzeń planety wymienia się słońce i jego aktywność. Badania nad zmianami klimatu nie są czymś nowym i od bardzo dawna zmiany klimatu, a co za tym idzie możliwości osiedlania się człowieka, były analizowane przez geografów, historyków i archeologów (geografia historyczna, klimatologia). Na podstawie np. rocznych przyrostów drzew czy układu osadów w jeziorach śledzono zmiany temperatury i związane z tym zmiany poziomu wód śródlądowych jak i transgresje morza. Wiele prac opisuje zmiany klimatu jako globalne i zawsze obecne w historii naszej planety. Dowodem na ich globalny charakter są porównania np. początku kwitnienia wiśni w Kyoto (notowane od wieku XVII) i zapiski o temperaturze w rejonie Paryża prowadzone w tym samym czasie, dane o transgresji morza w Holandii, przemieszczanie się wydm piasku w Wali, czy w końcu dane typowo historyczne np. osadnictwo na Grenlandii (zielonej kiedyś wyspie), zapisy kronikarskie, dane o ilości spraw sądowych "o miedzę" kiedy opadały wody mórz i rzek, przenoszenie osad z zalewanych wysp na rzekach na pobliskie brzegi, budowanie zapór na rzekach zapobiegających zalaniu osad (Amsterdam, Rotterdam). Interesujące są też znaleziska i dane o uprawach (zależnych od temperatury i długości sezonu wegetacyjnego), około tysiąca lat temu na ziemiach Polskich uprawiano z powodzeniem winorośl, melony, a nawet sorgo

Dyskusja

W środowisku naukowym pogląd, że to człowiek i jego działalność wpływa na podnoszenie się temperatury na Ziemi jest rzadko kwestionowany. Według IV Raportu IPCC uważa się, że z ponad 90% prawdopodobieństwem działalność człowieka powoduje ocieplanie się atmosfery ziemskiej.^[2]. Jednak część specjalistów (w Polsce np. prof. dr hab. Przemysław Mastalerz, prof. Zbigniew Jaworowski) twierdzi, że nie może być mowy o wpływie człowieka na klimat ziemi^[3]. Zdaniem tych uczonych duże wahania klimatu są zjawiskiem naturalnym, które nawiedzało Ziemię cyklicznie od co najmniej tysięcy lat^[4], a apele naukowców głoszących tezę wpływu człowieka na klimat mają na celu wywołanie u ludzi strachu, zapewniającego środki finansowe na badania.^[5].

Prof. Zygmunt Kolenda (AGH) twierdzi z kolei, że współczesne techniki obliczeniowe są daleko niewystarczające do poprawnego przewidywania długoterminowych zmian klimatycznych. Poddaje też w wątpliwość merytoryczne kwalifikacje IPCC, jako ciała politycznego, a nie naukowego oraz nie zgadza się z tezą o znacznej przewadze liczebnej naukowców popierających wnioski IPCC.^[6] Także prof. Halina Lorenc (IMiGW) wątpi, czy ocieplenie klimatu spowodowane jest działalnością człowieka.^[7]

Większość naukowców popierających teorię globalnego ocieplenia nie neguje faktu cyklicznych zmian klimatu. Ich zdaniem człowiek nie tyle powoduje same zmiany klimatu, co drastycznie zmienia ich rozmiar.

Prawdopodobne efekty umiarkowanego ocieplenia:

· Wzrost poziomu mórz spowodowany topnieniem lodowców i podnoszenie się temperatury oceanów

· Masowe uwalnianie do atmosfery gazów cieplarnianych z topniejących zmarzlin i ginących lasów

· Duże ryzyko częstszego występowania ekstremalnych zjawisk, takich jak upały, susze czy powodzie. Częstotliwość występowania susz  podwoiła się w ciągu ostatnich 30 lat.

· Bardzo poważne efekty na poziomie regionalnym. Na przykład w  Europie zwiększy się częstotliwość występowania wód z rzek, na terenach przybrzeżnych zwiększy się ryzyko powodzi, erozji, tereny podmokłe zaczną zanikać.

· Naturalne ekosystemy, włączając w to lodowce, rafy koralowe, namorzyny, arktyczne ekosystemy, alpejskie ekosystemy, lasy północne, lasy tropikalne, prerie, środowiska podmokłe i lokalne użytki zielone będą poważnie zagrożone.

· Wzrost  ryzyka wymierania gatunków i zmniejszania bioróżnorodności

· Najpoważniejsze skutki będą widoczne w krajach biedniejszych, które nie będą w stanie bronić się przed rosnącym poziomem mórz, rozprzestrzenianiem chorób, zmniejszaniem zasobów wody pitnej i spadkiem produkcji rolnej. Będą to rozwijające się kraje Afryki, Azji i Pacyfiku, np. Mozambik, Singapur czy Malediwy na Oceanie Indyjskim. Małe kraje wyspiarskie odpowiadają za mniej niż 1% emisji gazów cieplarnianych, ale poniosą najwyższą cenę za zmiany klimatu. Malediwy mogą znaleźć się pod wodą już za 30 lat.

Długoterminowe, katastrofalne skutki postępującego globalnego ocieplenia:

· Pokrywa lodowcowa Grenlandii i Antarktydy zacznie topnieć. Stopnienie lodów Grenlandii spowoduje wzrost poziomu mórz o 7 metrów,

· Golfsztrom, Prąd Zatokowy Atlantyku zacznie słabnąć lub zmieniać swój tor, przez co przestanie ogrzewać nasz kontynent, przynosząc dramatyczne skutki w Europie. Wywoła zaburzenia cyrkulacji oceanów.

· Zwiększone emisje metanu z oceanów prowadzące do gwałtownego wzrostu jego ilości w atmosferze, czego konsekwencją będzie dalsze ocieplanie.

Efekt cieplarniany - zjawisko wywoływane przez atmosferę, w wyniku którego temperatura planety jest wyższa niż gdyby planeta nie posiadała atmosfery. Spowodowane jest ograniczeniem wypromieniowywania ciepła z jej powierzchni i dolnych warstw atmosfery w przestrzeń kosmiczną. Czynnikiem ograniczającym wypromieniowanie ciepła są gazy cieplarniane. Choć efekt cieplarniany zachodzić może na wszystkich planetach posiadających atmosferę, dalsza część artykułu omawia go przede wszystkim w odniesieniu do Ziemi.

Istnienie zjawiska rozpatrywał już Jean Baptiste Joseph Fourier w 1824, a badał między innymi Svante Arrhenius w 1896. Jego nazwa pochodzi od podobieństwa do przemian cieplnych, zachodzących w szklarni (niekiedy używa się pojęcia "efekt szklarniowy"^[1]. Światło słoneczne nagrzewa szklarnię natomiast szkło nie pozwala ciepłu emanować do atmosfery, co sprawia, że wewnątrz szklarni temperatura rośnie.

Na Ziemi termin "efekt cieplarniany" odnosi się zarówno do podwyższenia temperatury, związanego z czynnikami naturalnymi, jak i do zmiany tego efektu, wywołanego przez gazy emitowane w wyniku działalności człowieka. W potocznym rozumieniu ten naturalny efekt jest często pomijany, a zwracana jest uwaga na wzrost temperatury Ziemi w ciągu ostatnich około 100 lat, zwany globalnym ociepleniem. Efekt cieplarniany (naturalny), jest zjawiskiem korzystnym dla kształtowania warunków życia na Ziemi. Szacuje się, że podnosi on temperaturę powierzchni o 20 - 34°C. Średnia temperatura naszej planety wynosi 14 - 15°C^[2]. Gdyby efekt cieplarniany nie występował przeciętna temperatura Ziemi wynosiłaby ok. -20°C.

Zdolność atmosfery do magazynowania i utrzymywania ciepła przy powierzchni Ziemi nazywamy efektem "szklarniowym" lub cieplarnianym. Nie bez powodu efekt magazynowania przez Ziemię energii cieplnej nazwano "szklarniowym". W ten sam sposób, co Ziemia, ogrodnicy ogrzewają swoje szklarnie. Najodpowiedniejszym więc przykładem na zobrazowanie powstawania efektu cieplarnianego jest właśnie szklarnia.
skutkiem mogą być znaczne zmiany w globalnej cyrkulacji atmosfery, przyczyniające się do przesunięcia stref klimatycznych ku biegunom, co spowoduje rewolucję w rolnictwie, bowiem główne rejony upraw w strefie umiarkowanej przesuną się na terytorium Środkowej Kanady i Syberii, charakteryzujące się niesprzyjającymi intensywnej produkcji rolnej glebami.
Nastąpi także dalsze pogorszenie warunków opadowych w dzisiejszych strefach głodu, np. Sahel. Wskutek zmian stref klimatycznych może także powstać więcej pustyń i stepów na terenach dotychczas porośniętych zielenią.
Szok termiczny może wywołać także poważne zakłócenia.
Bardz poważnym źródłem nadmiernej ilości dwutlenku węgla jest nadmierna w funkcjonowaniu
eksploatacja paliw kopalnych, zarówno przy środowisk leśnych w wydobyciu, przetwarzaniu, jak i podczas
spalania w sposób na dzień dzisiejszy nieefektywny.
Wszystkie te zjawiska przebiegały w historii ziemi nieustannie, ale ich czas trwania liczył dziesiątki tysięcy lat - teraz chodzi o jedno stulecie, podczas którego z powodu podwojenia się poziomu dwutlenku węgla w atmosferze (nastąpi to prawdopodobnie w 2030 roku) średnia temperatura Ziemi wzronie o 1 do 5 stopni C co spowodować może zwiększenie obszarów pustyń, stepów i sawanny, zalanie wielkich obszarów, migrację gatunków. Na pytanie o przyszłoć klimatu nie potrafimy udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Z zestawienia faktów wynika, że działalność ludzka w dostrzegalny sposób wpływa na klimat naszej planety. Dalsza emisja gazów cieplarnianych może spowodować wzmożenie efektu cieplarnianego prowadzącego do zmian klimatu w skali globalnej, przede wszystkim do podniesienia temperatury powietrza i zmian w bilansie wodnym.

Skutki:

         Efekt cieplarniany to oczywiście podniesienie temperatury na Ziemi, co wywoła trudne do przewidzenia lawinowe reakcje:

Topnienie lodowców i zalewania przez ich wody obszarów nadmorskich, co zaskutkuje utratą miejsc życia i pracy dla ludzi (np. gęsto zaludnione żyzne obszary w ujściach rzek, w tym Wisły) i może spowodować duże konflikty społeczne.

Wzrost temperatur spowoduje najprawdopodobniej przesunięcie stref klimatycznych o 150-500 km ku biegunom do końca XXI wieku. W gorących obszarach plony zmniejszą się, w nowych cieplejszych zwiększą się, ale intensywnej uprawy nie wytrzymają gleby z deficytem wód i nowymi ciepłolubnymi szkodnikami.

Szybkie zmiany klimaty zaburzą równowagę w ekosystemach i ginięcie wielu gatunków o małych zdolnościach adaptacyjnych.

Zmiany klimatyczne zwiększą częstotliwość występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych i katastrof klimatycznych jak fale upałów, powodzie, huragany, które w bezpośredni sposób zagrażają zdrowiu i życiu.

Ocieplenie klimatu spowoduje przyspieszenie parowania wody i opadanie jej w nowych rejonach, co spowoduje zmniejszenie zasobów wody pitnej, wody- źródła życia.

Nie wiem jak to ując w ujeciu socjologicznym bo tego nigdzie nie ma

26. Gospodarka — jako typ idealny porządku społecznego, typologia, przykłady wpływu na życie społeczne.

27. Hermetyczność (zamkniętość) vs. otwartość — df., pojęcia związane z tą opozycją, przykłady.

28. Heteroseksualność/(hetero)seksizm/preferencje seksualne — df., typologia, powiązania z innymi dziedzinami społecznego.

29. Hiperrzeczywistosc- df.

Hiperrzeczywistość - przestrzeń semantyczna
Przedstawia realność tak doskonale i wyraziście że zastępuje nasz własny byt. Hiperrzeczywistość to rzeczywistość bardziej rzeczywista od samej rzeczywistości twierdził Baudrillard i dodawał że człowieka otacza dziś „mgławica symulakrum”, a więc nie po prostu zwyczajnych bytów, których zwykł doświadczać pięcioma zmysłami, ale niezwykle wytrawnych podróbek, które zaludniają wirtualny świat mediów, dając mu poczucie rzeczywistości mocniejszej i prawdziwszej niż ta otaczająca.

Człowiek zanurzony w „hiperrzeczywistości”, w owej mgławicy symulakrum, ocenia swoje „realne” przeżycia wedle tego, czy przystają one do obrazów wypromowanych przez filmy, jakie ogląda, widzi siebie w lustrze przez pryzmat idealnych wizerunków z reklam, głosując w wyborach przekłada wyidealizowany medialny image polityka nad wiedzę o jego realnych poczynaniach. Poczucie realności rozchwiewa się u niego bezpowrotnie; inwazja obrazów, jakimi bombardują go media, przechwytuje jego rozumienie świata, zagarnia jego kontakt z bytem.

