POJĘCIE SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO (S.T) - definicja

Nie ma legalnej definicji samorządu terytorialnego. Istotę samorządu terytorialnego oddaje europejska karta samorządu: samorząd terytorialny jest prawem które przysługuje społecznością lokalnym do wykonywania przez siebie i swoich przedstawicieli na zasadach określonych w prawie odmin. pub. Uznaje się zatem że społeczności lokalne są zdolne wobec siebie samych sprawować władzę. Samorząd terytorialny nie jest organizacją czyli strukturą, która składa się z jednostek mniejszych. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina - dokonujemy swoistego skrótu terytorialnego. Nie ma jednostek.

TEORIE S.T. (NATURALISTYCZNE, PAŃSTWOWE)

Samorząd terytorialny wziął się z:

1. teoria naturalistyczna samorządu

Według tej teorii samorząd terytorialny jest lokalnym prawem które przynależy do lokalnej społeczności. Samorządu terytorialnego tak naprawdę nikt nie stworzył, on stworzył się sam po to aby żyć. Gmina ma charakter przed państwowy/pierwotny. Najpierw była gmina, a później gminy wyzbywały się swojej suwerenności na wyższe szczeble. Gmina ma charakter pierwotny w stosunku do suwerenności państwa.

2. państwowa teoria samorządu

Samorząd jest tworzony przez państwo, które przekazuje część swojej władzy lokalnym społecznością. Ta teoria zakłada, że samorząd terytorialny jest w istocie jedynie zdecentralizowaną administracją państwową. Państwo dzieli się na władzę korzystając z suwerenności obdarzając te władzę np. społeczności lokalne.

Te dwie teorie są sprzeczne jeśli chodzi o istotę samorządu terytorialnego.

MODELE S.T.

Drugim modelem samorządu terytorialnego który działa w danym państwie jest nadzór. Samorząd jest zlokalizowany w strukturze administracji zdecentralizowanej. Nie jest autonomiczny wobec państwa. Państwo zastrzega sobie możliwość ingerencji w samorząd. Samorząd nie jest państwem w państwie. Samorząd nie znajduje się w hierarchicznym układzie, nie jest poddany zwierzchnictwu hierarchicznemu władzy, nie ma systemu autonomicznego wobec państwa, dlatego każda jednostka samorządu jest poddana nadzorowi przewidzianemu przez obowiązujące prawo. Nadzór taki pełni podwójną funkcję. Z jednej strony jest gwarantem samodzielności samorządu, z drugiej strony umożliwia odpowiednim organom korygowanie niezgodnych z prawem działań poszczególnych jednostek samorządu. W Polskim modelu samorządu terytorialnego przyjęto tzw. nadzór weryfikacyjny. Jest to nadzór oparty na kryterium legalności działania (zgodności z prawem). Czynności nadzorcze są podejmowane wobec działalności uchwałodawczej lub w sposobu działania organów w poszczególnych jednostkach samorządu.

Trzecim elementem jest rodzaj zadań wykonywanych przez jednostki samorządu. Wyróżnia się tutaj model, w którym samorząd wykonuje wszystkie zadania jako tzw. zadania własne. Może być również tak, że samorząd wykonuje zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Ten rodzaj wykonywanych zadań jest związany z czym jest samorząd terytorialny. Jeżeli idzie o rodzaj wykonywanych zadań to obecnie w Polsce obowiązuje model dualistyczny, tzn. samorząd wykonuje jednocześnie zadania własne i zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Reasumując Polski model samorządu terytorialnego jest modelem trójszczeblowym, gdzie poszczególne jednostki są poddane nadzorowi weryfikacyjnemu i dualistycznemu. Ten model ma charakter docelowy. Nie widać możliwości zmiany zasad.

S.T. JAKO INSTYTUCJA PAŃSTWOWA

Samorząd terytorialny jest instytucja prawa administracyjnego. Powinien być rozpatrywany jako instytucja prawno-ustrojowa państwami europejskimi mniej więcej od czasów średniowiecza. Nie da się w sposób nie budzący wątpliwości ustalić kiedy powstał samorząd. Można jedynie wskazywać przez przeglądanie historii znaleźć o podobnych wartościach instytucje. Wiąże się z doktryną państwa prawnego. Samorząd jest związany bezpośrednio ze sposobem wykonywania władzy publicznej w państwie.

Państwa starożytne miały różne formy ustroju. Gracja jako pierwsza stworzyła coś co można nazwać filozofia państwa. Platon to on jako pierwszy zastanowił się jaki wpływ na państwo ma ustrój. W Grecji powstawały jako pierwsze systemy społeczne w zarządzaniu państwem z ludem (byli przeciwnikami demokracji). Może rządzić ten kto się do tego nie nadaje. Byli zwolennikami władzy elit - są to ludzie wykształceni. Czerczi powiedział „najlepszy ustrój ale nikt nie wymyślił dotąd nic lepszego” - tak powiedział o demokracji.

W Atenach było tak że demokracja była to władza ludu. Zbierał się lud i podejmował decyzje (liczył nawet parę tysięcy ludzi).

Europa w sposób naturalny stworzyła system feudalny, nie była to demokracja. Demokracja była obecnie w systemie filozoficznym i prawnym w systemie ideologicznym. Europa stała się podstawowym nośnikiem demokracji. Europa jest wzorcem współczesnego świata np. demokracja czyli samorząd terytorialny. Samorząd terytorialny rządzi w sposób pośredni lub bezpośredni w swoich lokalnych społecznościach. Nie da się zarządzać państwem jako całością na zasadach samorządu terytorialnego.

Państwo feudalne - jest ściśle związane z osobą monarchy, którzy byli lokalnymi władcami. Król podróżował z miasta do miasta, z wioski do wioski tzn. znaczył swoje terytorium. Tam gdzie się nie pojawił ktoś inny był władcą i to samo robił. Powstawały różnego rodzaju samorządy zawodowe np. wyroby gotowe, rzemieślnicy, garncarze, itp. Zaczęły powstawać miasta. Miasta zaczęły coś znaczyć. Rozpoczyna się wymiana handlowa, gospodarcza i społeczna. Wiązało się to z nadaniem miastom przywilejów. Miasta zaczynają funkcjonować jak tzw. polis w Grecji. Demokratyczne systemy sprawowania w miastach. Niektórej stały się państwami miastami, które zaczęły konkurować z bogatszymi i większymi państwami. Miasta samorządu miejskiego rozpowszechnił pewien zarys prowadzenia samorządu.

Samorząd terytorialny powstał jak zaczęto na poważnie myśleć (mówić), że państwo jest państwem. Przemiana państwa policyjnego w państwo samorządowe.

