33. Piramida potrzeb Maslowa

Koncepcja motywacji Maslowa: Maslow twierdził, że do działania motywuje nie tylko poczucie braku czegoś i napięcie, ale również chęć wzrostu (hierarchia potrzeb).

Notatki z literatury:

Maslow: Ludzie samorealizujący się akceptują samych siebie i innych takimi jakimi są; mogą zajmować się sobą i dostrzegają także innych i ich potrzeby i pragnienia. Nie reagują stereotypowo, ale reagują na wyjątkowość ludzi i sytuacji. Potrafią tworzyć intymne sytuacje z kilkoma ważnymi osobami, potrafią być spontaniczni i twórczy, asertywni jednocześnie reagując na wymagania rzeczywistości.

Maslow zaproponował ujęcie ludzkiej motywacji, które wprowadza rozróżnienie między potrzebami biologicznymi a psychicznymi. Potrzeby można ułożyć hierarchicznie.

Hierarchia potrzeb - w psychologii - sekwencja potrzeb od najbardziej podstawowych (wynikających z funkcji życiowych), do potrzeb wyższego poziomu, które aktywizują się dopiero po zaspokojeniu niższych.

Potrzeby:

• samorealizacji - potrzeby samorealizacji - wyrażają się w dążeniu człowieka do rozwoju swoich możliwości; stanowią środek do zaspokojenia potrzeb fizjologicznych lub reakcje kompensujące niezaspokojenie innych potrzeb,

• estetyczne(potrzeba harmonii i piękna)

• poznawcze(potrzeby wiedzy, rozumienia, nowości)

• szacunku i uznania - potrzeby uznania i prestiżu we własnych oczach i w oczach innych ludzi;

• pragnienie potęgi, wyczynu i wolności,

• potrzeba respektu i uznania ze strony innych ludzi, dobrego statusu społecznego, sławy, dominacji, zwracania na siebie uwagi.

• przynależności - występują w usiłowaniach przezwyciężenia osamotnienia, alienacji i obcości, tendencji do nawiązywania bliskich intymnych stosunków, uczestnictwa w życiu grupy,

• bezpieczeństwa - pobudzają do działania, zapewniając nienaruszalność, ujawniają się gdy dotychczasowe nawyki okazują się mało przydatne,

• fizjologiczne - gdy nie są zaspokojone, dominują nad wszystkimi innymi potrzebami, wypierają je na dalszy plan i decydują o przebiegu zachowania człowieka.

Piramida potrzeb nie tłumaczy jednakże wszystkich zachowań ludzkich. Pozornie według niej człowiek podejmuje działania z gatunku potrzeb wyższego rzędu, dopiero po zaspokojeniu potrzeb niższego stopnia, np. człowiek głodny nie będzie zajmować się kulturą. Od tej reguły zdarzają się istotne wyjątki. Sprzeczne bowiem z hierarchią potrzeb było zjawisko, np. teatru polskiego w czasie okupacji niemieckiej przy niezaspokojonej potrzebie bezpieczeństwa. Dlatego też na stosunek jednostki wobec swoich potrzeb wpływają jeszcze czynniki genetyczne, środowiskowe oraz aktywność własna jednostki lub też behawioralny system bodźców i reakcji.

34. Czym jest zjawisko przepływu Csikszentmihaly'ego

Notatki z wykładu:

• odczucie zgodności między ja a wymaganiami środowiska

• wysoki poziom skupienia uwagi

• pełne zaangażowanie w czynność (pochłonięcie)

• utrata upływu czasu.

Notatki z literatury:

Koncepcja optymalnego doświadczenia lub przepływu odnosi się do pozytywnych stanów świadomości charakteryzujących się cechami odczuwania zgodności między osobistymi umiejętnościami a wymaganiami środowiska, wysoki poziom skupienia uwagi, zaangażowanie się w daną czynność tak, że czas wydaje się przepływać obok, a nieistotne myśli i rozproszenia nie mają dostępu do świadomości, poczucie wewnętrznej przyjemności z wykonywanej czynności, chwilowa utrata samoświadomości tak, że Ja nie jest świadome funkcjonowania lub kierowania czynnością.