Symulacja w prostej linii prowadzi do wytworzenia hiperrzeczywistości, czyli do rzeczywistości bardziej rzeczywistej niż sama rzeczywistość. Baudrillard twierdzi, że nie ma rzeczywistości, ale nie ma tu na myśli tego, że żyjemy wyłącznie w świecie fantazji. Twierdzi tylko, że nie sposób już dotrzeć do rzeczywistości niezapośredniczonej. Baudrillard mówi, że to nie rzeczywistość znikła, to znikła różnica między tym co rzeczywiste a tym co symulowane. Nasze zmysły nie są już w stanie odróżnić wyobrażenia (czy przedstawienia) od rzeczy samej w sobie, obrazu od simulacrum.
W hiperrzeczywistości odbiorca nie funkcjonuje już jako całość. Skoro przekaz jest poszatkowany, rozdrobniony i przyspieszony, również odbiorca musi ulec fragmentaryzacji. Ludzka podmiotowość w świecie hiperrzeczywistości zyskuje wymiar fraktalny. Baudrillard pisze:

30. Ideologia — wymiary socjologiczne.

IDEOLOGIA- zbiór wartości i zasad określających dany światopogląd. Charakteryzuje się małą podatnością na innowacje. Zazwyczaj porusza tematy: jednostki i jej roli w społeczeństwie, sposobu funkcjonowania instytucji, kwestii zmian obowiązującego porządku, wolności, odmienności, sprawiedliwości społecznej

Trzy typy:

-ideologie elitarystyczne( arystokratyczne) - istnieją takie grupy, które z samej swojej natury są ,, wyższe” od innych i dlatego muszą miec wyższą pozycję w społeczeństwie, co wyraża się w ich całkowicie uzasadnionych przywilejach. Grupy te mogą by ukonstytuowane przez urodzenie (dynastia, arystokracja, obywatele cesarstwa rzymskiego, wyższe kasty w Indiach). Mogą obejmowac ludzi o szczególnych predyspozycjach, talentach, mądrości ( starszyzna plemienna, szamani)

- ideologie egalitarne- formułowane przez grupy upośledzone lub w ich imieniu.

a) w wersji radykalnej-Sprzeciwiały się wszelkim społecznym nierównościom i przywilejom, żądając identycznych warunków życia dla wszystkich.

b) w wersji bardziej realistycznej-Wskazywali na biologiczne podobieństwo gatunku ludzkiego, co imlikowac miało takie same potrzeby i wobec tego należny wszystkim ludziom identyczny, minimalny poziom ich zaspokojenia. Wszyscy ludzie musza mieć zaspokojone potrzeby wyżywienia, ubrania, schronienia, pracy, bezpieczeństwa. Ponad tym poziomem dopuszczalne są nierówności.

c) w wersji trzecie- mówi o równości szans w zaspokajaniu potrzeb i zdobywania osiągnięc. Należy ludziom zapewnic równy start równy dostęp do dóbr, nie ograniczając żadnych zbiorowości.

d) w wersji czwartej- podkreśla koniecznośc równości wobec prawa: identycznej kwalifikacji czynów, identycznego poziomu odpowiedzialności, traktowania przez wymiar sprawiedliwości, niezależnie od zajmowanej pozycji społecznej czy przynależności grupowej.

e) wersja piąta- żąda równości praw podmiotowych- gwarantowania każdemu realizacji uprawnień przysługujących niezależnie od położenia społecznego. Np. prawa i wolności obywatelskie albo polityczne( udział w głosowaniu- wybory), prawa socjalne (do zatrudnienia, edukacji), uniwersalne prawa człowieka chroniące godnośc, wolnośc, autonomię osoby ludzkiej.

-ideologie merytokratyczne- nierówności są o tyle usprawiedliwione, o ile są efektem własnych zasług,

zależy to od dwóch czynników: 1- stopień własnego wysiłku, nakładu pracy, poniesionych kosztów i wyrzeczeń, dysponowanie talentami, umiejętnościami.2-wkłąd, jaki dana grupa wnosi do społeczeństwa jako całości, stopień , w jakim zaspokaja jego potrzeby, korzyści czy satysfakcje, jakie jej działanie przynosi innym.

Ideologia ta występuje w formie:

a) skrajnej- kiedy traktuje niepowodzenia ( bieda, bezrobocie) jako wynik własnej bierności, nieudolności, nieodpowiedzialności.

b) Umiarkowanej- marginalizacja pewnych grup może być wynikiem zewnętrznych okoliczności społecznych, niezawinionych przez członków społeczności i wówczas dopuszcza zapewnienie się im minimalnych warunków życia bez związku z zasługami.

Wersja skrajna pozostawia swobodę , dopuszczając do ogromnych rozpiętości między szczytami i dołami hierarchii stratyfikacyjnych, wersja umiarkowana. Ideologia merytokratyczna charakterystyczna dla społeczeństwa amerykańskiego.

31. Imperatyw kulturowy

IMPERATYW KULTUROWY - przekazywanie wzorów kultury

Nie mogę znaleźć niczego wiecej

32. Instytucja — df. df., aspekty socjologiczne.

Instytucja- zbiór reguł związany z określonym kontekstem społecznym, realizujący podobne, istotne społecznie funkcje

Aspekty socjologiczne:

Instytucja rodziny: zbiór norm i wartości, które regulują tę ważną i uniwersalną domenę życia ludzkiego: norm dotyczących właściwych, pożądanych lub zakazanych form przedmałżeńskich stosunków seksualnych, zalotów, narzeczeństwa, sposobu doboru partnerów ,opieki nad dziecmi, dziedziczenia majątku, itp. Także swoistych dla rodziny wartości: szczęścia, harmonii, dobrobytu, posiadania dzieci.

Instytucja produkcyjna: to nie grupa robotników w budynku fabrycznym , ale zbiór swoistych dla działalności ekonomicznej reguł, takich wartości jak: efektywnośc, sukces, awans, jakośc, zysk, obowiązki i uprawnienia zawodowe, dyscyplina pracy, odpowiedzialnośc, itp.

Instytucja- jest o pewien odrębny kompleks działań społecznych np. prawo, małżeństwo, zorganizowana instytucja. Instytucje dostarczają procedur, za których pomocą postępowanie ludzkie jest modelowane, wymuszane, utrzymywane w koleinach uważanych prze społeczeństwo za właściwe.

Imperatyw instytucjonalny- nakaz zachowania się w danej sytuacji

Pojęcie instytucji społecznej

"Instytucja społeczna" jest terminem o szerokim zakresie, obejmującym zarówno organizacje prywatne jak i państwowe. Mianem instytucji można nazwać zarówno prywatną firmę lub sklep spożywczy, jak i Kościół, policję, wojsko, towarzystwa ubezpieczeniowe, fabrykę, hutę i kopalnię. Większość instytucji powstała w sposób spontaniczny w odpowiedzi na oczekiwania społeczne, tylko niewiele z nich było rezultatem świadomie powziętych czynności.

Zadać sobie można pytanie - w jakim celu instytucje egzystują w społeczeństwie? Przede wszystkim, istnieją po to, by realizować cele, które sama jednostka nie jest w stanie osiągnąć. Przysparzają jednostce motywacji w osiąganiu celów, jednak tylko wtedy, gdy na ich czele stoi jednostka, która zdaje sobie sprawę z celowości istnienia danej instytucji. Znajomość zasad i reguł rządzących życiem społecznym jest niezbędnym elementem tworzenia instytucji społecznych, które mają realizować ważne dla grupy jednostek cele. Instytucje są tworzone, aby za ich pomocą te cele były osiągalne dla ich członków. Mówimy tutaj o instytucjach powstałych w wyniku celowego działania, chociaż spontanicznie powstałe organizacje są również niejako rezultatem pewnych czynów intencjonalnych. Działanie instytucji wymaga poszanowania pewnych zasad współżycia społecznego, chociaż prawa umownie przyjęte oraz socjologiczne są tak ze sobą połączone, ze nie możemy rozgryźć istoty istnienia instytucji bez zaobserwowanie różnicy miedzy tymi prawami.

Zasady działania instytucji społecznych nie mogą być w pełni zrozumiane bez mikrosocjologicznej koncepcji inżynierii społecznej, która kładzie nacisk na spostrzeganie przemian w obrębie organizacji. Technika inżynierii społecznej zwraca uwagę na fakt, ze wizerunek instytucji jest odzwierciedleniem ustępstw jednostek ze swoich indywidualnych interesów na rzecz interesu grupowego.

Dominują dwa podejścia do złożonych organizacji społecznych jaką są instytucje społeczne, w zależności od tego, czy zajmują się tym problemem inżynierowie społeczni czy też inżynierowie utopijni. Pierwsi z nich patrzą na ich organizację, skuteczność, funkcjonalność oraz sposób realizacji celów, natomiast historycyści (inżynierowie utopijni) są zainteresowani ich historią. Inżynier utopijny szuka naturalnego przeznaczenie instytucji w celu znalezienia dla niej miejsca w naukach historycznych wierząc, ze poznanie ich historii pozwoli przewidzieć ich przyszłe losy. Inżynier społeczny zaś przestrzega przed traktowaniem instytucji w sposób instrumentalny, ponieważ zachowują się one jak żywe stworzenia

Niektóre instytucje społeczne powstają w wyniku zamierzonej działalności. Taka działalność, prowadzona systematycznie i z pewnym planem daję szansę na świetlaną przyszłość, która jest wolna od wszelkich ograniczeń hamujących jednostkę. Planowanie to powinno mieć charakter krótkofalowy, jako rezultat myślenia kategoriami inżynierii cząstkowej. Nie powinno mieć zaś charakteru racjonalnego usiłującego zmienić instytucję w organizację kierującą się rozumowaniem intencjonalnym. Takie rozumowanie bowiem łączy w sobie proroctwa o charakterze naukowym, bliskie astronomii lub fizyce oraz przewidywania historycystyczne, które starają się ustalić, jakie formy rozwoju społecznego będą obowiązywać w przyszłości.

33. instytucjonalizacja/ dezinstytucjonalizacja- df., przykłady

Instytucjonalizacja - proces przechodzenia od niesformalizowanych sposobów działania społecznego do uregulowanych, względnie stałych form aktywności, podlegających społecznym sankcjom. Jest to też nadanie charakteru instytucji istniejącym formom działania, dzięki czemu stają się one obowiązujące. Instytucjonalizacja jest jednym z ważniejszych procesów pozwalających regulować życie społeczne.

Deinstytucjonalizacja określa proces, w którego ramach tradycyjne programy instytucjonalne dotyczące zachowania jednostek zostają rozbite - gdzie poprzednio istniał jeden niekwestionowany program dotyczący, powiedzmy, wychowania dzieci, obecnie funkcjonują konkurencyjne szkoły, np.: deinstytucjonalizacja rodziny, przejawiająca się stosunkowo silnym spadkiem znaczenia małżeństwa jako formy tworzenia rodziny, w przypadku psychiatrii oznacza tendencję zmierzającą do redukowania liczby pacjentów hospitalizowanych w zakładach. deinstytucjonalizacja dzieci. - przemoc w domu, w tym przemoc małżeńska i partnerów.

DEINSTYTUCJONALIZACJA

- Silne instytucje gwarantują internalizację norm tudzież wartości, że tak powiem: "odciążają" jedną komórkę od trudu trwałego podejmowania decyzji, ale również chronią przed zwątpieniem oraz niepewnością. Świat nazywany światem instytucji, posądzany jest często o fasadowość, skostnienie a również i bezosobowość.

- Tradycja cierpi na ważności, jest to tak zwany detradycjonalizm.

- Kończy się już epoka masowych stowarzyszeń i tak zwanych super struktur.

- Przemiany rodziny są to alternatywne konwenanse życia rodzinnego. Jak również emancypacja dziecka w rodzinach oraz podwyższenie roli rówieśników.

- Deinstytucjonalizacja religijności, czyli, po prostu prywatyzacja religii.

- Przemiana: od tradycyjnych wartości, obowiązku - do wartości zupełnie innych, to jest, samorealizacyjnych.

34. Inteligencja — socjologia, psychologia (społeczna) procesów twórczych, .

psychologia

· Inteligencja to konstrukt teoretyczny odnoszący się do względnie stałych warunków wewnętrznych człowieka, determinujących efektywność działań, wymagających procesów poznawczych. Warunki te kształtują się w wyniku interakcji genotypu, środowiska i własnej aktywności człowieka. (Strelau)

· Inteligencja to ogólna zdolność adaptacji do nowych warunków i wykonywania nowych zadań (Stern)

· Inteligencja to właściwość psychiczna, która przejawia się we względnie stałej, charakterystycznej dla jednostki efektywności wykonywania zadań (Tiepłow)

· Inteligencja to zdolność rozwiązywania problemów (Piaget)

· Inteligencja to dostrzeganie zależności, relacji (Spearman)

· Inteligencja to zdolność uczenia się (G. Ferguson)

· Inteligencja to to, co mierzą testy inteligencji (E. Boring)

· Inteligencja to zdolność do aktywnego przetwarzania informacji, przekształcania ich z jednej formy w inną poprzez operacje logiczne - w tym sensie inteligentne są komputery, a nawet zwykłe kalkulatory.

