Samorząd terytorialny, to jedna z najstraszych form samorządu. Zgodnie z art. 163 Konstytucji RP samorząd terytorialny "wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych".
Istotą samorządu terytorialnego stanowiącego przejaw zasady decentralizacji administracjiw państwie jest samodzielność zarządzania własnymi sprawami przez społeczność lokalną (gminy, powiatu, województwa). Co przy tym ważne, te jednostki samorządu terytorialnego posiadają osobowość prawną, przysługują im też prawo własności i inne prawa majątkowe.
Samorząd terytorialny jest zatem niezależny od administracji rządowej. Podlega jedynie interwencji władzy centralnej w ograniczonym zakresie : nadzór nad samorządem sprawuje premier i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych - regionalne izby obrachunkowe. Samorząd działa w granicach państwa i zgodnie z obowiązującym prawem.
Nasz Konstytucja określa samorząd jako : " wspólnotę ludzi istniejącą z mocy prawa i obejmującą ogół mieszkańców jednostki terytorialnej " (art. 16 ust.1).
Organy samorządu terytorialnego:
*RADA GMINY *RADA POWIATU *SEJMIK WOJEWÓDZKI
-wójt -starosta -marszałek
-burmistrz -zarząd
-prezydent
-zarząd
Terytorium państwa stonowi obecnie 16 województw, 373 powiaty oraz około 2 500 gmin. Samorządy gmin, powiatów i województw wykonują zadania publiczne we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Zadania które służą zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej, to zadania własne. Samorządy wykonują je samodzielnie. Samorządy terytorilane wykonują również zadania zlecone przez państwo. Samorządy wykonują je nie we własnym imieniu, lecz w imieniu administracji rządowej.
Zadania zlecone mogą mieć charakter obligatoryjny (przymusowy, obowiązkowy) i nakładane są na samorząd w drodze ustawy.

Zadania własne gminy obejmują w szczególności sprawy :
-zagospodarowania przestrzennego i ochrony środowiska,
-gminnych dróg i ulic. wodociągów i kanalizacji,
-lokalnego transportu zbiorowego,
-ochrony zdrowia, pomocy społecznej, oświaty i kultury,
-targowisk i hal targowych, zieleni, cmentarzy komunalnych,
-porządku publicznego i innych.

Zadania własne powiatu obejmują sprawy o charakterze ponadgminnym w zakresie:
-edukacji publicznej,
-ochrony zdrowia i pomocy społecznej, kultury,
-transportu i dróg publicznych,
-geodezji, kartografii i zagospodarowania przestrzennego,
-gospodarki wodnej, ochrony środowiska, rolnictwa i leśnictwa,
-porządku publicznego, przeciwdziałania bezrobociu, obronności i innych.