Samorząd został upodmiatowiony poprzez tych którzy sami u upodmiatawiali ten samorząd. Gmina istniała przez wieki tyle tyko że nikt się wcześniej nie zastanawiał jaką funkcję pełniła gmina. Podział miast nie był nazywany dzielnicą tylko parafia. Tak jest do dziś np. we Włoszech. Samorząd terytorialny zaczęto wpisywać do pierwszych konstytucji. Jedną z pierwszych konstytucji w Europie była Polska.

S.T. II RP

Samorząd terytorialny w II Rzeczypospolitej wprowadzany był stopniowo, z powodu różnic konstrukcji administracyjnych poszczególnych państw zaborczych. Konstytucja marcowa wprowadzała zasadę szerokiego samorządu, która nie została jednak w pełni zrealizowana. Po przewrocie majowym stopniowo ograniczano samodzielność samorządu, czego wyrazem stała się najpierw tzw. ustawa "scaleniowa" z 1933 roku, a potem przepisy konstytucji kwietniowej.

Samorząd terytorialny w okresie porozbiorowym

Przed I wojną światową samorząd terytorialny nie występował w zaborze rosyjskim - Królestwie Polskim. Wyjątkiem był samorząd wiejski (wprowadzony w 1864 r. - skutek powstania styczniowego). Istniały tam gminy zbiorowe - obejmujące po kilka wsi, z których każda była gromadą (jednostką pomocniczą) z samorządem gromadzkim. Królestwo Polskie, w przeciwieństwie do innych ziem Imperium Rosyjskiego nie zostało objęte reformami rosyjskimi, wprowadzającymi ziemstw gubernialnych i powiatowych oraz samorządu miejskiego. Ten ostatni wprowadzono dopiero podczas okupacji austro-niemieckiej Królestwa.

Zabór pruski - trzy szczeble samorządu: gmina (jednowioskowa), powiat, prowincja (np. Wielkopolska). W gminie równorzędne rada miejska i magistrat (zawodowi członkowie magistratu, wybierani na podwójną kadencję). W powiecie Landrat (starosta) jednocześnie organem administracji rządowej i przewodniczącym organu wykonawczego. W prowincjach Sejm Prowincjonalny (odrębny od administracji rządowej) z przewodniczącym (marszałkiem) na czele oraz dyrektor (starosta krajowy).

Zabór austriacki - autonomia krajów koronnych (np. Galicja, Śląsk Cieszyński). W każdym kraju koronnym Sejm Krajowy (wydawał ustawy w "sprawach krajowych"), który wybierał Wydział Krajowy - organ wykonawczy i nadzorczy samorządu. Samorząd gminny o różnym ustroju w różnych krajach koronnych. W Galicji brak rozróżnienia gmin wiejskich i miejskich. W gminach galicyjskich: rada gminna (na Śląsku - wydział), naczelnik gminy i "kolegium zwierzchności gminnej" (na Śląsku - przełożeństwo lub rada). W powiatach galicyjskich (na Śląsku w ogóle brak powiatów): wydział powiatowy z przewodniczącym, starosta powiatowy - przedstawiciel władzy centralnej.

Samorząd terytorialny w II RP.

Początkowo kontynuacja prawa zaborczego, potem stopniowe ujednolicenie (zasada rozszerzania na cały kraj uprawnień przyjmowanych dla ziem byłego KP). Problemem nie to czy, ale jaki powinien być samorząd. M.in. egzotyczna koncepcja Józefa Buzka - ponad 70 ziem federacyjnych; Stanisław Wojciechowski - samorząd tylko na poziomie powiatowym i gminnym; Mieczysław Niedziałkowski - samorząd uspołeczniony (koncepcja PPS). Wszystkie propozycje propagowały dekoncentrację władzy, także decentralizację terytorialną (województwo, powiat i gmina), również zespolenie administracji - administracja ogólna i specjalna miała być na pewnych szczeblach zespolona z administracją rządową pod kierownictwem wojewody lub starosty.

Administracja specjalna - nie zespolona, np. administracja wojskowa, kolejowa, pocztowo-telegraficzna, urzędy ziemskie. Administracja religijna była zespolona. Starosta i wojewoda wykonywali także administrację ogólną. Urzędami administracji rządowej - urząd wojewódzki (zespół urzędników wykonujących zadania urzędu), rada wojewódzka (organ opiniodawczy, delegowani do niego przedstawiciele samorządów gospodarczych, kierownicy działów z urzędu wojewódzkiego). Były to organy administracji rządowej (wówczas państwowej). Wojewoda mianowany był przez Naczelnika Państwa, a potem przez prezydenta na wniosek ministra spraw wewnętrznych. Starosta był przedstawicielem administracji ogólnej i organem zespalającym. Miał enumeratywnie wyliczone kompetencje, np. starości przygraniczni mieli dbać o integrację terenów państwa. Dodatkowo m.in. uprawnienia aprowizacyjne, dotyczące rybołówstwa itd. Powielali w sumie uprawnienia wojewody na terenie województwa. Starosta mianowany był przez ministra spraw wewnętrznych.

Przełom 1918 i 1919 roku - dekrety wprowadzające demokratyczny samorząd szczebla gminnego i powiatowego na terenie byłego Królestwa Polskiego (rady miejskie i gminne, sejmiki powiatowe - te ostatnie z wyborów pośrednich wybierane przez członków tych pierwszych). 1919 rok - rozporządzenie Naczelnika Państwa dotyczące wybierania przedstawicieli gmin. Uznano, iż wszyscy obywatele polscy, zamieszkujący od min. 6 miesięcy, mogą w gminach wiejskich brać udział w zgromadzeniu wiejskim, które wybierało wójta. Był on jedynym organem wykonawczym wybieralnym (musiał umieć pisać, czytać i rachować oraz mieć ukończone 21 lat). Miał on do pomocy dwóch ławników, których wybierali sami chłopi. Przed 1918 rokiem był też sołtys, który był przedstawicielem administracji lokalnej (zbierał podatki, zajmował się danymi osobowymi). W powiatach rady powiatowe, których członkowie delegowani ze zgromadzeń gminnych. Organ wykonawczy - starosta, istniał także wydział (magistrat; zbiór urzędników, wykonywał kompetencje starosty jako przedstawiciela administracji rządowej i lokalnej). Dwa rodzaje zadań:

• własne (delegowane na mocy ustawy powiatowi lub gminie),

• poruczone (wykonywane przez starostę jako przedstawiciela administracji rządowej; dziś są to zadania zlecone; np. prowadzenie rejestrów religijnych, prowadzenie szkół itd.)

Samorząd był hierarchiczny - gmina podlegała powiatowi.

W II Rzeczypospolitej było 16 województw. Do rady wojewódzkiej członkowie delegowani byli z rad powiatowych i miejskich na terenach byłego zaboru pruskiego - tam funkcjonowały jeszcze przepisy niemieckie. Od 1919 roku Warszawa spełnia funkcje powiatu i województwa. W 1928 r. podział na dzielnice na prawach powiatów, na ich czele starości podlegli prezydentowi miasta.