· Inteligencja to zdolność do aktywnego przetwarzania informacji w celu lepszego przystosowywania się do zmiennego środowiska. Tak rozumianej inteligencji nie posiadają komputery (bo nie przetwarzają informacji na własne potrzeby) ale posiadają ją zwierzęta, np. owady. Taką inteligencją wykazywałaby się maszyna, która np. w lesie albo na ulicy potrafiłaby samodzielnie przetrwać i zdobywać źródła energii.

· Inteligencja to zdolność do przetwarzania informacji na poziomie abstrakcyjnych idei (np. umiejętność dokonywania obliczeń matematycznych lub gry w szachy). Taką inteligencję również posiadają komputery (sztuczna inteligencja).

· Inteligencja to zdolność do twórczego, a nie tylko mechanicznego przetwarzania informacji, czyli tworzenia zupełnie nowych pojęć i ich nieoczekiwanych połączeń. Tę umiejętność wykorzystują, a być może posiadają tylko niektórzy ludzie.

· Inteligencja to zespół zdolności umysłowych umożliwiających jednostce sprawne korzystanie z nabytej wiedzy oraz skuteczne zachowanie się wobec nowych zadań i sytuacji.

współcześnie termin "inteligencja" stosuje się szerzej i wyróżnia takie jej typy jak:

· inteligencja kognitywna (albo abstrakcyjna) - to hipotetyczna esencja inteligencji i dotyczy systemów naturalnych i sztucznych, sprowadza się do takich sprawności umysłowych, jak umiejętności analizowania i syntezy informacji które da się zawrzeć w formie znaków,oraz wykorzystania posiadanej wiedzy do własnych celów któremoże też modyfikować. Jak dotychczas, w praktyce, obejmuje ona zdolność kojarzenia faktów, przeprowadzania operacji prostych przekształceń językowych, dokonywania operacji logicznych. Inteligencję tę można programować, rozbudowywać i także mierzyć za pomocą specjalnych testów.

· inteligencja werbalna - zdolność formułowania wypowiedzi, szybkiego i adekwatnego znajdowania słów, dobrego rozumienia tekstu wypowiadanego lub pisanego. Bardzo wysoką inteligencją werbalną charakteryzują się na przykład poeci, potrafiący improwizować wiersze.

· inteligencja emocjonalna - polega przede wszystkim na umiejętności radzenia sobie ze swoimi emocjami, nazywania ich oraz zauważania i wpływania na emocje innych. Wiążą się z nią takie umiejętności umysłowe jak empatia i asertywność.

· inteligencja społeczna - pokrewna inteligencji emocjonalnej zdolność przystosowania się i wpływania na środowisko społeczne człowieka.

· inteligencja twórcza - czyli zdolność do generowania nowych pojęć lub ich nieoczekiwanych połączeń. Inteligencji twórczej nie da się mierzyć, nie ulega jednak wątpliwości, że ludzie posiadają różny jej poziom.

Psychologia za dowód wykształcenia się inteligencji - warstwy społecznej uważa tzw. efekt Flynna, zaobserwowany systematyczny wzrost średniej inteligencji od czasu rewolucji przemysłowej. Nowe badania w warunkach polskich, prowadzone przez śląskich psychologów wśród młodzieży gimnazjalnej dowodzą jednak wystąpienia trendu sekularnego, polegającego na obniżaniu się ilorazu inteligencji u najmłodszych grup społeczeństwa.

Społeczeństwo

INTELIGENCJA
W porównaniu do okresu międzywojennego inteligencja uległa istotnym przemianom. Inteligencja określana jest mianem warstwy społecznej gdyż tworzą ją osoby zatrudnione na „nierobotniczych stanowiskach pracy”. W czasach powojennych nastąpił dość znaczny wzrost inteligencji jako warstwy społecznej. Nastąpił wzrost uzyskiwania wykształcenia średniego, czy wyższego ale duża część absolwentów była wchłaniana przez nadmiernie rozbudowaną biurokrację. Było to powodem stworzenia pewnej mentalności urzędniczej, która objawiała się niechęcią do inicjatyw, biernością, uległością polityczną, dystansem do reszty społeczeństwa. W początkowym okresie Polski Ludowej inteligencja zasilana była w znacznym stopniu przez osoby z klasy robotniczej i chłopskiej uzyskujące wyższe wykształcenie.

Inteligencja potencjalna - ta z którą się rodzimy.
Inteligencja nabyta - wyuczona podczas naszego życia

Inteligencja - określenie warstwy społecznej żyjącej z pracy umysłu, wykształconej ostatecznie w XIX wieku głównie ze zubożałej szlachty, ale również ze stanu mieszczańskiego, rzadziej bogatego chłopstwa i podupadłej arystokracji. Tradycyjnie inteligencja obejmowała nauczycieli, lekarzy, artystów, inżynierów i czasami też urzędników, obecnie - osoby zajmujące pozycje zawodowe, wymagające wyższego wykształcenia.

Inteligencja ogólna - wiąże się z tempem przetwarzania informacji a także z tempem dostosowania się do zmieniających się waru kow środowiska zewnętrznego.

Są 2 typy inteligencji -

płynna - wiąże się z neurofizjologicznymi właściwościami mózgu, które umożliwiają szybkość rozpoznawania, kojarzenia poziomu kompetencji, giętkość uwagi

- skrystalizowana - doświadczenie nabywane w ciągu życia, to wiedza i samowiedza

35.Inteligencja emocjonalna-df, przykłady

Inteligencja emocjonalna - odgrywa b ważna rolę, wymagana u kierownika

- Wiąże się z łatwością dokonywania wglądu w swoje emocje i

Umiejętnością samoregulacji zachowania, kiedy silnie

Oddziaływują na dana osobę emocje

- Wiąże się z zdolnością spostrzegania, oceniania, wyrażania

Emocji,

- Ważne jest, aby umieć wprowadzić się w stan emocjonalny

- Wiąże się z zdolnością rozumienia emocji i wiedza o emocjach

- Zdolność do regulacji emocji w celu podniesienia poziomu emocjonalnego i rozwoju intelektualnego

Temat:
Inteligencja emocjonalna,umiejętność kierowania swoimi emocjami

5 zdolności,które składają się na inteligencję emocjonalną to:
- znajomość własnych emocji
- kierowanie emocjami
- zdolność motywowania się
- rozpoznawanie emocji u innych
- nawiązywanie i podtzymywanie związków z innymi

Inteligencja emocjonalna, inaczej EQ [ang.] Emotional Quatient - zdolność rozpoznawania stanów emocjonalnych własnych oraz innych osób, jak też zdolność używania własnych emocji i radzenia sobie ze stanami emocjonalnymi innych osób.

Kompetencje zaliczane do inteligencji emocjonalnej, to zdolności komplementarne w stosunku do inteligencji racjonalnej, rozumianej jako umiejętności czysto intelektualne, analityczne i abstrakcyjne, mierzone ilorazem inteligencji i wyrażane wskaźnikiem IQ [ang.] Intelligence Quatient

Do inteligencji emocjonalnej zalicza się trzy główne grupy kompetencji:

KOMPETENCJE PSYCHOLOGICZNE (relacje z samym sobą)

· Samoświadomość: umiejętność rozpoznawania własnych stanów emocjonalnych, wiedza o własnych uczuciach, wartościach, preferencjach, możliwościach i ocenach intuicyjnych, czyli świadomość emocjonalna.

· Samoocena: poczucie własnej wartości, wiara we własne siły, świadomość swoich możliwości, umiejętności oraz swoich ograniczeń; umiejętność doświadczania własnej osoby niezależnie od sądów innych ludzi.

· Samokontrola: zdolność świadomego reagowania na bodźce zewnętrzne; umiejętność radzenia sobie ze stresem i kształtowania własnych emocji w zgodzie z samym sobą, z własnymi normami, zasadami oraz wyznawanymi wartościami.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE (relacje z innymi)

· Empatia: umiejętność doświadczania stanów emocjonalnych innych, uświadamianie sobie uczuć, potrzeb i wartości wyznawanych przez innych, czyli rozumienie innych, wrażliwość na odczucia innych; postawa nastawiona na pomaganie i wspieranie innych osób; zdolnośc odczuwania i rozumienia relacji społecznych.

· Asertywność: posiadanie i wyrażanie własnego zdania oraz bezpośrednie, otwarte wyrażanie emocji, postaw oraz wyznawanych wartości w granicach nie naruszających praw i psychicznego terytorium innych osób; zdolność obrony własnych praw w sytuacjach społecznych bez naruszania praw innych osób do ich obrony.

· Perswazja: umiejętność wzbudzania u innych pożądanych zachowań i reakcji, czyli wpływania na innych; umiejętność pozyskiwania innych na rzecz porozumienia, zdolność łagodzenia konfliktów.

· Przywództwo: zdolność tworzenia wizji i pobudzania ludzkiej motywacji do jej realizacji; zdolność zjednywania sobie zwolenników.

· Współpraca: zdolność tworzenia więzi i współdziałania z innymi, umiejętność pracy w grupie na rzecz osiągania wspólnych celów, umiejętność zespołowego wykonywania zadań i wspólnego rozwiązywania problemów.

KOMPETENCJE PRAKSEOLOGICZNE (inaczej kompetencje działania - nasz stosunek do zadań, wyzwań i działań)

· Motywacja: własne zaangażowanie, skłonności emocjonalne, które prowadzą do nowych celów lub ułatwiają ich osiągnięcie, czyli dążenie do osiągnięć, inicjatywa i optymizm.

· Zdolności adaptacyjne: umiejętność panowania nad swoimi stanami wewnętrznymi; zdolność radzenia sobie w zmieniajacym się środowisku, elastyczność w dostosowywaniu się do zmian w otoczeniu, zdolność działania i podejmowania decyzji pod wpływem stresu.

· Sumienność: zdolność przyjmowania odpowiedzialności za zadania i wykonywanie zadań; umiejętność czerpania zadowolenia z wykonywanych obowiązków; konsekwencja w działaniu, w zgodzie z przyjętymi przez siebie standardami.

Badania różnych składowych "inteligencji" takie jak testy logiczne, geometryczne, werbalne itd. wykazują bardzo wysoką korelację. Korelacja ta była powodem stworzenia pojęcia "współczynnika inteligencji" (tzw. współczynnika g), który najlepiej mierzyłby "inteligencję".

Z pojęciami takimi jak "inteligencja emocjonalna" i inne "rodzaje inteligencji" wiążą się dwa poważne problemy:

· często inteligencja taka jest bardzo trudna do zmierzenia

· istniejące testy zawsze wykazują korelację od dość dużej do bardzo dużej z wynikami standardowych testów na inteligencję

Z tych powodów zasadność pojęcia inteligencji emocjonalnej nie jest powszechnie zaakceptowana w psychometrii

35.Interakcja społeczna — df., typologia, przykłady.

Interakcja społeczna - wzajemne oddziaływanie na siebie jednostek społecznych, najczęściej przy użyciu języka i innych kodów kulturowych. Osoby biorące udział w interakcji najczęściej określa się mianem aktorów społecznych.

Ze względu na sytuację, sposób interpretacji, partnera interakcji i cel interakcji wyróżnić można:

* interakcję zogniskowaną

* interakcję niezogniskowaną

* interakcję symboliczną

* interakcję transakcyjną

Przykładem interakcji społecznej jest kontakt przynajmniej dwóch osób - może być on bezpośredni lub pośredni - m.in. za pomocą telefonu, komputera czy poprzez listy.

36. Internet — egzemplifikacje, znaczenie i role w życiu społecznym.

Chcemy czy nie, funkcjonujemy w społeczeństwie, w którym nasze życie coraz bardziej zależy od komputerów. To radykalnie zmienia sposób, w jaki uczymy się, pracujemy czy wypoczywamy. Dynamiczne zmiany zachodzące w przemyśle informatycznym i telekomunikacyjnym w sposób gwałtowny i nieodwracalny zmieniają nie tylko gospodarkę, ale przede wszystkim nasze własne życie. Na naszych oczach świat kończy erę przemysłową - rozpoczęła się rewolucja informatyczna. Powstaje nowe społeczeństwo - społeczeństwo informacyjne - świat gdzie ludzkie życia są trwale wzbogacane poprzez korzystanie z osiągnięć techniki oraz usług informacyjnych. Stajemy więc w sposób nieodwracalny przed wyborem: albo nauczyć się czerpać z nowej technologii oraz współtworzyć jej zastosowania, albo zignorować ją i zahamować swój własny rozwój.

