WSTĘP

Jednostki Państwowej Straży Pożarnej na mocy ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 roku o „Państwowej Straży Pożarnej” realizują zadania z ratownictwa technicznego w tym m.in. wodnego. Od tego czasu powstało niewiele prac
i opracowań tego trudnego zagadnienia a jeśli już są, są one pobieżne i nie
w pełni przedstawiają prace strażaka- ratownika.

W swej pracy staraliśmy się z dostępnych nam źródeł wybrać i powiązać najważniejsze sprawy dotyczące jakże ważnego działania jednostek Straży Pożarnej na akwenach wodnych podczas trudnych warunkach atmosferycznych.

Nie jest to może podstawowa działalność Nas Strażaków, lecz akcje na
i pod wodą są bardzo ciężkie. Trudności te nie wynikają z braku sprzętu, pod tym względem ostatnie lata przyniosły znaczną poprawę,, lecz na wskutek obciążeń psychofizycznych. Akcje na akwenach wodnych często trwają po kilka godzin, a działania i likwidacja np. skutków powodzi nawet i kilka dni.

I. RATOWNICTWO WODNE JAKO JEDNO Z ZADAŃ
PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ

Ratownictwo wodne stanowi integralną część systemu ratowniczego realizowanego ustawowo przez jednostki Państwowej Straży Pożarnej we współdziałaniu - w oparciu o odrębne porozumienia - z innymi podmiotami.

Do zadań wykonywanych przez jednostki ratownictwa wodnego należą
w szczególności:

- oznakowanie i zabezpieczenie miejsc prowadzenia działań ratowniczych,

- poszukiwanie zatopionych ludzi i przedmiotów,

- wydobywanie topielców, środków transportu i przedmiotów,

- stawianie lub zdejmowanie zapór do ratownictwa chemiczno- ekologicznego środowiska wodnego,

- pobieranie próbek podłoża i wody,

- ocena lub usuwanie nagłych awarii urządzeń podwodnych i budowli hydrotechnicznych mających wpływ na bezpieczeństwo ludzi oraz środowiska wodnego,

- wodny transport poszkodowanych i ewakuacja ludzi, zwierząt oraz mienia podczas działań powodziowych,

- gaszenie pożarów obiektów i środków transportu na obszarach wodnych, do których niemożliwy lub ograniczony jest dostęp z lądu.

Początkowo działania z zakresu ratownictwa wodnego organizowane były przez nieliczne zespoły strażaków - płetwonurków PSP, jednak głównie działania prowadzone były w oparciu o siły Ochotniczych Straży Pożarnych, lokalnych klubów płetwonurków oraz nurków zawodowych.

Obowiązujące przepisy w zakresie działań podwodnych- zawarte
w Zarządzeniu Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej
i Sportu z dnia 29 czerwca 1985 r w sprawie uprawnienia płetwonurkowania / M.P. Nr 26 z 1985 r./ - okazały się niewystarczjące do pełnej rozbudowy tej dziedziny ratownictwa oraz nie gwarantowały właściwej organizacji ekip ratownictwa wodnego, ich wyposażenia, bezpieczeństwa i skuteczności prowadzenia prac podwodnych. Zatem w roku 1993 Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej wydał ,, Tymczasowe zasady prowadzenia prac podwodnych w działalności ratowniczej jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej” precyzując organizację i tryb postępowania w prowadzeniu działań ratowniczych i poszukiwawczych.

Stan ilościowy jednostek ratownictwa wodnego zwiększa się z roku na rok, zwiększa się także ilość zagrożeń na obszarach wodnych, wywołany zwłaszcza przez budowle hydrotechniczne oraz przemysłowe i komunalne urządzenia podwodne, a mające wpływ na lokalne bezpieczeństwo ludzi oraz środowisko, spowodował nowe wyzwanie w zaistniałym Krajowym Systemie Ratowniczo - Gaśniczym.

Ratownictwo wodne prowadzone przez jednostki ochrony przeciwpożarowej, a zwłaszcza przez Państwową Straż Pożarną, jako chyba jedyne w swych podstawowych założeniach nie ma elementu ratowania osób żywych. Ratownictwo na wodzie w celu ratowania życia prowadzą
w kraju inne instytucje i organizacje typu:

• - Polskie Ratownictwo Okrętowe,
  - Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe,
  - jednostki policji wodnej,
  - angażowani na kąpieliskach ratownicy wodni,
  - załogi jednostek pływających,
  -osoby z otoczenia zagrożonych.

Ratowanie życia na wodzie wymaga natychmiastowej reakcji ratowniczej otoczenia i gdy jest ona spóźniona pozostaje już tylko poszukiwanie topielców. Oczywiście od każdych założeń są wyjątki. Ok. 1% ogólnie realizowanych przez straż pożarną akcji ratownictwa wodnego, dotyczy osób żywych. Na każde wezwania o zagrożeniu życia na wodzie natychmiast wyjeżdzają jednostki straży. W przypadku utonięcia człowieka najistotniejszy jest bowiem czas,
w którym zostanie udzielona mu pomoc, a jednostki PSP specjalizujące się
w ratownictwie wodnym nie zawsze zlokalizowane są w bliskim sąsiedztwie akwenów wodnych. Bywa też, że nie zawsze jednostki straży pożarnej są informowane o utonięciu bezpośrednio po wypadku. Powoduje to, że ich przybycie na miejsce zdarzenia jest spóźnione. Wówczas nie pozostaje nic innego, jak tylko rozpoczęcie poszukiwań ofiar utonięcia.

Okoliczności utonięć ludzi są różne

• - nieumiejętność pływania,
  -wchodzenie do akwenów w miejscach nierozpoznanych i nie przygotowanych do kąpieli,
  - kąpiel i korzystanie ze sprzętu pływającego pod wpływem alkoholu,
  - brawura i chęć popisania się swoimi umiejętnościami,
  - przewrócenia lub uszkodzenia sprzętu pływającego profesjonalnego
  i własnej konstrukcji,
  - wypadnięcie ze środków pływających
  - wjechania pojazdami lądowymi do wody,
  - wpadnięcie do studni, szamb, zbiorników, jaskiń i innych otworów ziemnych wypełnionych wodą,
  - występowanie objawów chorobowych (padaczka,zawał serca, skurcz mięśni, choroba umysłowa ),
  - uderzenie podczas skoku w przedmiot lub dno akwenu,
  - szok termiczny,
  - zaplątanie w sieci lub inne podobne niebezpieczne przedmioty,
  - uderzenie pioruna, silne wiatry, ulewy,
  - awarie sprzętu do nurkowania,
  - załamanie lodu,
  - pływanie na krach lodowych i nie przeznaczonych do tego przedmiotach,
  - brak widoczności i utrata orientacji lokalizacyjnej,
  - porażenie prądem elektrycznym,
  - samobójstwa,
  - niska temperatura wody,
  - zbrodnicze utopienie,
  - awarie urządzeń i budów hydrotechnicznych,
  - powodzie.

Przyczyny utonięć sprzętu i mienia:

- wypadki i katastrofy pojazdów komunikacyjnych,

- zderzenia i awarie środków pływających,

- zatarcie śladów kradzieży i zbrodni,

- chęć zniszczenia narzędzi służących do popełniania przestępstw,

- utrata wytrzymałości budowli wodnych i przybrzeżnych,

- awarie podwodnych urządzeń infrakstruktury komunalnej i innych,

- awarie urządzeń spiętrzających wodę.

II. DZIAŁANIA JEDNOSTEK RATOWNICTWA WODNEGO

1. Przygotowanie jednostek do akcji.

Przygotowanie jednostek do akcji pod wodą jest przedsięwzięciem złożonym, czasochłonnym i dość drogim. Aby rozpocząć działalność ratowniczą należy zarejestrować jednostkę w Polskim Towarzystwie
Turystyczno - Krajoznawczym lub Lidze Obrony Kraju. Bardzo ważnym problemem jest dobór ludzi, którzy spełniać będą nie tylko wiele wymagań natury zdrowotnej, ale także psychofizycznych. Bardzo ważnym jest także posiadanie odpowiedniej klasy sprzętu do uprawiania pływania pod wodą oraz prowadzenia prac podwodnych. Dotyczy to także sprzętu niezbędnego do zapewnienia bezpieczeństwa osobistego osobom nurkującym.

Wyszkolenie płetwonurków obejmuje cztery stopnie zaawansowania, od których zależą uprawnienia dotyczące zarówno głębokości na którą można schodzić i rodzaju zabezpieczeń i nadzoru nad nurkiem.

Dobór odpowiednich ludzi do przeszkolenia podyktowany jest także tym, że:

- okres szkolenia jest bardzo długi, przy którym niewielki ruch osobowy może spowodować zniweczenie całego, paroletniego wysiłku szkoleniowego,
- każdorazowe wejście nurka do wody wymaga jego każdorazowej pisemnej zgody, w której musi on stwierdzić swoją dobrą kondycję psychiczną
i fizyczną, gdyż w przypadku jakiegokolwiek zaburzenia typu katar, ból głowy, przeziębienie czy stres, nurkowanie jest zabronione,
- krótki okres przebywania nurka pod wodą, a w szczególności na średnich
i dużych głębokościach, zakaz nurkowania więcej niż 2 razy dziennie, a co za tym idzie potrzeba przygotowania przy zdarzeniach bardziej złożonych większej ilości nurków,
- zorganizowana musi być odpowiednia obsługa na powierzchni wody, obsługująca nurkujących i przeszkolona w tym zakresie.

Do nurkowania potrzebny jest odpowiedni sprzęt umożliwiający zanurzenie się człowieka, wykonanie przy pomocy odpowiedniej klasy narzędzi do prac podwodnych jak również sprzęt niezbędny do zapewnienia maksymalnego bezpieczeństwa osobom nurkującym. Do obsługi w/w sprzętu musi być także zapewnione odpowiednie zaplecze służące do konserwacji tego sprzętu.
Do podstawowego sprzętu umożliwiającego prowadzenie prac ratowniczych pod wodą można zaliczyć:

- skafandry tzw,, mokre ”
- skafandry tzw,, suche ”
- bieliznę
- automaty oddechowe
- zestawy butlowe ze sprężonym powietrzem
- maski, półmaski lub specjalne hełmy nurkowe
- płetwy
- buty nurkowe
- pas balastowy
- rurki oddechowe

Aby sprzęt używany przez nurka do działań ratowniczych pod wodą był sprawny i odpowiednio konserwowany musi być stworzona odpowiednia baza, w skład której wchodzić mogą:

- sprężarka spalinowa
- sprężarka elektryczna
- manometry kontrolne do kontroli stopnia napełniania butli powietrzem
- zestaw narzędzi do konserwacji i bieżących napraw sprzętu nurkowego, pod warunkiem, iż napraw takich i konserwacji dokonywać będzie tylko osoba posiadające pełne uprawnienia do dokonywania tego typu czynności.

