Edukacja - określa zmianę w osobowości, zmianę rozumiana jako rozwój, podejmowaną w wyniku działań:

- edukacyjnych podejmowane przez instytucję, samorządy, itd..

- indywidualnych.

Te działania mogą mieć cechy systematyczne i niesystematyczne, mogą być też planowane lub nieplanowane (- grupa społeczna, - przyjaciele, - literatura, - rodzina, - kluby, - kółka zainteresowań)

Edukacja odnosi się zarówno do dzieci, jak i do dorosłych.

W obrębie edukacji wyróżniamy:

- WYCHOWANIE - działania ukierunkowane na zmianę rozwoju w zakresie emocjonalnym poprzez zbudowanie systemu wartości, wyrażającego się w postawach uczniów, dorosłych;

Wartości wychowania to: prawda, dobro, piękno - powinny one być mocno eksponowane

- KSZTAŁCENIE - działanie ukierunkowane na zmianę i rozwój w celu poznania świata i jego rozumienia

(zakres poznawczy)

Wychowanie i kształcenie są bardzo ze sobą związane, przebiegają w sposób formalny i nieformalny.

KSZTAŁCENIE

a) nauczanie - działanie osoby uczącej (nauczyciela) w celu osiągnięcia zaplanowanych celów związanych z edukacją

b) uczenie się - działanie osoby uczącej się (ucznia itp.) w celu osiągnięcia zamierzonych efektów edukacyjnych.

Edukacją i jej składowymi zajmuje się pedagogika. Jest ona zaliczana do nauk społecznych i humanistycznych.

PEDAGOGIKA:

a) - pedagogika ogólna, historia wychowania - zajmuje się metodologią, badaniem procesu edukacji oraz społecznych czynników wpływających na edukację

b) - dydaktyka ogólna - zajmuje się nauczaniem uczenia się

- dydaktyka szczegółowa (przedmiotowa)- dotyczy przedmiotów wprowadzanych do szkoły; jak nauczać przedmiotu

c) - pedagogika wczesno przedszkolna bada warunki sprzyjające rozwojowi poznawczemu osób

- pedagogika wieku wczesnoszkolnego uczących się na różnych poziomach edukacji,

- pedagogika dzieci i młodzieży pokazują zależności pedagogiczno - psychologiczne

- pedagogika dorosłych warunkujące sukces grupy

d) pedagogika specjalna:

- oligofrenopedagogika - upośledzenia umysłowe

- surdopedagogika - głuchoniemi bada efekty, tak aby były one jak najlepsze

- tyflopedagogika - niewidomi

d) - pedagogika pracy

- pedagogika czasu wolnego

- pedagogika socjalna

SYSTEM DYDAKTYCZNY - układ instytucji służących określonym celom dydaktycznym.

Jego składowe to:

- uczeń, - nauczyciel, - treści nauczania, - cele, - wyposażenie (baza), - organizacja zajęć i

SYSTEM OŚWIATOWO - WYCHOWAWCZY - instytucje szkolne służące realizacji procesu kształcenia i wychowania

- szkoły

- Instytucje Badań Edukacyjnych

- Centra Doskonalenia Nauczycieli

- Uczelnie Wyższe

- Ministerstwo Edukacji Narodowej

SYSTEM DYDAKTYCZNY:

a) system tradycyjny:

- nauczyciel - przekaźnik treści nauczania i całej organizacji treści nauczania

- uczeń - tylko odbiorca przekazywanych treści, w małym zakresie respektowany indywidualne potrzeby

- treści kształcenia - podporządkowane osiągnięciom nauki i potrzebom kulturowej transmisji wiedzy

- wyposażenie - dostosowane do potrzeb szkoły, środki do transmisji wiedzy

- organizacja zajęć i systemu - nie ma swobody, jest ścisły rygor edukacyjny, występuje pewien stały schemat postępowania

Najważniejszy jest przekaz i opanowanie wiedzy.

(Herbert)

b) system humanistyczny:

- głównym przedmiotem działania edukacyjnego jest uczeń i jego rozwój w zakresie wiedzy i umiejętności oraz postaw i wartości

- nauczyciel - ma wspierać, służyć swoją wiedzą, doświadczeniem i odpowiednio planować działania nauczania, aby rozwój ucznia przebiegał prawidłowo

- treści nauczania - nauczyciel dobiera dowolne, ale muszą być zgodne z wyznaczoną podstawą programową

- wyposażenie jest drugorzędne, ale wszystkie możliwe środki dydaktyczne są wykorzystywane i udostępniane jako inne (nowe) źródła informacji

- organizacja - powinna stwarzać swobodę, ale nie zawsze powinna być zgodna z pomysłami uczniów

c) system technologiczny

- nauczyciel i uczeń pełnią tę samą rolę

- treści nauczania są podporządkowane działaniom praktycznym w celu kontrolowania osiągnięć, cele kształcenia są jasno wyeksponowane, konkretne,

