Temat: Problematyka zarządzania kapitałem trwałym

kapitał trwały = majątek trwały = środki trwałe

Kapitał trwały jest to zbiór obiektów charakteryzujący się:

• określoną trwałością (wyższą niż 1 rok)

• określoną jakością

• niezawodnością

Obiekty te powinny posiadać wartość jednostkową minimum 2000zł.

Użyteczność kapitału trwałego określona w/w cechami w powiązaniu z pozostałymi czynnikami produkcji posiada zdolność do tworzenia i generowania zysku. W definicji tej zaakcentowane zostały pierwotne cechy kapitału trwałego.

Cechy wtórne kapitału trwałego:

• Ograniczona żywotność

• Zróżnicowana gotowość produkcyjna (wyłączenie z cyklu produkcyjnego)

• Wielokrotne uczestnictwo w procesach wytwórczych

Problematyka zarządzania kapitałem trwałym skupia się głównie na procesie gospodarowania tym kapitałem. Na ten proces składa się wiele działalności.

działalności gospodarowania kapitałem trwałym:

1. Ewidencja i magazynowanie

2. Likwidacja

3. Eksploatacja środków trwałych:

1. Użytkowanie:

• Wykorzystanie

• Oczekiwanie

2. Obsługa:

• Konserwacja

• Remont

• Modernizacja

1. Działalność inwestycyjna

Likwidacja - środek trwały w momencie zużycia ulega likwidacji

Użytkowanie - mamy do czynienia ze sprawnym środkiem trwałym

Obsługa - sprawność jest ograniczona. Zadaniem obsługi jest przywrócenie sprawności, zdolności produkcyjnej środka trwałego

Oczekiwanie - mamy sprawny środek trwały, ale nie jest on spójny ze wszystkimi czynnikami produkcji potrzebnymi do procesu produkcyjnego.

Wykorzystanie - procesy wykorzystania środków trwałych możemy traktować jako system. Składa się on z 4 elementów.





























































Rys. Elementy procesu wykorzystania środków trwałych

Sws - system wykorzystania środków trwałych

S - system środków trwałych

P - przedmioty pracy

Z - zadania produkcyjne


L - pracownicy (operatorzy środków trwałych)



a_z - aparat zarządzania

g_i - gospodarka inwestycyjna


g_r - gospodarka remontowa

g_m - gospodarka materiałowa

g_k - gospodarka kadrami

Warunkiem wykorzystania środków trwałych jest jednoczesne współistnienie w tym samym czasie sprawnych wszytskich elementów wykorzystania środków trwałych.

Proces wykorzystania środków trwałych to całokształt planowych, organizacyjnie uporządkowanych, wzajemnie powiązanych działań, które zmierzają do zgodnego z przeznaczeniem zastosowania sprawnych obiektów majątku trwałego.

Celem tych działań powinno być wytworzenie dóbr i usług służących do zaspokojenia określonych potrzeb społeczeństwa. Oprócz tego w skład tego procesu wchodzi również przemieszczanie i składowanie wyrobów, które odbywa się przy częściowym zużyciu składników majątku trwałego.

Proces gospodarowania powinien mieć cechy działania racjonalnego. Możemy spotkać się z dwoma wariantami racjonalnego działania:

• Maksymalne efekty - dane nakłady

• Dany efekt - minimalne nakłady

Racjonalność wykorzystania środków trwałych polega na takim działaniu, aby:

1. przy danych zasobach majątku trwałego otrzymać maksymalną wartość produkcji o wymaganej strukturze

2. uzyskać wymaganą wartość i strukturę porodukcji przy minimalnych kosztach wykorzystania środków trwałych.

Pierwszy wariant racjonalności polega na maksymalizacji produktywności, a drugi na minimalizacji kosztów wykorzystania środków, czyli minimalizacji kosztochłonności.







































Rys. Działania racjonalizujące wykorzystanie systemu środków trwałych

Poprawę produktywności środków trwałych można osiągnąć maksymalizaując wartość produkcji bądź poprawiając strukturę i niezawodność środków trwałych.