Aby móc prowadzić akcje ratownicze pod wodą należy posiadać przynajmniej taki sprzęt jak:

- boje
- liny
- echosondy
- pompy
- idrydyny tzn. poduszki powietrzne
- spawarki
- urządzenia do podwodnego cięcia

Wszelkie prace wykonane przez ratowników pod wodą muszą być zabezpieczone przez ekipę znajdującą się nad powierzchnią wody w dyspozycji powinny znajdować się:

- łódki sztywne
- pontony pneumatyczne
- silniki zaburtowe
- resuscytatory
- apteczki pierwszej pomocy przedmedycznej
- noże nurkowe
- latarki podwodne
- zegarki wodoodporne
- głębokościomierze
- tabele rozprężenia
- dekompresjomaty
- kamizelki ratowniczo-wypornościowe
- sprzęt łączności bezprzewodowej
- uprzęże nurkowe

Prowadzenie podstawowych prac podwodnych.

Do podstawowych prac podwodnych wykonywanych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej należy:

- poszukiwanie zatopionych ludzi i przedmiotów,
- wydobywanie topielców i przedmiotów z dna,
- stawianie lub zdejmowanie zapór dla ratownictwa chemiczno- ekologicznego,
- naprawy i konserwacja obiektów i urządzeń hydrotechnicznych,
- cięcie i spawanie materiałów,
- pobieranie próbek podłoża i wody,
- prowadzenie prac kontrolno - rozpoznawczych.

Metody poszukiwań podwodnych

W większości przypadków prace podwodne dotyczą poszukiwań lub muszą się od tej czynności rozpocząć.
Stosowane metody poszukiwań podwodnych można podzielić na:

- metody techniczne z wykorzystaniem urządzeń,
- metody nurkowe przy pomocy płetwonurków.

Metody techniczne poszukiwań.

Do metod technicznych zaliczamy:

- trałowanie,
- hydrolokację,
- telewizję podwodną.

Do trałowania niezbędny jest odpowiednio przygotowany sprzęt pływający oraz trał denny w postaci siatki. Metoda ta może być stosowana przy równym, piaszczystym dnie na niewielkich głębokościach. Szerokość trału
i głębokość zanurzenia warunkuje moc silników użytych środków pływających. Nie może być stosowana przy dużej roślinności i trwałych przeszkodach na dnie.
Hydrolokacja jest metodą najbardziej efektywną, stosowane są echosondy ( wysyłane są fale ultradźwiękowe, które po odbiciu od dna powracają i na rejestratorze pokazują kształt dna ). Każda wykryta nierówność może być poszukiwanym obiektem. Przeszkodą w stosowaniu tej metody jest zanieczyszczenie wody i mała jej przejrzystość. W obu wymienionych metodach po stwierdzeniu lokalizacji obiektu pod woda płetwonurek wykonuje zanurzenie identyfikując obiekt.

Użycie specjalnych kamer telewizji podwodnej jest metodą kosztowną,
a jedyną przeszkodą użycia jej jest zbyt mała przejrzystość wody, a tym samym brak pola widzenia samej kamery.

Metody poszukiwań nurkowych

Poszukiwania metodami nurkowymi charakteryzują się następującymi cechami:

- nurek jest w stanie znaleźć przedmiot, gdy go zobaczy,

- nurek bez widocznych linii lub stałych orientacyjnych punktów nie jest
w stanie poruszać się dokładnie w wyznaczonym obszarze poszukiwan,
- nurek po odejściu od znalezionego obiektu nie jest w stanie określić miejsca, a nawet kierunku znajdowania się obiektu. Przygotowanie akwenu do poszukiwań ( podziały na sektory, za pomocą boi i lin kierunkowych rozciągniętych na dnie akwenu ) jest bardzo kłopotliwe i wymaga dużych nakładów pracy i dużej ilości sprzętu.

Najczęściej stosowanymi w praktyce technikami poszukiwań dna są:

- metoda wahadłowa - polegająca na przesuwaniu przez nurków liny prostopadłej do liny kierunkowej o odległość mniejszą niż widoczność
w wodzie i penetrowaniu dna wzdłuż liny.

- metoda poszukiwań polami - polega na ułożeniu na dnie gęstej sieci lin wygradzających wąskie pola, które może penetrować płynący nurek.

- metoda cyrkulacyjna - polega na ustawianiu siatki boi ustawionych na ciężarkach opustowych, wokół których płetwonurek zatacza na linie dystansowej zamknięte kręgi. Długość liny dystansowej nie może przekraczać 15 m.

Metoda cyrkulacyjna stosowana jest zwykle na małych akwenach
i w sytuacjach, gdzie udaje się dość precyzyjnie zlokalizować miejsce zatopienia obiektu lub gdy występują trudne warunki nurkowania ( duża głębokość, mała widoczność, ciemności, silny prąd wody ). Jest ona szczególnie przydatna do poszukiwań przedmiotów odstających od dna, o które może zaczepić lina dystansowa.

Wszelkie prace podwodne powinny być wykonywane z asekuracją

prowadzoną przez partnera!

Ważne jest też opracowanie systemu znaków i gestów do wzajemnego porozumienia się pod wodą przez płetwonurków.

Do urządzeń sygnałowych stosowanych w nurkowaniu i pracach prowadzonych nad i pod wodą zaliczamy: tabliczkę do pisania pod wodą, gwizdek, pływaki dymne, rakiety spadachronowe, flagi, boje.

Podnoszenie obiektów z dna akwenów wodnych.

Techniki podnoszenia obiektów z dna dzielą się na dwa rodzaje:

a) za pomocą dźwigów pływających oraz dźwigów samojezdnych
i dźwigów portowych,

b) za pomocą uzyskania dodatniej pływalności wydobywanego przedmiotu.

Wykorzystanie dźwigów jest metodą skuteczną. Jednak jest zależna od niewielkiej odległości zatopionego obiektu od miejsca ustawienia dźwigu. Wyjątek stanowią dźwigi pływające, ale ograniczeniem jest niewielka ilość takich dźwigów.

Dodatnią pływalność uzyskuje się za pomoca pontonów miękkich (irydyn ) zbiorników sztywnych oraz odtwarzania utraconej pływalności. Irydyny - to miękkie pojemniki o kształcie balonu ( poduszki ), w dolnej części wyposażone w uprząż do mocowania podnoszonego ciężaru. Po zanurzeniu i zamocowniu wypełnia się go powietrzem.

Do operacji podnoszenia można także używać pneumatycznych poduszek podnoszących stosowanych na codzień w ratownictwie drogowym. Podstawową wadą tych metod jest, że wydobywany przedmiot praktycznie znajduje się pod wodą wisząc pod pływającymi na powierzchni pływakami
i irydynami.

W dalszym etapie należy doholować do brzegu pływający przedmiot i użyć wciągarek lub żurawi samojezdnych.

Prace przy urządzeniach hydrotechnicznych.

Najczęściej wykonywane prace polegają na oczyszczeniu punktów czerpania wody ( sit, przepompowni, smoków pomp i kanałów ), mechanizmów i kanałów śluz rzecznych oraz sit i kanałów elektrowni, stopni wodnych.

Oczyszczenie polega na odmuleniu i usunięciu zanieczyszczeń i konarów drzew naniesionych przez rzekę lub strumień pobieranej wody.

Najprościej można to wykonać dwoma sposobami:

- oczyszczając pomieszczenia pod woda,

- jeśli istnieje możliwośc odciąć dopływ wody przez zamknięcie grodzi lub zatkanie dopływu i wypompowanie wody.

W obu przypadkach wykonuje to ekipa płetwonurków
w składzie minimum trzyosobowym. Zabezpieczenie sprzętowe powinno zawierać: motopompa, sprężarka powietrzna, liny, rozpieraki mechaniczne
i hydrauliczne, wyciągarki, kilofy, łopaty. W zależności od rodzaju awarii
i możliwości technicznych obiektu hydrotechniczego określa się sposób wykonania pracy i zabezpieczenie sprzętowe. Rozpoznanie przeprowadza płetwonurek na miejscu. Podczas prac przy urządzeniach hydrotechnicznych na rzekach lub jeziorach, w których występuje różnica poziomów lustra wody po obu stronach obiektu, należy zwrócić uwagę na możliwość przyssania płetwonurka do krat i grodzi w sposób uniemożliwiający samodzielne uwolnienie się a nawet przetłoczenie go przez przeszkodę.

Prace podwodne wykonuje się całkowitej ciemności, tylko na wyczucie, najczęściej bez odpowiedniego punktu oparcia. Większość prac polega na wykonaniu ich najprostszymi metodami tj. wygarnięciu ręcznym (do koszy) zanieczyszczeń naniesionych przez strumień wody, odblokowaniu lub osadzeniu w gniazdach lub prowadnicach części mechanizmów, urządzeń hydrotechnicznych, przy pomocy łomów, rozpieraków lub wyciągarek ręcznych. Często praca polega na wymuszeniu przepływu wody w przeciwnym kierunku, celem usunięcia zamulenia.

Prace płetwonurków uzależnione są od bardzo wielu czynników zarówno zewnętrznych jak i wewnętrznych, występujących na danym akwenie wodnym.

Do takich warunków (składowych) pracy płetwonurków zaliczyć możemy :

Głębokość akwenu wodnego.

Do głębokości 8 metrów czas przebywania płetwonurka jest ograniczony tylko temperaturą wody i nie może wynosić więcej niż 4 godziny. Gdy nurkuje głębiej to powoduje to konieczność prowadzenia dekompresji przy wychodzeniu na powierzchnię, a co za tym idzie konieczność skrócenia efektywnego czasu pracy płetwonurka pod wodą. Maksymalna głębokość prowadzenia działań wyłącznie w szczególnych przypadkach wynosi 40 m. Potrzebne jest zgromadzenie dużej ilości osób nurkujących, potrzebny jest na miejscu także lekarz.

Wielkość obszaru poszukiwań.