Zadania własne ( a po części zlecone ) województwa określone są jako tworzenie strategii rozwoju regionu i prowadzenie polityki jego rozwoju. Należą do nich w szczególności:
-pobudzanie rozwoju gospodarczego poprzez przyciąganie inwestycji,
-pozyskiwanie środków na rozwój regionalny ze źródeł rządowych i międzynarodowych,
-budowa, utrzymanie i remonty dróg wojewódzkich,
-tworzenie regionalnych programów zwalczania bezrobocia,
-tworzenie i finansowanie szkół wyższych,
-utrzymanie placówek kulturalnych, filharmonii, muzeów, teatrów, bibliotek wojewódzkich.
Realizacja zadań własnych i zleconych, jakie stoją przed poszczególnymi samorządowymi wspólnotami lokalnymi byłaby niemożliwa, gdyby nie istniejące struktury władz samorządowych. Władze samorządowe możemy podzielić na organy stanowiące i kontrolne- rady gminy i powiatu, sejmiki wojewódzkie- instytucje powoływane w drodze wyborów powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych oraz organy wykonawcze- zarząd gmin, powiatów i województw, instytucje powoływane przez organy stanowiące i kontrolne.
Do rady gminy jako organu stanowiącego i kontrolnego należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, chyba że ustawa stanowi inaczej.
W szczególności do wyłącznej właściwości rady gminy należy:
-uchwalenie statutu gminy, wybór i odwołanie zarządu, przyjmowanie sprawozdań z jego działalności,
-powoływanie skarbnika gminy oraz sekretarza gminy,
-uchwalenie budżetu gminy, przyjmowanie sprawozdań z jego wykonania i udzielenie absolutorium zarządowi,
-uchwalenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i programów gospodarczych,
-podejmowanie uchwał w sprawie podatków i opłat, a także w sprawach majątku gminy,
-przyjmowanie zadań z zakresu administracji rządowej itp.
Gminy mogą powoływać tzw. jednostki pomocnicze w postaci samorządu sołeckiego, dzielnicowego i osiedlowego. Jednostki te jednak nie posiadają osobowości prawnej, a ich kompetencje ustala rada gminy.
Liczba radnych w gminach i miastach zależna jest od liczby mieszkańców. Według znowelizowanych w 2002r. ustaw o samorządzie terytorialnym i ordynacji wyborczej liczba radnych wynosi:
-w gminach do 20 tys. mieszkańców- 15,
-w gminach powyżej 20 tys. mieszkńców- 5-8 w jednym okręgu,
-w miastach do 200 tys. mieszkańców- 25,
-w miastach powyżej 200 tys. mieszkańców- nie więcej niż 45,
-w powiatach- do 29,
-w Warszawie (odrębna ustawa)- 60
Organy wykonawcze samorządu terytorialnego to: zarząd gminy, powiatu i województwa, wybierane przez radę lub sejmik województwa. Na ich czele stoją :
-w gminie- wójt, burmistrz lub prezydent miasta,
-w powiecie- starosta,
-w województwie zaś- marszałek województwa.
Działalność obywatelska na szczeblu lokalnym jest "szkołą demokracji". Może ona przybierać różne formy, a wyraża się m.in. w:
-prawie do wyłaniania władz lokalnych i rozstrzygania kwestii lokalnych w drodze referendum;
-prawie do informacji o decyzjach i planowanych działaniach władz samorządowych;
-prawie do wyrażania opinii w trakcie konsultacji, których wymagają niektóre ustawy.
Kontrola władz lokalnych przez obywateli realizowana jest poprzez:
-inicjatywę przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania rady gminy,
-udział mieszkańców w sesji rady gminy,
-udział osób spoza rady w pracach jej komisji,
-bezpośredni kontakt z radnymi, składanie wniosków i petycji,
-założenie skargi na działalność określonego urzędnika lub organu gminy,
-zaskarżenie do Naczelnego Sądu Administracyjnego uchwał i decyzji organów gminy.
Cechy samorządu:
-istenie wyodrębnionej wspólnoty samorządowej,
-prawo do wyłaniania reprezentacji działającej w jej imieniu,
-możliwość zaspokajania części potrzeb członków wspólnoty samorządowej,
-dysponowanie pewną niezależną od nikogo (z wyjątkiem samych członków wspólnoty) władzą. Wykonywanie tej władzy podlega jednak nadzorowi organów administracji państwowej.
Samorząd terytorialny nie jest jedynym rodzajem samorządu. Obok niego istnieją bowiem i funkcjonują samorządy zawodowe, gospodarcze czy religijne. Specyficznym rodzajem samorządu są też: na wyższych uczelniach samorząd akademicki, a w szkołach- samorząd uczniowski.

Gmina,

jednostka terytorialna lub związek, stowarzyszenie religijne, polityczne (gmina wyznaniowa, gmina szkolna). Organizację gminy jako jednostki podziału terytorialnego państwa regulują przepisy zawarte w rozdziale VII Konstytucji RP; w ustawach oraz aktach prawnych stanowionych przez organy samorządu. W myśl ustawy z 1990, mieszkańcy gminy tworzą wspólnotę samorządową na wyodrębnionym obszarze zasadniczego podziału terytorialnego stopnia podstawowego. W myśl tego zapisu gmina to nie tylko pewne terytorium, ale również grupa osób wyposażona w osobowość prawną. W gminach mogą być tworzone jednostki pomocnicze: sołectwa, dzielnice miejskie i osiedla. Status gminy mają również miasta (gminy miejskie) i dzielnice Warszawy. W miastach jednostkami pomocniczymi mogą być dzielnice miejskie i osiedla. Mieszkańcy gminy mogą podejmować ważne decyzje w drodze głosowania (wybory i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy. W drodze wyłącznie referendum przyjmuje się decyzję o samo opodatkowaniu się mieszkańców na cele publiczne lub w sprawie odwołania rady gminy przed upływem kadencji (może nastąpić na wniosek 1/5 mieszkańców, aby było ważne musi wziąć w nim udział co najmniej 50% uprawnionych do głosowania).

Podstawowym organem uchwałodawczym i kontrolnym jest rada gminy, wyłaniana w wyborach powszechnych przez mieszkańców gminy na 4 lata. Jej liczebność uzależniona jest od liczby mieszkańców i wynosi od 15 do 100 radnych. Decyduje ona o wszystkich sprawach gospodarczych i finansowych (uchwalanie budżetu gminy, uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, dysponowanie majątkiem gminnym) oraz kontroluje działalność zarządu i podporządkowanych mu jednostek (wybór i odwoływanie zarządu, uchwalanie decyzji w sprawie udzielenia zarządowi absolutorium z wykonania budżetu, wybór i odwołanie skarbnika i sekretarza gminy). Działa na zasadzie domniemania kompetencji.

Rada gminy

15 radnych do 20 tyś. Mieszkańców

21 radnych do 50 tyś Mieszkańców

23 radnych do 100 tys Mieszkańców

25 radnych do 200 tyś Mieszkańców

Po 3 na każde rozpoczęte 100tyś mieszkańców

w Polsce międzywojennej organ uchwałodawczy samorządu terytorialnego w gminie. Reaktywowana w 1990 jako organ stanowiący i kontrolny. Do jej kompetencji należy m.in.: uchwalanie statutu gminy, powoływanie, odwoływanie oraz kontrola działalności zarządu gminy, uchwalanie budżetu oraz wysokości podatków i opłat lokalnych.