Internet:

Flow (w polskim tłumaczeniu przepływ) - koncepcja psychologiczna, którą stworzył amerykański psycholog węgierskiego pochodzenia MihályCsíkszentmihályi. Flow można określić jako stan uskrzydlenia, który towarzyszy wykonywaniu skomplikowanych działań przy jednoczesnym wysokim poziomie wykorzystywanych umiejętności osoby jej dokonujących. Przepływ można zdefiniować jako stan poza nudą i niepokojem. Nuda występuje kiedy posiadane umiejętności są wysokie, zaś wykonywane działania są nieskomplikowane. Niepokój zaś występuje w sytuacji odwrotnej: kiedy wykonywane działanie jest zbyt skomplikowane względem posiadanych przez osobę umiejętności.

35. Omów poznawcze metafory człowieka

1. Metafora komputera - człowieka przetwarza dane docierające do niego i na ich podstawie uruchamiane są różne procedury działania. Umysł jest procesorem posiadającym poziom zasobów poznawczych, ma też ograniczoną pojemność. Pamięć jest operacyjna- robocza, długotrwała, porównana do dysku twardego.

2. Metafora skąpca poznawczego - masa docierających informacji jest zbyt duża, dlatego stosujemy różne strategie poznawcze, by zredukować liczbę danych (schematy poznawcze

->filtry poznawcze).

3. Metafora racjonalnego stratega - redukcja danych na podstawie racjonalnych strategii, które są przystosowawcze (reakcja ucieczki vs zbliżenia się na podstawie docierających informacji).

36. Na czym polega poznawcze funkcjonowanie człowieka góra-dół i dół-góra

Spostrzeganie - całość procesów poznawczych prowadzących do spostrzeżenia; odbiór i interpretacja wrażeń zmysłowych.

To, co kiedyś w psychologii uważano za odmienne zjawiska (uwaga, spostrzeganie, wyobraźnia, myślenie, pamięć) w psychologii poznawczej uważa się za odmienne fazy procesu przetwarzania informacji. Początkowo proces przetwarzania informacji uważano za jednokierunkowy.

Badano jak bodźce są rejestrowane przez zmysły i jak następnie są przetwarzane, aż w ich efekcie powstanie obraz rzeczywistości. Proces ten jest nazywany procesem dół-góra, od receptorów do mózgu, zwłaszcza kory. Drugim procesem jaki zaczęto uwzględniać jest proces góra-dół. Okazuję się, że to, co już wiemy, nasze wcześniejsze doświadczenia, oczekiwania, założenia wpływają na to jak postrzegamy bodźce.

Procesy dół-góra są zapoczątkowane przez odbiór informacji zmysłowych przez narządy zmysłowe. Informacje te następnie podlegają analizie na wyższych piętrach układu nerwowego, łącznie z analizą kory mózgowej. Na tym najwyższym poziomie powstaje spostrzeżenie- warunkiem spostrzeżenia i rozpoznania jakiegoś obiektu jest możliwość zinterpretowania go za pomocą informacji zarejestrowanych wcześniej w pamięci.

Procesy góra-dół nie są już tak oczywiste i wykraczają poza potoczne ujmowanie spostrzegania. Procesy te pojawiają się, kiedy większa rolę w spostrzeganiu odgrywają procesy pamięciowe, które kierują poszukiwaniem i interpretacją danych zmysłowych.

W spostrzeganiu uczestniczą dwa rodzaje procesów:

1) Procesy dół-góra

Ujęcie oddolne - od bodźca drogami nerwowymi do wiedzy (empiryzm).

Odbiór danych sensorycznych przez receptory (czyli odbiorca informacji, narząd zmysłu - oko, ucho) i przesyłanie ich wyżej w celu wydobywania i analizy istotnych informacji nazywane jest PRZETWARZANIEM ODDOLNYM LUB WSTĘPUJĄCYM.

Procesy oddolne zajmują się elementarnym poziomem informacji i przekształcaniem konkretnych, fizycznych cech bodźców na kody fizjologiczne i ostatecznie na reprezentacje abstrakcyjne.

Inaczej: to odbiór informacji zmysłowych przez narządy zmysłowe, informacje te potem podlegają analizie na wyższych piętrach układu nerwowego (+analiza na poziomie kory mózgowej). Na tym najwyższym poziomie powstaje spostrzeżenie. Warunek spostrzeżenia i rozpoznania obiektu - możliwość zinterpretowania go za pomocą informacji zarejestrowanych wcześniej w pamięci.