Jedną z tych nowych technologii jest Internet. Bez wątpienia już dziś zmienił świat. Niektórzy powiadają, że to właśnie rozwój technologii teleinformatycznej spowodował upadek socjalizmu państwowego w Europie Środkowo-Wschodniej. Obecnie urasta on do symbolu nowego społeczeństwa. Internet dla wielu ludzi jest synonimem nowoczesności i postępu, a jego używanie i wykorzystywanie atrybutem społeczeństwa informacyjnego.

Sporą rolę może mieć Internet w renesansie społeczności lokalnych, struktur poziomych, jako uniwersalne medium komunikacyjne, swoista publiczna tablica ogłoszeniowa, pozwalająca na kojarzeniu rozmaitych inicjatyw społecznych, wymianę komunikatów, dokumentów.

36. Język w przestrzeni społecznej.

Komunikacja językowa to proces porozumiewania się ludzi za pomocą znaków językowych. Język jest podstawową formą przekazywania informacji w społeczeństwie i służy on pogłębianiu interakcji z innymi członkami grupy oraz pozwala jednostce funkcjonować w tej społeczności. Język może być pisany (pismo, grafika) lub mówiony.

/nie znalazłam nic więcej.../

36. Kapitalizm — aspekt socjologiczny.

Kapitalizm to system gospodarczy opierający się na zasadach:

* wolnego obrotu towarami i usługami

* wolnej konkurencji pomiędzy podmiotami

* wolnego obrotu kapitałem oraz środkami produkcji

Nazwa kapitalizm jest często używana dla określenia systemu społecznego, gospodarczego i politycznego występującego w krajach zachodnich. Nigdzie na świecie nie ma systemu w pełni kapitalistycznego. Kapitalizm jest ograniczany m.in. przez:

* monopole państwowe

*ograniczenia obrotu kapitałowego, np. przez kontrolę państwa nad systemem bankowym

* interwencjonizm i protekcjonizm

* nierówne traktowanie podmiotów przez prawo (np. różne opodatkowanie)

* różne ograniczenia w wolnym obrocie towarami i usługami

* koncesje, zezwolenia

* władzę biurokracji

Według partii i organizacji lewicowych, kapitalizm prowadzi do niesprawiedliwości społecznej.

Kapitalistyczny system produkcji był także przedmiotem badań Karola Marksa. Sformułował on tzw. teorię wartości dodatkowej, uznając za istotę systemu kapitalistycznego systematycznie odbieranie pracownikowi części wypracowanej przez niego wartości przez kapitalistę. Marks był także autorem tezy o cyklicznym i nieuniknionym charakterze kryzysów gospodarki kapitalistycznej, jak też jej nieuchronnym (wskutek działania - według Marksa - naukowo stwierdzonych praw historycznych) upadku.

36. Kategoria socjologiczna, społeczna — df. df.

Kategoria społeczna to zbiór społeczny, w którym nie występują trwałe interakcje, więzi społeczne, struktura społeczna, normy ani cele, wyodrębniona jednak na podstawie danej cechy członków tego zbioru np. nauczyciele, więźniowie, bezdomni, lekarze itp.

Kategoria socjologiczna - zbiór ludzi podobnych pod względem istotnej społecznie cechy, która implikuje realne podobieństwo sytuacji życiowej, interesów i szans.

36. Klasa średnia — interpretacja systemowa i socjologiczna w ramach dowolnej teorii klas/stanów/warstw społecznych, innych teorii.

Klasa średnia - klasa społeczna znajdująca się pomiędzy klasą wyższą i klasą niższą określaną czasami jako klasa robotnicza.

Do klasy średniej włącza się przede wszystkim kategorie społeczno-zawodowe, charakteryzujące się względną samodzielnością, osoby pracujące we własnych firmach lub mających pracę umysłową oraz pewnym poziomem dobrobytu, nie będące jednakże ani posiadaczami dużych majątków ani nie legitymujących się arystokratycznym pochodzeniem (głównie w Wielkiej Brytanii). Do klasy średniej należą przede wszystkim osoby o wyższym wykształceniu oraz o wyższych kompetencjach kulturowych niż klasa robotnicza (niższa).

W ujęciu Lloyda Warnera klasa średnia podzielona została na klasę niższą i klasę wyższą. W późniejszych koncepcjach zakładających podział społeczeństwa na 9 klas, wyróżnione są podklasy klasy średniej:

* klasa średnia wyższa (upper middle class)

* klasa średnia właściwa (middle middle class)

* klasa średnia niższa (lower middle class)

W społeczeństwach nowoczesnych, a szczególnie w ponowoczesnych klasa średnia stanowi większość populacji. Obecnie klasę średnią zasilają coraz bardziej tzw. wired workers, czyli osoby zajmujące się wytwarzaniem i przetwarzaniem informacji, jak również menedżerowie średniego szczebla czy pracownicy administracji.

36. Klasa/stan/warstwa/status/pozycja/kasta — df. df., przykłady.

Klasa to częściowa lub całkowita definicja dla obiektów, bądź też zbiór wszystkich obiektów mających wspólną strukturę i zachowanie.

Przykłady: Klasa wyższa, niższa

Kasta (hiszp. casta - rasa, ród) - ściśle zamknięta grupa społeczna, której odrębność, wynikająca z przepisów religijnych lub prawnych, jest zwykle usankcjonowana zwyczajowo.

Kasty zajmowały określone obszary, a ich członkowie byli związani ze sobą wspólnymi obrzędami i wykonywaniem tego samego zawodu. Kasty były zhierarchizowane, jedne uważano za lepsze, a inne za gorsze. Przynależność do każdej z nich była dziedziczna.

Przykład: Kapłani, rzemieślnicy

Stan - zamknięta zbiorowość społeczna w społeczeństwie feudalnym, różniąca się od innych pozycją ekonomiczną swoich członków, jak też ich pozycją prawno-społeczną (wyraźnie wyodrębnionych prawach, obowiązkach, przywilejach, przy czym najbardziej uprzywilejowaną grupą byli feudałowie świeccy).

Przykład: Szlachta, duchowieństwo

Warstwa - pojęcie warstwy społecznej wprowadził Max Weber. Pojęcie można rozumieć na trzy sposoby:

- Część klasy, czyli grupa wewnątrzklasowa, np. mała i wielka burżuazja

- Kategoria społeczno-zawodowa, którą wyodrębnia się ze względu na miejsce i rolę w społeczeństwie

- Grupa ludzi żyjących w podobnych warunkach, tworząca wspólnotę obyczajów, stylu życia, np. młodzież, chłopi, renciści.

Status - pozycja, jaką jednostka zajmuje w grupie społecznej. Pozycja ta może mieć charakter przypisany, lub osiągnięty. O pozycji przypisanej mówimy wtedy, gdy jednostka nie ma wyboru, co do jej zajmowania (lub nie zajmowania). Pozycja osiągana to taka, którą jednostka zyskuje poprzez swoje działania.

Przykład: Status uchodźcy

Pozycja - wyróżnione i określone w danej kulturze miejsce jednostki społecznej w hierarchii społecznej i szerzej w strukturze społecznej. Pozycja społeczna określa prestiż jednostki. Z zajmowanej pozycji społecznej wynika rola społeczna jaką odgrywać powinna jednostka. Osoba znajdująca się na pewnej pozycji społecznej związana jest też z określonymi przywilejami obowiązkami, jakie powinna pełnić wobec grupy czy społeczeństwa.

W ujęciu Homansa pozycja jednostki zależy:

1. od jej miejsca w układzie komunikacyjnym,

2. od wykonywanych zadań w społecznym podziale pracy

3. od prestiżu, który wynika z pozostałych dwóch zmiennych.

Pozycje:

• przypisane, na które nie ma wpływu sama jednostka, np. pozycja dziecka w rodzinie, przedszkolaka itp.

• osiągane, które wynikają z podjętych działań przez jednostkę, jak np. pozycja dyrektora w firmie czy pozycja burmistrza w strukturze społecznej miasta.

Przykład: profesor, dyrektor, przedszkolak

36. Klasyfikacja w socjologii.

/KOMPLETNY brak informacji. W ogóle, co to znaczy klasyfikacja w CZYMKOLWIEK? Ugh.... jak znajdziecie jakieś informacje dajcie znać!/

36. Klasyfikacja w społeczeństwie.

/KOMPLETNY brak informacji. W ogóle, co to znaczy klasyfikacja w CZYMKOLWIEK? Ugh.... jak znajdziecie jakieś informacje dajcie znać!/

36. Kobiecość — aspekty socjologiczne.

Kobiecość jest wyrazem duchowego bogactwa kobiety. Kobietę określa się często mianem matki. Macierzyństwo jest podstawowym, pierwszym i niezwykłym jej pięknem. Może ona być matką na sposób fizyczny lub matką rodzącą duchowo. Cechą osobowości kobiety jest jej szczególne odniesienie do człowieka. Kobieta przejawia postawę akceptacji, na pierwszym miejscu dostrzega osobę, jej niepowtarzalną oryginalność, jej obecność. Kobieta tworzy wokół siebie klimat ciepła i serdeczności. Miłość do osób przejawia się poprzez zatroskanie w najdrobniejszych szczegółach o ich dobro. Kobiecość to gotowość służenia i poświęcenia się, szczególnie wobec najsłabszych. To gotowość do wiernej i nieustającej obecności przy osobie kochanej., która połączona z mądrością serca potrafi troszczyć się nie tylko o dobro fizyczne, ale także zabiegać o dobro w wymiarze ducha. Staje się wówczas matką w wymiarze ducha, zatroskaną o życie wewnętrzne tych, których kocha i dla których się poświęca. Badania przeprowadzone nad psychiką kobiety, pozwalają wyodrębnić trzy cechy występujące u kobiet: alterocentryzm, stwierdzony u 96% badanych, wrażliwość uczuciowa, stwierdzona u 92% badanych, pragnienie macierzyństwa, stwierdzone u 91% badanych (wg badań N. Han-Ilgiewicz).

.

Cechą kobiecości jest uczuciowość i emocjonalność. Tłumaczy to ujawniającą się w niej potrzebę poczucia bezpieczeństwa i dążenie do stabilizacji. Uczuciowość pomaga kobiecie w codziennej pracy i codziennych obowiązkach. Kobieta czyniąc coś, zawsze czyni to dla konkretnych osób. Przyczynia się dzięki temu do humanizacji relacji międzyosobowych i społecznych.

/mam nadzieję, że o to chodziło, bo innych informacji nie znalazłam.../

36. Komunikacja — df., skala makrosocjologiczna.

Komunikacja to proces wymiany informacji między jej uczestnikami. W wymiarze makrosocjologicznym komunikacja odbywa się na szerszej platformie - jest to np. komunikacja społeczna, międzykulturowa

/proszę sprawdzić te informacje, bo mogą być niepełne/

36. Komunikacja — df., skala mikrosocjologiczna.

Komunikacja to proces wymiany informacji między jej uczestnikami. W wymiarze mikrosocjologicznym komunikacja odbywa się na węższej platformie - jest to np. komunikacja interpersonalna (pomiędzy minimalnie dwoma osobami)

/proszę sprawdzić te informacje, bo mogą być niepełne/

36. Korporacjonizm — df., wymiar socjologiczny.

Korporacjonizm - zasada społeczno-ekonomiczna, stworzona w XIX wieku, rozwijana i wprowadzana w życie w pierwszej połowie wieku XX.

Korporacjonizm za podstawę porządku społecznego uznaje porozumienie (nawet przymusowe) wszystkich pracujących w danym zawodzie, niezależnie od ich statusu ekonomicznego - pracowników i pracodawców, w ramach jednego stowarzyszenia, korporacji. Zakłada, że pracownicy i właściciele mają identyczne cele oraz interesy, dlatego będą wspólnie dążyć do sukcesu. Korporacja ma dbać nie tylko o materialny dobrobyt swych członków (choćby poprzez nadawanie przywilejów), ale także o ich rozwój społeczny i kulturalny.

Doktryna korporacjonizmu była ściśle związana z naukami społecznymi Kościoła katolickiego. Korporacjonizm, także jako podstawę systemu politycznego, poparł w encyklice papież Pius XI.

Przykład: Portugalia za rządów Salazara

36. Kosmopolityzm — df.

Kosmopolityzm - pogląd negujący wszelkie podziały kulturowo-polityczne i terytorialne. Zwolennicy kosmopolityzmu uważają za swoją ojczyznę nie jakiś kraj czy inny obszar, ale cały świat. Dążą oni do politycznej jedności świata, wolnego od podziałów i konfliktów. Tak sformułowana doktryna jest przeciwieństwem nacjonalizmu. Kosmopolityzm propagowali stoicy (Diogenes, Sokrates, Seneka Młodszy)

36. Kult — liturgia — ryt.

Kult religijny - wszelkie zachowania i praktyki religijne czynione wobec istoty bądź przedmiotu kultu. Czynności kultowe mają na celu ułatwienie kontaktu oraz wyjednanie przychylności dla człowieka od istot boskich, sił natury czy duchów przodków. Jeden z elementów systemu religijnego. Najczęstsze formy kultu stanowią modlitwa, ofiary, rytualne tańce, śpiewy czy inne formy wyrażania wiary. Z kultem religijnym nierzadko wiążą się pielgrzymki do miejsc uznawanych za święte (sanktuariów).