Przy dużym akwenie wodnym i dużym zakresie poszukiwań prowadzonych pod wodą konieczne jest użycie dużej ilości sił i środków.

Przejrzystość wody.

Im jest mniejsza widoczność w wodzie tym bardziej zmniejsza się skuteczność prowadzonych działań. Konieczne jest użycie dużych ilości sił
i środków. Pracujący płetwonurkowie muszą posiadać duży staż, doświadczenie
i odpowiednie wyszkolenie.

Zanieczyszczenia chemiczne.

W obecnej dobie uprzemysłowienia należy brać pod rozwagę rozwój przemysłu i jego niszczące dla środowiska przyrodniczego, a w szczególności wodnych zasobów, działanie. W przypadku prowadzenia działań ratowniczych na akwenach wodnych śródlądowych liczyć się powinno z występowaniem zanieczyszczeń chemicznych, a w niektórych przypadkach nawet dosyć znacznych. Ich występowanie może spowodować konieczność używania tzw. „suchych” skafandrów, masek płetwonurkowych lub lekkich hełmów nurkowych.

Zanieczyszczenia biologiczne.

Ich występowanie może spowodować konieczność stosowania „suchych” skafandrów, masek płetwonurkowych oraz bardzo dobrych automatów nurkowych.

Temperatura wody.

Gdy w zbiorniku wodnym jest niska temperatura wody, to wymaga to od poszukujących zorganizowania większej ilości sił i środków ze względu na ograniczony czas przebywania w wodzie o niskiej temperaturze płetwonurków,
a co za tym idzie częstszej ich podmianie.

Pora doby.

Gdy nurkowanie odbywa się nocą , należy zapewnić dodatkową ilość sprzętu pływającego , wyposażyć płetwonurków w podwodny sprzęt oświetleniowy. Ponadto należy liczyć się z tym, iż w porze nocnej zmniejszyć się może skuteczność prowadzonych działań poszukiwawczych , a także może wzrosnąć zagrożenie bezpieczeństwa dla osób nurkujących ( zegar biologiczny człowieka ).

Urządzenia hydrotechniczne

Praca w sąsiedztwie jakichkolwiek urządzeń hydrotechnicznych może stwarzać duże zagrożenia dla osób nurkujących . Zwłaszcza ze strony nierównomiernego podłoża , nagromadzenia różnego rodzaju odpadów, zamulenia dna, nieznanych
i nierozpoznanych części konstrukcji budowli, które mogą uszkodzić ubranie płetwonurka lub jego samego zranić.

Prędkość nurtu lub prądu

Należy pamiętać , że im większa jest prędkość nurtu lub prądu to powoduje to zmniejszenie efektywności działań ratowniczych . Dodatkowo zmusza nas do zaangażowania większej ilości sił i środków a także musimy liczyć się z tym , iż obiekt którego poszukujemy mógł zostać przesunięty ( przeniesiony ) przez nurt lub prąd w zupełnie inne miejsce.

III. TYPOWE JEDNOSTKI PSP
A RATOWNICTWO WODNE.

Jednostki Państwowej Straży Pożarnej wyjeżdżają do akcji ratowania ludzi na każdy sygnał. Bywa tak, że docierają na miejsce działań, gdy jeszcze człowiek żyje. Muszą wtedy podejmować szybką akcję ratowniczą, często przy pomocy sprzętu w jaki jest wyposażony pierwszy przybyły samochód. Dlatego chcemy i ten temat przybliżyć, jak ratować żywych ludzi z wody.

Podstawową zasadą gwarantującą powodzenie akcji, jest szybki dojazd, bowiem tylko błyskawiczne przerwanie procesu tonięcia gwarantuje powodzenie akcji i nie dopuszcza do powstawania poważnego rozstroju zdrowia ratowanego.

O sposobie prowadzenia akcji decydują głównie następujące czynniki:

1. Stan zagrożenia osoby tonącej tzn. czy utrzymuje się ona na powierzchni, czy też znajduje się już pod wodą i ewentualnie jak długo trwa zanurzenie.
2. Czy dana osoba umie pływać, czy też jest to chwilowe osłabienie sił pływaka.

3. Odległość od brzegu.

4. Rozmiary wypadku - czy tonie jedna osoba, czy też jest to np.wywrotka łodzi, w której płynęło więcej ludzi.

5. Wiek osoby tonącej, ważne jest czy wypadek dotyczy dziecka czy innych osób.

Udzielenie pomocy z brzegu - tonący utrzymuje się na powierzchni wody.

Pod tym pojęciem należy rozumieć prowadzenie akcji bez wchodzenia do wody i stosowania sprzętu pływającego, prowadzonej z lądu lub pomostu.
W wyjątkowych przypadkach ratownik wchodzi do wody, pozostaje jednak
w stałym kontakcie z dnem lub brzegiem. Jest to podstawowy sposób udzielania pomocy, gdy tonący jest w pobliżu brzegu. Najważniejszą czynnością jest podanie tonącemu tyczki, żerdzi, bosaka itp lub rzucenie koła ratunkowego lub rzutki.

W przypadku, gdy tonący znajduje się w bezpośrednim zasięgu należy:

1. Podać tonącemu rękę lub dowolny przedmiot, w przypadku gdy pomoc udzielana jest z brzegu akwenu. Podając rękę lub jakikolwiek przedmiot, pamiętać należy, że tonący chwyta z dużą siłą i będzie usiłował wciągnąć ratownika do wody, celem szybkiego wydostania się z niej. Zawsze taka sytuacja grozi utratą równowagi i stanowi niebezpieczeństwo znalezienia się
w wodzie razem z ratowanym.

Dlatego należy wcześniej się przed tym zabezpieczyć. Ratownik jedną ręką powinien uchwycić się stałego i stabilnego punktu otoczenia, a drugą podać ratowanemu bosak, tyczkę lub rękę. Może też położyć się płasko na brzegu akwenu. Podanie bosaka, tyczki lub innego przedmiotu jest korzystne
z uwagi na bezpieczeństwo osobiste i unikanie bezpośredniego kontaktu
z tonącym.

Udzielanie pomocy tonącemu znajdującemu się
w niedużej odległości od brzegu.

Najskuteczniejszą metodą jest rzucenie tonącemu koła ratunkowego lub rzutki i możliwość ściągnięcia go do brzegu, za pomocą linki przymocowanej do danego sprzętu. Może się jednak tak zdarzyć, że będziemy musieli wielokrotnie rzucać, aby móc wydobyć tonącego. Zasadą jest, że przedmioty ratunkowe powinny upaść w odległości 1 m przed lub poza osobą ratowaną. Jeśli upadnie za nim ściągamy linkę.

Ratowanie ze środków pływających.

Stosujemy do tego zarówno łodzie wiosłowe jak i motorowe. Dopływamy do ratowanego najkrótszą drogą, starając się go obserwować. Płynąc łodzią motorową wyłączmy silnik przed tonącym. Pamiętać musimy
o tym, żeby zabrać ludzi od strony rufy lub dziobu ( zabierając od boku możemy spowodować zatopienie łodzi ). Umieszczamy uratowanych w łodzi w pozycji siedzącej lub leżącej. W przypadku większej ilości ratowanych, rozmieszczamy ich tak, żeby zabezpieczyć łódź przed zatopieniem lub wywróceniem jej.

IV. DZIAŁANIA JEDNOSTEK RATOWNICTWA WODNEGO PODCZAS TRUDNYCH WARUNKÓW ATMOSFERYCZNYCH.

RATOWNICTWO NA LODZIE

Około 40 % akcji ratownictwa wodnego przypada na okres zimowy. Dlatego tym zagadnieniem zajęliśmy się szerzej poświęcając mu osobny rozdział naszej pracy.

1.Lód i jego specyfika

Woda osiąga swój największy ciężar przy temperaturze 4^oC
i zalega dno jeziora. Wyższe warstwy wody posiadają temperaturę zależną od napromieniowania słonecznego, temperatury powietrza, siły wiatru
i przejrzystości wody.

Proces zamarzania zaczyna się, gdy temperatura wody w zbiorniku zbliża się do 4^oC, a temperatura powietrza spadnie poniżej 0^oC. Na powierzchni wody pojawia się tzw.SNYŻ. Gdy ta gąbczasta materia koloru ołowiu zrasta się
i twardnieje powstaje tzw. SZKŁO LODOWE i następuje przyrost tej masy ku dołowi.

Na procesy te bardzo istotny wpływ mają czynniki zewnętrzne takie jak:

- czas wychładzania zbiornika

- temperatura otoczenia

- falowanie akwenu

- głębokość

- rodzaj dna

- skład chemiczny

- ruchy poziome wody

Opady wody przed tzw. STANIĘCIEM WODY przyspieszając proces wyziębienia, a śnieg na szkle lodowym spowalnia proces powstawania lodu. Gwałtowny i krótkotrwały spadek temperatury powietrza do -20^oC powoduje zamarzanie wody na płyciznach, w zatokach i miejscach osłoniętych. Jednocześnie na głębinie, gdzie następuje intensywna pionowa cyrkulacja wody i oddawanie ciepła zawartego w toni - powstawać będą wolne obszary wody tzw. PARZENICE lub 3-4 cm szkła lodowego. Przykryte cienką warstwą śniegu sprawiają, że nikt nie jest w stanie odróżnić tego miejsca od grubego lodu. Opady deszczu lub śniegu, który topnieje w tych miejscach, gdyż tafla ugina się pod ciśnieniem wody tworząc tzw. WYPŁUCZYSKA lub podwójny lód.

Miejscowe przebarwienia lodu są wskazówkami, że nastąpiła erozja struktury lodu i tym samym zmniejszenie wytrzymałości. Wszelkie ujęcia wody, jej dopływy umieszczone pod lodem, zatopione stare pomosty- oddają skumulowane ciepło tym samym zmniejszając wytrzymałość lodu.

Właściwości lodu często ulegają zmianie. Młody lód o grubości około
5 cm, pomimo dużej elastyczności jest w stanie utrzymać człowieka, natomiast jego ocieplenie czyni go niebezpiecznym. Wiosną lód mający 20-30 cm może stanowić takie samo zagrożenie. Jesienią ludzie są bardziej ostrożni
i instynktownie sprawdzają wytrzymałość lodu, ponieważ pamiętają, że pod spodem jest woda. Wiosną gdy lód spowszednieje jest przez wielu traktowany jak grunt stały i dlatego więcej akcji odnotowywanych jest na wiosnę.