2) Procesy góra-dół

Ujęcie odgórne lub ZSTĘPUJĄCE - od wiedzy do bodźca (aprioryzm).

Jest to proces przeciwstawny, działa w tym samym czasie co spostrzeganie oddolne. Biorą w nim udział nasze przeszłe doświadczenia, wiedza, oczekiwania, pamięć, motywacja, zaplecze kulturowe i język, dokonując interpretacji przedmiotu percepcji. W przetwarzaniu odgórnym wyższe procesy umysłowe wpływają na nasze rozumienie natury spostrzeganych obiektów i zdarzeń.

Pojawiają się wtedy, kiedy większą rolę w spostrzeganiu zaczynają odgrywać procesy pamięciowe, poszukujące i interpretujące dane zmysłowe. Warunek - informacja sensoryczna jest niepełna. Przykładem jest zjawisko stałości jasności.

- figury wieloznaczne - ciągle zmieniająca się interpretacja

- złudzenia - nie ma bodźca; widzimy coś, czego nie ma

- figury niemożliwe - korzystamy z konwencji, czyli z przyjętych w jakimś środowisku norm postępowania; zwyczaj.

37. Na ile zeznania świadków naocznych są wiarygodne - badania Loftus

38. Wymień cechy konstytutywne schematów poznawczych

Schemat poznawczy to podstawowy element wiedzy o świecie społecznym, to organizacja uprzednich doświadczeń z jakimś rodzajem zdarzeń, obiektów lub osób.

Schemat zawiera wiedzę uogólnioną i wyabstrahowaną z konkretnych doświadczeń.

Forma trwałej reprezentacji poznawczej, obejmująca sens typowej sytuacji, jak i znaczenie typowych form zachowania, które powinny zostać wygenerowane w reakcji na tę typową sytuację.

Schemat poznawczy: umysłowa reprezentacja określonego fragmentu świata (Wojcieszko, 2009).

Schematy to struktury umysłowe , które obejmują przekonania informacje na temat pojęcia lub klasy (grupa) obiektów.

Cechy:

1. Ogólność

2. 2. Abstrakcyjność - niezależność od cech konkretnych obiektów, np. schemat dobrego ucznia funkcjonuje niezależnie od zachowań Jana, Krzysztofa, Barbary.

39. Rodzaje schematów poznawczych oraz czym jest prototyp

Wszystkie schematy poznawcze można podzielić stosownie do rodzaju reprezentowanych w nich obiektów ; na trzy rodzaje:

a) skrypty - np. ciąg zdarzeń podczas wykładu, czy robienia prania

b) schematy osób - np. stereotypy + występowanie prototypu (cygana, osoby otyłej)

c) schematy cech - np. uczciwość, inteligencja, pracowitość

Łączy je uniwersalna zasada ich budowy, zasada PROTOTYPOWOŚCI .

PROTOTYP - rdzeń znaczeniowy każdego schematu, idealny bądź rzeczywisty egzemplarz najlepiej spełniający dany schemat - np. prototyp uczonego Alberta Einsteina; 

- zawiera on zawsze cechy najbardziej typowe dla egzemplarzy danego schematu

-spełnia on liczne i ważne funkcje orientacyjne, współ wyznaczające wiele operacji składających się na proces poznawania otoczenia społecznego przez człowieka

- służy jako wewnętrzny wzorzec identyfikacyjny .

40. Modele zmiany schematów poznawczych

1. Model BUCHALTERYJNY - zmiana następuje stopniowo wraz z dopływem nowych , niezgodnych ze stereotypem informacji.

2. Model KONWERSYJNY - opór wobec niewielkiej liczby rozbieżnych danych, następuje gwałtowna zmiana

3. Model SUBTYPIZACJI - zaprzeczające informację są izolowanie w ramach schematu, poprzez utworzenie pod kategorii, co chroni integralność całego schematu (tworzenie podtypu - wyjątku od reguły)

41. Czym są ukryte teorie osobowości

Ukryta teoria osobowości to właściwe dla danej osoby wyobrażenie o związkach między cechami przewijające się w tworzeniu obrazów o innych ludziach. Teorię, bo związki między cechami przypominają teorię naukową, na podstawie jednych cech można przewidzieć inne. Osobowości, nasze osobiste teorię. Ukryte, bo stosujący tę teorię ludzie nie zdają sobie sprawy, że to robią, że oceniają. Teorie te można zbadać i ujawnić/ ukazać osobie badanej.