Liturgia - czynności związane z oddawaniem czci bóstwu. Jej warunkiem był liczny udział wyznawców. W judaizmie liturgia oznaczała kult oddawany Bogu przez lud. W podobnym znaczeniu liturgia została przyjęta przez chrześcijaństwo.

Wśród podstawowych czynności liturgicznych wyróżnia się: składanie ofiar, modlitwę, oczyszczenia, ablucje oraz inne formy oddawania czci bogom i świętym.

66. Potrzeba bliskości

Istnieje odgórne założenie, że człowiek musi żyć w społeczeństwie, co oznacza, że jest istotą społeczną. Poza społeczeństwem i nie znajdując sie pod wpływem kultury nie mógłby on bowiem rozwinąć swoich ludzkich cech i ukształtować osobowości (swoich postaw, dążeń, systemów wartości i wzorów zachowań). Człowiek kierując się tą właśnie potrzebą tworzy różne rodzaje i formy życia zbiorowego. Istnieje zależność między społeczeństwem a jednostką, z tymże to właśnie jednostka jest bytem substancjalnym- ma samoistność działania i samoistność istnienia, jest, więc podmiotem życia społecznego

67. Praca

We współczesnych społeczeństwach przemysłowych praca zawodowa zajmuje w życiu człowieka miejsce centralne, a jego pozycja w społeczeństwie zależy w pierwszym rzędzie od posiadanego zawodu i rodzaju wykonywanej pracy. Doświadczenia związane z pracą z czasem zaczynają określać poglądy nie tylko na samą pracę, ale także na świat i samego siebie. Wprawdzie zależności między wyborem zawodu a osobowością są obustronne, ale doświadczenie zawodowe silniej wpływa na kształtowanie osobowości niż cechy osobowości na wybór zawodu i sposób wykonywania pracy. W perspektywie procesów socjalizacji badania te są interesujące ze względu na empiryczne wykazanie, że proces socjalizacji człowieka i kształtowanie się jego osobowości odbywają się tylko w dzieciństwie, ale w ciągu całego jego życia. Różnice między pracą w zawodach typowych dla klasy średniej a pracą w zawodach typowych dla klasy robotnicze sprowadzają się do trzech punktów:

· Przedmiotem pracy w zawodach klasy średniej są głownie idee, symbole i stosunki interpersonalne. Prace w zawodach robotniczych w większym stopniu polega na manipulowaniu przedmiotami.

· Zawody klasy średniej umożliwiają większą samodzielność wykonawcy pracy. Zawody robotnicze są bardziej podatne na standaryzację i bezpośredni nadzór.

· W zawodach klasy średniej sukces zawodowy i korzyści płynące z roli zawodowej są w dużej mierze oparte na indywidualnym działaniu. W zawodach robotniczych szczególnie w gałęziach przemysłu, w których istnieją silne związki zawodowe, w większym stopniu zależą one od działań zbiorowych.

Ogólnie rzecz biorąc zawody klas średnich wymagają większej samodzielności w pracy, zawody robotnicze zaś postępowania zgodnego ze ściśle określonymi zasadami ustanowionymi przez kogoś z nadzoru.

Na podstawie empirycznie uzyskanych danych zostały skonstruowane dwa typy osobowości. Za podstawową cechę jedną z nich została uznana samosterowność, natomiast drugiego-konformizm.

Typ samosterowny. Cechuje go działanie na podstawie własnej, indywidualnie wypracowanego osądu sytuacji, zwracanie uwagi zarówno na wewnętrzną dynamikę zachowań, jak i ich obserwowalne konsekwencje, szerokie horyzonty myślowe, ufność wobec innych, a także wyznawanie standardów moralnych, według których nic nie zwalnia człowieka od odpowiedzialności za własne zachowanie przed samym sobą.

Typ konformistyczny. Cechuje go przestrzeganie nakazów zewnętrznego autorytetu, koncentracja na zewnętrznych efektach zachowania z pominięciem jego wewnętrznej motywacyjno-emocjonalnej dynamiki, nietolerancyjność wobec nonkonformizmu i odmiennych zapatrywań, brak ufności wobec innych, a także wyznawanie standardów moralnych, akcentujących mechaniczne posłuszeństwo wobec litery prawa.

Zróżnicowanie zawodowe określa cały system nierówności w społeczeństwie przemysłowym, a w każdym razie będzie go określać w przyszłości. Na rozluźnienie związku między dochodem a zawodem wpływają trzy podstawowe czynniki. Pierwszym jest płeć. Kobiety zarabiają średnio 80 procent tego, co w tych samych zawodach zarabiają mężczyźni. Drugim jest sektor gospodarki. Nawet personel administracyjno-biurowy zarabia inaczej w przemyśle, inaczej w administracji państwowej. Trzecim- wielkość zakładu pracy. Zazwyczaj w wielkich zakładach pracy zarabia się więcej niż w małych. Te dwa ostatnie czynniki sprawiają, że jedno ze źródeł nierówności społecznych mierzonych wysokością dochodu widzi się w segmentacji rynku pracy,

68. Profanum/sacrum/sanctum

Profanum jest to sfera doświadczeń codziennych, pozbawionych jakiejkolwiek cudowności, z łaciny pro „przed, fanum „miejsce święte”.

Sacrum to sfera świętości z łaciny sacrum „ to co święte”. Rządzi nią tajemnicza, nadludzka siła, wzbudzająca zarazem strach i fascynację. Można ją nazwać losem lub bogami.

Uznać różnicę między sacrum i profanum to zanegować zupełną autonomię porządku świeckiego i przyjąć do wiadomości, że jego doskonalenie ma granice. Skoro profanum określane jest w opozycji do sacrum, niedoskonałość jego musi uchodzić za rzecz przyrodzoną do pewnego stopnia nieuleczalną. Razem z zanikiem sacrum, które narzucało granice możliwości doskonalenia profanum, upowszechniać się musi jedno z najniebezpieczniejszych złudzeń naszej cywilizacji, złudzenie, iż przekształcenia życia ludzkiego nie znają barier, że społeczeństwo jest w zasadzie doskonale plastyczne i że plastyczność tę i tę zdolność do doskonalenia kwestionować to przeczyć całkowitej autonomii człowieka, a więc człowieka samego zanegować. Sens pochodzi tylko z sacrum, ponieważ nie wytwarza go żadne badanie empiryczne. Utopia doskonałej autonomii człowieka i nadzieja na jego doskonalenie się nieskończone są, być może, najbardziej skutecznymi narzędziami samobójstwa, jakie kultura nasza wynalazła. Odepchnąć sacrum to odepchnąć granice, które człowieka określają, a także nie uznać zła, ponieważ sacrum odkrywa się za pośrednictwem niedoskonałości zła i grzechu, a zło z kolei tylko za pośrednictwem sacrum może być zidentyfikowane. Ostatnim słowem ideału wyzwolenia totalnego jest zatem sankcja dla gołej przemocy; ostatecznie, jest on zgodą na despotyzm i zniszczenie kultury.

69. Przestępczość

Jest podstawowym problemem życia społecznego istot żywych. Sięgając po przykłady rozwiązań problemów życia społecznego, ograniczymy się do kręgowców, do których należy człowiek. Zgodnie ze współczesnymi poglądami, w świecie zwierzęcym podstawą relacji międzyosbniczych jest gra o maksymalizację sukcesu reprodukcyjnego i ciągłym współzawodnictwem, z którym nieuchronnie wiążą się zachowania agresywne. Przez zachowania agresywne rozumiemy tu napaść fizyczną lub grożenie napaścią skierowane ku osobnikowi tego samego gatunku biologicznego. Hierarchiczność i terytorializm ograniczają agresję, ale jej nie likwidują. Co więcej są również za nią do pewnego stopnia odpowiedzialne, gdyż prowokują do walk o pozycje i terytorium. Jednakże tego rodzaju walki nie toczą się nieustannie, a ustalone w ich wyniku stosunki odznaczają się pewną trwałością.

71.Racjonalizacja/racjonalność

Wprowadzenie zmian prowadzących do poprawy funkcjonowania czegoś, usprawnienie. Również kierowanie się w swoich działaniach rozumem i ścisłym umysłem. Jednak z socjologicznego punktu widzenia racjonalizacja w teorii ideologii jest mechanizmem zastępowanie istotnych motywów działania n motywami, które mogłyby być uznane- z punktu widzenia norm współżycia społecznego za motywy właściwe.

72. Relatywizm kulturowy:

Jest czymś niejednorodnym i wyróżnia się jego następujące odmiany:

-relatywizm kulturowy jako zasada metodologiczna- oznacza wymóg, aby badacz, obserwując jakąś kulturę, stosował perspektywę uczestnika danej kultury; aby na praktyki danej kultury nie patrzył z punktu widzenia norm i wartości kultury własnej, ale zwracał uwagę na znaczenia, jakie przypisują im uczestnicy badanej kultury, oraz na funkcje, jakie praktyki te pełnią w życiu danej zbiorowości.

-relatywizm kulturowy jako element światopoglądu-polega na przekonaniu, że wszystkie kultury są równe. Można je porównywać i wskazywać podobieństwa oraz różnice między nimi, ale nie wolno ich mierzyć jedna miarą i szeregować na skali kultur wyższych i niższych, lepszych i gorszych. Światopoglądowy relatywizm kulturowy przejawia się nie tylko w uznaniu równouprawnienia kultur, ale i w towarzyszącym mu postulacie tolerancji wobec wszelkich praktyk rozmaitych kultur.

-relatywizm kulturowy jako teoria i filozofia człowieka - jest to pogląd, że człowiek jest bez reszty wytworem kultury. Jego sposób postrzegania, wartościowania i zachowania zależy tylko i wyłącznie od kultury, w jakiej się wychował i w jakiej żyje. Taki pogląd bywa określany mianem kulturalizmu.

-relatywizm kulturowy jako relatywizm wartości- jest to pogląd, że nie ma wartości uniwersalnych. Wszystkie są produktem określonych kultur, sa wobec nich funkcjonalne oraz zrozumiałe w ich kontekście.

73. Religia:

Kategoria religii powstała w społeczno-kulturowych kontekstach zdominowanych przez tradycję judeo-chrześcijańską. Z judeo-chrześcijańską postacią religii związane są następujące wierzenia: istnieje jedna istota najwyższa- Bóg; Bóg jest stworzycielem świata i wszystkiego, co żyje. śmierć człowieka nie jest końcem wszystkiego; los człowieka po śmierci zależy od przestrzegania reguł zachowania określonych w doktrynie religijnej.

Jednakże, jak wykazują badania międzykulturowe, łączne występowanie takich wierzeń jest powszechne. Wiele religii nie uznaje istnienia istoty najwyższej, a nawet istnienia bogów.

Inne pojemne określenie religii powiada, że jest to dziedzina „poznania opartego na źródłach nadprzyrodzonych (wiara) i działania ludzkiego skierowanego ku rzeczywistości transcendentnej”.

Różnorodność religii:

Religie różnią się między sobą trojako:

1. Rodzajem obrzędów i praktyk religijnych

2. Treścią prawd wiary

3. Formą organizacyjną zbiorowości religijnych

1) Praktyki religijne mogą polegać na modlitwie, medytacji lub wpadaniu w trans

2) Rozmaitość wierzeń można sprowadzić do czterech podstawowych typów:\

-Zwykły nadnaturalizm- występuje w najprostszych pierwotnych społeczeństwach. Wyznawcy nie uznają istnienia bogów czy duchów, ale sa przekonani o istnieniu sił ponadnaturalnych. Melanezyjczycy wierzą na przykład w „mana” bezosobową siłę, która może tkwić tak w osobach jak i w rzeczach. Pewne postacie nadnaturalizmu występują i w naszym społeczeństwie. Gracz w totolotka wierzy w szczęśliwe numery, wierzy, że łuski wigilijnego karpia noszone w portmonetce zapewnią pomyślność finansową itp.

-Animizm- wyznawcy wierzą w istnienie duchów, które działają w świecie. Mogą one mieszkać w ludziach i w przedmiotach, w rzekach, górach, wiatrach, deszczach. Mają emocje i uczucia. Pomagają ludziom lub szkodzą. Nie wymagają czci, ale należy się z nimi liczyć.

-Teizm- jest to wiara w bogów. Występuje w postaci panteizmu (utożsamiania Boga z naturą) politeizmu oraz monoteizmu. Współczesne religie monoteistyczne to: judaizm, chrześcijaństwo i islam.

-Abstrakcyjne ideały- ten typ wierzeń występuje głownie w Azji. W centrum uwagi jest nie Bóg i jego kult, ale sposób myślenia i zachowywania się człowieka, którego zadaniem jest osiągnięcie specjalnego stanu świadomości, np.: buddyzm

3).Istnieją trzy podstawowe formy organizacji zbiorowości religijnych

-Kościół- sformalizowane organizacja religijna, która ma wiele cech organizacji biurokratycznej. Przynależność do Kościoła jest określana głownie, chociaż niewyłącznie przez urodzenie. Do Kościoła może przyłączyć się każdy, kto tego chce, po spełnieniu określonych rytualnych obowiązków.