Podstawową zasadą bezpieczeństwa na lodzie jest zmniejszenie nacisku jednostkowego, czyli maksymalne zwiększenie powierzchni nacisku. Dlatego też gdy wchodzimy na lód należy pamiętać o następujących rzeczach:

- nigdy nie wchodzić na lód pojedyńczo
- nigdy nie z rękami w kieszeniach
- poruszać się nie odrywając stóp od powierzchni lodu

Gdy na lód wchodzą ratownicy powinni oni ponadto być:

- grubo ubrani oraz posiadać kamizelkę ratunkową

- być wyposażeni w bosak lub tyczkę

- posiadać przy sobie dwie drewniane rączki zakończone ostrym bolcem, pozwalające w razie załamania się lodu przy ich pomocy wyczołgać się
z przerębla i dotrzeć na bezpieczny lód

- powinni być przymocowani do pasa zatrzaśnikiem połączonym
z odpowiedniej długości liną nawiniętą na kołowrót.

- mogą być asekurowani z wykorzystaniem szelek taterniczych

- z braku innego sprzętu ratownicy mogą pchać przed sobą ponton desantowy.

W wyposażeniu zimowym ratowników, oprócz sprzętu ratownictwa wodnego
i do nurkowania powinno znajdować się kilka drabin, deski długie i cienkie, dodatkowe zwoje lin z przetyczkami oraz zwoje plastikowej siatki służącej do poruszania się po lodzie.

Jeśli nie będzie innej możliwości możemy dokonywać przepraw przez lód jednak musimy pamiętać o niezbędnych środkach ostrożności:

1. Rozpoznać grubość i strukturę lodu oraz jego wytrzymałość.

2. Ustalić takie odległości (odstępy), pomiędzy poszczególnymi grupami ludzi, pojazdami i sprzętem, aby w czasie przeprawy nie obciążały nadmiernie skorupy lodowej i niedopuścić do jej załamania się.

3. Unikać miejsc zarośniętych szuwarami, gdyż w miejscach tych lód jest najsłabszy.

4. W czasie ratowania ludzi znajdujących się na cinkich lub pękających pokrywach lodowych, ratownicy powinni stosować drabiny, belki lub deski ułożone na powierzchni lodu, celem zmniejszenia możliwości pęknięcia skorupy lodowej. Ratownicy powinni być ubezpieczeni linami.

Postępowanie z tonącymi.

W przypadku załamania się lodu pod człowiekiem, a co za tym idzie wyziębieniu organizmu, ratownicy powinni postępować tak jak z tonącymi
z tym, że muszą zwrócić uwagę na element przechłodzenia organizmu. Organizm mimo swych mechanizmów obronnych nie jest w stanie wyrównać bilansu energetycznego i przy obniżeniu temperatury ciała do 35 ⁰C załamuje się proces produkcji ciepła w organiźmie. Na wskutek niedokrwienia centralnego układu nerwowego powstają zaburzenia świadomości, uczucie senności, halucynacje, zaburzenia w orientacji, czasie i przestrzeni, a po kilku minutach utrata świadomości. Dlatego gdy nie można takiego tonącego wydobyć z wody musimy zabezpieczyć go przed osunięciem pod wodę
a szczególnie osunięcie głowy. U osób nie zahartowanych może wystąpić przykurcz mięśni przepony co może być powodem duszenia się a co za tym idzie w skrajnych przypadkach wstrząsu termicznego lub zapaści.

Postępowanie z uratowanymi.

Wyciąganie z wody człowieka w stanie przechłodzenia organizmu wymaga dużo doświadczenia i rozwagi. Po wydobyciu ratowanego z przerębla nie należy go rozbierać i przenosić do ciepłego pomieszczenia, nie należy nacierać ani masować rąk i nóg ponieważ zabieg ten spowoduje tylko miejscowe rozszerzenie naczyń krwionośnych i ucieczkę ciepła. Ponadto może spowodować nieodwracalne zmiany w naczyniach krwionośnych. Uratowanego trzeba owinąć kocami, folią aluminiową i przenieść do miejsca gdzie będzie można mu udzielić pomocy lekarskiej. Po wyjęciu z wody przez 10 do 20 minut w organiźmie przechłodzonym utrzymuje się niska temperatura i można spotkać się z przypadkami zatrzymania pracy serca. W takim przypadku ratownicy winni prowadzić akcję reanimacyjną tylko nieco wolniej niż normalnie. By przywrócić uratowanemu normalną temperaturę ciała, na podstawie wieloletnich doświadczeń wypraktykowano, że najlepszą metodą jest zanurzenie całego ciała w letniej wodzie i dopiero wtedy zdjęcie z człowieka ubrania. Gdyby to samo uczynić w ciepłej wodzie to mogłaby ona spowodować popękanie naczyń krwionośnych i wstrząs termiczny. Gdy poszkodowany odzyska świadomość można podawać mu ciepłe płyny do picia z niewielką zawartością glukozy i niewielką ilością alkoholu.

Ratując ludzi, którzy wpadli do przerębli, także sami ratownicy mogą znaleźć się w takiej sytuacji jak poszkodowani. Aby przeżyć takie zdarzenie powinno się pamiętać o paru zasadach a mianowicie :

- przebywając już w zimnej wodzie nie wolno pod żadnym pozorem pozbywać się odzieży i obuwia ponieważ warstwa ogrzanej wody między ciałem a ubraniem jest najlepszą izolacją przed utratą ciepła i opóźnia osiągnięcie ujemnego bilansu cieplnego.

- ograniczyć ruch w wodzie. Bezruch do minimum zredukuje oddawnie ciepła. Jeżeli jest to możliwe przyjąć pozycję skuloną.

- nie wpadać w panikę ponieważ lęk i przerażenie ograniczają możliwości fizyczne i doprowadzają do paraliżu pozostałych funkcji organizmu.

gdy otrzyma się jakikolwiek podany sprzęt ratunkowy w postaci liny należy go natychmiast owiązać, zaczepić lub założyć przed utratą możliwości ruchu.

NURKOWANIE POD LODEM.

Nurkowanie pod lodem należy do najtrudniejszych działań
w ratownictwie wodnym. Wiąże się to nie tylko z niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi, jak niska temperatura powietrza i wody, ale przede wszyskim ze świadomością płetwonurka, że poza przeręblem, którym wszedł do wody, nie ma praktycznie innej drogi powrotu na powierzchnię. Przygotowania
w miejscu nurkowania zajmują zazwyczaj dużo czasu. Należy wykonać przerębel w lodzie o wymiarach około 1,5 m na 1,5 m, a jego krawędzie wzmocnić pomostem z desek przybitymi gwoździami. Przerębel można wyrąbać siekierą, łomem lub szpadlem, ale najlepiej do tego celu nadaje się duża ręczna piła albo co jest najszybszą metodą piłą mechaniczną do drewna. Jeżeli wykorzystujemy kilka przerębli, powinny one być oddalone od siebie co najmniej 20 m. Nurkować z pokrywy lodowej możemy wtedy, kiedy lód ma grubość 20 cm. Nigdy nie wykorzystujemy przypadkowych pęknięć i otworów w lodzie. Każdy z nurków powinnien być ubezpieczony w linkę asekuracyjną. Jeden koniec linki wiążemy dookoła klatki piersiowej ( pod pachami ) nurka (nie w pasie ) tak, aby nie utrudnić oddychania, drugi natomiast pewnie mocujemy na lądzie stałym ( np.przywiązujemy do drzewa) w taki sposób aby niemożliwe było przypadkowe jej rozwiązanie. Gdy do brzegu jest daleko mocujemy do haka alpinistycznego wbitego w lód. Można również wykorzystać mały otwór w lodzie oddalony ok. 10-15 m od właściwego przerębla. W otwór wkładamy koniec liny przymocowanej do deski, belki lub pręta - jest to tzw. przetyczka. Linka asekuracyjna powinna być linką pływającą, a jej długość nie powinna przekraczać 30 m. Natomiast linka asekuracyjna nurka powinna mieć ok. 60 m długości. Dobrą praktyką jest oznakowanie liny na odcinki np.
5 metrowe.

Z jednego przerębla może nurkować najwyżej dwóch nurków. Do wody najwygodniej wchodzić w narożniku przerębla.

Zalecane jest aby ekipa podwodna zabezpieczona była przez nurka na powierzchni, który jest gotowy do natychmiastowego wejścia do wody. Pod wodą nurek utrzymuje łączność z przeręblem jedynie za pomocą liny. Lina powinna być lekko napięta, tak aby możliwe było przekazywanie sygnałów do
i od nurka.

Spośród wielu niebezpieczeństw grożących płetwonurkowi jedną
z głównych jest zamarznięcie lub odmarznięcie reduktora ( automatu płucnego). Aby temu zapobiec należy przestrzegać następujących zasad.

Zasady nurkowania w zimnej wodzie.

1. Używać automaty zaprojektowane specjalnie do użytku w zimnej wodzie, które posiadają stosowne oznaczenie.

2. Należy chronić swój automat przed przypadkowym dostaniem się wody do pierwszego lub drugiego stopnia.

3. Chronić swój sprzęt przed zimnem przed nurkowaniem. Trzymać swój automat razem z całym dodatkowym wyposażeniem w ciepłym, suchym miejscu.
4. Przed nurkowe sprawdzenie sprzętu należy przeprowadzić
w ciepłym, suchym miejscu zanim nawet wyjdzie się na miejsce nurkowania.

5. Należy unikać oddychania korzystając z automatu, czy naciskania przycisku do przedmuchania na zimnym powietrzu przed wejściem do wody.

6. Należy unikać wyjmowaniu automatu z ust w trakcie nurkowania, czy nawet będąc na powierzchni. Zapobiegnie to dostaniu się zimnej wody do drugiego stopnia automatu.

7. Jak tylko to możliwe należy unikać nadmiernego wysiłku
w trakcie nurkowania.

8. Należy się upewnić, że powietrze w butlach jest suche. Jego punkt rosy powinien wynosić -54^oC. Będąca w nadmiarze para wodna może zamarznąć, powodując wzbudzenie automatu lub ewentualne całkowite zablokowanie przepływu powietrza.

9. Nurkując w miejscu, gdzie nie mamy możliwości wynurzyć się bezpośrednio na powierzchni należy użyć conajmniej zestaw składający się
z dwóch niezależnych zaworów butlowych i dwóch niezależnych automatów.

Gbyby jeden z automatów zamarzł będzie można zamknąć dopływ powietrza do niego i dalej używać normalnie drugi automat.