Rada gminy wybierana jest na okres 4 lat przez uprawnionych mieszkańców gminy. Może zostać odwołana przed upływem kadencji tylko w wyniku referendum mieszkańców gminy bądź decyzją sejmu w przypadku naruszenia konstytucji lub ustaw (nadzór prawny).

Rada gminy obraduje na sesjach, wybiera przewodniczącego i wiceprzewodniczącego oraz komisje, obraduje na sesjach zwyczajnych i nadzwyczajnych. Sesję zwołuje się na wniosek wójta lub co najmniej ¼ składu rady. zwojuje się na 7 dni przed sesja.

Rada gminy powołuje zarząd, który jest organem wykonawczym. W jego skład wchodzą: wójt albo burmistrz (prezydent miasta) jako przewodniczący. Swoje zadania zarząd wykonuje z pomocą urzędu gminy.

W celu wykonywania zadań publicznych gminy mogą tworzyć związki komunalne, których celem jest realizacja wspólnych przedsięwzięć przekraczających możliwości jednej gminy. Na szczeblu województwa gminy wyłaniają wspólną reprezentację w postaci sejmiku samorządowego.

Gmina wykonuje zadania własne, obejmujące m.in. sprawy: ochrony środowiska, zaopatrzenia w wodę, usuwania i oczyszczania ścieków, lokalnego transportu komunalnego, ochrony zdrowia, oświaty, kultury, porządku publicznego i ochrony przeciwpożarowej. Może też wykonywać zadania zlecone przez administrację rządową wiążące się z obowiązkiem przyznania jej na ten cel środków z budżetu państwa.

Gmina jako jednostka podziału terytorialnego pojawiła się w czasie kolonizacji na prawie niemieckim (XII- XIII w.). Na jej czele stał wówczas wójt lub sołtys. W okresie porozbiorowym uprawnienia gminy zmalały.

Po I wojnie światowej istniały gminy jednowioskowe (zabory austriacki i pruski) i wielowioskowe (zabór rosyjski), miasta tworzyły gminy miejskie, dopiero w 1933 organizacja gmin została ujednolicona.

W okresie Polski Ludowej, po ustawie z 1950 wprowadzającej rady narodowe, gmina była najniższą jednostką podziału administracyjnego kraju, w której działały rady narodowe, będące organami władzy państwowej. Gminy zniesiono w 1954, wprowadzając na ich miejsce gromady i osiedla. W 1973 reaktywowane jako najniższe jednostki podziału terytorialnego na terenach wiejskich oraz w niektórych małych miastach. Gmina przejęła wiele uprawnień władz powiatowych. Organem władzy państwowej w gminie jest samorząd, a pracami administracji kieruje naczelnik gminy.

Powiat,

w Polsce w 2. połowie XIV w. jednostka administracyjna powstała w związku z organizacją sądów ziemskich. Podział na powiaty sądowe zastąpił wcześniejszy podział na kasztelanie i stał się podstawą nowego terytorialnego podziału państwa. Od 1565 jednostka podziału administracyjnego także na Litwie.

W Polsce rozbiorowej podział na powiaty utrzymano pod administracją rosyjską. W Polsce międzywojennej jednostka terytorialna składająca się z gromad i gmin, wchodząca w skład województwa. W 1939 Polska dzieliła się na 266 jednostek administracyjnych o randze powiatu. W PRL do 1975 podstawowa jednostka podziału terytorialnego.

W skład powiatu wchodziły: gromady, gminy i mniejsze miasta. Jednostkami o randze powiatu były większe miasta i dzielnice miast wojewódzkich. 1 VI 1975 zlikwidowano powiaty wprowadzając dwustopniowy system podziału terytorialnego (gmina - województwo). Przywrócono je na mocy ustawy o reformie administracyjnej od 1 I 1999.

Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada powiatu, a władzą wykonawczą jest zarząd powiatu, na czele którego stoi starosta. W powiecie grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i prezydent miasta, lub burmistrz.

Kompetencje starosty i zarządu powiatu

Kompetencje starosty i zarządu powiatu po reformie administracji z 1999 r.: podejmowanie decyzji w zakresie

edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne)

ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe)

transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji w miastach na prawach powiatu)

opieka nad drogami publicznymi powiatowymi

geodezji

gospodarki nieruchomościami

ochrony środowiska

porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli

przeciwdziałania bezrobociu

obronności

pomocy społecznej

wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez cudzoziemców

zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na szczeblu powiatowym

rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy

Rada powiatu

to organ stanowiący i kontrolny samorządu powiatowego. Jego członkowie (radni) wybierani są w wyborach bezpośrednich w systemie wyborów proporcjonalnych.

W skład rady powiatu wchodzą radni w liczbie 15 w powiatach liczących do 40.000 mieszkańców oraz po trzech na każde kolejne rozpoczęte 20.000 mieszkańców, ale nie więcej niż 39 radnych.