KOŚCIÓŁ EPISKOPALNY- ma jednolitą hierarchiczną organizację. Duchowni są powoływania na stanowiska przez zwierzchników i przed nimi odpowiadają, np. Kościół katolicki, anglikański, Cerkwie prawosławne.

KOŚCÓŁ PREZBITERIAŃSKI- ma postać zbliżoną do demokracji przedstawicielskiej. Władza jest w rękach regionalnej rady. Rada ta wyznacza kapłanów na określone stanowiska Organizacja Kościoła prezbiteriańskiego w USA jest tu wzorem.

KOŚCIÓŁ KONGREGACYJNY- nie ma hierarchii władzy panującej nad wszystkimi jego częściami. Każdym lokalnym Kościołem zarządzają jego świeccy członkowie. Przykładem takich kościołów są Kościoły baptystów i kwakrów.

-Sekta- ma mniej sformalizowaną organizację. Często powstaje jako odłam Kościoła w wyniku buntu przeciwko jego instytucjom lub interpretacjom prawd wiary. Członkowie sekt wstępują do nich w wyniku nawrócenia. Oczekuje się od nich zaangażowania i dowodów wiary

-Kult- ma luźną organizację i jest otwarty dla każdego, kto chce w nim uczestniczyć. Jego charakter określa przedmiot czci oraz rodzaj rytuałów.

74. Reżim/porządek płci:

W XIX wieku powszechną praktyką stało się wypowiadanie sądów ogólnych o procesach i zjawiskach społecznych na podstawie badań ograniczonych do samych mężczyzn. Socjolodzy nawet, jeśli doceniają znaczenie nierówności związanych z płcią, napotykają na ogromne trudności połączenia wiedzy o nich z wiedzą o tradycyjnych płaszczyznach nierówności uzyskiwaną za pomocą dotychczas stosowanych, dobrze teoretycznie ugruntowanych i wypróbowanych procedur badawczych. W końcu lat sześćdziesiątych zaczęły następować zmiany ponieważ pojawiły się ruchy feministyczne, które podjęły nie tylko kwestie społecznych nierówności związanych z płcią, ale również zaczęły głosić potrzebę przebudowy socjologii i dopominać o uwzględnianie w niej feministycznej perspektywy i feministycznych metod badań społecznych. Począwszy od lat siedemdziesiątych kobiety i ich sytuacja społeczna zaczęły być ważnym przedmiotem badań nauk społecznych.

Różnice płci w czterech sferach:

1). Społeczne różnice płci- są szczególną cechą wszystkich społeczeństw ludzkich. W społeczeństwach nowoczesnych z kręgu kultury zachodniej upośledzenie kobiet związane z ich niższą pozycją jest mniejsze, a jego formy mniej dotkliwe niż w wielu społeczeństwach z kręgu innych kultur i na innych poziomach rozwoju gospodarczego. Niemniej jednak w nowoczesnych społeczeństwach zachodnich pojawiła się świadomość nierówności związanych z płcią. Rozwojowi tej świadomości sprzyjają trzy cechy społeczeństw:

· Społeczeństwa o pozycjach osiąganych, w których istnieje ideał merytokracji

· Kobiety uzyskały prawa wyborcze i tym samym stały sie mnie więcej połową elektoratu.

· Zrodziła się ideologia praw człowieka będąca wyrazem świadomości, że wszyscy ludzie zasługują na jednakowe traktowanie

2). Różnice płci w sferze pracy- we wszystkich społeczeństwach istnieje podział na czynności męskie oraz kobiece. Jednak nie w każdej społeczności te same czynności są uważane za męskie i kobiece. Mężczyźni najczęściej wykonują pracę, która wymaga większej siły fizycznej, a kobiety te, które można wykonywać przy mniejszym wysiłku fizycznym. Inną regułą jest, że niezależnie od tego, jakie to są czynności, te, które są uznawane za męskie, traktowane są jako ważniejsze niż te, które są uznawane za kobiece. Wiele badań pokazuje przejawy współczesnej dyskryminacji kobiet w sferze pracy najemnej:

· Są niżej opłacane niż mężczyźni

· Są częściej zatrudniane w niepełnym wymiarze godzin

· W zawodach, w których pracują, zajmują głownie niskie pozycje

· Pracują najczęściej w zawodach o niskim prestiżu

Kobiety chętniej niż mężczyźni są zwalniane, co powoduje, że np. w Polsce wśród ludzi pozbawionych pracy większy jest odsetek kobiet. Dyskryminacja na rynku pracy jest konsekwencją sięgające poza sam rynek pracy. W Polsce mniejsze zarobki kobiet w połączeniu z niższym wiekiem emerytalnym powodują, że różna jest średnia wysokość emerytur mężczyzn i kobiet.

3). Różnice płci w sferze władzy i polityki- w sferze pracy władza najczęściej należy do mężczyzn. Skupienie władzy w rękach mężczyzn widoczne jest na poziomie państwa i to niemal we wszystkich krajach. Badania ujawniają różnice w sposobie działania kobiet i mężczyzn w sferze polityki. Stopień autorytaryzmu jest wyższy wśród posłów niż wśród posłanek. Dla kobiet jest celem częściej realizacja określonych zadań niż samo uzyskanie wpływów politycznych. Kobiety są też bardziej wyczulone na potrzeby ludzi i częściej opowiadają sie za rozwiązaniami legislacyjnymi chroniącymi grupy szczególnie poszkodowane.

4). Różnice płci w sferze obyczaju- wkroczenie kobiet na rynek pracy jak również uzyskanie przez nie praw politycznych nie spowodowały egalitaryzacji postaw wobec obu płci i nie doprowadziły do jednakowego ich traktowania. Odmienne traktowanie mężczyzn i kobiet przez sądy rodzinne występowało także w orzecznictwie dotyczącym spraw rozwodowych. W przypadku mężczyzn zwracano głownie uwagę na to, czego robić nie powinni, podczas kiedy w przypadku kobiet, oprócz obowiązku łożenia na dom, wymagano świadczeń na rzecz męża, dzieci i członków rodziny w postaci gotowania, prania, sprzątania etc. Przykładem odmiennego traktowanie kobiet jest też europejska moda. Wiele wzorowanych na męskim ubraniu strojów jest bezproblemowo uznawanych za część garderoby damskiej- spodnie, marynarki, koszulowe bluzki, krawaty. Noszenie ich przez kobiety nikogo nie razi. Natomiast mężczyzna ubierający się w damskie suknie natychmiast zyskuje etykietę dewianta seksualnego.

75. Rodzina:

Rodzina to stosunkowo trwała grupa społeczna złożona z osób połączonych ze sobą więziami małżeństwa, rodzicielstwa, pokrewieństwa, powinowactwa lub adopcji. Osoby w rodzinie łączy więc jakiś stosunek społeczny, np. stosunek małżeństwa czy stosunek rodzice-dzieci. Można wskazać na następujące typologie rodzin:

-rodzina nuklearna (mała)- składa się z dwóch dorosłych osób różnej płci, utrzymujących ze sobą społecznie usankcjonowany związek seksualny, oraz ich dzieci- jest to wtedy rodzina mała pełna. Tym samym może też być rodzina mała niepełna, gdzie brak jednego ze współmałżonków lub nie ma dzieci. Charakterystyczną cechą rodziny nuklearnej w ogóle jest zazwyczaj wspólne zamieszkiwanie jej członków, prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego oraz to, iż jest to rodzina dwupokoleniowa.

-rodzina poszerzona (wielka)- składa się z dwóch lub więcej rodzin nuklearnych opartych na więzi rodzic- dziecko, obejmując przy tym również stosunki między rodzeństwem. Przykład tego typu rodziny to: ja, moi rodzice i dziadkowie (trzy pokolenia w linii prostej). Ten typ rodziny charakteryzuje się tym, że jej członkowie współżyją stale ze sobą w przestrzennym skupieniu, często nawet pod jednym dachem, co dodatkowo determinuje.

Funkcje rodziny:

-funkcja ekonomiczna- polega na prowadzeniu gospodarstwa domowego, gromadzeniu majątku i dorobku rodziny.

-funkcja biopsychiczna- składa się na nią funkcja prokreacyjna, która wyznacza potrzebę utrzymania ciągłości biologicznej społeczeństwa oraz zaspokajanie rodzicielskich i seksualnych potrzeb współmałżonków, oraz funkcja seksualna- ogranicza sie tylko do zaspokajania popędu seksualnego, co stało się możliwe wraz z upowszechnieniem antykoncepcji

-funkcja społeczno-wyznaczająca- w jej skład wchodzi funkcja legalizująco-kontrolna, polegająca na sprawowaniu kontroli, oraz funkcja stratyfikacyjna, która polega na zdeterminowaniu pozycji społecznej członków w strukturze społecznej, ich wyjściową tożsamość społeczną.

-funkcja soscjopsychologiczna- składa się z wielu podfunkcji. Funkcja socjalizacyjna to przygotowanie dzieci do samodzielnego pełnienia ról społecznych, urabianie ich osobowości wprowadzenie w świat kultury społeczeństwa. Funkcja kulturalna- wyraża się w przekazywaniu członkom rodziny treści, wzorów kulturowych. Funkcja rekreacyjno- towarzyska to zaspokajanie przez dom rodzinny i członków rodziny potrzeby wypoczynku, towarzyskiego obcowania. Funkcja emocjonalno-ekspresyjna wiąże się z zaspokajaniem potrzeb emocjonalnych, tworzeniem tzw.poczucia bezpieczeństwa psychicznego.

76. Rola społeczna:

Rola społeczna to zbiór praw i obowiązków wiążących każdego, kto zajmuje daną pozycję społeczną, bez względu na cechy osobiste. Inna definicja precyzuje rolę społeczną jako zbiór norm i wartości związanych z określoną pozycją społeczną, przypisany dla tej pozycji wymagany od każdego, kto pozycję tę zajmuje. Przykłady ról społecznych to m. in. lekarz, policjant, oficer, matka, biskup, trener czy profesor. Pozycja społeczna rodzi bardzo wiele ról, np. pozycja społeczna ojca rodzić może role współmałżonka, syna swoich rodziców, szwagra czy ojca właśnie. Rola nie jest jednak czymś stałym, ulega zmianom w zależności od oczekiwań. Charakterystyczne dla współczesnego społeczeństwa są tzw. kompleksy ról (role złożone)- wynikają one z wielu różnych pozycji, jakie jednostka może zajmować w różnych grupach społecznych, do których należy. Staje się to często przyczyną konfliktu ról, pojawiającego się wtedy, gdy jednostka nie jest w stanie wypełnić wszystkich ról, jakie dla niej wynikają z tytułu obejmowania wielu pozycji społecznych.

77. Rozwój społeczeństwa:

A. Społeczeństwo pierwotne: (plemienne, ludowe)- przykłady takich społeczeństw to ludność indiańska Ameryki Płd. i Płn., ludność autochtoniczna Australii czy ludność murzyńska Afryki. Podstawowe cechy społeczeństw to:

-byt materialny- opierał się na uprawianiu zbieractwa, rybołóstwa, myślistwa, pasterstwa i rolnictwa. Wszystkie obiekty materialne wytwarzano manualną pracą rąk.

-struktura osadnicza- społeczeństwa małe, kilkutysięczne. Podstawą poczucia solidarności i wspólnoty była więź wspólnego pochodzenia i pokrewieństwa. Wzrost liczebny i ekspansja terytorialna powodowała zacieranie tych więzi, a dalej rozczłonkowanie plemienia i wyodrębnianie się pewnych gałęzi rodowych czy klanów.

-struktura społeczna- była bardzo zróżnicowana ze względu na plemienne role, wiek oraz sakralne wtajemniczenie. Podział pracy opierał się na podziale ról między płci. Szczególną pozycję zajmowali ludzie starsi.

-kultura- miała charakter przedpiśmienny, jej przekazywanie odbywało się więc w drodze ustnego i bezpośredniego przekazu.

B. Społeczeństwo rolnicze: (feudalne, chłopskie)- charakterystyczne dla wieków średnich w Europie i Azji. Cechy tych społeczeństw to:

-byt materialny- opierał się głownie na rolnictwie uprawianym pracą manualną ludzkich rąk, sile pociągowej zwierząt i wykorzystaniu siły wody i wiatru jako źródła energii.

-struktura osadnicza- opierała się na małych, rolniczych wsiach i siedzibach wielkich właścicieli (dwory, folwarki) oraz przedprzemysłowych miastach i miasteczkach, gdzie skupiało się rzemiosło, handel, instytucje życia religijnego, umysłowego i władzy administracyjnej. Charakterystyczne jest też rozbicie regionalne, społeczne i gospodarcze, co przejawiało się w istnieniu kompleksów dworskich i ziemiańskich często o autonomicznym charakterze społeczno-gospodarczym.