Autonomia Śląska

Od 1920 roku autonomia Śląska. 15 lipca 1920 roku - statut organiczny województwa śląskiego. Organami Śląska były: Sejm Śląski (48 posłów), rada województwa (organ wykonawczy, 5 osób), na czele której wojewoda (mianowany przez Naczelnika, a potem prezydenta). Członkowie rady województwa wybierani przez Sejm Śląska. Dodatkowo Skarb Śląski - dział w budżecie państwa na utrzymanie śląskiej administracji. Podobne działy były dla innych województw.

Konstytucja marcowa

1921 rok - Konstytucja marcowa: "Rzeczpospolita Polska, opierając swój ustrój na zasadzie szerokiego samorządu terytorialnego, przekaże przedstawicielstwom samorządu właściwy zakres ustawodawstwa, zwłaszcza z dziedziny administracji, kultury i gospodarstwa." W 1922 roku - ustawa o zasadach powszechnego samorządu wojewódzkiego (ustawa "eksportowa", miała zapewnić przychylność państw Ententy, tyczyła się bowiem województw wschodnich). Faktycznie samorząd wojewódzki funkcjonował w trzech województwach byłego zaboru pruskiego. Od 1926 roku miało miejsce stopniowe ograniczanie zakresu samodzielności samorządu, 1928 rok - wprowadzenie zasady domniemania kompetencji na rzecz administracji rządowej, a nie samorządu.

Pierwsze wybory samorządowe kończyły się wyborem na 3 lata. Jednak 30 marca 1922 roku - ustawa o przedłużeniu kadencji do czasu uchwalenia zasadniczej ustawy samorządowej. Dopiero w 1928 roku pojawiają się uregulowania dotyczące zasad wyborczych i kwestii obywatelstwa oraz ewidencji ludności - różnie regulowane w różnych zaborach. Prawo wyborcze na terenach wszystkich zaborów zależało od obywatelstwa, ale różny domicyl (Austria - 10 lat, Prusy i Rosja - 6 miesięcy, na terenie Krakowa - 10 miesięcy). Wszędzie (prócz Wileńszczyzny) konieczność posiadania obywatelstwa, a w zaborze austriackim i Królestwie Polskim - konieczność wysławiania się i pisania po polsku. Prawo bierne wyborcze - 24 lata. Od 1928 roku - podwyższenie do 30 lat biernego i do 24 czynnego. Wybory równe, tajne, bezpośrednie i powszechne. Wprowadzenie domicylu 1 rok lub konieczność posiadania nieruchomości na terenie gminy. Wojskowy w służbie czynnej, nie zawodowy, nie mógł głosować, także ubezwłasnowolnieni wyrokiem sądu, ci w stosunku do których toczyło się postępowanie karne (nie mogli od momentu doręczenia aktu oskarżenia). Wojskowi zawodowi mogli głosować, jak również członkowie ich rodzin (wyjątek od zasady domicylu). W ustawie z 1928 roku uregulowana została kwestia wyborów uzupełniających - z urzędu, gdy min. 30% opróżnionych miejsc w organie, chyba że niemożność zarządzenia wyborów, wówczas zarząd komisaryczny.

Sądowa ustawa „scaleniowa”

23 marca 1933 roku - Ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego - "ustawa scaleniowa" (poza województwem śląskim, nie objęła też samorządu wojewódzkiego, który funkcjonował tylko na terenie trzech województw "pruskich"). Postanowienia ustawy:

• Gmina wiejska - organ stanowiący (ściślej: stanowiący i kontrolujący): rada gminna, organ wykonawczy (ściślej: zarządzający i wykonawczy): zarząd gminny. W skład rady gminnej wchodzili: wójt (jako jej przewodniczący), podwójci (zastępca wójta), ławnicy (członkowie zarządu gminy) i radni (liczba radnych: do 5 tys. - 12, 5-10 tys. - 16, od 10 tys. - 20 radnych). W skład zarządu gminy wchodzili: wójt i podwójci (wybierani przez radnych w głosowaniu tajnym większością głosów ustawowej ich liczby ze składu rady, konieczne zatwierdzenie wójta przez starostę, a starosty przez wojewodę), dwóch ławników (gdy powyżej 10 tys. - trzech). Radny obejmując stanowisko wójta, podwójciego lub ławnika, tracił mandat radnego. Kadencja 5 lat. Członkami kolegium zarządu byli: wójt (przewodniczy obradom), podwójci (może zastępować wójta w przewodzeniu obradom), ławnicy. Do powzięcia uchwał niezbędna obecność więcej niż 1/2 ustawowej liczby członków. Głos przewodniczącego rozstrzyga w razie równości głosów. Wybory do rady gminnej bezpośrednie tam, gdzie nie było gromad. Tam gdzie gromady, tam członkowie rad gromadzkich wybierali członków rady gminnej. Gromady powoływane w gminach zbiorowych (wprowadzone w celu zlikwidowania obszarów dworskich), złożonych z poszczególnych wsi, tam rady gromadzkie wyłaniane przez wszystkich mieszkańców w głosowaniu jawnym. Tam, gdzie gromada poniżej 200 mieszkańców i tam gdzie gromady większe, ale powołane z gmin dotychczasowych, tam zamiast rady - zebrania gromadzkie. Organ wykonawczy - sołtys wybierany na 3 lata przez radnych gromadzkich, tam gdzie zgromadzenie gromadzkie - podsołtys. Oprócz tego, sołtys był organem pomocniczym zarządu gminnego na obszarze gromady, w tym zakresie podległy służbowo wójtowi. Przełożonymi gminy byli wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Byli oni kierownikami całej administracji i gospodarki gminnej. Reprezentowali gminę.

• Gmina miejska - rada miejska, zarząd miejski. Na czele zarządu - burmistrz lub prezydent, wybierany przez radę, ale z wymogiem zatwierdzenia przez właściwy organ administracji rządowej. Wybory do rady miejskiej bezpośrednie. Liczba radnych w miastach wynosiła: do 5 tys. - 12, 5-10 tys. - 16, 10-25 tys. - 24, 25-40 tys. - 32, 40-60 tys. - 40, 60-120 tys. - 48, 120-180 tys. - 56, 180-250 tys. - 64, od 250 tys. - 72. W mieście stołecznym Warszawie - 100 radnych. Kolegium członków zarządu miejskiego nosiło nazwę magistratu. Jego członkami byli: burmistrz i wice burmistrz (lub prezydent i wiceprezydent), ławnicy.