Zakres działania rady to:

stanowienie prawa miejscowego

wybór i odwołanie zarządu

powołanie i odwołanie na wniosek starosty sekretarza powiatu i skarbnika powiatu

uchwalenie budżetu

stanowienie o kierunkach działania zarządu powiatu oraz rozpatrywanie sprawozdań z działaności zarządu, w tym działalności finansowej

rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały o udzielaniu bądź nieudzielaniu absolutoriumdla zarządu z tego tytułu

Rada Powiatu zgodnie z art. 8 ustawy o samorządzie powiatowym jest organem Powiatu, którego działalność jest jawna, a ograniczenia jawności mogą wynikać wyłącznie z ustaw. Jawność działania organu obejmuje w szczególności prawo obywateli do uzyskiwania informacji, wstępu na sesje rady powiatu i posiedzenia jej komisji, a także dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych, w tym protokołów posiedzeń organów powiatu i komisji rady powiatu. Zasady dostępu do dokumentów i korzystania z nich określa Statut Powiatu.

Rada powiatu jest organem stanowiącym i kontrolnym powiatu, którego kadencja trwa 4 lata, licząc od dnia wyborów (art. 9). Radni wybierani są w wyborach bezpośrednich. Zasady i tryb przeprowadzania wyborów do rady powiatu określa odrębna ustawa.

Rada Powiatu powołuje Komisje

Rada powołuje stałe i doraźne komisje do określenia zadań, ustalając przedmiot działania oraz skład osobowy. W skład komisji mogą wchodzić osoby spoza rady w liczbie nie przekraczającej połowy składu komisji, z wyjątkiem komisji rewizyjnej. Komisje podlegają radzie, przedkładają jej plan oraz sprawozdanie z działalności.

Wybrane przepisy ustawy o samorządzie powiatowym dotyczące Rady Powiatu

Zgodnie z art. 10 odwołanie rady powiatu przed upływem kadencji następuje w drodze referendum powiatowego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum powiatowego określa odrębna ustawa.

Do wyłącznej właściwości rady powiatu należy (art. 12):
1) stanowienie aktów prawa miejscowego, w tym statutu powiatu,
2) wybór i odwołanie zarządu oraz ustalanie wynagrodzenia jego przewodniczącego,
3) powoływanie i odwoływanie, na wniosek starosty, sekretarza powiatu i skarbnika powiatu, będącego głównym księgowym budżetu powiatu,
4) stanowienie o kierunkach działania zarządu powiatu oraz rozpatrywanie sprawozdań z działalności zarządu, w tym z działalności finansowej,
5) uchwalanie budżetu powiatu,
6) rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium dla zarządu z tego tytułu,
7) podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków i opłat w granicach określonych ustawami, 8) podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych powiatu dotyczących:
a) zasad nabycia, zbycia i obciążania nieruchomości oraz ich wydzierżawiania lub wynajmowania na okres dłuższy niż trzy lata, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej,
b) emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu,
c) zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów,
d) ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i kredytów krótkoterminowych zaciąganych przez zarząd oraz maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez zarząd w roku budżetowym,
e) zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustaloną corocznie przez radę,
f) tworzenia i przystępowania do związków, stowarzyszeń, fundacji i spółdzielni oraz ich rozwiązywania lub występowania z nich,
g) tworzenia i przystępowania do spółek, ich rozwiązywania i występowania z nich oraz określania zasad wnoszenia wkładów oraz obejmowania, nabywania i zbywania udziałów i akcji,
h) współdziałania z innymi powiatami i z gminami, jeżeli związane jest to z koniecznością wydzielenia majątku,
i) tworzenia, przekształcania i likwidacji jednostek organizacyjnych oraz wyposażania ich w majątek,
8a) podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań z zakresu administracji rządowej oraz w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych, o których mowa w art. 5,
9) określanie wysokości sumy, do której zarząd może samodzielnie zaciągać zobowiązania,
9a) podejmowanie uchwał w sprawach współpracy ze społecznościami lokalnymi innych państw oraz przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych,
9b) uchwalanie powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz ochrony bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego,
9c) uchwalanie powiatowego programu przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,
9d) dokonywanie oceny stanu bezpieczeństwa przeciwpożarowego i zabezpieczenia przeciwpowodziowego powiatu,
10) podejmowanie uchwał w sprawach herbu powiatu i flagi powiatu,
10a) podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów dla uczniów i studentów,
11) podejmowanie uchwał w innych sprawach zastrzeżonych ustawami do kompetencji rady powiatu.

Uchwały rady i zarządu wg art. 13 powiatu zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady (zarządu), w głosowaniu jawnym, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej.
Odrzucenie w głosowaniu uchwały o udzieleniu absolutorium jest równoznaczne z przyjęciem uchwały o nieudzieleniu zarządowi absolutorium.