Ostrzeżenie: nurkowanie w zimnej wodzie wymaga specjalnego treningu
w uznanej organizacji szkolącej nurków.

Kolejnym niebezpieczeństwem jest spłycenie zbiornika wodnego tzn. zmniejszenie odległości pomiędzy jego dnem a powierzchnią lodu.

W tego typu sytuacjach niejednokrotnie dochodzi do zaklinowania się płetwonurka. Samodzielne oswobodzenie się z tej pułapki nie jest łatwe, dlatego często konieczne staje się podjęcie interwencji przez drugiego płetwonurka
z zespołu. Największe jednak niebezpieczeństwo istnieje podczas prowadzenia działań ratowniczych na ciekach wodnych - rzekach, w których najczęściej jest silny prąd lub pływa lodowa kra. Gdy na takim akwenie dojdzie do zerwania się lub odwiązania i utonięcia liny asekuracyjnej płetwonurka będącego w wodzie - może okazać się to dla niego bardzo niebezpieczne. Ratowanie się płetwonurka
w tego typu sytuacjach zależy w dużej mierze od tego, jak silny jest prąd w rzece. Gdy nie ma możliwości jego pokonania, płetwonurek powinien opaść na dno, gdzie prąd jest zdecydowanie słabszy. Dopiero wówczas może, o ile jest zorientowany, gdzie znajduje się przerębel, płynąc po dnie w jego stronę. Ułatwieniem w odnalezieniu przerębla przez płetwonurka może być na przykład wykonanie linii z desek lub śniegu, po uprzednim odgarnięciu go
z otaczającej przerębel powierzchni.

Linie te powinny koncentrować się - zbiegać w kierunku przerębla. Bardzo dużym utrudnieniem w lokalizacji przerębla na wodach stałych jest zatrzymanie się pod powierzchnią lodu powietrza wydychanego przez pletwonurka. Pęcherzyki powietrza, tworząc pewnego rodzaju lustro, skutecznie uniemożliwiają dostrzeżenie go. W sytuacjach awaryjnych na akwenie stałym płetwonurek powinien wynurzyć się pod powierzchnię lodu
i napompować kamizelkę kompresyjną, tak aby uzyskać pływalność dodatnią.
W efekcie uniemożliwi to opadanie płetwonurka na dno. Konieczne w takich sytuacjach jest zachowanie bezruchu, bowiem każda czynność, m.in. próba przebicia tafli lodu, co okazuje się działaniem mało skutecznym, powoduje duże straty powietrza, które w takiej sytuacji jest na wagę złota. Jedynym rozsądnym działaniem jest oczekiwanie na pomoc z zewnątrz. W przypadku zerwania się liny, asekurujący płetwonurka członek zespołu ratowniczego może po wyciągnięciu jej na brzeg określić w przybliżeniu kierunek i odległość,
w jakiej powinien znajdować się poszukiwany. Natychmiast pod wodę schodzi wówczas drugi płetwonurek, który oddala się od przerębla na odległość dwukrotnie większą od tej, w jakiej orientacyjnie jest płetwonurek roboczy. Trzymając linę asekuracyjną, zatacza koło, stopniowo zmniejszając odległość od przerębla. Trwa to do chwili, aż lina zatrzyma się na płetwonurku oczekującym pod powierzchnią na pomoc.

Ważne jest, aby po wyjściu na ląd płetwonurek bezzwłocznie zdjął kamizelkę, szelki asekuracyjne, odpiął linę, płetwy i wszystkie te elementy wyposażenia, które w warunkach minusowych temperatur mogłyby przymarznąć do skafandra. Następnie wskazane byłoby wejście pod gorący prysznic.

Nurkowanie nocne.

Nurkowanie nocne musi być odpowiednio przygotowane technicznie
i organizacyjnie. Wymagane są niezawodne źródła światła. Każdy nurek powinien posiadać indywidualną latarkę podwodną oraz gwizdek. Po wynurzeniu na powierzchnię z dala od łodzi gwizdek jest bardzo przydatny. Jednostka pływająca oraz baza na brzegu powinny być oświetlone. Najlepiej gdy baza brzegowa wyposażona jest w światło pulsujące, które można bez trudu odróżnić od innych miejsc oświetlonych. Pulsujące światło jest drogowskazem kierującym łódź do bazy brzegowej. Zaleca się stosowanie świecących boi oraz farb odblaskowych, którymi maluje się fragmenty butli nurkowych. Nurkowie powinni być zabezpieczeni liną asekuracyjną lub boją bezpieczeństwa. Słaba widoczność i nienaturalna perspektywa w świetle latarki wpływają niekorzystnie na samopoczucie nurka.

Do utrudnień wynikających z pory nocnej należą:

- słaba widoczność,
- łatwość zgubienia partnera,
- kłopoty w omijaniu przeszkód podwodnych,
- utrudniona orientacja góra - dół,
- kłopoty ze znalezieniem zatopionych przedmiotów, przeszkód.

Utrudniona jest również asekuracja na powierzchni, ponieważ niewidoczne są bąble powietrza. Przy nurkowaniach nocnych oraz
w ciemnościach na większych głębokościach nurek powinien umiejętnie operować latarką podwodną.

Nie należy oślepiać partnera oraz nie należy wykonywać gwałtownych ruchów wprowadzających niepokój i nerwową atmosferę pod wodą. W trakcie nurkowania wzdłuż liny upustowej, w ciemnościach, zalecamy świecić latarką poniżej brody partnera ( np. na klatkę piersiową ). W odbitym świetle widać wydech nurka z automatu, a przy odpowiedniej wprawie operowania latarką nawet oczy partnera, nie oślepiając go jednocześnie. Umowne znaki podwodne partnerzy pokazują sobie w świetle latarki, świecąc nią w bok nigdy nie
w kierunku partnera.

Nurkowanie w rzece

Prędkość wody w rzece jest zmienna w zależności od głębokości i tak najszybciej woda płynie tuż pod powierzchnią zwierciadła rzeki ( 10 - 15 cm ). Minimalna prędkość jest przy samym dnie. Stąd najlepiej jest pracować przy samym dnie, gdyż wysiłek związany z utrzymaniem się w jednym miejscu lub płynięciem pod prąd jest tu najmniejszy.

Ze względu na prądy wody technika nurkowania w rzece różni się od nurkowania w wodach stojących. Asekuracja nurka prowadzona jest za pomocą długiej liny. Zbyt krótka lina jest niewygodna w manewrowaniu i może wpadać w wibracje. Przekazywanie sygnałów liną jest utrudnione, ze względu na jej naprężenie. Jeden koniec liny wiążemy dookoła klatki piersiowej pod pachami
( nie do ręki ) lub korzystamy z uprzęży, drugi natomiast zabezpieczamy przywiązując do stałej konstrukcji. Inną metodą jest kotwiczenie ciężarków
i odpływanie od nich na linie pomocniej. Ze względu na prąd rzeki nurek powinien być mocno dociążony. Ułatwia to poruszanie się po dnie. Do nurkowania w rzece polecamy automaty jedno wężowe. Są wygodniejsze
i bezpieczniejsze od dużych automatów dwuwężowych. Stawiają mniejszy opór przepływającej wodzie.

Do utrudnień związanych z nurkowaniem w rzece zaliczamy:

- prąd wody,

- częstą zmianę konfiguracji dna ( mielizny, zakola, łachy piaszczyste ),

- wiry i nagłe zmiany kierunku prądu,

- gorszą widoczność bąbli powietrza na powierzchni.

Poszukiwanie ludzi w rzekach

Jest bardzo trudne, gdyż ciężar jednostkowy ciała ludzkiego jest zbiżony do ciężaru jednostkowego wody, co powoduje pływalność zerową tuż pod powierzchnią wody. Na pływalnośc ujemną ma wpływ ubiór człowieka, który po nasiąknięciu wodą powoduje zwiększenie ciężaru ciała. Jednak zanim to nastąpi ciało utrzymuje się na powierzchni wody ( zimą przy zamarzniętych rzekach, tuż pod lodem ) i zabierane jest z nurtem rzeki.

W zależności od siły nurtu, rodzaju i ciężaru ciało jest niesione nawet kilka kilometrów, zanim osiągnie stałą pływalność na określonej głębokości. Rzadko zdarza się, aby ciało było ,,wleczone” po dnie rzeki.

Ponadto ciało ulegając rozkładowi wytwarza gazy, które powodują większą pływalność tzn. wypłynięcie ciała na powierzchnię a po ulotnieniu się gazów, powrót ciała na określoną głębokość. Dodatkowym utrudnieniem jest mętna woda w rzekach i nurt, który znosi nurka.

Poszukiwania ogranicza się do poszukiwania przeszkód wodnych tj. zwalonych drzew, urządzeń hydrotechnicznych, oraz ukształtowań dennych koryta rzecznego i brzegów porośniętych krzewami na zakolach rzeki. Można wykorzystać sposób swobodnego unoszenia, odpowiednio zabezpieczonego płetwonurka z nurtem rzeki.

Podstawową zasadą prowadzenia poszukiwań w rzece jest:

- nurt nie przekraczający prędkości 2 m/s

- przeciążenie płetwonurka

- prowadzenie poszukiwań oraz asekuracja na lince zgodnie z nurtem

- oznaczenie rejonu poszukiwań przy akcjach na akwenach żeglugowych.

Nurkowanie w morzu

Utrudnieniem dla nurka wchodzącego do morza mogą być przybrzeżne fale. Przewalające się fale tracą swą energię przy brzegu i wracają przy dnie do morza w postaci prądu. Prąd powrotny przy dnie może być na tyle silny, że przewróci nieuważnego nurka i rzuci nim w kierunku nadchodzącej fali. Należy zawsze płynąć pod falę lub przez falę, nigdy na fali. Przy wchodzeniu do morza zalecamy:

- korzystać z pomocy partnera (np. trzymając się za ręce),

- oddychać z automatu oddechowego.

Powrót na brzeg jest łatwiejszy niż wejście do morza. Nurek płynie przy dnie w kierunku brzegu do możliwie najpłytszego miejsca. Gdy będzie już pewien,że może wstać i utrzymać równowagę, podnosi się pomiędzy przepływem kolejnych fal ( uwaga na prąd wsteczny) i wychodzi na brzeg
w pełnym ekwipunku.