- organizacja zajęć dostosowana do osiągnięć konkretnych celów

ZWIĄZEK PEDAGOGIKI Z INNYMI NAUKAMI

1. W pedagogice mamy duży związek z filozofią:

Filozofia personalizmu nastawiona na osobę

Filozofia holistyczna uczeń widzi całościowo (treści powinny być ze sobą powiązane, powinny się łączyć)

2. Pedagogika b. dużo korzysta z socjologii (społ.)

- grupy społeczne

- grupy rówieśnicze

- środowisko lokalne

- rola szkoły

Szkoła jest też miejscem, które może integrować grupę w zależności od celu (np. schronienie dla osób po powodzi, koła zainteresowań)

Wyniki uczniów zależą zarówno od czynników ekonomicznych, jak i takich czynników jak poziom aspiracji, wsparcie rodzinne, itd..

3.Psychologia, a w jej obrębie psychologia rozwojowa

- analiza formułowania celów i efektów kształcenia, wypracowania koncepcji edukacyjnych (nauczania)

4. Medycyna

- zasób wiedzy medycznej pozwala na zastosowanie odpowiedniego sposobu uczenia \, kształcenia osób z różnymi dysfunkcjami

5. Prawo

- uwarunkowania prawne - normy, ustawy muszą być zgodne z prawem najwyższym (konstytucją), powinny być skodyfikowane

6. Ekonomia

- środki przeznaczone na edukację

- właściwe wykorzystanie tych środków (służące podniesieniu efektywności kształcenia)

NAUCZANIE JAKO PROCES, WARUNKI PROCESU UCZENIA SIĘ

Działania uczenia się mogą być wywołane :

-obrazem statycznym

- programem telewizyjnym

- programem komputerowym

- tekstem pisanym

Ważne jest wyrównanie proporcji tak aby nie był to sam obraz.

Nauczyciel planuje i organizuje owe zdarzenia lub też uczący sam w sobie je organizuje prowadząc samokształcenie.

Nauczyciel w tym procesie uczenia odgrywa bardzo ważną rolę.

Jest on potrzebny jako osoba, nie można go zastąpić robotem, komputerem, itd..

Proces uczenia jest ujęty w modelu, w którym wyróżniamy następujące elementy:

- odbiór przez różne receptory

- wybiórcza percepcja w celu umieszczenia w pamięci krótkotrwałej

- ćwiczenia w celu przełożenia informacji do pamięci długotrwałej

- generowanie reakcji i przekazywanie ich efektów

- kontrola procesów prowadzona za pomocą strategii

W uczeniu chodzi o świadome wspieranie osoby uczącej się.

Uczenie się wg Gangiego obejmuje 5 kategorii:

- umiejętności intelektualne pozwalające uczącemu się operowaniem symbolami

- strategie poznawcze dzięki którym uczący się kontroluje własny proces uczenia się

- informacje werbalne przechowywane w pamięci uczącego się, fakty i wiedza o świecie

- postawy - stany wewnętrzne wpływające na to jakie działania będzie podejmował uczeń

- umiejętności motoryczne - koordynowanie ruchów w celu wykonania zamierzonych czynności

Nauczanie powinno obejmować wszystkie te elementy w celu harmonijnego rozwoju ucznia.

Zamknięciem procesu uczenia się jest ocenianie:

- efekty nauczania

- ocena organizacji nauczania lub samokształcenia

Planowanie nauczania (uczenia się)

1. Planowanie uczenia musi być skierowane na wspomożenie indywidualnego uczenia się

2. Może być doraźne (lekcje) lub długotrwałe (cały semestr lub rok)

3. Powinno być systematyczne ( od zdiagnozowania potrzeb i celów do wybrania systemu dydaktycznego)

4. Musi się opierać o wiedzę jak uczą się ludzie.

1. Zasada styczności :

odpowiedzi bodziec, aby wywołać odpowiednią reakcję.

2. Należy powtarzać sytuację bodźcową z reakcją (zasada powtórzeń) efekty są trwalsze

3. Nowa czynność jest lepiej opanowana, gdy zaraz po niej jest wykonana czynność wcześniej opanowana i lubiana przez ucznia . Wzmacnia to efekt uczenia.

CELE KSZTAŁCENIA I PROGRAMU NAUCZANIA

Cele nauczania - właściwości jakie uczniowie chcą uzyskać w wyniku uczenia się.

Cele kształcenia - właściwości uczniów zamierzone w działaniach edukacyjnych, wywodzone są z potrzeb społecznych i opierają się na założeniu, że uczniowie będą chcieli i będą mogli je osiągnąć.

Cele nauczania nie muszą być zbieżne z celami kształcenia. Należy rozpoznać jakie są uczniowskie cele nauczania, zainteresowania i motywować ich.