• Powiatowe związki samorządowe - rada powiatowa, wydział powiatowy ze starostą na czele (starosta organem administracji rządowej). Wybory do rad powiatowych - pośrednie, głosowali członkowie rad wiejskich i miejskich. Od 1928 roku, miasta ok. 25-75 tys. mieszkańców to powiaty grodzkie (w nich starostowie grodzcy - organ rządowy i prezydenci miast - "przełożeni" gmin miejskich).

Zgodnie z ustaleniami ustawy scaleniowej, nadzór nad działalnością jednostek samorządu miał charakter dwojaki - samorządowy (sprawowany przez przełożonego gminy) i administracyjny (sprawowany przez ministra, wojewodę, komisje rewizyjne i izby obrachunkowe).

Spod postanowień ustawy scaleniowej wyjęta Warszawa. 1934 rok - ustawa warszawska wprowadzająca podział na powiaty, Zarząd Miejski (prezydent i 5 wiceprezydentów - wybieranych przez prezydenta), Rada Miejska (100 osób). W tym samym roku - rozwiązanie przez rząd Rady Miejskiej (pretekstem zła gospodarka finansowa) i powołanie organów komisarycznych: Tymczasowego Zarządu Miejskiego i (doradczej) Tymczasowej Rady Miejskiej. 1938 rok - Ustawa o samorządzie gminnym miasta stołecznego Warszawy; wybory do Rady Miejskiej, ale nie była ona w stanie wyłonić zarządu, stąd do września 1939 roku Zarząd Komisaryczny ze Stefanem Starzyńskim na czele. W Warszawie pełen dualizm administracyjny - obok prezydenta miasta, także Komisarz Rządu dla miasta stołecznego Warszawy, któremu podlegali starostowie grodzcy.

Konstytucja kwietniowa

1935 rok - Konstytucja kwietniowa: brak zasady szerokiego samorządu czy autonomii województw. Samorząd terytorialny uznany za szczególną część administracji państwowej. Art. 75 pkt. 3), 4) - możliwość wprowadzenia przez państwo obligatoryjnych związków samorządowych.

USTRUJ ADMINISTRACJI TERENOWEJ W OKRESIE PRL

Administracja terenowa PRL w latach 1944-1950r.

Po II wojnie światowej władze komunistyczne dążyły do ograniczenia roli samorządu terytorialnego. Początkowo przywrócono część uregulowań z czasów II Rzeczypospolitej, co było podyktowane względami praktycznymi. Później jednak, naśladując wzorce radzieckie, samorząd terytorialny został zlikwidowany, a zastąpiła go hierarchiczna konstrukcja rad narodowych.

Statut tymczasowy rad nadzorczych i Manifest PKWN

Początkowo sprzeczne tendencje: przywiązanie do tradycji przedwojennych oraz recepcja instytucji radzieckich. 1 stycznia 1944 roku - Statut tymczasowy rad narodowych: rady miały składać się z przedstawicieli "wszystkich organizacji i zrzeszeń demokratyczno-niepodległościowych" oraz z osób dokooptowanych przez radę w liczbie 1/5 jej składu. Planowano jednolitość władzy - brak innych organów terenowych. Poza tym hierarchiczność - na szczycie Krajowa Rada Narodowa (od stycznia 1945 jej prezydium).

22 lipca 1944 roku - Manifest PKWN, odrzucający konstytucję kwietniową, przywracający niektóre demokratyczne zasady konstytucji marcowej. Wprowadzenie terenowych rad narodowych: wojewódzkich, powiatowych i gminnych, a także "upełnomocnionych przedstawicieli" Krajowej Rady Narodowej. Dekretem z 21 sierpnia 1944 roku przywrócono wojewodów i starostów.

Przywrócenie samorządu

Dekret PKWN z 23 listopada 1944 roku o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego:

• Przywrócenie organów wykonawczych samorządu - zarządów gminnych, miejskich, wraz z wójtami, burmistrzami i prezydentami, oraz wydziałów powiatowych.

• Wprowadzenie samorządu wojewódzkiego - miał on posiadać organ przedstawicielski wybierany w wyborach powszechnych (po raz ostatni stwierdzenie, iż kobiety i mężczyźni mają równe prawa). Wydział wojewódzki - organ wykonawczy, w którego skład wchodziło 6 radnych, którzy otrzymali największą liczbę głosów. Osoby te jednak musiały mieć min. 5 lat stażu w administracji rządowej lub samorządowej. Kadencja tego organu - 5 lat.

Dekret doprowadził do zaistnienia dualizmu władzy samorządowej i administracji - istnienie obok siebie pionu administracji rządowej oraz pionu administracji samorządowej i rad narodowych. Rozbudowanie administracji niezespolonej - szczególna pozycja wojewódzkich i powiatowych organów Bezpieczeństwa Publicznego i Milicji Obywatelskiej. Zgodnie z postanowieniami dekretu, samorząd wykonywał zadania o charakterze lokalnym, nie zastrzeżone na rzecz innych organów (zasada domniemania kompetencji). Wykluczenie spod kompetencji samorządu:

• poczta,

• prawy zagraniczne i handel,

• wymiar sprawiedliwości,

• bezpieczeństwo obrotu handlowego,

• sprawy wojskowe (np. aprowizacja wojska); 50 km - pas administracji wojskowej przy linii frontu.

W dekrecie przede wszystkim uregulowano status szczebla gminnego. Podwójne podporządkowanie: organom wyższego szczebla i organom administracji rządowej - kierownikowi resortu administracji (podobnie jak w ustawie "scaleniowej" z 1933 roku).

11 września 1944 roku - Ustawa o organizacji i zakresie działania rad narodowych: rady organami uchwałodawczymi samorządu terytorialnego, a ponadto opiniowały kandydatury na stanowiska wojewody i starosty, mogły też wnioskować o ich odwołanie, prezydia rad miały sprawować też tzw. kontrolę społeczną nad organami rządowej administracji. Nowelizacja tej ustawy z 1946 roku - odwrócenie kolejności zadań: rady organami planowania działalności publicznej i kontroli, a wykonywanie zadań organów uchwałodawczych samorządu stało się zadaniem zleconym.

Status Ziem Odzyskanych

W latach 1945-1949 istniało Ministerstwo Ziem Odzyskanych (pod kierownictwem Władysława Gomułki), na owych ziemiach funkcjonowały:

• okręgowi i obwodowi pełnomocnicy rządu - organy administracji rządowej zespolonej, mające szerokie kompetencje. Nazywano ich wojewodami i starostami. Podporządkowane im były też organy administracji niezespolonej.

• rady narodowe - powstały z opóźnieniem (początkowo mało Polaków na tych ziemiach).

• początkowo podział administracyjny na okręgi i obwody odpowiadające dawnym powiatom niemieckim, od 1945 roku - województwa i powiaty.