Prąd morski stanowi duże niebezpieczeństwo dla nurków. Znajomość prądów morskich wpływa na bezpieczeństwo nurkowania i jest wykorzystywana przez doświadczonych nurków. Prądy można wykorzystać do łatwego i szybkiego przemieszczania się z miejsca na miejsce, oraz przy wejściu i przy powrocie na brzeg. Prądy płyną w różnych kierunkach do morza, do lądu lub równolegle do brzegu.

Przed nurkowaniem należy zapoznać się z prądami występującymi
w akwenie, w którym będziemy nurkować. Cennych informacji mogą dostarczać miejscowi nurkowie.

Nurkowanie w jaskiniach.

Jest ono zaliczane do najtrudniejszych i najbardziej niebezpiecznych, wymaga doświadczenia, specyficznych umiejętności i predyspozycji psychicznych. Przydatne są umiejętności taternicze lub speleologiczne.
W jaskiniach panuje mikroklimat, temperatura od 2 do 6 ^oC, duża wilgotność, niezbędne jest sztuczne oświetlenie. W skafandrze piankowym szybko nurek marznie, suchy można łatwo rozerwać o kamienie. Dobrym sposobem zabezpieczającym jest zakładanie ubrania roboczego na skafander.

Nurkowanie w górach

Wymaga przygotowania techniczego i organizacyjnego. Ważną sprawą jest aklimatyzacja nurków.

Pamiętać należy, że:

- w górach szybko zachodzą zmiany klimatyczne,

- silniej operuje słońce,

- wraz z wysokością obniża się temperatura - 6⁰C na 1000 m,

- jest mniejsza gęstość powietrza,

- następuje zmiana wskazań głebokościomierzy,

- dekompresja przebiega inaczej niż na poziomie morza.

V.DZIAłANIA W CZASIE POWODZI

Ustawa o Państwowej Straży Pożarnej nakłada na jednostki PSP obowiązek uczestniczenia w akcji przeciwpowodziowej. Jednak akcja przeciwpowodziowa to nie tylko usuwanie skutków powodzi, ale także działania mające na celu ochronę doraźną podczas powodzi. Biorąc pod uwagę fakt, że Państwowa Straż Pożarna jest jednostką zdolną do szybkiej mobilizacji sił i środków, dlatego może łatwo spełniać powierzone jej zadania w tym zakresie. Ostatnie lata dowiodły, że dobre przygotowanie jednostek odpowiedzialnych za ochronę przed powodzią w dużym stopniu może ograniczyć rozmiary i skutki powodzi.

Powódź - to zdarzenie, które z powodu niespodziewanych bądź nieoczekiwanych wezbrań wody powoduje niekontrolowane zalanie przez nią terenów, wywołując konieczność podejmowania działań ratowniczych w celu likwidacji zagrożenia, udzielenie pomocy poszkodowanym oraz minimalizacja strat.

Powodzie dzieli się na:

1. Powodzie opadowe - powodowane intensywnymi opadami deszczu. Przebieg i zasięg zależą od charakteru deszczu. Najgwałtowniejsze, lecz jednocześnie o stosunkowo niedużym zasięgu tego rodzaju powodzie są powodowane deszczami nawalnymi jak np. ,,oberwanie chmury”.

2. Powodzie roztopowe - powodowane są gwałtownym topnieniem pokrywy śnieżnej. Zasięg terytorialny tego rodzaju zdarzeń jest duży. Przebieg wezbrania wód uzależniony jest od grubości pokrywy śnieżnej oraz warunków meteorologicznych w okresie topnienia śniegu.

3. Powodzie zatorowe - wywołane są zablokowaniem lub zmniejszaniem przekroju koryta rzeki krą lodową, bądź śryżem.

4. Powodzie sztormowe - wywołane sa silnymi wiatrami wiejącymi
w kierunku lądu, które powoduja spiętrzenie wód Bałtyku.

5. Powodzie awaryjne - powodowane niespodziewanym zakłóceniem, bądź uszkodzeniem budowli i urządzeń wodnych powodując przerwę
w prawidłowym ich funkcjonowaniu, umożliwiającymi szkodliwe oddziaływanie wód.

Okresy akcji powodziowej.

Akcja przeciwpowodziowa dzieli się na następujące zasadnicze okresy:

1. Okres przygotowawczy - w okresie tym organizuje się komitety przeciwpowodziowe, ustala drogi i miejsca ewakuacji dla ludzi i inwentarza, zapoznaje się z mapami obszarów zalewowych, prowadzi szkolenie poszczególnych sekcji i plutonów wg. wytycznych i instrukcji.

2. Okres pogotowia - w tym okresie powołuje się do działania komitety przeciwpowodziowe, ewakuuje z obszarów zagrożonych starców i dzieci. Podaje się do publicznej wiadomości sposoby ogłaszania alarmu, drogi
i miejsca ewakuacji. Powołuje w plutonach sekcje obserwacyjno- alarmowe, sanitarne i łączności. Przygotowuje obronę budynków, wałów, mostów.

Uzupełnia i uaktualnia stany osobowe i sprzętu plutonów.

3. Okres alarmu - w okresie tym uruchamia się wszystkie sekcje plutonów, które prowadzą akcję w zależności od potrzeb.

4. Okres popowodziowy - w okresie tym staramy się pomóc w szybkim zlikwidowaniu skutków powodzi i niedopuścić do klęsk wtórnych, jakimi mogą być epidemie i pożary.

W poszczególnych okresach wykonuje się szereg czynności, które zmierzają do zmniejszenia skutków powodzi.

Organizacja służby przeciwpowodziowej w PSP.

Zgodnie z ustawą jednostki PSP mają obowiązek brać udział w akcjach ratunkowych prowadzonych na obszarach działania przez komitety przeciwpowodziowe. Z tych przyczyn muszą one być przygotowane do tego typu zadań. Organizacja najmniejszych samodzielnych jednostek ratowniczych winna opierać się na składzie bojowym sekcji, które w odpowiednich zestawach mogą tworzyć plutony, kompanie itp.

Niszczące działania wód powodziowych mogą spowodować konieczność użycia oddziałów PSP w następujących wypadkach:

1. Alarmowanie ludności o grożącym niebezpieczeństwie w wypadku zasygnalizowania lub zaistnienia wezbrania.

2. Przekazywanie lub nadawanie meldunków do komitetów przeciwpowodziowych i osiedli w dole rzeki o wypadku powstania miejscowej nie sygnalizowanej powodzi.

3. Ewakuacja ludności odciętej wodami powodziowymi z miejsc zagrożonych.

4. Ratownictwo ludzi z obszarów zalanych wodami powodziowymi.

5. Ewakuacja ludności i inwentarza z obszarów zagrożonych zalaniem.

6. Obrona mostów i budynków o znaczeniu specjalnym.

7. Pomoc w zaopatrzeniu ludności na obszarach odciętych wodami powodziowymi w żywność, wodę, lekarstwa.

8. Organizowanie ochrony p.poż. na obszarach odciętych wodami powodziowymi i na obszarach zalanych.

9. Współudział w rozbijaniu zatorów lodowych.

10. Pomoc w utrzymywaniu łączności na obszarach nawiedzonych klęską powodzi, przy pomocy własnej sieci radiowej.

11. Pomoc przy obronie obiektów specjalnych przez wypompowanie wody
z pomieszczeń.

12. Działania popowodziowe przy wypompowaniu wody ze studni, piwnic, pomoc w odkażaniu.

13. Zabezpieczenie przed pożarem terenów zdewastowanych powodzią lub odciętych przez zniszczenie dróg i mostów.

Zorganizowana akcja przeciwpowodziowa to likwidacja zagrożenia
i minimalizowanie jego skutków, a przede wszystkim niesienie pomocy poszkodowanym, gdyż powódź jako klęska żywiołowa niesie za sobą duże zagrożenie dla życia ludzkiego, zwierząt oraz mienia.

Bardzo ważnym elementem taktycznym podczas akcji powodziowej jest rozpoznanie. Rozpoznanie musi być szybkie i obiektywne, ponieważ zebrane wiadomości mają decydujący wpływ na ustalenie miejsc oraz metod prowadzenia ewakuacji.

Rozpoznanie dzieli się na dwa etapy:

1. W skład pierwszego etapu wchodzą następujące czynności:

a) określić dokładnie rejon w którym zespół będzie prowadził działania kontrolno - rozpoznawcze,

b) podać i nanieść na mapie drogi dojazdowe do terenu rozpoznawanego,

c) wyznaczyć sposoby łączności, częstotliwość i czas składania meldunków,

d) określić w miarę możliwości jak najdokładniej miejsca nie zagrożone powodzią, które można by wykorzystać do lądowania na wypadek nieprzewidzianych awarii,

e) ustalić czas powrotu zespołu rozpoznawczego.

2. W skład drugiego etapu rozpoznania ustala się dane:

a) szybkość, średnicę oraz głębokość rozlewisk,

b) ukształtowanie i rodzaj gruntów w miejscach ewentualnego lądowania
i załadunku pojazdów pływających,

c) szybkość prądów wodnych oraz ewentualne rodzaje istniejących stałych lub pływających przeszkód,

d) charakter i rodzaj występujących w danym rejonie zagrożeń dla ludzi
i zwierząt oraz przeszkody przy ewakuacji mienia,

e) ilość ludzi i inwentarza do ewakuacji,

f) charakterystyczne punkty dla orientacji w terenie ( punkty te powinny być naniesione na mapy operacyjne),

g) orientacyjne czasy potrzebne do dotarcia przez zespoły ratownicze na teren miejsc szczególnie zagrożonych.

Rozpoznanie powinno być prowadzone przez conajmniej dwie sekcje, które muszą być ze sobą w stałym kontakcie wzrokowym.

Podczas powodzi wiele przedmiotów zostaje przesuniętych wraz
z prądem wody. Przy działaniach ratowniczych należy wykorzystać rozwagę
i umiejętność rozpoznawania zagrożeń. Może się okazać, że to co przed zalaniem było równą łąką, po zalaniu jest zbiorowiskiem niebezpiecznych przedmiotów, łatwo mogących uszkodzić nasz sprzęt i zagrozić ratownikom. Pomocą w omijaniu tych niebezpieczeństw, może się okazać tzw. czytanie wody. Na lini styku powietrza i wody promienie świetlne ulegają załamaniu, co powoduje, że przedmioty zanurzone pod wodą a oglądane ze środowiska powietrznego, wydają się być umieszczone na mniejszej głębokości, niż ma to miejsce faktycznie.