Kto formułuje cele kształcenia ?

To formułowanie zależy, wynika z założeń polityki danego kraju, rozwoju cywilizacyjnego, zapotrzebowań społ. Najczęściej są powoływane zespoły ekspertów ( z filozofii, z pedagogiki, z socjologii), którzy na podstawie badań formułują cele kształcenia.

Wpływ na to także mają

- rodzice

- rynek pracy.

Dostrzega się także dość dużą ingerencję państwa w formowanie celów kształcenia. Obserwujemy również dużą częstotliwość zmian celów kształcenia ( zmieniają się programy nauczania)

Rodzaje celów kształcenia:

a) ogólne - odnoszą się do intencji i zamiarów edukacyjnych, formułowane w postaci często zdania ogólnego, funkcjonują na różnych poziomach tej ogólności

- najwyższy - ujęcie celów w zapisie ideałów wskazujących na dobro, wartości nadających kierunek podejmowanym programom pedagogicznym

- wszechstronny rozwój uczniów, często mają charakter społ. i wyrażają ponadczasowy charakter edukacji, na niższym poziomie formułowane są zadania rozumiane jako wytyczne w prowadzonym systemie nauczania, mają one charakter komunikatu wskazującego punkty docelowe edukacji

*rozwijanie myślenia logicznego

*rozwijanie zdolności obserwacji

Cele ogólne zawarte są w dokumentach państwowych w Polsce “podstawa programowa”

b) szczegółowe - są stwierdzania, zdania, które są próbą przełożenia celów ogólnych na konkretne kategorie (czynności) niezbędne do planowania zajęć (lekcji, jednostek tematycznych)

- operacyjnego

- nieoperacyjnego

Istnieje grupa zwolenników obiektywizacji nauczania bardzo szczegółowe konkretyzacje nauczania (ułatwia to nauczanie, sprawdzanie, itd.)

Grupa humanistycznego podejścia - cele ogólne zawierają nieskończenie wiele celów szczegółowych, formułujących cele szczegółowe dokonujemy wyborów, a każdy wybór niesie za sobą zaniechanie czegoś.

Taksonomia celów kształcenia - Benjamin Bloom

(taksonomia - taksis - układ, porządek; nomos - prawo)

Benjamin Bloom przeniósł z nauk biologicznych na poziom edukacji pojęcie taksonomii szczegółowych czynności; przyjął, że ten zabieg umożliwi mu klasyfikowanie celów kształcenia wg cech oraz rozpoznania zachodzących między nimi relacji.

Zał.

1. Budowanie złożonych form na bazie prostszych

2. Pojedyncze cele są uporządkowane wg stopnia skomplikowania (od najprostszych do najbardziej skomplikowanych)

Istotą jego taksonomii jest wydzielenie miejsc dla trzech zakresów:

- zakres poznawczy (wiedza i jej rozumienie)

- zakres emocjonalny

- zakres psychomotoryczny

W ich obrębie wyróżnił 6 kategorii :

a) znajomość

b) zrozumienie

c) zastosowanie

d) analiza - wskazanie części głównych i składowych elementów

e) synteza

g) ocena - umiejętność formułowania sądów wartościujących materiał i metody realizacji

W Polsce te założenia zostały zmodyfikowane przez Bolesława Niemierka

Zakres:

a) poznawczy

poziom	kategoria
wiedzy	A, B
umiejętności	C, D (synteza, ocena)

C - zastosowanie, analiza, synteza

b) wykonawczy

Cel operacyjny - cel sformułowany, który zawiera efekt kształcenia końcowego; opisaną czynność, którą uczeń ma wykonać; opisana sytuację, w której uczeń demonstruje czynność, określenie minimum, które pozwoli nam na uznanie, że dany cel został osiągnięty.

Podejście humanistów hierarchia (AZTS)

- adresat

- zadanie

- treść

- stan

Podejście behawioralne cele operacyjne

PROGRAM NAUCZANIA

Program nauczania - opracowanie zawierające wykaz celów, treści osiągnięć i procedur związanych z osiąganymi celami

Kryteria:

1.Dobór i sposób łączenia treści (materiału nauczania)

Programy:

a) przedmiotowe (akademickie)

Dla danego przedmiotu nauczania; treści uporządkowane zgodnie z kanonem akademickim, odzwierciedlają strukturę danej dyscypliny naukowej i metodologię

b) zintegrowane

Dobór treści odzwierciedla holistyczne zasady poznania i doświadczenia; ujęte w formie problemów, które uczniowie z nauczycielem podejmują się rozwiązać; mają problemy badawcze, w których mają treści pochodzące z różnych dziedzin