Rada powiatu wybiera ze swego grona przewodniczącego i jednego lub dwóch wiceprzewodniczących bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym (art. 14). Radny wchodzący w skład zarządu nie może pełnić funkcji, o których mowa powyżej.
Zadaniem przewodniczącego jest wyłącznie organizowanie pracy rady oraz prowadzenie obrad rady. Przewodniczący może wyznaczyć do wykonywania swoich zadań wiceprzewodniczącego. W przypadku nieobecności przewodniczącego i niewyznaczenia wiceprzewodniczącego, zadania przewodniczącego wykonuje wiceprzewodniczący najstarszy wiekiem.
Odwołanie przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady następuje na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu rady powiatu, w trybie określonym powyżej.
W przypadku rezygnacji przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego rada podejmuje uchwałę w sprawie przyjęcia tej rezygnacji zwykłą większością głosów, nie później niż w ciągu jednego miesiąca od dnia złożenia rezygnacji. Niepodjęcie takiej uchwały w ciągu 1 miesiąca od dnia złożenia rezygnacji przez przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego jest równoznaczne z przyjęciem rezygnacji przez radę z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym powinna być podjęta uchwała.

Rada powiatu obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego rady powiatu w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał (art. 15). Do zawiadomienia o zwołaniu sesji dołącza się porządek obrad wraz z projektami uchwał. Rada powiatu może wprowadzić zmiany w porządku bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady.
Na wniosek zarządu lub co najmniej 1/4 ustawowego składu rady powiatu przewodniczący obowiązany jest zwołać sesję w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku.
Na wniosek starosty przewodniczący rady powiatu jest obowiązany wprowadzić do porządku obrad najbliższej sesji rady powiatu projekt uchwały, jeżeli wnioskodawcą jest zarząd powiatu, a projekt wpłynął do rady powiatu co najmniej 7 dni przed dniem rozpoczęcia sesji rady.

Rada powiatu kontroluje działalność zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych. W tym celu zgodnie z art. 16 powołuje komisję rewizyjną. W skład komisji rewizyjnej wchodzą radni, w tym przedstawiciele wszystkich klubów, z wyjątkiem radnych pełniących funkcje, o których mowa w art. 14 ust. 1, oraz będących członkami zarządu.
Komisja rewizyjna opiniuje wykonanie budżetu powiatu i występuje z wnioskiem do rady powiatu w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarządowi. Wniosek w sprawie absolutorium podlega zaopiniowaniu przez regionalną izbę obrachunkową.
Komisja rewizyjna wykonuje inne zadania zlecone przez radę powiatu w zakresie kontroli. Uprawnienie to nie narusza uprawnień kontrolnych innych komisji powoływanych przez radę na podstawie art. 17.

Rada powiatu może powoływać ze swojego grona stałe i doraźne komisje do określonych zadań, ustalając zgodnie z art. 17 przedmiot ich działania oraz skład osobowy.
Komisje podlegają radzie powiatu w całym zakresie swojej działalności, przedkładają jej swoje plany pracy i sprawozdania z działalności. Radny pobiera diety z tytułu członkostwa w nie więcej niż dwóch komisjach.

Radni mogą tworzyć kluby radnych (art. 18).

Organizację wewnętrzną oraz tryb pracy rady i komisji powoływanych przez radę, a także zasady tworzenia klubów radnych, zgodnie z art. 19 określa statut. Radni działają zgodnie z zasadami określonymi w przepisach art. 20 - 25.
W szczególności radny nie może brać udziału w głosowaniu, jeżeli dotyczy to jego interesu prawnego. Mandatu radnego powiatu nie można łączyć z:

mandatem posła lub senatora,

wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody,

członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego.

Zgodnie z art. 27 rada powiatu wybiera zarząd powiatu. Kompetencje rady powiatu wobec zarządu powiatu, starosty oraz starostwa powiatowego zostały szerzej omówione na tematycznych stronach poświeconych wymienionym organom oraz stronie dotyczącej urzędu starostwa powiatowego.

Rada powiatu powołuje i odwołuje sekretarza powiatu oraz skarbnika powiatu na wniosek starosty (art. 37). Sekretarz i skarbnik uczestniczą w pracach zarządu powiatu oraz mogą uczestniczyć w obradach rady powiatu i jej komisji z głosem doradczym.

Województwo

jednostka podziału administracyjnego wyższego stopnia w Polsce, od 1990 r. jednostka zasadniczego podziału terytorialnego dla administracji rządowej, od 1999 r. także jednostka samorządu terytorialnego.

Podział kraju na województwa ma swoje korzenie w okresie rozbicia dzielnicowego, stąd ich zróżnicowanie pod względem wielkości w czasach I Rzeczypospolitej. Pierwsze województwa powstawały na przełomie XIV i XV w.

Sejmik województwa

(potocznie: sejmik wojewódzki) jest organem stanowiącym i kontrolnym samorządu województwa, który tworzą radni, wybierani w wyborach bezpośrednich. Jego kadencja trwa cztery lata, licząc od dnia wyborów.