Rady nadzorowe zamiast samorządu

Lata 1949-1950 to całkowita recepcja rozwiązań radzieckich (centralizm demokratyczny). Ustawa z 20 marca 1950 roku o terenowych organach jednolitej władzy państwowej:

• zniesienie samorządu terytorialnego,

• zniesienie terenowych organów administracji rządowej zespolonej (wojewodów, wice wojewodów, starostów, wójtów, wydziałów wojewódzkich i powiatowych),

• cała władza dla rad narodowych, w ich ramach organami administracji samorządowej prezydia rad (organy wykonawczo-zarządzające). Podwójne podporządkowanie prezydiów (poziome - radzie narodowej i pionowe - prezydium wyższego stopnia, prezydia wojewódzkie podporządkowane były Radzie Ministrów). Rady narodowe były terenowymi jednolitymi organami władzy państwowej w gminach, dzielnicach większych miast, miastach, powiatach i województwach. Na szczycie hierarchicznego systemu rad - Rada Państwa (powstała w 1947 roku, od 1952 roku - emanacja Sejmu).

Zadania rad określone zostały bardzo szeroko:

• kierowanie działalnością gospodarczą, społeczną i kulturalną,

• ochrona porządku publicznego, własności społecznej i praw obywateli,

• uchwalanie terenowych budżetów i planów gospodarczych,

• nadzorowanie ich wykonania,

• współdziałanie w obronności państwa.

Na czele prezydium rady stał przewodniczący. Prezydia dzieliły się na wydziały, zarządzające poszczególnymi dziedzinami spraw rady narodowej.

MODEL POLSKIEGO S.T. OD 1990r.

REFORMA S.T Z ROKU 1998 I OBECNY MODEL S.T.

POJĘCIE WSPÓLNOT SAMORZĄDOWYCH ORAZ GMINY, POWIATU I WOJEWÓDZTWA

Wspólnoty samorządowe

Gmina - jest to prawnie zorganizowany terytorialnie związek osób określony ustawowo jako wspólnota samorządowa. Ustrój i strukturę gminy regulują adresowane do niej normy prawne, przez co wyróżniona zostaje jako wyodrębniony podmiot prawa funkcjonujący w organizacyjnej strukturze państwa.

Powiat - jest kolejnym, obok gminy, szczeblem samorządu terytorialnego w Polsce, powstałym na podstawie ustawy o samorządzie powiatu. Jest to lokalna wspólnota samorządową zajmująca odpowiedni, wskazany granicami obszar o zasięgu większym niż gmina, na którą składają się podstawowe jednostki samorządu terytorialnego - gminy. Powiat podobnie jak gmina ma wymiar społeczny. Powiatowa wspólnota mieszkańców kwalifikowana jest z mocy prawa. Przynależność do niej jest zatem niezależna od rozstrzygnięcia organów powiatu czy od woli jej mieszkańców.

Powiat jako podmiot ma charakter terytorialny, drugim jego elementem jest więc wyznaczony obszar.

Pod względem zasięgu terytorialnego powiaty zostały "spadkobiercami" dawnych rejonów administracyjnych, które w starym podziale terytorialnym należały do systemu organów administracji rządowej.

W ustawie o samorządzie powiatowym określone są dwie kategorie powiatów. Podstawową jednostką jest powiat, który obejmuje całe obszar graniczących z sobą gmin ( tzw. powiat ziemski ). Drugim rodzajem powiatu jest jednostka obejmująca cały obszar miasta ( tzw. miasto na prawach powiatu ). Zasada jednorodności obszaru powiatu określa, iż przy tworzeniu, znoszeniu, łączeniu, podziale powiatów oraz ustalaniu ich granic powinno dążyć do stworzenia jednostki jednorodnej pod względem układu osadniczego i przestrzennego a także więzi społeczno - gospodarczych, które zapewniają zdolność wykonywania zadań publicznych.

Województwo - województwem jest jednostka samorządu terytorialnego będąca regionalną wspólnotą samorządową, o największym spośród jednostek zasadniczego podziału terytorialnego kraju zasięgu, powołaną w celu wykonywania zadań administracji publicznej.

Województwo, podobnie jak gmina czy powiat, ma wymiar społeczny. Mieszkańcy województwa kwalifikowani są jako mieszkańcy tej wspólnoty z mocy prawa. Przynależność do wspólnoty zależy więc od rozstrzygnięcia organów województwa ani od samej woli mieszkańców.

Drugim, obok wspólnoty mieszkańców, elementem kwalifikacji województwa jest obszar.

ZASADA TWORZENIA I PRZEKSZTAŁCANIA JEDNOSTEK S.T.

KLASYFIKACJA ZADAŃ JEDNOSTEK S.T.

Zadania gminy

Podstawowym zadaniem gminy jest realizowanie lokalnych określonych ustawowo spraw publicznych oraz także tych nie przekazanych przez ustawy żadnemu podmiotowi. Zadaniem własnym gminy jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. Zadania własne są wykonywane przez gminę w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność w sposób określonych w ustawach, korzystając przy tym z samodzielności, która jest chroniona na drodze sądowej. Wprowadzając zadania obowiązkowe ustawodawca zabezpiecza w ten sposób ich realizację i zapewnia konkretny poziom zaspokojenia potrzeb lokalno - publicznych mieszkańcom gminy.

Zadania własne gminy Można utworzyć kilka kategorii zadań własnych gminy, a mianowicie zadania z zakresu:

- infrastruktury technicznej gminy (dotyczące nadzorowania i tworzenia gminne dróg, ulic, placów, mostów, kanalizacji, wodociągów, utrzy­mywanie czystości, tworzenie wysypisk oraz uty­lizacji odpadów komunalnych oczyszczania i usuwania ścieków komunalnych, utrzymywania urządzeń sanitarnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną; regulujące komunalne budownictwo mieszkaniowe, targo­wiska i hale targowe, lokalny transport zbiorowy, obiekty i urządzenia użyteczności publicznej a także obiekty administracyjne na terenie gminy ),

- infrastruktury społecznej ( dotyczące ochrony zdrowia, kultury, oświaty, kultury fizycznej i pomocy społecznej ),

- bezpieczeństwa i porządku publicznego (realizowane przez organizację ruchu drogowego, porządek publiczny, ochronę przeciwpożarową, bezpieczeństwo sanitarne ),

- ładu przestrzennego i ekologicznego ( dotyczące planowanie przestrzennego, gospo­darki terenami oraz ochrony środowiska ).

Zasadą jest wykonywanie przez gminę zadań własnych w imieniu własnym i na własną odpo­wiedzialność, w sposób wskazany w ustawach, przy korzystaniu z chronionej sądownie samo­dzielności. Ograniczenie samodzielności zadaniowej gminy następuje ustawowo przez wprowadzenie instytucji dotyczącej obowiązkowych zadań własnych. Jeśli ustawa tak stanowi, gmina nie ma prawa uchylić się od wykonania zadań. Zaspokojenie potrzeb publicznych nie może być uzależnione od swobodnej oceny danego składu osobowego organów gminy. Wprowadzając zadania obowiązkowe ustawodawca zabezpiecza w ten sposób ich realizację oraz gwarantuje mieszkańcom gminy dany poziom zaspokojenia potrzeb publicznych.