2. Czynności ucznia

Programy:

a) zestaw planowanych czynności nauczyciela, nastawienie - jak uczyć (proporcje i zakres treści, ich interpretacja, metody i techniki nauczania)

b) zestaw pojęć i zadań do wykonania; zestawia wykaz działań do podjęcia przez uczących się (najczęściej w szkolnictwie zawodowym)

c) zestaw zamierzonych efektów; zawiera zestawienie efektów edukacyjnych, skupia uwagę na rezultatach ( co uczeń ma umieć, wykonać)

d) zestaw treści nauczania, zestaw haseł programowych z poszczególnych przedmiotów, nastawienie - przekaz wiedzy

e) rejestr doświadczeń; ciężar położony jest na rozwój ucznia (co uczeń wykonuje, czego się uczy, jakie ma umiejętności)

Ukryty program szkoły - (ukryte sugestie, nie wyartykułowane wprost, dotyczą relacji uczeń - nauczyciel, dyscypliny szkolnej i sposobów jej nauczania, segregacji etnicznej i środowiskowej, roli męskiej i żeńskiej w szkole i społeczeństwie, szkolnych norm obyczajowych)

UMIEJĘTNOŚCI UMYSŁOWE I STRATEGIE POZNAWCZE W PROCESIE UCZENIA SIĘ I NAUCZANIA

Rozwiązywanie problemu wymaga utworzenia REGUŁ ZŁOŻONYCH - które wymagają aby uczeń opanował REGUŁY PROSTE I POJĘCIA ABSTRAKCYJNE - które wymagają, aby uczeń opanował POJĘCIA KONKRETNE - które wymagają, aby uczeń opanował ROZUMIENIE

Rozróżnianie - odróżnianie - czynności polegające na reagowaniu na bodźce, różniące się między sobą więcej niż jednym fizycznym wymiarem. Najprostsze polega na uzyskaniu czy te dwa bodźce są takie same czy inne. W szkole stosowane na różnych stopniach. Rozróżnianie zwłaszcza w niższych klasach, to umiejętność rozróżniania: uczeń opanował (powinien opanować) jako podstawę do rozwijania umiejętności intelektualnych.

Każdą umiejętność ujmujemy w 3 kategoriach:

- zachowanie

- warunki wewnętrzne - określenia jakie muszą zaistnieć, aby zachodziło myślenie

- warunki zewnętrzne

Zachowanie jest osiągnięciem, które jest opanowane - określa co uczeń ma zrobić a czego nie

Warunki zewnętrzne - określenie bodźców, które pozwalają uczniowi sprawnie opanować tą umiejętność (przedmioty, symbole, obrazki, dźwięki - wspomagają)

Spostrzeganie - stwierdzenie czy uczeń potrafi wskazać różniące się czymś 2 elementy.

Warunki wewnętrzne - osoba ucząca powinna uruchomić swoją aktywność.

Pojęcie umiejętność umożliwiająca człowiekowi rozpoznanie bodźca lub też klasy bodźców charakteryzujących się wspólnymi cechami.

Pojęcia

a) konkretne

Pojęcia związane z konkretnym przedmiotem i określeniem jego właściwości (atrybut) (np. dolina- atrybut dno i zbocza); dzieci do 11 roku życia muszą ten przedmiot widzieć.

b) abstrakcyjne - pojęcie takie, których przedmiot najczęściej obejmuje znaczenie określonych przedmiotów, jak i relacji i zdarzeń

Cudzoziemiec brak odniesienia do konkretnych przedmiotów (rodzina, patriotyzm)

PIAGET (1956) - stwierdził, że uczniowie wraz z rozwojem wiekowym rozwijają się możliwości zwiększenia umiejętności umysłowych

Rozróżnienie - reakcje na bodźce

Pojęcie - rozpoznanie czegoś

Aby zdefiniować pojęcie abstrakcyjne uczeń musi wydobyć pewne informacje, aby zrozumieć dane pojęcie ćwiczenia (doświadczenia), które pokazują, obrazują uczniowi to ujęcie.

Reguły proste - zachowanie ucznia przejawia się pewną regularnością w różnych sytuacjach, czyli uczeń potrafi wykazać zależności pomiędzy klasami przedmiotu i zdarzeń.

Uczeń aby korzystać z reguł musi wydobywać z pamięci pojęcia skradające się na dużą regułę.

Sławne wskazania - naprowadzenie, organizowanie pojęć w określonym porządku.

Reguły złożone - zdatności rozwiązywania problemów; jest to jeden z głównych priorytetów uczenia się - służą rozwiązywaniu problemów. Polegają na złożeniu razem pewnych reguł, które dotąd w pewnej sytuacji nie były używane (korzystanie z poznanych do tej pory umiejętności związanych z regułami prostymi) występują praktycznie w każdym przedmiocie szkolnym.

Strategie poznawcze - szczegółowy rodzaj umiejętności umysłowych, który jest procesem kontroli wewnętrznej, dzięki któremu uczeń wybiera i modyfikuje sposoby odbioru informacji, uczenia się, zapamiętywania i myślenia.