Sejmik jest przede wszystkim odpowiedzialny za rozwój cywilizacyjny w skali regionu, a więc za politykę regionalną.

Struktura sejmiku

Sejmik województwa wybiera ze swojego grona przewodniczącego i wiceprzewodniczących, którzy nie mogą wchodzić w skład zarządu województwa, a więc w skład organu wykonawczego.

Przewodniczący sejmiku województwa organizuje pracę tego sejmiku i prowadzi jego obrady. Może on powierzyć wykonywanie tych czynności jednemu z wiceprzewodniczących sejmiku. Przewodniczący sejmiku nie ma uprawnień do reprezentowania województwa na zewnątrz. Pełniona przez niego oraz przez wiceprzewodniczących funkcja ma charakter społeczny.

Kompetencje sejmiku

Sejmik stanowi akty prawa miejscowego, w tym statut województwa (jest on uchwalany po uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów), zasady gospodarowania mieniem wojewódzkim, a także zasady i tryb korzystania z wojewódzkich obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

Sejmik uchwala strategię rozwoju województwa oraz wieloletnie programy wojewódzkie. Do wyłącznej właściwości sejmiku należy również uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego.

Sejmik uchwala także programy wojewódzkie służące realizacji ponadlokalnych i regionalnych celów publicznych.

Do wyłącznej właściwości sejmiku należy podejmowanie uchwały w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej, podejmowanie uchwały w sprawie szczegółowości układu wykonawczego budżetu województwa.

Sejmik uchwala również budżet województwa i określa zasady udzielania dotacji z budżetu województwa.

Rozpatruje sprawozdania z wykonania budżetu, sprawozdania finansowe województwa oraz sprawozdania z wykonania wieloletnich programów województwa.

Podejmuje uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarządowi województwa z tytułu wykonania budżetu.

Sejmik wybiera ponadto i odwołuje zarząd województwa, rozpatruje sprawozdania z jego działalności oraz powołuje i odwołuje, na wniosek marszałka województwa, skarbnika województwa, który jest głównym księgowym budżetu województwa.

Wójt

Zgodnie z art. 26 Ustawy o samorządzie gminnym, organem wykonawczym gminy jest wójt. Kadencja wójta rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady gminy lub wyboru go przez radę gminy i upływa z dniem upływu kadencji rady gminy. Wójt, w drodze zarządzenia, powołuje oraz odwołuje swojego zastępcę lub zastępców i określa ich liczbę. W przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji jego funkcję, do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta, pełni osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów.

Zgodnie z Ustawą o samorządzie gminnym (art. 27) nie można łączyć funkcji wójta oraz jego zastępcy z:

1. funkcją wójta lub jego zastępcy w innej gminie,

2. członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego, w tym w gminie, w której jest wójtem lub zastępcą wójta,

3. zatrudnieniem w administracji rządowej,

4. mandatem posła lub senatora.

Wg art. 30 Wójt wykonuje uchwały rady gminy i zadania gminy określone przepisami prawa. W realizacji zadań własnych gminy wójt podlega wyłącznie radzie gminy. Do zadań wójta należy  w szczególności:

1. przygotowywanie projektów uchwał rady gminy,

2. określanie sposobu wykonywania uchwał,

3. gospodarowanie mieniem komunalnym,

4. wykonywanie budżetu,

5. zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.

Zgodnie z art. 31 Wójt kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz. Wójt opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy. Jeżeli w inny sposób nie można usunąć bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia ludzi lub dla mienia, wójt może zarządzić ewakuację z obszarów bezpośrednio zagrożonych. W przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej wójt działa na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

Wg art. 33 Wójt wykonuje zadania przy pomocy urzędu gminy. Organizację i zasady funkcjonowania urzędu gminy określa regulamin organizacyjny, nadany przez wójta w drodze zarządzenia. Kierownikiem urzędu jest wójt. Wójt może powierzyć prowadzenie określonych spraw gminy w swoim imieniu zastępcy wójta lub sekretarzowi gminy. Kierownik urzędu wykonuje uprawnienia zwierzchnika służbowego w stosunku do pracowników urzędu oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.

Zgodnie z art. 60 za prawidłową gospodarkę finansową gminy odpowiada wójt. Wójtowi przysługuje wyłączne prawo:
- zaciągania zobowiązań mających pokrycie w ustalonych w uchwale budżetowej kwotach wydatków, w ramach upoważnień udzielonych przez radę gminy,
- emitowania papierów wartościowych, w ramach upoważnień udzielonych przez radę gminy,
- dokonywania wydatków budżetowych,
- zgłaszania propozycji zmian w budżecie gminy,
- dysponowania rezerwami budżetu gminy,
- blokowania środków budżetowych, w przypadkach określonych ustawą.