Minimializację wykorzystania środków trwałych można uzyskać poprzez minimalizację kosztów zużycia i minimalizację kosztów bezczynności.

Oba warianty racjonalności można realizować poprawiając organizację bądź przez działania pozaorganizacyjne - chodzi tu o dokonywanie pewnych inwestycji zewnętrznych.

Miarą oceny wariantu pierwszego racjonalności jest współczynnik produktywności środków trwałych.







Wspólczynnik ten informuje, jaką wartość produkcji uzyskujemy z każdej złotówki zangażowanej w majątek trwały. Powinien on mieć tendencję rosnącą.

W zależności od pojemności mianownika mówimy o produktywności:

• globalnej (bierzemy pod uwagę wszytskie składniki majątku trwałego)

• ogólnej (bierzemy pod uwagę produkcyjne składniki majątku trwałego, czyli te, które biorą bezpośredni udział w tworzeniu wartości dodanej; jest tu brana średnia roczna wartość brutto)

• cząstkowa (bierzemy pojedynczą grupę rodzajową środków trwałych)

Grupy rodzajowe środków trwałych:

0 - grunty (ziemia)

1 - budynki

2 - budowle

3 - maszyny i urządzenia ogólnego zastosowania

4 - maszyny i urządzenia specjalne (branżowe)

5 - kotły i maszyny energetyczne

6 - wyposażenie techniczne

7 - środki transportowe

8 - narzędzia i przyrządy

Każdą grupę dzielimy na podgrupy, a podgrupy na klasy.














Maksymalizowanie wartości produkcji
Maksymalne wykorzystanie możliwego i uzasadnionego czasu produkcji	Maksymalizowanie intensywności pracy (optymalizowanie wykorzystania środków)
zwiększenie zmianowości pracy zapewnienie wymaganej ilości i struktury zatrudnionych zlikwidowanie zbędnych przerw w pracy maszyn i zatrudnionych	dostosowanie struktury asortymentowej do możliwości produkcyjnych zasobów kapitału trwałego i zapotrzebowania rynku poprawienie przygotowania produkcji usprawnienie organizacji stanowisk roboczych usprawnienie przebiegu produkcji usprawnienie kooperacji zwiększenie kwalifikacji pracowników poprawienie warunków BHP wzmocnienie siły motywacji usprawnienie systemu zarządzania

Poprawa struktury i niezawodności środków trwałych
Bezinwestycyjna poprawa struktury i niezawodności	Restrukturyzacja zasobów kapitału trwałego przez nowe inwestycje
zlikwidowanie zbędnych maszyn i urządzeń zagospodarowanie nieczynnych maszyn poprawienie jakości obsługi maszyn i urządzeń szybkie dochodzenie do pełnych zdolności produkcyjnych poprawienie konserwacji środków trwałych przestrzeganie planu remontów poprawienie jakości robót remontowych	powiększenie zasobów kapitału trwałego poprawienie struktury kapitału trwałego zlikwidowanie wąskich przekrojów produkcji modernizowanie środków trwałych wdrażanie kapitałooszczędnego typu postępu technicznego nabywanie środków trwałych o wysokiej jakości techniczno - ekonomicznej

Wspólczynnik produktywności to miara cząstkowa. Nie można postępować tylko wg jednego wariant, ponieważ przynosi to skutki w drugim wariancie, dlatego też ten współczynnik nie może służyć jako jedyny współczynnik do oceny efektywności przedsiębiorstwa. Nie można również stosować go do porównywania między zakładami. Żeby dokonać takiej oceny efektywności funkcjonowania środkami trwaymi należy skupić się także na drugim wariancie, czyli minimalizacji kosztów wykorzystania środków trwałych, połaczyć obydwa warianty i stworzyć kryterium syntetyczne, którym jest stopa efektywności.