*strategie powtórki (ćwiczenia związane z materiałem, którego uczeń się uczy, powtarzanie na głos lub po cichu, podkreślenie fragmentów ważnych lub przepisywanie części tekstu)

*strategie opanowania (polegają na umyślnym kojarzeniu przez ucznia tego co się uczy z tym co już umie, czyli materiałem łatwym i dostępnym; redagowanie tekstu, sporządzania na podstawie zestawienia; pytania i odpowiedzi)

*strategie strukturyzowania (organizowanie materiału, który jest do opanowania w strukturę; zestawiania w tabeli; naszkicowania głównych myśli i nadanie im innego porządku; dokonanie porównań)

*strategie związane z nadzorowaniem (uczniowie stawiają sobie cel uczenia się; określanie w jakim stopniu ten cel został osiągnięty, dla uczniów, którzy potrafią formułować cel do osiągnięcia)

*strategie motywowania (mają na celu skierowanie i utrzymanie napięcia i efektywnego gospodarowania czasem)

Opanowanie wiedzy przez uczniów, postaw i umiejętności merytorycznych.

1. Informacje werbalne - wiedza, która pozwala na posługiwanie się nią i wykorzystywanie w życiu codziennym, jak i w nauce szkolnej.

2. Wiedza, którą uczniowie przyswajają jest im potrzebna, by:

- kontynuować dalszą edukację

- często przydaje się w życiu codziennym

Obejmuje postacie oderwanych faktów, jak i zjawisk, które sprawują ważną rolę w procesie uczenia się.

WIEDZA

a) uczenie się nazw

Nazwy = imiona własne właściwe reagowanie na słowa określające dany przedmiot lub grupę przedmiotów

b) uczenie się faktów

Wypowiedź słowna, wyraża związek między dwoma lub kilkoma nazwami, czyli przedmiotami lub zdarzeniami .

Fakty - niezbędne po to, aby się utrwaliły w pamięci ucznia. Mogą występować jako odizolowane lub w grupie.

Postawy związek z emocjami i działaniem

Złożone stany umysłu ludzkiego, które oddziałują na zachowanie ludzi wobec rzeczy, zdarzeń (ujmowanych w 2 aspektach z emocjonalnym - określenie związku z lubieniem czegoś lub nie i z poznawczym - związku z działaniem)

Jeżeli w czasie uczenia się określonej wiedzy oddziałuje to na jego emocje (np. wyrzucenie śmieci - poza terenem szkoły zastanawia się co z nim zrobić, bo człowiek przez to oddziałuje na środowisko) kształtujemy w jego postawach wartości (to jak postrzega otoczenie, czym się kieruje, co jest dla niego ważne).

Cały zespół uczących i ich postawy są odczytywane i rejestrowane przez uczniów, ale i też te postawy są wynoszone z domu.

MOTYWOWANIE UCZNIÓW DO UCZENIA SIĘ

6-9 lat dzieci są najbardziej zmotywowane do nauki

Motywacja

Termin ten pochodzi z łaciny, w którym moveo (movere, movi, moty) - oznacza wprawiać w ruch, popychać.

Jest to stan gotowości człowieka do podejmowania określonego działania, np. uczenia się.

Motywacja - jest procesem regulacyjnym, który steruje zachowaniem tak, aby doprowadziło ono do określonego efektu (celu), wzbudza energię do działania i ukierunkowuje ją na cel. Motywacja organizuje pojedyncze reakcje w zintegrowany wzorzec oraz podtrzymuje aktywność podmiotu dopóki nie zostaną zmienione warunki, które ją zapoczątkowały.

Siła motywacji - zależy od atrakcyjności celu oraz od przekonań o możliwości jego osiągnięcia.

Rodzaje motywacji:

a) motywacja zewnętrzna

- tendencje do podejmowania i kontynuowania działań ze względu na pewne konsekwencje, do których one prowadzą

- cechą określającą ten rodzaj motywacji jest zachęta płynąca z zewnątrz, czynnikami motywującymi są system nagród, kary, zbiór przepisów - regulamin

b) motywacja wewnętrzna

- tendencje do podejmowania i kontynuowania działań ze względu na treść

- cechą określająca ten rodzaj motywacji jest ciekawość, a czynnikami motywującymi są wieloznaczność, niewyraźność, nowość, złożoność, dziwność, niezgodność.

U ucznia należy wzmocnić motywację wewnętrzną i przekształcać czynniki zewnętrzne na wewnętrzne, czyli motywację zewnętrzną na motywację wewnętrzną.