Ukryte teorie osobowości posiadają dwie warstwy:

1. Kulturową: warstwa wspólna nam wszystkim, wiedzę o powiązaniach między cechami nabywamy w procesie socjalizacji. O powiązaniach tych dowiadujemy się już podczas uczenia się języka. Znaczenie semantyczne słów - słysząc od rodziców jacy są ludzie (o ich cechach narodowościowych), poznajemy stereotypy (piękna księżniczka = dobra; brzydka wiedźma = zła); stereotypy ułatwiają nam życie, aczkolwiek mogą prowadzić do błędnej interpretacji danej sytuacji, osoby, zachowania.

2. Indywidualną: nabywamy w toku indywidualnych doświadczeń z innymi ludźmi. Na bazie doświadczeń określamy określone typy osobowości, np. otyły wujek jest dobry, troskliwy. Koncepcja ludzkiej natury: ktoś, kto ma cechę X, ma też cechę Y, ale nie ma cechy Z (patrz:korelacja pozorna , (np. ruda Lucyna z przedszkola nas szczypała, po latach naszą szefową zostaje pani Lucyna, która jest ruda - od razu przypomina nam się Lucyna z przedszkola, stwierdzamy, że szefowa będzie złośliwa. Zachowujemy się wobec niej ostrożnie. Dużo czasu zajmie nam przekonanie się do niej.) Zjawisko samospełniającego się proroctwa: jeśli założymy, że ktoś ma jakąś cechę, to determinuje nasze zachowanie wobec niego, co z kolei determinuje zachowanie tej osoby i w rezultacie spełnia się proroctwo.

42. Wymień rodzaje heurystyk poznawczych oraz w jaki sposób heurystyki wpływają na oceny poznawcze ludzi

Społeczne ograniczenia podejmowania decyzji

1)Heurystyki,
2)Logika atrybucji,
3)Samospełniające się proroctwo,
4)Inklinacje i złudzenia,
5)Efekt rany.

Decyzja heurystyki.
Są to oszczędno-poznawcze intuicyjne reguły podejmowania szybkiego decyzji w układach społecznych, które czasami prowadzą do rozwiązań efektywnych, a czasami nie.

Rodzaje heurystyk

a) Heurystyka reprezentatywności.
Pomaga ona rozstrzygnąć jak podobna jest jedna rzecz do innej i służy do klasyfikowania ludzi bądź sytuacji na podstawie ich podobieństwa do przypadków typowych i podejmowania w oparciu o ot decyzji (sekwencja liczb 4,6,2,3,1,5) jest uznawana za większość badanych za przykład zdarzenia losowego natomiast sekwencja liczb: 1,2,3,4,5,6 - nie, bo pierwsza sekwencja jest bardziej podobna do obrazu typowej sekwencji losowej liczb.

b) Heurystyka dostępności.
Dotyczy ona skłonności do szacowania prawdopodobieństwa określonego zdarzenia na podstawie tego jak łatwo decydentowi przychodzą do głowy (przypomina sobie) przykłady takiego zdarzenia (większość badanych twierdzi, że jest więcej słów w języku angielskim zaczynających się na literę „L” niż takich w których litera ta występuje na III miejscu, bo łatwiej przypomnieć sobie przykłady słów rozpoczynających się na literę „L”).

c) Heurystyka zakotwiczenia i zastosowania.
Dotyczy takiego procesu oceny, w którym początkowa odpowiedź służy jako punk zaczepienia, zaś dodatkowe informacje dostarczone później nie są w wystarczającym stopniu wykorzystywane do skorygowania tej oceny (jeżeli należy szybko w 5s oszacować wynik mnożenia 8x7x6x5x4x3x2x1 oraz wynik mnożenia 1x2x3x4x5x6x7x8 i dać odpowiedź, który wynik jest większy ? Większość badanych twierdzi, że pierwszy, bo odpowiedź jest zakotwiczona na pierwszym mnożeniu 8x7=56, którego wynik jest zdecydowanie większy od drugiego 1x2=2).

d) Heurystyka „Co ja czuję”.
Ludzie proszeni o oceny swojego ogólnego zadowolenia z życia, zazwyczaj nie podejmują trudu systematycznego szacowania wszystkich przesłanek satysfakcji w odniesieniu do przeszłości, lecz jako źródło odpowiedzi przyjmują swoje obecne odczucia, swój obecny nastrój.