Drugi wariant jest to wariant kosztowy.

Koszty gospodarowania kapitałem trwałym jest to suma nakładów pieniężnych związana z pozyskaniem obiektów majątku trwałego, ich ochroną i ubezpieczeniem oraz ze zużyciem czynników warunkujących pełnienie przez te obiekty wyznaczinych im funkcji w procesie pracy. zalicza się tu też koszty związane ze zużyciem fizycznym i ekonomicznycm tych obiektów.

Grupy kosztów:

1. koszty posiadania

Są to koszty stałe. Zaliczamy do nich koszty:

• zakupu

• najmu

• leasingu

• ubezpieczenia

• ochrony

• amortyzacji

2. koszty pracy

Są to koszty zienne. Zaliczamy do nich koszty:

• zużycia energii

• surowców i materiałów konserwacyjncych

• wynagrodzeń osób obsługujących i nadzorujących pracę środków trwałych

3. koszty bezczynności

Do tych kosztów są dwa podejścia:

1. Koszty te należy wiązać z częścią kosztów wydziałowych stałych.







2. Koszty te związane są z wartością utraconych korzyści







Miarą wykorzystywaną w drugim wariancie jest tzw. kosztochłonność. Wyraża ona wielkość kosztów ponoszonych w związku z gospodarowaniem określonych zasobów kapitału przypadającą na 1zł wartości tego zasobu.







Minimalizacja kosztochonności
Minimalizacja kosztów bezczynności	Minimzalizacja kosztów zużycia środków trwałych
Zweryfikowanie ilości rezerwowych środków trwałych Zweryfikowanie poziomu zmianowości Zmniejszenie przerw z przyczyn organizacyjno - technicznych Dążenie do likwidacji wąskich przekrojów Likwidowanie jałowych przebiegów produkcji Stworzenie zapasów kompensujących bieżące braki przedmiotów pracy Optymalizowanie norm obsługi Likwidowanie braków w obsłudze Zwiększenie zainteresowania pracowników stopniem wykorzystania środków trwałych	Obsługiwanie środków trwałych zgodnie z instrukcją obsługi Przeprowadzenie przeglądów i konserwacji zapobiegających awariom Zachowanie dyscypliny przestrzegania normatywów remontowych Modernizowanie i odnawianie zużytych środków trwałych Zapewnienie nadzoru i odnowy środków trwałych Zapewnienie właściwych warunków otoczenia środków trwałych Zapewnienie właściwego systemu naliczania kosztów zużycia

Kosztochłonność powinna charakterzyować się malejącą tendencją.

Z kosztochłonności i produktywności wywodzi się stopa efektywności. Jest to miara syntetyczna.




Stopa efektywności mówi jaka wartość produkcji jest uzyskiwana z każdej złotówki nakładów związanych z posiadaniem i wykorzystaniem środków trwałych. Stopa efektywności powinna rosnąć, a przynajmniej nie maleć.

Na podstawie stopy efektywności można zdefiniować racjonalne gospodarowanie środkami trwałymi:

Racjonalne gospodarowanie środkami trwałymi mierzone stosunkiem wartości produkcji do kosztów, to taki jednoczesny poziom kosztochłonności i produktywności, który jest wynikiem kompromisu między dążeniem do maksymalizacji produktywności i minimalizacji kosztochłonności.