Czynniki wpływające na brak motywacji:

- związane z uczniem (trudności emocjonalne)

- związane z domem (np.. zniechęcaniem spowodowanym wcześniejszymi doświadczeniami)

- związane ze szkołą (np.. przekonanie, że uczenie się jest mało przydatne w życiu)

Czynniki motywujące:

- cele

- użyteczność

- normy

- wyniki

- silna wola

- rywalizacja

Teorie związek z motywacją:

- behawioralne teorie wzmocnienia

- teorie potrzeb

- teorie celów

Jere Brophy, 2002, “Motywowanie uczniów do nauki”

Teoria behawioralna

Motywacja jako reakcja na bodziec zewnętrzny.

Bodziec wzmacniający - cokolwiek, co podnosi lub utrzymuje częstość zachowania, kiedy styka się z przejawem tego zachowania - np.. pochwała, sukces, nagroda

Narzędzia - system ocen, regulamin, złote księgi, konkursy i olimpiady przedmiotowe (“kij i marchewka”)

Teorie potrzeb - Abraham Maslow

Zachowanie jest odpowiedzią na potrzeby (urodzone lub wyuczone)

Według teorii Maslowa w każdym z nas tkwi pozytywne dążenie do rozwoju, do zaspokojenia naszych rozmaitych potrzeb.

Piramida potrzeb Maslowa

Teorie celów:

Od presji zewnętrznej do wnętrza człowieka

6 kategorii celów wg Forda:

- emocjonalne: rozrywka, spokój, zadowolenie

- poznawcze: ciekawość, dochodzenie do wiedzy, twórczość

- subiektywna harmonia: integralność z ludźmi - naturą i mocą

- własne interesy: indywidualność, samostanowienie, wyższość

- integracja poprzez stosunki społeczne: przynależność, sprawiedliwość

- zadaniowe: mistrzostwo, oryginalność, zorganizowanie

Teorie autodeterminacji:

Warunki motywacji wewnętrznej:

- kompetencja - potrafię kontrolować środowisko i na nie wpływać

- autonomia - sam decyduję co i jak robić

- włączenie - utrzymuje kontakty z innymi.

W czym tkwi tajemnica sukcesu nauczania i uczenia się:

- określenie celu

- zrozumienie sytuacji w jakiej się znajduje uczący się

- wypracowanie odpowiednich strategii

Działania nauczyciela w celu motywacji uczniów wg Galloway (1982)

- obserwacja poszczególnych uczniów, ich zachowań

- wzmacniać tylko te zachowania, które już zaistniały

- nie zwlekać ze stosowaniem wzmocnień

- stosowanie niewielkich wzmocnień

- częściej wzmacniaj zachowania prawidłowe

- działaj spokojnie i dyskretnie

- wykaż cierpliwość

Kompetencje dydaktyczne nauczyciela wpływające na motywację:

- rozplanować zajęcia, aby w ciągu roku udało się zrealizować podstawę programową

- logicznie konstruować lekcje, aby na wszystkie jej ogniwa poświęcać odpowiednią ilość czasu

- precyzować cele, zarówno ogólne, jak i operacyjne, aby faktycznie je osiągnąć

- uwzględnić cykl uczenia poczynając od konkretnego przeżycia (doświadczenia) poprzez refleksje, obserwacje aż do umiejętności uogólniania i wyciągania

- dobrać techniki zachęcające uczniów do aktywności, np. poprzez metody aktywne, współtworzenie lekcji

Korzyści z motywacji uczniów do nauki:

a) dla nauczyciela:

- sprawniejsza praca

- satysfakcja z pracy

- podejmowanie nowych wyzwań

- zadowolenie z osiągnięć uczniów

- efektywniejsze wykorzystywanie czasu pracy

- pochwały od zwierzchników, rodziców

- autorytet nauczyciela

- możliwość pracy pozalekcyjnej (koła zainteresowań)

- motywacja do dalszej pracy w zawodzie

b) dla szkoły

- promocja szkoły

- prestiż

- zwiększony nabór

Działania, które powodują utratę motywacji u ucznia:

- niesprawiedliwa ocena

- wygórowane wymagania

- osobista niechęć do ucznia

- lekceważenie potrzeb ucznia

- krytyka osoby, a nie jej działań

- nauczyciel przyjmuje rolę eksperta

- nauczyciel porównuje z innymi

- nudna lekcja

- nieatrakcyjność metody nauczania

Uczeń zmotywowany do nauki:

- jest pewny siebie

- zainteresowany

- opanowany

- wytrwały w dążeniu do celu

- pogodny

- podejmuje nowe wyzwania

- jest dociekliwy

- nie zraża się niepowodzeniami

- jest uśmiechnięty

- ma poczucie własnej wartości

Uczeń, któremu brakuje motywacji do nauki:

- jest apatyczny

- obojętny

- znudzony

- mało aktywny

- niechętny do działania

- wagaruje

- jest niepewny siebie

- ma niskie poczucie własnej wartości

- brak skupienia, uwagi

- nieprzygotowany do lekcji

- nadpobudliwy

Co może pomóc w motywowaniu:

- praca w grupach

- istotne jest także ustawienie ławek

- prowadzenie zajęć w terenie

- wycieczka szkolna

- różne metody nauczania w zależności od tematu, celów uczenia się

Lekcje powinny być jak najatrakcyjniejsze dla uczniów.