Jaśniejsza woda pokryta ,,łuską” świadczy o występowaniu przykosy
( kant przykosy wyraźnie rozpoznajemy po ciemnym kolorze wody i zaniku ,,łuski” ). Warkocz powstaje w wyniku ustawienia pojedyńczej małej, przeszkody na dnie rzeki. W przypadku gdy woda przepływa nad dużą poprzeczną przeszkodą tworzy się charakterystyczne wypiętrzenie wody
o burzliwym przepływie zwane ,,zwarą”.

Chcemy teraz przedstawić niektóre z całego pliku działań związanych
z akcją przeciwpowodziową.

Ewakuacja ludności i jej mienia z zagrożonych terenów.

W celu sprawnego przeprowadzenia ewakuacji ludności, inwentarza
i mienia ruchomego z terenów zagrożonych powodzią, we współdziałaniu
z komitetami przeciwpowodziwymi powinny odpowiednio wcześniej podejmować działania organizacyjne, a w szczególności:

a) opracować dla terenów zagrożonych powodzią szczegółowe plany ewakuacyjne uwzględniające:

- imienne określenie rodziny podlegającej ewakuacji,

- miejscowości oraz obiekty użyteczności publicznej lub budynki stanowiące własność osób fizycznych, do których poszczególne rodziny mogły być ewakuowane,

-przygotowania projektów zarządzeń o ewakuacji, zamieszczając w nich klauzulę o możliwości zastosowania przymusu bezpośredniego wobec osób uchylających się od ewakuacji,- podanie do publicznej wiadomości,
a zwłaszcza do wiadomości zainteresowanych szczegółowych planów ewakuacyjnych,

b) zapewnić środki transportu kołowego i wodnego.

Zarządzenie o przeprowadzeniu ewakuacji przymusowej powinny być wydane po upewnieniu się, że istnieje bezpośrednie niebezpieczeństwo zalania terenów i nie ma innej możliwości usunięcia zagrożenia dla życia ludności
i zapobiegania stratom w mieniu.

Decyzje o ewakuacji powinny być podejmowane z takim wyprzedzeniem aby można ją było przeprowadzić przed nadejściem wielkiej wody powodziowej, co ułatwia wykorzystanie własnego transportu ludności do przewozu inwentarza i mienia.

Jeżeli terenowy organ administracji państwowej nie zarządzi inaczej ewakuację przeprowadza się z uwzględnieniem:

- w pierwszej kolejności chorych, dzieci, kobiety, starców, służbę sanitarną,

- w drugiej kolejności mężczyzn nie zatrudnionych przy ewakuacji i żywy inwentarz,

- w trzeciej kolejności cenniejszy sprzęt gospodarski i maszyny, produkty żywnosciowe, artykuły przemysłowe oraz mienie ewakuowanej ludności.

Komitety przeciwpowodziowe obowiązane są poza przydziałem zakwaterowania ewakuowanej ludności zapewnić wyżywienie, pomoc medyczno- sanitarną, pomoc społeczną oraz paszę dla zwierząt.

.Działania ratownicze podczas powodzi.

Ratowanie ludzi

W czasie powodzi ludzie najczęściej chronią się na piętrach lub na dachach budynków. Rzadziej spotyka się osoby pływające na częściach drewnianych budynków lub zwalonych pniach drzew. W pierwszym przypadku jeśli wejścia do budynku są zalane wodą, należy dotrzeć przy pomocy drabin hakowych do miejsca przebywania ludzi i przy pomocy lin sprowadzić ich do łodzi. Przy prowadzeniu operacji tego typu należy unikać gwałtownych
i niepotrzebnych ruchów, które mogą spowodować chybotanie łodzi. Odpowiednim zachowaniem i perswazją należy wpłynąć na uspokojenie się ludzi będących w niebezpieczeństwie.

Ratując osoby przebywające na przedmiotach pływających, staramy się jak najszybciej dotrzeć do zagrożonych i zabrać ich do łodzi z dziobu, ewentualnie z rufy i w razie potrzeby udzielić pierwszej pomocy.

Ratowanie tonących z łodzi

Łódź spiesząca na ratunek musi iść jak najkrótszą drogą i jak najszybciej. Sternik powinien ocenić siłę wiatru, fali lub prądu i obrać taki kurs, omijając wszelkie przeszkody, aby tonący przy wietrznej pogodzie znalazł się po stronie nawietrznej łodzi.

Na rzece staramy się tak przeciąć linię znoszenia tonącego, aby znalazł się on na górze rzeki w stosunku do łodzi. Przy ocenie kierunku posuwania się łodzi należy pamiętać, że prąd szybciej znosi tonącego niż łódź, natomiast wiatr odwrotnie, szybciej dryfuje łódź, a wolniej tonącego.

Przy zbliżaniu się do tonącego na odległość celnego rzutu staramy się podać mu rzutkę, koło lub pas ratunkowy. Po uchwyceniu tonącego należy odwrócić go plecami do burty łodzi i w tej pozycji wciągać go na pokład, gdyż inaczej będzie odruchowo zapierał się nogami o burtę i utrudni wciąganie. Dlatego ratowanego staramy się chwycić skrzyżowanymi ramionami, co potem ułatwi nam odwrócenie go plecami do łodzi. Wydobytego z wody należy usadowić na łodzi i w czasie zimnych pór roku silnie nacierać oliwą, poczynając od klatki piersiowej i pleców, po czym przebrać w suchą odzież.

Ratowanie zwierząt.

Akcję ratowania zwierząt organizujemy tylko w tym przypadku, jeśli te operacje nie zagrażają życiu ratowników. Małe zwierzęta ładujemy wprost do łodzi lub pontonu po uprzednim ich spętaniu. Większe zwierzęta mogą być transportowane na dużych pontonach.

Jeśli głębokośc i szybkość wody nie jest duża, można zwierzęta utrzymać na powierzchni wody przy pomocy lin, zmuszając je do płynięcia. W takim przypadku końce lin, do których są przywiązane zwierzęta muszą być trzymane
w rękach załogi siedzącej na rufie. Przy transporcie zwierząt należy unikać przekraczania stref o silnym nurcie.

Zaopatrzenie wodne odciętych wodami powodziowymi.

Nie zawsze konieczna jest ewakuacja ludności z obszarów odciętych wodami powodziowymi. Jeśli tereny te nie są zagrożone całkowitym zalaniem, ludność pozostaje w swych domach. W takich okolicznościach jednostki ratownicze mogą spełniać następujące zadania:

- przewozić dla ludności żywność i wodę do picia,

- współpracować ze służbą medyczną przy udzielaniu pomocy poszkodowanym,

- współpracować z organami policji przy zabezpieczaniu przed grabieżą terenów opuszczonych przez ludność

Łamanie lodu na rzekach.

Głównym celem walki ze zlodowaceniem rzek w Polsce jest umożliwienie dogodnego spływu lodu z górnych odcinków rzek w dolne oraz do morza i zapobieganie tworzeniu się groźnych zatorów lodowych. Największe rzeki płyną z południa na północ, co w okresie tajenia lodów i śniegów prowadzi nieraz do takiej sytuacji, że wcześniej ruszają lody w górnych biegach rzek niż na odcinkach ujściowych. Napływające z góry rzek masy wód i lodu napotykają często na niżej położonych odcinkach, na zwartą pokrywę lodu, której przy panującej w tym rejonie kraju niskiej temperaturze, nie mogą przełamać i unieść. Podstawowym zatem elementem zwalczania powodzi wiosennych jest kruszenie lodu, dokonywane na większych rzekach przy pomocy specjalistycznych statków-lodołamaczy, a także materiałów wybuchowych, a na mniejszych rzekach głównie materiałów wybuchowych.

Środki stosowane do zwalczania zlodzenia rzek można podzielić na:

- regulowanie procesów zlodzenia rzek drogą zabiegów budowlanych
i eksploatacyjnych,

- środki mechaniczne: lodołamacze, maszyny do cięcia i kruszenia lodu,
- materiały wybuchowe: trotyl, amonit, dynamit skalny itp.

Zatory lodowe

Powstają one przez zatrzymanie płynącej kry w wyniku oddziaływania warunków lokalnych lub hydrometerologicznych. W miejscu powstania zatoru kry układają się ukośnie tamując przepływ a tym samym piętrzą wodę. Jeśli przekrój poprzeczny rzeki nie zostanie całkowicie przegrodzony krą i woda może przepływać przez jego część, wtedy zator nie jest niebezpieczny
i zlikwidowanie jego, w sposób naturalny czy sztuczny, jest stosunkowo łatwy. Tego rodzaju zatory nazywamy powierzchniowym lub lekkim. Natomiast gdy kry całkowicie zatrzymają przepływ wody tworząc tzw. zator ciężki, zbite masy lodu nie dają się tak łatwo usunąć i powstaje wtedy groźne spiętrzenie zatorowe. Drugą odmianą są zatory śryżowe. Są one spowodowane nagromadzeniem się śryżu pod świeżo utworzoną pokrywą lodową. Zatory śryżowe są na ogół krótkotrwałe i przeważnie znikają po kilku lub kilkunastu dniach od utworzenia się pokrywy lodowej.

Prace wykonywane w międzywalu w celu niedopuszczenia do zniszczeń zatorami powinny polegać na:

- ochronie mostów przed ruszającym zatorem lodowym,

- usunięciu lub rozbiciu zatorów,

- ręcznym rozbijaniu i krajaniu pokrywy lodowej,

- wysadzaniu zatorów za pomocą materiałów wybuchowych,

- łamaniu lodów za pomocą lodołamaczy,

- rozbijanie zatorów bombami z samolotów.

VII. CIEKAWOSTKI SPRZĘTOWE STOSOWANE

W RATOWNICTWIE WODNYM.