43. W jaki sposób zbudowane są sieci semantyczne

Koncepcje sieci semantycznych. Zakładają, że pamięć semantyczna zbudowana jest z pojedynczych jednostek funkcjonalnych - pojęć o określonym znaczeniu, zazwyczaj przedstawianych jako rzeczowniki i przymiotniki. Konkretna wiedza dotycząca jakiegoś aspektu rzeczywistości jest formułowana - według tych koncepcji - w postaci wzajemnych połączeń między określonymi pojęciami, a odległość między dwoma pojęciami odzwierciedla ich wzajemne relacje. Takie koncepcje nie tylko potrafią zaprezentować jakąś wiedzę w postaci schematu.

44. Omów koncepcje dysonansu poznawczego

Dysonans poznawczy - stan nieprzyjemnego napięcia psychicznego, pojawiający się wtedy, gdy dana osoba posiada jednocześnie dwa elementy poznawcze (np. myśli i sądy), które są niezgodne ze sobą. Dysonans może pojawić się także wtedy, gdy zachowania nie są zgodne z postawami. Stan dysonansu wywołuje napięcie motywacyjne i związane z nim zabiegi, mające na celu zredukowanie lub złagodzenie napięcia.

Podstawowym założeniem w teorii dysonansu poznawczego jest twierdzenie o pojawianiu się nieprzyjemnego napięcia psychicznego wtedy, gdy dana osoba posiada (lub dotrą do niej) sprzeczne elementy poznawcze (mogą to być twierdzenia, przemyślenia, postawy, informacje, oceny, zachowania itp.).

Dysonans poznawczy można nazwać popędem, bowiem jego wpływ na zachowanie jest taki, jak podstawowych popędów człowieka (np. głodu, pragnienia, bólu): wywołuje ogólną mobilizację organizmu, motywuje do zachowań, których celem jest zmniejszenia napięcia, oraz wywołuje antycypacyjne unikanie (czyli uczenie się reakcji na bodźce skojarzone z pojawieniem się dysonansu).

- dysonans poznawczy (Festinger) -rozdźwięk, jest to niezgodność napływających informacji z tymi co juz posiadamy.

3 główne sytuacje dysonansowe:

1. sytuacje problemowe (mają miejsce wówczas, kiedy nowe informacje niezgodne z tymi co posiadamy wzbudzają naszą ciekawość, kiedy sobie powiadamy „musze zbadać jak to jest naprawdę, czy jest tak czy inaczej”; mają miejsce wówczas gdy dysonans nie jest zbyt silny, gdy nie godzą w nasze ważne przekonania w sensie emocjonalnym; konsekwencja sytuacji problemowej jest eksploracja-poszukiwanie wiadomości które by wzmocniły obraz świata),

2. sytuacja zagrożenia - ma miejsce wówczas, kiedy dysonans jest silny budzący stan lęku, kiedy nowe informacje godzą w nasze ważne przekonania (np. religijne czy rodzinne), burzą nasz spokój wewnętrzny i budzą w nas poczucie lęku (lęk jest często powodem tego, że odrzucamy nowe informacje jako niewiarygodne), z tym dysonansem wiążą się rożne socjotechniki, które mają zmniejszać poczucie zagrożenia;

3. sytuacja trudna - też wiążą się z silnym dysonansem, ale lęk jest mniejszy, natomiast jest poczucie utknięcia w miejscu - kiedy człowiek nie wie co dalej robić; tez jest lęk ale nie tak silny jak przy zagrożeniu ;nie wiadomo co zrobić z tymi informacjami. Zmiany postaw tłumaczymy dysonansem poznawczym!

---