Czynniki środowiskowa rodzinnego sprzyjające motywacji do uczenia się:

- postawa rodziców

- duże znaczenie edukacji dla rodziców

- rozwijanie zainteresowań

- stawianie adekwatnych wymagań

- współpraca ze szkołą

“Umysł nie jest naczyniem, które należy napełnić, lecz ogniem, który trzeba rozniecić” (Plutarch)

ZASADY NAUCZANIA

Zasady nauczania - normy, kanony, reguły postępowania dydaktycznego, których stosowanie umożliwia nauczycielowi zaznajomienie uczących się z programem nauczania.

Zasady wyróżnione w literaturze Wincentego Okonia:

- systematyczność

- poglądowość

- samodzielność

- związek teorii z praktyką

*efektywności

*przystępności

*świadomej aktywności

- związek teorii z praktyką

*poglądowości

*przystępności

*systematyczności

Zasada poglądowości

- sformułowana w XVIII wieku (najwcześniej)

- polega na poznaniu rzeczywistości na podstawie obserwacji, myślenia, praktyki, na drodze od konkretu do abstrakcji i od abstrakcji do konkretu

- wyobrażenie i pojęcie uczącego kształtuje się na podstawie aktualnego lub dawnego postrzegania odpowiednich przedmiotów i zjawisk, relacji przestrzennych i funkcjonalnych ( tak należy opracować materiał kształcenia)

Zasada systemowości

- organizowanie treści w ujęciu struktury i porządku logicznego

- istotą jest określenie informacji pierwszego i drugiego rzędu oraz poznawanie związków: struktury, przyczynowości, chronologii, doświadczenia

- zastąpiła zasadę systematyczności

Zasada przystępności (stopniowania trudności)

- sformułowana przez J.A. Komeńskiego (od łatwiejszego do trudniejszego)

Rozumiana jako:

a) dostosowania materiału kształcenia do właściwości rozwojowych ucznia

b) dostosowania trudności do indywidualnych zdolności, poziomu wiedzy, umiejętności każdego ucznia

Zasada wiązania teorii z praktyką

- konieczność harmonijnego wiązania ze sobą wiedzy naukowej poznawczej przez uczącego się z możliwościami jej zastosowania w praktyce życia codziennego

Zasada w literaturze anglosaskiej:

- zasada doniosłości - uczeń ma motywację do uczenia się tego co ma dla niego doniosłe znaczenie

- zasada niezbędnych warunków

- zasada wzorca - przedstawienie wzorcowego wykonania, które uczeń będzie mógł obserwować i zastosować

- zasada dostępności - dostęp do treści przekazywanych przez nauczyciela

- zasada aktywnego wiązania teorii z praktyką

- zasada wygaszania - ułatwienia, które były stosowane powinny być stopniowo wygaszane

WYPOSAŻENIE DYDAKTYCZNE PROCESU NAUCZANIE - UCZENIE

Wyposażenie dydaktyczne - to przedmioty materialne ułatwiające uczenie się:

- parki, ogrody, budynki

- krajobraz

- okazy zwierząt

- podręczniki

- filmy

- programy komputerowe

Ich cechą wspólną jest wykorzystanie w procesie dydaktycznym

Środki dydaktyczne to przedmioty i urządzenia umożliwiające wielostronne poznawanie rzeczywistości i sprawną komunikację w czasie uczenia się.

Pomoce dydaktyczne - przedmioty materialne zawierające treści będące przedmiotem poznawanie przez uczniów.

Dzięki nim uczeń może obserwować, słyszeć, a także na nie oddziaływać (np.. program komputerowy, model, itp..) i obserwować skutki tych działań.

Urządzenia dydaktyczne - przedmioty materialne umożliwiające gromadzenie, odtwarzanie, nagrywanie, wizualizację, treści nauczania.

Dzięki nim nauczyciel ma możliwość modernizować proces nauczania.

Podział środków dydaktycznych wg poziomu aktywności ucznia w procesie uczenia się:

A) PASYWNE:

Uczeń jedynie odbiera informacje (okazy, obrazy, filmy, audycje muzyczne, teksty graficzne, słowne)

Środki pasywne pozwalają przekazywać dużą ilość informacji gotowej.

B) INTERAKTYWNE:

Uczeń odbiera i przekazuje informacje (modele ruchome, programy komputerowe, hodowle, narzędzia pomiarowe, instrumenty muzyczne)

Środki interaktywne - interaktywne zaś głębiej angażują ucznia i wspomagają praktyczne jego działanie.