Deska ratownicza „ Hansa-Board”

Jest to urządzenie ratownicze w kształcie boba, o długości 3,5 m
i szerokości 65 cm. Zewnętrzna powłoka wykonana jest z tworzyw sztucznych - kewlaru i vinylestheru, z wewnętrznymi wzmocnieniami z aluminium. Cały korpus wypełniony jest spienionym poliuretanem. Dzięki tej konstrukcji waga deski, bez wyposażenia nie przekracza 25 kg, a jej wyporność pozwala unieść na wodzie około 300 kg. Z przodu i z tyłu deski znajdują się metalowe uchwyty. Na całej długości umieszczone zostało 8 pętli ułatwiających wciąganie na deskę, względnie utrzymanie się na wodzie. W przedniej części znajduje się wziernik z okularami do przeszukiwania głębin wodnych. Deska bardzo popularna w Skandynawii, stanowi tam uzupełnienie łodzi ratowniczych. Główną jej zaletą jest prosta obsługa i możliwość użycia we wszystkich porach roku, bez względu na warunki atmosferyczne panujące na lądzie i wodzie. Znalazła ona także zastosowanie na zamarzniętych akwenach wodnych, gdzie dzięki uchwytom może służyć jako sanki, oraz na lądzie jako nosze. Specjalnie ukształtowany przód deski umożliwia, po zanurzeniu w wodzie, łatwe wciąganie ratowanego. W skład podstawowego wyposażenia deski wchodzą: wiosło, teleskopowy bosak, dwa czekany umożliwiające poruszanie się po gładkim lodzie, aluminiowy pokrowiec dla ratowanej osoby, dwa pręty świecące oraz 15 m linka ratownicza przytwierdzona do deski, służąca jako rzutka bądź zabezpieczenie dla osoby nurkującej. Deska podczas akcji zabezpieczona jest jest za pomocą 300 m linki propylenowej o średnicy 8 mm, nawiniętej na bęben, co pozwala na szybkie ściągnięcie osób ratowanych na brzeg. Jak z tego wynika , obsugę deski powinna stanowić co najmniej 2-osobowa załoga. Dodatkowe, ale wprost niezbędne wyposażenie deski stanowi ubranie dla ratowników wykonane z goretexu. Ze względu na charakter prac naszych ratowników niekiedy pod wodą, niezbędne jest zabezpieczenie ich
w kamizelkę „ mayday”, która ma zwiększoną wyporność. Uruchamiana przez nabój CO₂ lub ustne nadmuchiwanie.

VIII. PRZYKŁADOWE AKCJE W TRUDNYCH WARUNKACH.

W dniu 20 listopada ok. godz.12⁰⁰ pod mężczyzną ok.65 lat załamał się lód. Mężczyzna wpadł do wody w odległości ok.20 m od brzegu. Utrzymywał się na powierzchni wody, większa część ciała (do ramion ) zanurzona była
w lodowatej wodzie. Pierwsza jednostka z JRG - GBA 1,9/16 przybyła na miejsce ok. 12⁰⁰ i zatrzymała się w odległości ok. 500 m (brak dojazdu) od miejsca zdarzenia. Ratownicy zabierając ze sobą łódż, drabiny oraz bosak udali się pieszo w kierunku jeziora. Po przybyciu na miejsce zdarzenia ułożono pomost z drabin nasadkowych w kierunku przerębli. Dwaj strażacy zabezpieczeni linkami udali się w kierunku poszkodowanego. W odległości ok.5 m od ratowanego pod ratownikami załamał się lód i obaj znaleźli się w wodzie. Ratownicy nadal kontynuowali akcje ratowniczą docierając wpław do tonącego. Następnie zostali wyciągnięci na brzeg, gdzie poszkodowanemu udzielono pierwszej pomocy. Człowiek żyje!

*

W dniu 2 stycznie ok godz. 14⁰⁰ w jeziorze utonął samochód osobowy
z właścicielem. Przyczyną utonięcia była jazda po lodzie i wjechanie
w niezamarzniętą część jeziora.

W dniu 3 stycznia o godz. 9⁰⁰ na miejsce zdarzenia przybyła sekcja ratownictwa wodnego oraz samochód operacyjny Komendy Rejonowej.

Po ustaleniu miejsca utonięcia, na które wskazywały kawałki połamanego lodu na krawędzi niezamarzniętej części jeziora, podjęto decyzję o zejściu płetwonurka w celu odszukania topielca. Wobec braku możliwości wykonania przerębla zgodnego z wymogami dla nurkowania pod lodem, zbudowano
z drabin nasadkowych i desek rodzaj pomostu, który miał za zadanie asekurację osób uczestniczących w akcji przed załamaniem się lodu. Nurek zszedł do wody z pontonu, który stanowił dodatkową asekurację.

Do nurkowania przystąpił strażak- płetwonurek II klasy, asekurowany na linie, w skafandrze mokrym. Po ok. 5 min pobytu pod wodą na głębokości ok. 15 m zlikalizował topielca, którego wydobyto na powierzchnię.

PODSUMOWANIE

Wydaje nam się , że chociaż w pewnym stopniu udało się zebrać nam wiadomości dotyczące działań na akwenach wodnych podczas trudnych warunków atmosferycznych.

Było to trudniejsze, niż początkowo sądziliśmy, poniewaz opracowań dotyczących ratownictwa wodnego jest bardzo mało i trudno nam było zgromadzić materiały do napisania pracy. Jedynym opracowaniem z tematu działań Państwowej Straży Pożarnej na wodzie była książka wydana przez Komendę Główną „Państwowa Straż Pożarna a ratownictwo wodne”. Pozostałe wiadomości czerpaliśmy z materiałów publikowanych m.in.
w „Przeglądzie Pożarniczym” oraz innych czasopismach.

Bardzo przydatne okazały się materiały i wskazówki udzielone nam przez promotora.

Trudne do realizacji było także wybranie najistotniejszych tematów z tak ogólnych opracowań.

Poszczególne tematy chcieliśmy dostosować do potrzeb szkolących się uczniów. Zawarliśmy tam wiadomości, które sami chcieliśmy usłyczeć podczas szkolenia i które nas interesowały. Temat staraliśmy się potraktować w sposób łatwy i przystępny.

Reasumując uważamy, że wykonana przez nas praca w znacznym stopniu ułatwi szkolenie, a foliogramy będą dobrymi pomocami dydaktycznymi.

Literatura

1. „Przegląd Pożarniczy” nr. 3/93

„W lodowatej wodzie” - st.bryg. St. Mazur

2. „Przegląd Pożarniczy” nr.12/93

„Lodowe ryzyko” - kpt. G. Matczyński

3. „Przegląd Pożarniczy” nr.11/94

„Podwodny slalom” - Bogdan Romanowski

4. „Przegląd Pożarniczy” nr.12/94

„Podwodne dylematy” - Bogdan Romanowski

5. Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej

„Państwowa Straż Pożarna a Ratownictwo Wodne”

Warszawa 1994

6. Wydawnictwo CRZZ Warszawa 1977

„Podręcznik ratownika wodnego i płetwonurka”

7. Wydawnictwo: Zarząd Główny Wodnego Ochotniczego Pogotowia

Ratunkowego

„Prawie wszystko o ratownictwie wodnym”

Warszawa 1993

Szkoła Aspirantów

Państwowej Straży Pożarnej

w Krakowie

PRACA DYPLOMOWA

TEMAT: Działania jednostek Państwowej StrażyPożarnej na akwenach wodnych podczas trudnych

warunków atmosferycznych

KONSULTANT:

st.kpt. Marek Drążek

WYKONAŁ:

1. st.sekc. Mosiołek Jarosław

2. st.sekc. Smagowski Grzegorz

KRAKÓW 1997

SPIS TREŚĆI

Strona

Wstęp ...................................................................................................1

I.Ratownicto wodne jako jedno z zadań

Państwowej Straży Pożarnej ................................................................2

- cele i zadania ratownictwa wodnego ...............................................2

- przyczyny utonięć ludzi ...................................................................3

- przyczyny utonięć sprzętu i mienia ..................................................4

II. Działania jednostek ratownictwa wodnego .......................................5

- przygotowanie jednostek do akcji ....................................................5

- prowadzenie podstawowych prac podwodnych ...............................7

- metody poszukiwań podwodnych ....................................................7

- metody techniczne poszukiwań ........................................................7

- metody poszukiwań nurkowych .......................................................8

- podnoszenie obiektów z dna akwenów wodnych...............................9

- prace przy urządzeniach hydrotechnicznych .....................................9

- dysponowanie jednostek ..................................................................10

III. Typowe jednostki Państwowej StrażyPożarnej

a ratownictwo wodne ......................................................................13

- udzielanie pomocy z brzegu .............................................................13

- ratowanie ze środków pływających ..................................................14

IV. Działania jednostek ratownictwa wodnego

w trudnych warunkach atmosferycznych ..........................................15

- ratownictwo na lodzie .......................................................................15

- postępowanie z tonącymi ..................................................................17

- postępowanie z uratowanymi ............................................................17

- nurkowanie pod lodem .....................................................................18

- zasady nurkowania w zimnej wodzie ................................................19

- nurkowanie nocne .............................................................................21

- nurkowanie w rzece ..........................................................................22

- poszukiwania ludzi w rzekach ...........................................................22

- nurkowanie w morzu ........................................................................23

- nurkowanie w jaskiniach ...................................................................24

- nurkowanie w górach ........................................................................24

V. Działania w czasie powodzi .............................................................25

- organizacja służby przeciwpowodziowej w PSP ................................26

- ewakuacja ludności i jej mienia z zagrożonych terenów .....................30

- działania ratownicze w czasie powodzi ..............................................31

- ratowanie ludzi ...................................................................................31

- ratowanie tonących z łodzi .................................................................31

- ratowanie zwierząt ..............................................................................32

- zaopatrzenie wodne odciętych wodami powodziowymi .....................32

- łamanie lodu na rzekach .....................................................................32

- zatory lodowe .....................................................................................33

VI. Ciekawostki sprzętowe .......................................................................34

VII. Przykładowe akcje ratownictwa w trudnych warunkach ...................35

VIII. Podsumowanie ................................................................................36

Literatura ..................................................................................................

Załączniki .................................................................................................

Spis treści ................................................................................................

ZAŁĄCZNIKI

Foliogramy

- zadania jednostek ratownictwa wodnego

- okoliczności utonięć ludzi

- przyczyny utonięć sprzętu i mienia

- podstawowy sprzęt umożliwiający prowadzenie prac pod wodą

- zasady dysponowania jednostek ratownictwa wodnego do działań

ratowniczych

- zasady chodzenia i ratowania po lodzie

- ratowanie tonących na lodzie

- zasady postępowania ludzi będących w zimnej wodzie

- optymalna pozycja ciała w zimnej wodzie

- zasady bezpiecznego nurkowania pod lodem

- utrudnienia przy nurkowaniu w porze nocnej i w rzece

- zasady przeszukiwania dna

- zakres działania jednostek Państwowej Straży Pożarnej w czasie powodzi

- rozpoznanie w czasie powodzi

- analiza rodzajów i czasookresy występowania powodzi w Polsce

---