-struktura społeczna- opierała się na podziale na stany, kasty niższe i wyższe, odpowiednio hierarchiczne ustrukturalizowane, do których przynależność była prawnie regulowana.

-kultura- była bardzo zróżnicowana regionalnie, powstawały swoiste subkultury ludowe ze względu na odrębność dialektów językowych, obyczajów i zwyczajów, strojów, kultury materialnej.

C. Społeczeństwo industrialne- ukształtowało się w krajach Europy Zachodniej i Ameryce Północnej w dobie rewolucji przemysłowej a rozwinęło w pierwszych dziesięcioleciach XX wieku. Cechy tego społeczeństwa to:

-byt materialny- opierał się na wytwarzaniu dóbr materialnych i usług gospodarczych przy pomocy pracy maszyn i urządzeń technicznych- manufaktur. Jako źródła energii zaczęto wykorzystywać parę wodną, ropę i energię elektryczną.

-struktura osadnicza- powiększyła się zdecydowanie liczba miast i zwiększył ich rozwój. Wpływ na to miał rozwój przemysłu fabrycznego oraz lokalizacja obiektów przemysłowych i gospodarczo-społecznych w danej miejscowości. W większym nasileniu wystąpiła też ruchliwość społeczna: horyzontalna i wertykalna.

-struktura społeczna- wraz ze zmniejszeniem znaczenia rolnictwa, a zwiększeniem znaczenia przemysłu, zmieniła się struktura zawodowa: więcej ludzi zaczęło pracować w przemyśle, zmniejszyła się natomiast liczba rolników.

-kultura- standaryzacja wzorów, sformalizowanie wzorów zachowań, racjonalizacja ludzkich działań, uniformizacja, umasowienie kultury

D. Społeczeństwo postindustrialne- występuje współcześnie, głownie w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej.

-byt materialny- technika wytwarzania dóbr materialnych i usług opiera się coraz częściej na automatyzacji, gdzie cały cykl produkcji jest wykonywany przez zespoły maszyn. Rola człowieka sprowadza się do wprawiana w ruch tych maszyn i ewentualnej kontroli wytworzonego produktu czy usługi. Głównym źródłem są elektrownie jądrowe.

-struktura osadnicza- znika podział na wieś i miasta. Te pierwsze stają się bowiem, tak jak miasta, społecznościami zróżnicowanymi.

- struktura społeczna- w strukturze zawodowej wzrasta znaczenie produkujących różnego rodzaju usługi. Całe społeczeństwo zaś staje się społeczeństwem masowym w sensie ekonomicznym, społecznym oraz kulturowym.

-kultura- następuje jej całkowite „umasowienie”. Powstają eksterytorialne ośrodki twórczości kulturalnej, tworzące wartości kultury symbolicznej dla całych mas ludności i rozprowadzające je za pomocą środków masowego przekazu

78. Ruch społeczny:

To zbiorowe dążenia ludzi do realizacji wspólnego celu. Ruchy te dzielą się na rewolucyjne, reformatorskie i ekspresywne. Biorąc za punkt wyjścia relacje między ruchem społecznym a zmianą, wskazać można następujące różnice między ruchami społecznymi:

· Ruch społeczny może przyczynić się do zmiany społecznej lub być przez nią wywoływany. Tym samym być jej przyczyną lub skutkiem.

· Ruch społeczny może zmierzać do wprowadzenia zmian lub do ich hamowania

· Ruch społeczny dążący do wprowadzania zmian może orientować się na przyszłość lub przeszłość. Celem mogą być nowatorskie przekształcenia bądź przywrócenie wcześniejszego stanu rzeczy.

· Ruch społeczny może być ukierunkowany na zmianę zewnętrznej rzeczywistości społecznej lub na zmianę człowieka.

· Ruch społeczny może dążyć do wprowadzenia zmian szybko, za jednym zamachem, bądź działać na rzecz stopniowego, powolnego ich wprowadzania.

Ruchy społeczne występowały w całej historii ludzkości. Jednakże nie zawsze w takim samym natężeniu. W społeczeństwie nowoczesnym pojawiają się warunki sprzyjające powstawaniu ruchów społecznych. Urbanizacja, ułatwia porozumiewanie się ludzi w ich obrębie. Zakres możliwych kontaktów wzrasta z pojawieniem się środków masowego przekazu.

Nowe, jaskrawo widoczne w miejskich skupiskach nierówności społeczne i dramatyczne warunki pracy w przemyśle pobudzają chęć organizowania się ludzi w celu obrony przed wyzyskiem i starań o zmianę istniejącego stanu rzeczy.

Klasyczne „stare” ruchy miały podłoże ekonomiczno-polityczne i działały w społeczeństwie, w którym główne linie konfliktów wyznaczała rozbieżność interesów materialnych.

„Nowe” ruchy maja natomiast podłoże kulturowe.

79. Rytualizm (Odnośnik do religii)

Polega na nieaprobowaniu uznawanego w zbiorowości systemu wartości, ale stosowaniu się do obowiązujących wzorów zachowań. Rytualizm uważany przez Mertona za jedną z postaci dewiacji, bywa przez innych socjologów uznawany za oportunizm będący forma konformizmu

80. Seksizm

Termin ten zrodził się przy okazji ruchów feministycznych, jest terminem utworzonym przez analogię do rasizmu. Tak jak rasizm dzieli ludzi na należących do lepszej i gorszej rasy, tak seksizm dzieli ludzi na należących do lepszej i gorszej płci.

81. Socjalizacja (łac. socialis = społeczny) jest to proces (oraz rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz określonych wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości. Socjalizacja trwa przez całe życie człowieka, lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko rozpoczyna życie w społeczeństwie. Na drodze socjalizacji człowiek uczy się podstaw interakcji społecznych, poznaje społeczne normy postępowania, wartości, nabywa umiejętność posługiwania się przedmiotami i kształtuje swoją osobowość.

Socjologowie wyróżniają dwie główne fazy socjalizacji - pierwotną i wtórną - a w ich obrębie cały szereg instytucji socjalizacji. Instytucje socjalizacji to grupy lub konteksty społeczne w których zachodzą ważne procesy socjalizacji. Główną instytucją socjalizacji jest rodzina. Odgrywa ona szczególne znaczenie w fazie pierwszej (niemowlęctwo i wczesne dzieciństwo) kiedy to dziecko nabywa podstawowe wzory zachowań które staną się podstawą jego dalszej edukacji. W socjalizacji wtórnej odpowiedzialność za socjalizację przejmują inne instytucje: szkoły, grupy rówieśnicze, media, zakłady pracy, instytucje religijne, partie polityczne.

82. Społeczeństwo. Terminem tym tradycyjnie ujmuje się dużą zbiorowość społeczną, zamieszkującą dane terytorium, posiadające wspólną kulturę, wspólną tożsamość oraz sieć wzajemnych stosunków społecznych. Społeczeństwo ponadto posiada własne instytucje pozwalające mu na funkcjonowanie oraz formę organizacyjną w postaci państwa, plemienia czy narodu.

W socjologii można wyróżnić trzy rodzaje teorii rozwoju społecznego. Jedną z nich jest teoria linearna, zakładająca, że społeczeństwo uległo przemianom w toku rozwoju historycznego. Zmiany są nieprzypadkowe, ściśle zdeterminowane i ukierunkowane, przebiegające od fazy pierwotnej do fazy docelowej (od stanu barbarzyństwa do społeczeństwa industrialnego - pokojowego) (H. Spencer, K. Marks) Teorie cykliczne zakładają natomiast, że zmiany polegają na przechodzeniu od jednej fazy do drugiej, a następnie na powrocie do fazy wyjściowej. Kolejną grupą teorii rozwoju społecznego są teorie dychotomiczne. Ich twórcy zakładają, że społeczeństwa w toku rozwoju historycznego przechodzą od struktury opartej na grupach pierwotnych do form opartych na grupach umownych.

Społeczeństwo pierwotne- społeczeństwo oparte na przypisanych rolach, którego podstawą są wspólnoty rodowe i klany.

Społeczeństwo niewolnicze- podstawą była instytucja niewolnictwa, czyli stosunki nadrzędności i podległości pomiędzy właścicielem niewolnika a niewolnikiem.

Społeczeństwo rolnicze, chłopskie, feudalne- charakteryzowało się hierarchiczną strukturą, wynikającą z zależności pomiędzy właścicielami ziemskimi a innymi grupami społecznymi.

Społeczeństwo industrialne- następuje tu ujednolicenie wzorów społecznych zachowań i umasowienie kultury spowodowane postępem naukowo-technicznym.

Społeczeństwo postindustrialne- usługi dominującym źródłem zatrudnienia.

Społeczeństwo globalne- wspólnota wszystkich ludzi o nieograniczonych możliwościach komunikowania się

Społeczeństwo informacyjne- powszechny dostęp do informacji.

Społeczeństwo masowe- wysoka gęstość zaludnienia, duże znaczenie mass mediów.

Społeczeństwo otwarte- demokratyczne społeczeństwo oparte na tolerancji i pluralizmie, zapewniające obywatelom możliwość dokonywania wyborów i ponoszenia za nie odpowiedzialności. Akceptuje się tu różnice światopoglądowe, polityczne, rasowe i narodowościowe.

Społeczeństwo zamknięte- jednostka obwarowana nakazami i zakazami, podporządkowana państwu i ogółowi.

83. Społeczeństwo informacyjne. Terminem tym określa się społeczeństwo, w którym towarem staje się informacja traktowana jako szczególne dobro niematerialne, równoważne lub cenniejsze nawet od dóbr materialnych.

Cechy charakterystyczne takiego społeczeństwa to m.in.:

· wysoko rozwinięty sektor usług, przede wszystkim sektor usług nowoczesnych (bankowość, finanse, telekomunikacja, informatyka, badania i rozwój oraz zarządzanie), w niektórych krajach w tym sektorze pracuje przeszło 80% zawodowo czynnej ludności, przy czym sektor usług tradycyjnych przekracza nieznacznie 10%

· gospodarka oparta na wiedzy

· wysoki poziom skolaryzacji społeczeństwa

· wysoki poziom alfabetyzmu funkcjonalnego w społeczeństwie

· postępujący proces decentralizacji społeczeństwa

· renesans społeczności lokalnej

· urozmaicanie życia społecznego.

84. Subkultura. (z łac. sub = 'pod' + kultura) - określa grupę społeczną i jej kulturę wyodrębnioną według jakiegoś kryterium np. zawodowego, etnicznego, religijnego, demograficznego itp. Subkulturę tworzą grupy zawodowe, które wypracowały swoje, swoiste, zachodzące wyłącznie w ich obrębie, normy - np. lekarze, prawnicy, złodzieje, politycy, nauczyciele, uczniowie, studenci, fani danego gatunku muzycznego. Świadczy chociażby o tym specyficzny język, gwara środowiskowa. Subkultury tworzą nie tylko grupy zawodowe, ale także inne grupy społeczne.

85. Śmierć. (łac. mors, exitus letalis) - stan charakteryzujący się ustaniem oznak życia, spowodowany nieodwracalnym zachwianiem równowagi funkcjonalnej i załamania wewnętrznej organizacji ustroju.

O ujęciu socjologicznym nic nie znalazłam…

86. Terroryzm. Pojęcie to definiuje się często jako metodę działania polegającą na przemocy wobec pojedynczych osób aparatu władzy (terroryzm indywidualny) lub wobec przypadkowych członków społeczeństwa, przez zamachy na urzędy, lokale publiczne, koszary (terroryzm zbiorowy). Jest to więc zwykle reakcja pewnych grup społecznych, względnie małych, ale mocno zjednoczonych jakimiś ideami, na frustrację spowodowaną niemożnością realizacji celów zawartych w programach tych grup. Celem aktów jest wymuszenie ustępstw legalnych władz (np. religijnych, politycznych, społecznych), jak również destabilizacja władzy przez zastraszenie ludzi biorących udział w jej sprawowaniu. Podstawowymi środkami terrorystów są zabójstwa, zamachy bombowe, porwania. Na szerszą skalę działalność terrorystyczna rozwinęła się w XIX w., w związku z ukształtowaniem się doktryny i ruchu anarchizmu. Powstały wyspecjalizowane bojówki, związane z partiami politycznymi. Akty terroryzmu usprawiedliwiano niekiedy koniecznością walki narodowowyzwoleńczej. W XX w. terroryzm stał się jedną z najczęstszych metod walki, a coraz większą liczbę ofiar stanowią ludzie przypadkowi.

Znawcy przedmiotu dzielą terroryzm na polityczny, kryminalny oraz na indywidualny i zbiorowy.

Terroryzm polityczny - Ma on na celu zmianę ekipy rządzącej, zmianę systemu politycznego, wymuszenie wprowadzenia pewnych rozwiązań prawnych, bądź oderwanie części terytorium od danego państwa i założenie nowego państwa lub przyłączenie go do już istniejącego.

Terroryzm kryminalny - terrorysta działa z pobudek "niższych", najczęściej materialnych. Do podstawowego zestawu tego typu działań należą porwania dla okupu, niszczenie mienia, sabotaż oraz szantaż.