Podział środków dydaktycznych wg Okonia - kryterium: konstrukcyjno - techniczne

a) PROSTE:

- nie wymagają urządzeń mechanicznych

- należą do nich np. przedmioty - okazy, modele, obrazy, teksty słowne

b) ZŁOŻONE:

- wymagają użycia urządzeń mechanicznych i elektronicznych

- należą do nich: wzrokowe (mikroskop, kamera, projektor filmowy), słuchowe (radio, magnetofon, mpc), wzorkowo-słuchowe (film, telewizja)

- środki automatyzujące proces uczenia się - maszyny dydaktyczne, komputery, multimedia.

Komputer (tablica interaktywna) jako środek dydaktyczny - interaktywny

Indywidualizacja kształcenia polegająca na dostosowaniu treści, formy i tempa kształcenia, tj.

- pozwala na wybór czasu i miejsca uczenia się - kształcenie zdalne

(na odległość - w kontakcie pisemnym lub głosowym z nauczycielem)

- pozwala na pożądaną modyfikację treści według potrzeb, osiągnięć i zainteresowań

- uczy organizacji pracy indywidualnej i zbiorowej

- umożliwia samodzielne poszukiwanie potrzebnej informacji i przyspiesza dostęp do niej.

Funkcje środków dydaktycznych:

- poznawanie rzeczywistości - prezentowanie przedmiotu, zjawisk i procesów i kształtowanie pojęć

- zmienność rzeczywistości - celowe oddziaływanie na nią w toku doświadczeń i ćwiczeń laboratoryjnych i terenowych oraz praktyk zawodowych; środki dydaktyczne są tu przedmiotem i narzędziem zmiany

- poznawanie wiedzy o rzeczywistości - przez prezentowanie informacji w postaci uogólnionych modeli, wykresów, podręczników, komputerów

- kształtowanie postaw wobec rzeczywistości - przez prezentowanie tekstów pisemnych, obrazów statystycznych i ruchomych, wykonywanie i demonstracja muzyki, inscenizowanie zachowań, dostarczanie pożądanych emocji i przeżyć.

STYLE KIEROWANIA NAUCZYCIELA PRACĄ UCZNIÓW

1) STYL RELACYJNY

- strategia stawiania na uczniów

- jest demokratyczny, integrowany, zorientowany na korzystne stosunki w grupie

Trudności nauczyciela początkującego w kierowaniu uczniami w stylu relacyjnym:

- oszołomienie pierwszym kontaktem z uczniem

- przeżywanie bardzo silnych emocji

- pragną zbliżenia emocjonalnego z uczniami, akceptacji z ich strony

- mają trudności z utrzymaniem dyscypliny na lekcji

- lekcje prowadzą najczęściej metodą pogadanki

Zalety i wady stylu relacyjnego:

A) zalety:

- Nauczyciel wybiera taki styl pracy z uczniami będzie wiele rozmawiał i wysłuchiwał uczniów. Nauczyciel pozytywnie spostrzega nawet najbardziej uciążliwych uczniów. Ten styl pracy skutkuje uspołecznieniem, dobrą atmosferą i poczuciem zadowolenia ze szkoły.

- Ten styl skuteczny jest gdy uczniowie są dojrzali, zadania są oryginalne i złożone, nie ma przy nich pośpiechu. Potrzebna jest silna motywacja, a nauczyciel ma doświadczenie w kierowaniu zespołem.

B) wady:

- Brak umiejętności kierowania pracą uczniów prowadzi do zachowań permisywnych - anarchicznych, będących w istocie zaniechaniem kierowania (styl liberalny).

2) STYL ZADANIOWY

- autokratyczny, dominujący, dyrektywny, zorientowany na osiąganie celów kształcenia

Cechy pracy nauczyciela stylem zadaniowym:

- starannie przygotowują konspekt lekcji

- prowadzą lekcje ściśle wg planu (konspektu)

- na wstępie zapoznają uczniów z wymaganiami

- stosują różne metody nauczania

- często stosują powtórzenia i utrwalenia treści nauczania

- po lekcji zastanawianie się nad jej wartością

Zalety i wady systemu zadaniowego:

- cechuje go tendencja systematycznego rozliczania siebie i uczniów z wykonywanych zadań

- nauczyciel dąży do możliwie jasnych sytuacji dydaktycznych, dokładnej analizy zadań, zwięzłego wydawania poleceń, systematycznego sprawdzania wyników i szybkiego korygowania błędów. Satysfakcja z pracy ma być skutkiem jej dobrego i sprawnego wykonywania.

- przynosi korzyści doraźne, lecz nie zawsze długofalowe, bo ogranicza pracę uczniów do roli wykonywanej

- ten styl potwierdza się, gdy uczniowie są mało samodzielni, zadanie dość proste, czas pracy jest bardzo cenny

- wykazuje skuteczność w postaci osiągnięć szkolnych na miarę motywacji

Strategie relacyjne i zadaniowe przeplatają się w szkole.

---