Oprócz zadań własnych gmina wykonuje także zadania zlecone z zakresu administracji rządo­wej. Zadania te są dla organów gminnych "obce" z uwagi na pochodzenie od innego organu administracji, w tym państwa. Środki finansowe na wykonanie tych zadań dostarczane są przez admi­nistrację rządową. Gmina jest zobowiązana do wyko­nywania tych zadań, gdy jest to wyraźnie wskazane w ustawie. Ponadto gmina może wykonywać także zadania zlecone dobrowolnie, w ramach porozumienia z właściwym organem administracji rządowej.

Wszystkie zadania z zakresu administracji publicznej wykonywane na podstawie tytułów przysługujących gminie realizowane są przede wszystkim w drodze wydawania decyzji administracyjnych.

Wspólnota samorządowa jest pierwotnym adresatem norm kompetencyjnych jest w gminie. Tworzą ją z mocy prawa mieszkańcy gminy. Wspólnota ta rozstrzyga bądź bezpośrednio w głosowaniu w referendum lub w wyborach bądź za pośrednictwem określonych organów gminy.

Zadania powiatu

Zadania publiczne wykonywane w powiecie mają charakter ponad gminny, dotyczą w szczególności:

- infrastruktury społecznej (promocja i ochrona zdrowia, edukacja publiczna, polityka pro rodzinna, pomoc społeczna, przeciwdziałanie bezrobociu, aktywizacja lokalnego rynku pracy, pomoc osobom niepełnosprawnym, kultura, ochrona dóbr kultury, kultura fizyczna i turystyka, ochrona praw konsumenta, współpraca z organizacjami pozarządowymi, promocja powiatu ),

- bezpieczeństwa i porządku publicznego ( porządek publiczny, bezpieczeństwo obywateli, obronność, ochrona przeciwpożarowa, przeciwpowodziowa, zapobieganie innym nadzwyczajnym stanom zagrożenia życia i zdrowia ludzi, wykonywanie zadań powiatowych służb, inspekcji i straży ),

- infrastruktury technicznej ( gospodarka nieruchomościami, transport i drogi publiczne, utrzymanie powiatowych urządzeń i obiektów użyteczności publiczne j ),

• ładu przestrzennego i ekologicznego (zagospodarowanie przestrzenne, nadzór budowlany, geodezja, kartografia i kataster, gospodarka wodna, ochrona środowiska, rolnictwo, leśnictwo i rybactwo śródlądowe ).

Ustawa przewiduje także możliwość wykonywania przez organy powiatu zadań z zakresu administracji rządowej, na których wykonanie dostaje odpowiednie środki finansowe. Zadania własne na podstawie ustawy powiat wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Zadania województwa

Z uwagi na regionalne usytuowanie województwa w strukturze podziału terytorialnego kraju, jest on właściwy do określania strategii rozwoju województwa jako wyszczególnionego regionu. Strategia ta realizowana jest przez wojewódzkie programy, przy uwzględnieniu wyznaczonych ustawą celów:

- kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego,

- podwyższanie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,

- rozwijanie aktywności gospodarczej,

- pielęgnowania polskości oraz rozwoju i kształtowania świadomości narodowej, obywatelskiej i

kulturowej mieszkańców,

- pielęgnacja wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego z uwzględnieniem potrzeb

przyszłych pokoleń.

Do samorządu województwa należy także wykonywanie zadań o charakterze wojewódzkim wskazanych właściwymi ustawami, szczególnie w zakresie:

• ładu przestrzennego ( modernizacja terenów wiejskich, zagospodarowanie przestrzenne ),

• ładu ekologicznego ( ochrona środowiska),

• infrastruktury technicznej ( drogi publiczne, transport ),

• bezpieczeństwa publicznego,

• infrastruktury społecznej ( pomoc społeczna, przeciwdziałanie bezrobociu, aktywizacja lokalnego rynku pracy, polityka pro rodzinna, ochrona praw konsumentów, promocja i ochrona zdrowia, kultura i ochrona dóbr kultury, edukacja publiczna, w tym również szkolnictwo wyższe, kultura fizyczna i turystyka ).

W ustawach mogą być także określone zadania, które samorząd województwa może wykonywać jako zadania z zakresu administracji rządowej. Wykonywane są one wówczas przez zarząd województwa.

określone ustawowo zadania publiczne samorząd województwa wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Oprócz tych zadań samorząd dysponuje także mieniem wojewódzkim a także prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie uchwalonego budżetu województwa.

FORMY WYKONANIA ZADAŃ PUBLICZNYCH PRZEZ JEDNOSTKI S.T.

TRYB TWORZENIA ORAZ STRUKTURA ORGANIZACYJNA ZWIĄZKÓW KOMUNALNYCH

POROZUMIENIE MIĘDZY GMINNE

PRZEDMIOT I TRYBY PRZEPROWADZENIA REFERENDUM LOKALNEGO

Przedmiotem referendum mogą być w różnych jednostkach różne kwestie :

1. samo opodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne , cele te muszą mieścić się w "zakresie zadań i kompetencji organów gminy" - jest to kwestia, która może być rozstrzygnięta wyłącznie w drodze referendum . W założeniu chodzi tu o dobrowolne wyrażenie zgody na gromadzenie funduszy na rzecz gminy . Referendum w tej kwestii może być przeprowadzone wyłącznie w gminie;

2. odwołanie organu stanowiącego jednostki przed upływem kadencji - na wszystkich szczeblach (w tym przypadku zainicjować referendum mnoga już tylko mieszkańcy );

3. odwołanie wójta ( burmistrz lub prezydenta miasta ) przed upływem kadencji - tylko w gminie z racji tego, że ten organ występuje tylko tam.

Tryb przeprowadzenia referendum lokalnego

TRYBY PRZEPROWADZENIA REFERENDUM NA WNIOSEK MIESZKAŃCÓW GMINY

Referendum przeprowadzone z inicjatywy mieszkańców

Z inicjatywą przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego wystąpić może:

• grupa co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, a w odniesieniu do referendum gminnego - także 5 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy,

• statutowa struktura terenowa partii politycznej działająca w danej jednostce samorządu terytorialnego,

• organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej jednostki samorządu terytorialnego.