Zalety stopy efektywności:

1. Motywuje usprawnienia organizacyjne

2. Motywuje do rzetelności wykonawstwa remontowego

3. Sprzyja wzrostowi produkcji

4. Sprzyja dostosowaniu struktury podaży i popytu

5. Sprzyja obniżce kosztów gospodarowania środkami trwałymi

6. Zachęca do wydłużania okresu eksploatacji środków trwałych bez odpisów amortyzacyjnych

7. Zachęca do koordynacji zdolności produkcyjnych poszczególnych urządzeń w ciągu produkcyjnym

8. Zachęca do produkcji praco - i kapitałochłonnej

9. Skłania do wzrostu wykorzystania środków trwałych i pozostałych czynników wytwórczych

10. Skłania do stosowania wielozmianowości

11. Skłania włączenia środków trwałych do procesu produkcyjnego

12. Skłania do likwidacji zbędnych środków trwałych

Wady stopy efektywności :

1. Hamuje wdrażanie nowej, kapitałochłonnej produkcji

2. Hamuje zakres i częstotliwość remontów

3. Sprzyja przedwczesnemu likwidowaniu środków trwałych jeśli jest możliwość zastąpienia ich lepszymi

4. Sprzyja zwiększeniu zużycia środków trwałych (zarówno fizycznemu jak i ekonomicznemu)

5. Nie sprzyja wdrażaniu postępu technicznego

6. Zachęca do nadmiernej likwidacji rezerw środków trwałych

Metoda polioptymalizacji

Jest to metoda ekonometryczna. Służy do oceny stopnia racjonalności gospodarowania kapitałem trwałym. Wykorzystuje kosztochłonność, produktywność i stopę efektywności.

Powinniśmy mieć do dyspozycji dane z kilku momentów czasowych. Na ich podstawie dokonujemy następujących obliczeń.

Etapy:

1. Obliczamy wskaźniki produktywności

2. Obliczamy średni poziom produktywności

3. Wyznaczamy poziomy produktywności, których wartość jest większa lub równa średniej. Są to poziomy dopuszczalności.

4. Obliczamy wskaźniki kosztochłonności

5. Obliczamy średni poziom kosztochłonności

6. Wyznaczamy poziomy kosztochłonności, których wartość jest mniejsza lub równa średniej. Są to poziomy dopuszczalności.

7. Obliczamy wskaźniki stopy efektywności

8. Obliczamy średni poziom stopy efektywnościi

9. Wyznaczamy poziomy efektywmości, których wartość jest większa lub równa średniej. Są to poziomy dopuszczalności.

10. Określamy te momenty czasu, w których zostały spełnione wszytskie 3 warunki. Okres taki uważany jest za okres racjonalnego gospodarowania.

Może być taka sytuacja, że będzie kilka okresów racjonalności. Wtedy najlepszym jest ten, który ma najwyższą stopę efektywności.

28

Zarządzanie kapitałem

Wykład 9 2001-01-10

Agata

S

P

Z

L

g_i

g_r

g_m

g_k

a_z

Sws

podsystemy

są to elementy otoczenia bliższego dla Sws

Racjonalizacja wykorzystania środków trwałych

Działania pozaorganizacyjne

Poprawa organizacji

Min kosztów bezczynności

Minimalizacja kosztów zużycia

Maksymalizacja produkcji

Poprawa struktury i niezawodności

Poprawa produktywności

Minimalizacja kosztów wykorzystania

E - produktywność środków trwałych

P - wartość produkcji

M - wartość majątku trwałego

Zadania umożliwiające poprawę produktywności systemu środków trwałych

Maksymalizowanie wartości produkcji

Poprawa struktury i niezawodności środków trwałych

K_B - koszty bezczynności

2 - uwzględnienie amortyzacji powierzchni uzbrojonej zajmowanej przez maszyny i amortyzacji samej maszyny

a -roczna stawka amortyzacji

t_d - dysponowany czas pracy

Cw - średnia cena wyjściowa dla wyrobu będącego rezultatem pracy maszyny

Krm - koszty robocizny i materiałów bezpośrednich na jednostkę wyrobu

q - wydajność jednej maszynogodziny wyrażona ilością wyrobów

d - dopłaty do wynagrodzenia pracowników za postój maszyny w ciągu 1h

Kst - kosztochłonność

Km - koszty posiadania i wykorzystania środków trwałych

M - majątek trwały

---