Wójt obowiązany jest do przedłożenia wojewodzie uchwał rady gminy w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia (art. 90). Akty ustanawiające przepisy porządkowe wójt przekazuje w ciągu 2 dni od ich ustanowienia. Wójt przedkłada regionalnej izbie obrachunkowej, na zasadach określonych w ust. 1, uchwałę budżetową, uchwałę w sprawie absolutorium oraz inne uchwały rady gminy i zarządzenia wójta objęte zakresem nadzoru regionalnej izby obrachunkowej

Odwołanie wójta - pochodzącego z wyborów bezpośrednich następuje w formie referendum, które może być zarządzone wyłącznie w wyniku

*inicjatywy ludowej, czyli na wniosek wyborców (przynajmniej 5).

*Inicjator powiadamia pisemnie  o zamiarze wystąpienia z inicjatywą ludową i w terminie 60 dni zbiera podpisy wyborców ją popierających. Jeżeli wniosek spełnia wymogi formalnei nie prowadzi do rozstrzygnięć sprzecznych z prawem, komisarz wyborczy rozstrzyga w sprawie przeprowadzenia referendum.

*przez radę gminy z własnej inicjatywy. Nieudzielenie organowi wykonawczemu absolutorium jest równoznaczne z wykonaniem przez radę gminy inicjatywy w sprawie odwołania go w trybie referendum. Głosowanie rady w tej sprawie może być przeprowadzone po upływie 14 dni oraz wysłuchaniu opinii Regionalnej Izby Obrachunkowej i wyjaśnień zainteresowanego. RG może także z innych przyczyn wystąpić o odwołanie wójta jeżeli wniosek złoży przynajmniej ¼ członków ustawowego składu rady, przedstawiona zostanie opinia komisji rewizyjnej i po przynajmniej 14 dniach zostanie podjęta uchwała większością 3/5 ustawowego składu rady. Jeżeli jednak w referendum więcej niż połowa ważnych głosów zostanie oddana przeciw wnioskowi, wówczas nastąpi przedterminowe zakończenie kadencji samej rady, która z tym wnioskiem wystąpiła.  

Burmistrz

to, zazwyczaj obieralny, przewodniczący zarządu/magistratu gminy miejskiej.

W Polsce urząd ten pojawił się w XIII wieku, wraz z rozwojem samorządu miejskiego. Burmistrz był przewodniczącym rady miejskiej, wybieranym zwykle co kwartał spośród rajców. W XIX wieku nastąpiło oddzielenie funkcji burmistrza od funkcji przewodniczącego rady miejskiej.

Obecnie burmistrz to jednoosobowy organ wykonawczy (wójt) gminy miejskiej oraz gminy miejsko-wiejskiej. W miastach powyżej 100 000 mieszkańców lub posiadających historycznie przyjęte nazewnictwo organem wykonawczym jest prezydent miasta. Burmistrz jest również kierownikiem urzędu miasta (lub miasta i gminy). Z mocy ustawy jest też kierownikiem urzędu stanu cywilnego, lecz może w swoje miejsce mianować odrębnego kierownika tego urzędu, co też z reguły jest praktykowane.

Zgodnie z art. 26 Ustawy o samorządzie gminnym, organem wykonawczym gminy jest Burmistrz . Kadencja burmistrza rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady gminy lub wyboru go przez radę gminy i upływa z dniem upływu kadencji rady gminy. Burmistrz, w drodze zarządzenia, powołuje oraz odwołuje swojego zastępcę lub zastępców i określa ich liczbę. W przypadku wygaśnięcia mandatu burmistrza przed upływem kadencji jego funkcję, do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego burmistrza, pełni osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów.

Zgodnie z Ustawą o samorządzie gminnym (art. 27) nie można łączyć funkcji burmistrza oraz jego zastępcy z:

-funkcją burmistrza lub jego zastępcy w innej gminie,

-członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego, w tym w gminie, w której jest burmistrzem lub zastępcą burmistrza,

-zatrudnieniem w administracji rządowej,

-mandatem posła lub senatora.

Wg art. 30 Burmistrz wykonuje uchwały rady miejskiej i zadania gminy określone przepisami prawa. W realizacji zadań własnych gminy wójt podlega wyłącznie radzie gminy. Do zadań burmistrza należy w szczególności:

-przygotowywanie projektów uchwał rady miejskiej,

-określanie sposobu wykonywania uchwał,

-gospodarowanie mieniem komunalnym,

-wykonywanie budżetu,

-zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.

Zgodnie z art. 31 Burmistrz kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz. Burmistrz opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy. Jeżeli w inny sposób nie można usunąć bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia ludzi lub dla mienia, burmistrz może zarządzić ewakuację z obszarów bezpośrednio zagrożonych. W przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej burmistrz działa na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

Wg art. 33 Burmistrz wykonuje zadania przy pomocy urzędu gminy. Organizację i zasady funkcjonowania urzędu gminy określa regulamin organizacyjny, nadany przez burmistrza w drodze zarządzenia. Kierownikiem urzędu jest wójt. Burmistrz może powierzyć prowadzenie określonych spraw gminy w swoim imieniu zastępcy burmistrza lub sekretarzowi gminy. Kierownik urzędu wykonuje uprawnienia zwierzchnika służbowego w stosunku do pracowników urzędu oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.