Inicjator referendum powiadamia na piśmie przewodniczącego zarządu danej jednostki samorządu terytorialnego o zamiarze wystąpienia z inicjatywą przeprowadzenia referendum. Przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego niezwłocznie potwierdza na piśmie otrzymanie powiadomienia. Na pisemny wniosek inicjatora referendum przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego, w ciągu 14 dni od otrzymania wniosku, powiadamia w formie pisemnej inicjatora referendum lub jego pełnomocnika o liczbie mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego uprawnionych do głosowania, objętych stałym rejestrem wyborców w gminie na koniec kwartału poprzedzającego złożenie wniosku. Liczbę tę dla powiatów i województw ustalają i niezwłocznie przekazują właściwym starostom i marszałkom województw komisarze wyborczy na podstawie kwartalnych meldunków o stanie rejestrów wyborców składanych przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) do 10 dnia miesiąca następującego po zakończeniu kwartału. Inicjator referendum w sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji powiadamia o zamiarze wystąpienia z taką inicjatywą również komisarza wyborczego. Inicjator referendum, na swój koszt, podaje do wiadomości mieszkańców danej jednostki samorządu terytorialnego przedmiot zamierzonego referendum, przy czym podanie do wiadomości w gminie następuje w sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie, a w powiecie i w województwie - poprzez ogłoszenie w prasie codziennej ogólnodostępnej w danej jednostce samorządu terytorialnego.

W terminie 60 dni od dnia powiadomienia przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego o zamiarze wystąpienia z inicjatywą przeprowadzenia referendum, jego inicjator zbiera podpisy mieszkańców uprawnionych do wybierania organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, którzy chcą poprzeć inicjatywę w tej sprawie. Mieszkaniec jednostki samorządu terytorialnego popierający wniosek o przeprowadzenie referendum podaje na karcie nazwisko, imię, adres zamieszkania i numer ewidencyjny PESEL. Dane te potwierdza własnoręcznym podpisem. Wycofanie udzielonego poparcia jest bezskuteczne.

TRYB PRZEPROWADZENIA REFERENDUM Z INICJATYWY RADY GMINY

REFERENDUM W SPRAWIE ODWOŁANIA ORGANU GMINY

Referendum w sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego

Inicjator referendum w sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przekazuje na piśmie, komisarzowi wyborczemu, wniosek mieszkańców wraz z informacją o spełnieniu obowiązków wskazanych wcześniej. Komisarz wyborczy niezwłocznie potwierdza na piśmie otrzymanie wniosku. Komisarz wyborczy zwraca inicjatorowi referendum lub jego pełnomocnikowi wniosek zawierający uchybienia i wyznacza 14 dni do ich usunięcia. Komisarz wyborczy odrzuca wniosek o przeprowadzenie referendum, w którym stwierdził nie dające się usunąć uchybienia. Postanowienie o odrzuceniu wniosku przekazuje się niezwłocznie inicjatorowi referendum lub jego pełnomocnikowi. Komisarz wyborczy wydaje postanowienie o przeprowadzeniu referendum lub odrzuceniu wniosku nie później niż w ciągu 30 dni od dnia jego złożenia.

Postanowienie wojewódzkiego komisarza wyborczego o przeprowadzeniu referendum zawiera:

• termin przeprowadzenia referendum,

• wzór i treść karty do głosowania,

• kalendarz czynności związanych z przeprowadzeniem referendum.

Na postanowienie komisarza wyborczego odrzucające wniosek o przeprowadzenie referendum, a także w przypadku niedotrzymania przez komisarza terminu, inicjatorowi referendum służy skarga do NSA w terminie 14 dni od dnia doręczenia postanowienia. NSA rozpatruje skargę w terminie 14 dni od dnia jej zgłoszenia. Wyrok sądu jest ostateczny. Wyrok sądu uwzględniający skargę zastępuje postanowienie komisarza wyborczego.

Referendum przeprowadza się w dzień wolny od pracy w okresie między 30 a 40 dniem od dnia opublikowania postanowienia komisarza wyborczego w tej sprawie albo od dnia ogłoszenia przez NSA wyroku.

SKŁAD I ZADANIA ORGANU ODWOŁAWCZEGO JEDNOSTEK S.T.

ZASADY WYBORU I POZYCJA BURMISTRZA

SKŁAD I ZADANIA KOLEGIALNYCH ORANÓW WYKONAWCZYCH JEDNOSTEK S.T.

Skład: Zarząd jest kolegialnym organem wykonawczym powiatu. W skład zarządu wchodzą starosta jako jego przewodniczący, wice starosta i pozostali członkowie. Członkostwa w zarządzie powiatu nie można łączyć z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego, terytorialnego mandatem posła albo senatora oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej.

Zadania:

PRZYPADKI SKRÓCENIA KADENCJI ORGANÓW WYKONAWCZYCH JEDNOSTEK S.T.

ZASADA TWORZENIA PRAWA MEJSCOWEGO PRZEZ JEDNOSTKI S.T.

Zasady tworzenia aktów prawa miejscowego
Zasady tworzenia przepisów prawnych zostały określone w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. Akty prawa miejscowego są stanowione przez wojewodę i organy administracji zespolonej, a także przez sejmik województwa, radę lub zarząd powiatu oraz radę lub wójta gminy - na podstawie przepisów upoważniających, zamieszczonych w ustawach.
1. Podstawą wydania uchwały i zarządzenia jest przepis prawny, który upoważnia dany organ do uregulowania określonego zakresu spraw, wyznacza zadania lub kompetencje organu. W uchwale i zarządzeniu zamieszcza się przepisy prawne regulujące wyłącznie sprawy należące do zadań i kompetencji organu. Nie zamieszcza się w uchwale ani w zarządzeniu przepisów prawnych niezgodnych z ustawą, na podstawie której są one wydane, oraz innymi ustawami i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, a także przepisów prawnych niezgodnych z rozporządzeniami. Tekst uchwały i zarządzenia rozpoczyna się od wskazania przepisu prawnego, na podstawie którego uchwała lub zarządzenie są wydawane. Akty normatywne o charakterze wewnętrznym określa się wyłącznie nazwą „uchwała” albo „zarządzenie”.
2. Upoważnienia do stanowienia przepisów miejscowych mogą mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny. O tym, czy dane upoważnienie ma charakter obligatoryjny (zobowiązujący dany podmiot do wydania aktu prawa miejscowego), czy fakultatywny(zapewnia swobodę korzystania z upoważnienia) przesądza sposób, w jaki dane upoważnienie zostało sformułowane. Użyty zwrot, np. rada gminy wyda, określi, ustali, świadczy o obligatoryjnym charakterze upoważnienia. W przypadku upoważnień fakultatywnych używane jest sformułowanie - może określić.
3. Jeżeli norma ma być adresowana do każdej osoby fizycznej, adresata tej normy wskazuje się „kto”, jeżeli zakres adresatów ma być węższy, należy zastosować odpowiednie określenie rodzajowe. W wymienionych przypadkach nie poprzedza się podmiotu wyrazem „każdy”. Należy unikać określeń wieloznacznych, nieostrych lub powszechnie niezrozumiałych, a jeśli już w akcie normatywnym się znajdą - należy w akcie zawrzeć definicję tych określeń.
4. W niektórych przypadkach przepisy upoważniające jednostki samorządu terytorialnego do stanowienia przepisów miejscowych wymagają, by np. uzyskały one opinie bądź wydały akt w uzgodnieniu, za porozumieniem czy też zgodą innego, wskazanego w przepisie podmiotu.
5. Stosownie do postanowień zasad techniki prawodawczej przepisy prawne należy redagować zwięźle i syntetycznie, zgodnie z przyjętymi regułami składni języka polskiego. Podstawową jednostką redakcyjną i systematyzacyjną jest paragraf. Paragrafy można podzielić na ustępy, ustępy na punkty, punkty na litery, a litery na tiret.