Podział na terroryzm indywidualny i zbiorowy służy określeniu, czy przedmiotem ataku terrorystycznego staje się konkretna osoba, czy też przypadkowa zbiorowość. W wypadku zabójstwa konkretnego polityka czy porwania biznesmena mówimy o terroryzmie indywidualnym, którego ofiara jest ściśle określona. Jednak większość ataków terrorystycznych motywowanych politycznie jest przejawem terroryzmu zbiorowego, którego ofiarami padają przypadkowe osoby.

87. Totalitarność.

88. Totalność społeczna.

89. Tożsamość. Jest to postrzeganie siebie jako osoby ze względu na specyficzne, odrębne i niepowtarzalne u innych ludzi właściwości dotyczącej własnego wyglądu, sposobu myślenia, psychiki, zachowania itp.

Tożsamość jest więc przekonaniem o tym, kim jestem, co robię, myślę, czuję, do czego dążę, na którym budowana jest tożsamość osobista. Uświadomienie sobie więzi łączących jednostkę z innymi osobami, dostrzeżenie poczucia przynależności do grupy (np. rodziny, grupy uczniowskiej, grupy zawodowej, narodu) i jej odrębności od innych grup stanowi podstawę formowania tożsamości społecznej.

Tożsamość społeczna - uświadomienie sobie wspólnych właściwości z grupą, w której jednostka żyje, poczucie przynależności do grupy i dostrzeżenie odrębności grupy. tożsamość społeczną identyfikują terminy określające członkowstwo w grupach społecznych, m.in. płeć, wiek, narodowość, afiliacja polityczna, religia.

Tożsamość osobista - dostrzeżenie tego, co różni jednostkę od innych, powstawanie sądów na temat własne osoby. Tożsamość osobista to takie cechy, które określają nas samych. Zaliczamy do nich: cechy psychologiczne, cechy fizyczne, zainteresowania intelektualne, sposób odnoszenia się do innych, upodobania.

90. Turystyki. Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Turystyki turystyka jest to:

· ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, zawodowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem, z wyłączeniem wyjazdów, w których głównym celem jest aktywność zarobkowa,

· forma czynnego wypoczynku poza miejscem stałego zamieszkania.

Turystyka (socj.) - jest również zjawiskiem ruchliwości przestrzennej związanej z dobrowolną, czasową zmianą miejsca pobytu, rytmu życia oraz polegająca w bezpośrednim kontakcie ze środowiskiem odwiedzającym.

Podział turystyki:

Klasyfikacja turystyki wg Światowej Organizacji Turystyki:

· turystyka biznesowa,

· turystyka rekreacyjna, aktywna i specjalna,

· turystyka przygraniczna, tranzytowa (transgraniczna),

· turystyka w miastach,

· turystyka na terenach wiejskich - agroturystyka,

· turystyka twarda (ukierunkowana na zapewnienie turystom luksusu, wygody, szybkiego tempa zwiedzania, "zaliczania" zabytków) oraz miękka (nastawiona na nowe doznania, zdobywanie nowych umiejętności oraz wysiłek fizyczny).

Rodzaje turystyki (wybrane)

· agroturystyka,

· ekoturystyka: turystyka z minimalnym wpływem na środowisko naturalne,

· turystyka aktywna: wyjazdy, których celem jest aktywny wypoczynek np.: wspinaczka, wędrówki piesze itp.

· turystyka biznesowa: wyjazdy na seminaria, szkolenia, itd.,

· turystyka edukacyjna: wyjazdy do szkół za granicą, instytucji edukacyjnych, itp.

· turystyka górska: wędrówki górskie, wspinaczka,

· turystyka kulturowa: zwiedzanie miast, odwiedzanie miejsc/ miast ważnych kulturowo; często w połączeniu z wycieczkami po muzeach, wystawach, teatrach, itp. także odwiedzanie miejsc związanych z postaciami fikcyjnymi z literatury, filmu itp.

· turystyka piesza,

· turystyka 'zniszczeń': wyjazdy mające na celu poznanie terenu zniszczonego przez kataklizm - nie w celu pomocy poszkodowanym lecz w celu odnalezienia rzeczy wartych zobaczenia (czasami jest to istotny problem dla służb ratunkowych, porządkowych).

· turystyka 'handlowa' - wyjazdy, najczęściej krótkoterminowe, w celu dokonania zakupów po niższych cenach w innym kraju lub strefie bezcłowej,

· turystyka 'religijna'

91. Ubóstwo. Jest to termin, który funkcjonuje w świadomości społecznej jako brak dostatecznych środków materialnych do życia, jako bieda, niedostatek. Idąc dalej - ubóstwo można zdefiniować także jako "stan poniżej pewnego zmiennego w czasie progu dochodowego lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu do jednostki, rodziny lub grupy społecznej” (T. Pilch, I. Lepalczyk, "Pedagogika społeczna”).

Trudno oddzielić od siebie przyczyny i konsekwencje ubóstwa, gdyż zjawisko to ma charakter przyczynowo - skutkowy. Wzrost ilościowy i jakościowy tej patologii polega na wzajemnym oddziaływaniu na siebie przyczyn i skutków naprzemiennie. Ze względu na etiologię, pochodzenie i podłoże ubóstwo dzieli się najczęściej w literaturze na zawinione i niezawinione.

Pierwsze nich - ubóstwo zawinione - jest udziałem m.in. ludzi z tzw. marginesu społecznego, czyli alkoholików, narkomanów, osoby, które nigdy nie pracowały, bo odznaczają się chroniczną niechęcią do pracy, itp. Z kolei na ubóstwo niezawinione cierpią takie osoby jak: emeryci, renciści, osoby z rodzin niepełnych, rolnicy. W dobie obecnych przemian gospodarczych do grupy tej dołączyła także rzesza bezrobotnych.

Obok tego podziału mówi się także często o indywidualnej lub społecznej genezie ubóstwa. Pojęcie ubóstwa powstałego na drodze indywidualnych sytuacji życiowych obejmuje takie aspekty jak: wielodzietność, uzależnienia, niepełnosprawność, samotność, wychowywanie się w rodzinach niepełnych i rozbitych, niskie wykształcenie prowadzące do bezrobocia, itp.

92. Urbanizacja / konurbacja / industrializacja.

Urbanizacja - rozwój i rozbudowa miast. Zespół przemian ekonomicznych, społecznych, kulturowych i przestrzennych, prowadzących do rozwoju miast i obszarów miejskich, oraz wzrostu liczby ludności miejskiej i jej udziału w liczbie ludności państwa bądź regionu.

Urbanizacja odbywa się na 4 płaszczyznach.

· demograficznej - wzrost liczby ludności miejskiej, jej udziału w ogólnej liczbie ludności, migracje ludności ze wsi do miast,

· ekonomicznej - wzrost odsetek ludności zatrudnionej poza rolnictwem, początkowo w przemyśle, a potem usługach,

· społecznej - upowszechnianie się tzw. miejskiego stylu życia,

· przestrzennej - wzrost obszarów miejskich i tworzenie nowych miast.

Skutki urbanizacji.

Skutki pozytywne:

· łatwiejszy dostęp do pracy

· możliwość wyboru pracy

· istnienie instytucji oświatowych, kulturowych, opieki zdrowotnej, finansowych, ubezpieczeniowych

· szybkie komunikowanie i przemieszczanie się ludzi

Skutki negatywne:

· przeludnienie

· przestępczość

· bezrobocie, bezdomność

· deficyt wody pitnej

· degradacja środowiska

· głód i obniżenie jakości życia

· choroby

Konurbacja - zespół leżących blisko siebie miast lub osiedli, powiązanych ze sobą gospodarczo i komunikacyjnie. Konurbacja składa się z kilku równorzędnych ośrodków, stymulujących rozwój innych, mniejszych miast.

Coś socjologicznego by się przydało jeszcze pewnie…

Industrializacja - inaczej uprzemysłowienie jest to proces przekształcania się społeczeństw tradycyjnych w przemysłowe dzięki wprowadzeniu gospodarki opartej na mechanizacji produkcji, kierowanej planowo przy użyciu określonych metod zarządzania, charakteryzujący się zwiększaniem się odsetka osób zatrudnionych w przemyśle, standaryzacją czasu pracy, wyraźnym podziałem pracy i wzrostem heterogeniczności społeczeństwa.

93. Wirtualność.

94. Wolność. Termin ten oznacza brak wewnętrznego przymusu, sytuację, w której możemy dokonywać wyborów spośród wszystkich opcji. Najogólniej rzecz biorąc, wolność to możliwość wyboru. Wolnością możemy nazwać sytuację istoty ludzkiej, która kieruje się wyłącznie swoją własną wolą. Wolność może oznaczać brak osobistego zniewolenia, brak ograniczeń ze strony władz i innych jednostek, a także zwyczajów społecznych i warunków naturalnych.

Wolność wg Platona

Według Platona, wolność jest istnieniem dobra, w którym dusza w celu własnego doskonalenia chce w sposób konieczny uczestniczyć, podczas gdy u Arystotelesa potrzebny jest do tego akt woli i szczególna zdolność podejmowania decyzji. Nadmierna wolność przeradza się w nadmierną niewolę zarówno dla człowieka prywatnego jak i dla państwa.

B. Constant

Wolność w rozumieniu nowożytnych polega między innymi na „prawie do gromadzenia się [..], bądź po prostu na spędzaniu swoich dni i godzin w sposób bliski swoim inklinacjom i kaprysom". [B.Constant, o wolności starożytnych i nowożytnych] Każdy ma prawo do zgodnego z własnymi preferencjami, wartościami dokonywania wyboru nawet, jeśli jego decyzja nie miałaby okazać się w ostatecznym rozrachunku tą najwłaściwszą. Człowiek nie jest wolny od błędów, co jednak nie uprawnia nikogo do podejmowania wyborów za kogoś, nawet, gdy jego intencje są najszlachetniejsze. Wówczas pojęcie wolności zatraciłoby swój sens.

Isajah Berlin

Koncepcja wolności pozytywnej i wolności negatywnej.

Jednym z założeń tkwiącym u podstaw całej teorii jest przyjęcie, iż o wolności mówić można jedynie w odniesieniu do kontekstu politycznego. Wolność nie jest stanem natury przypisanym człowiekowi wyłącznie dzięki jego człowieczeństwu. Jest natomiast owocem politycznej ewolucji, której szczególny moment przypadł na okres Oświecenia. Konieczne jest zatem odniesienie się do prawa, porządku społecznego. Dopiero w tych ramach można mówić o stanie, określanym jako stan wolności.

Wolność negatywna odnosi się do sfery, w obrębie której nie ma żadnych zewnętrznych przeszkód, aby człowiek mógł działać zgodne z własnymi wytycznymi i kierując się swoimi wartościami miał możliwość zmierzać do celu, który on sam uznaje jako godny zabiegania. Jedynym realnym bytem są potrzeby jednostek. Wolność jednostki może, choć nie musi, pozostawać w konflikcie z ustrojem demokratycznym. Nie istnieje logiczny związek, który łączyłby demokrację z wolnością negatywną.

Wolność pozytywna . Sens tej koncepcji wynika z pragnienia kontrolowania swojego życia; z chęci bycia sobie panem; z marzenia, aby żadne zewnętrzne przeszkody nie stawały na drodze do realizacji naszych celów, a istniały warunki umożliwiające ich osiąganie. Stajemy się wolni przyjmując aktywną postawę, będąc podmiotem, a nie przedmiotem działania. Wolność ta kładzie nacisk na aktywność, wprowadza kategorię subiektywnego odczucia wolności. Wolność pozytywną Berlin rozumie jako bycie panem samego siebie, nie zaś czyimś niewolnikiem czy też niewolnikiem natury lub uczuć. Obywatele stanowiąc prawa są panami samych siebie, i w tym sensie są wolni.

H. Ardent

„Wolność (lub jej przeciwieństwo) uświadamiamy sobie pierwotnie

podczas obcowania z innymi, a nie z samym sobą.” Nie można zatem być wolnym samemu. doświadczenie wolności w przestrzeni wewnętrznej jest doświadczeniem wtórnym. Zakłada bowiem wycofanie się ze świata, w którym ktoś inny uchybił naszej wolności, do sfery

wewnętrznej, do której nie ma on już dostępu.

95. Zaufanie. Zaufanie jest emocją okazywaną ludziom, przedmiotom czy instytucjom życia publicznego. Zaufanie jest wiarą w określone działania czy własności obiektu obdarzonego zaufaniem. Często oznacza nawet przekonanie jednej ze stron w to, że motywacją drugiej strony wobec niej jest bycie uczciwym i chcącym działać dobrze.

Systemy zaufania…

96. Zdrowie. Światowa Organizacja Zdrowia określiła zdrowie jako „stan pełnego, dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko jako brak choroby lub zniedołężnienia”. W ostatnich latach definicja ta została uzupełniona o sprawność do „prowadzenia produktywnego życia społecznego i ekonomicznego”.

---