Zgodnie z art. 60 za prawidłową gospodarkę finansową gminy odpowiada Burmistrz. Burmistrzowi przysługuje wyłączne prawo:
- zaciągania zobowiązań mających pokrycie w ustalonych w uchwale budżetowej kwotach wydatków, w ramach upoważnień udzielonych przez radę miejską,
- emitowania papierów wartościowych, w ramach upoważnień udzielonych przez radę gminy,
- dokonywania wydatków budżetowych,
- zgłaszania propozycji zmian w budżecie gminy,
- dysponowania rezerwami budżetu gminy,
- blokowania środków budżetowych, w przypadkach określonych ustawą.

Burmistrz obowiązany jest do przedłożenia wojewodzie uchwał rady miejskiej w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia (art. 90). Akty ustanawiające przepisy porządkowe burmistrz przekazuje w ciągu 2 dni od ich ustanowienia. Wójt przedkłada regionalnej izbie obrachunkowej, na zasadach określonych w ust. 1, uchwałę budżetową, uchwałę w sprawie absolutorium oraz inne uchwały rady miejskiej i zarządzenia burmistrza objęte zakresem nadzoru regionalnej izby obrachunkowej.

Do zakresu zadań Burmistrza należy:

kierowanie bieżącymi sprawami gminy i reprezentowanie jej na zewnątrz,

wykonywanie uprawnień zwierzchnika służbowego w stosunku do pracowników Urzędu i kierowników gminnych jednostek organizacyjnych,

koordynowanie działalności komórek i jednostek organizacyjnych oraz organizowanie ich współpracy,

rozstrzyganie sporów pomiędzy poszczególnymi komórkami i jednostkami organizacyjnymi, w szczególności dotyczącymi podziału zadań,

udzielanie odpowiedzi na interpelacje i zapytania radnych,

przyjmowanie ustnych oświadczeń woli spadkodawcy,

upoważnienie zastępcy Burmistrza i pracowników Urzędu do wydawania w jego imieniu decyzji administracyjnych w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej,

zatwierdzenie zakresów czynności i odpowiedzialności pracowników Urzędu,

udzielanie pełnomocnictw procesowych,

składanie oświadczeń woli w sprawach bieżącego funkcjonowania gminy,

składanie sprawozdań z realizacji uchwał Rady Miejskiej,

bezpośredni nadzór nad działalnością Wydziału Ochrony Środowiska i Rolnictwa, Wydziału Spraw Obywatelskich, Wydziału Organizacyjnego, Urzędu Stanu Cywilnego, Biura Rady, Wydziału Gospodarki Przestrzennej, Pełnomocnika Ochrony Informacji Niejawnych, Pełnomocnika ds. Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Pełnomocnika ds. Zamówień Publicznych, Komendanta Gminnego Ochrony Przeciwpożarowej i Audytora Wewnętrznego,

wykonywanie innych zadań zastrzeżonych dla Burmistrza przepisami prawa, regulaminem oraz uchwałami Rady Miejskiej

Prezydent miasta

Prezydent miasta - odpowiednik burmistrza (wójta) - organ wykonawczy gminy. W miastach na prawach powiatu pełni ponadto funkcję starosty.

Do zadań Prezydenta należy w szczególności:

1) wykonywanie uchwał Rady i zadań Miasta określonych przepisami prawa,

2) przygotowywanie projektów uchwał Rady,

3) określanie sposobu wykonywania uchwał Rady,

4) gospodarowanie mieniem komunalnym,

5) przygotowywanie i wykonywanie budżetu Miasta,

6) zatrudnianie i zwalnianie kierowników miejskich jednostek organizacyjnych,

7) kierowanie bieżącymi sprawami Miasta,

8) reprezentowanie Miasta na zewnątrz.

Do wyłącznej właściwości Prezydenta należy w szczególności:

w zakresie ochrony życia i mienia mieszkańców:

1)opracowanie planu operacyjnego przed powodzią,

2)ogłoszenie i odwołanie pogotowia i alarmu przeciwpowodziowego,

3)zarządzenie ewakuacji z obszarów bezpośredniego zagrożenia,

4)w przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej podejmowanie działań

określonych w przepisach prawa,

w zakresie zarządzania mieniem i gminnej gospodarki finansowej:

5) zaciąganie zobowiązań mających pokrycie w ustalonych w uchwale budżetowej

kwotach wydatków, w ramach upoważnień udzielonych przez Radę,

6) emitowanie papierów wartościowych w ramach upoważnień udzielonych przez

Radę,

7) dokonywanie wydatków budżetowych,

8) dysponowanie rezerwą budżetową,

9) blokowanie środków budżetowych w przypadkach określonych ustawą,

10)udzielanie pełnomocnictw kierownikom jednostek organizacyjnych gminy

nie posiadających osobowości prawnej,

11)wyrażanie zgody na zwiększenie wydatków nie mających pokrycia

w planowanych dochodach gminy lub zwiększania planowanych dochodów

bez jednoczesnego ustanowienia żródeł tych dochodów.

---