RODZJE AKTÓW PRAWA MIEJSCOWEGO JEDNOSTEK S.T.

W ramach przepisów prawa miejscowego wyróżniamy następujące rodzaje aktów prawa miejscowego:
1) akty zawierające statuty
Upoważnienie do wydawania statusu ma charakter generalny i wiąże się z ustawowym upoważnieniem dla jednostek samorządu terytorialnego do samodzielnego uregulowania materii statutowych. Przez nadanie takiego upoważnienia państwo przenosi na wspólnoty samorządowe pewien swój zakres kompetencji do stanowienia prawa. Korzystanie z upoważnienia do ustalania statusów należy do cech samorządu terytorialnego w naszym kraju. Stanowienie to ma charakter autonomiczny, bowiem decydują tutaj tylko i wyłącznie organy samorządu terytorialnego. Statusy są uchwalane w drodze uchwał, są przyjmowane przez organy stanowiące.
2) akty zawierające przepisy wykonawcze, czyli akty wydawane na podstawie szczegółowych upoważnień
Organy jednostek samorządu terytorialnego, jak również organy administracji rządowej mogą wydawać akty prawne prawa miejscowego na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Stanowią o tym trzy ustawy z 5 czerwca 1998 r. (o samorządzie województwa i administracji rządowej w województwie i o samorządzie powiatowym), ponadto ustawa o samorządzie gminnym z 8 marca 1990r. W przypadku tych przepisów musi istnieć wyraźne upoważnienie ustawowe do wydania przepisów o takim charakterze. W upoważnieniu takim określa się przesłanki tworzenia norm prawnych niższego rzędu, określa się przedmiot regulacji, zakres regulacji, jak również sposób regulacji. Upoważnienie takie powinno również zawierać wyraźne określenie, co do organu, który ma być właściwym do wydania tych przepisów oraz w upoważnieniu tym powinien być zakreślony katalog spraw przekazanych do uregulowania.
3) przepisy porządkowe wydawane na podstawie upoważnień generalnych
Przepisy porządkowe wydawane są w oparciu o generalne upoważnienie zawarte w ustawach o administracji rządowej w województwie (art. 40), o samorządzie powiatowym (art. 41) i o samorządzie gminnym (art. 40 ust. 3 i 4). Przepisy o charakterze porządkowy wydają także dyrektorzy urzędów morskich na podstawie art. 48 ustawy z 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej , jak również okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego na podstawie art. 66 ustawy z 6 września 2001 r. o rybołówstwie morskim . Art. 40 ustawy z 5 czerwca 1998 r. stanowi, iż wojewoda może wydawać przepisy porządkowe w formie rozporządzeń porządkowych. Rada Powiatu wydaje przepisy porządkowe formie uchwały na szczeblu powiatu. Odstępstwo od tej reguły przewiduje ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym stanowiąc w art. 42 ust. 2, że w przypadkach nie cierpiących zwłoki powiatowe przepisy porządkowe może wydawać zarząd powiatu. Na szczeblu gminnym przepisy porządkowe ustanawiane są przez radę gminy w drodze uchwały. W sytuacjach nie cierpiących zwłoki, jeżeli chodzi o gminę przepisy może wydać wójt, burmistrz, prezydent w drodze zarządzenia. Przepisy porządkowe nie mogą być wydawane, jeżeli dana materia uregulowana jest w ustawie lub w innych przepisach powszechnie obowiązujących, czyli przepisy porządkowe mogą być wydawane jedynie wówczas gdy dana kwestia nie jest uregulowana w ustawie ani w przepisach powszechnie obowiązujących stanowionych zarówno przez centralne organy państwa bądź terenowe organy administracji rządowej.

ORGANY NADZORU NAD JEDNOSTKAMI S.T.

Nadzór nad samorządem terytorialnym

Nadzór nad działalnością samorządu sprawowany jest pod kątem jej zgodności z prawem. Jedynie w przypadku zadań zleconych gminie nadzór wykonywany jest także na podstawie kryteriów celowości, rzetelności i gospodarności. Sprawowanie nadzoru rozciąga się na działania wszystkich samorządowych osób prawnych, a nie, jedynie nad radą danej jednostki lub jej zarządem.

Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są: Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.

Prezes RM sprawuje ów nadzór w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach. Wójt lub burmistrz (prezydent), starosta i marszałek województwa zobowiązani są do przedłożenia wojewodzie uchwał rady w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia. W tym samym terminie starosta i marszałek przedstawiają Regionalnej Izbie Obrachunkowej uchwały objęte zakresem nadzoru izby.

Ingerowanie kompetentnych organów w działalność samorządową może być dokonane tylko na podstawie szczególnej normy ustawowej. Ustawodawstwo samorządowe określa przesłanki nadzoru, właściwy organ i środki prawne przedsiębrane przez niego. Organowi nadzorującemu przysługuje prawo do żądania niezbędnych informacji i danych ze strony samorządu. Organy samorządu mogą z kolei zaskarżyć rozstrzygnięcie organu nadzorczego do NSA.

Instrument kontroli legalności działań organów samorządu wszystkich szczebli i zarazem ochrony każdego mieszkańca danej jednostki przed bezprawną działalnością jej organów leży także po stronie obywateli. Otóż, każdy obywatel, którego interes prawny czy uprawnienia zostały naruszone uchwałą podjętą przez organ samorządu w sprawie z zakresu administracji publicznej, może ¬po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia - zaskarżyć uchwałę do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

ŚRODKI NADZORU MERYTORYCZNEGO NAD JEDNOSTKAMI S.T.

ŚRODKI NADZORU PERSONALNEGO NAD JEDNOSTKAMI S.T.

ZASKARŻENIE AKTÓW NADZORU DO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO

ZASKRŻENIE UCHWAŁ JEDNOSTEK S.T. DO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO

WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA JEDNOSTEK S.T.

USTRÓJ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

---