Wojny napoleońskie to ciąg konfliktów zbrojnych toczonych przez Francję


Wojny napoleońskie to ciąg konfliktów zbrojnych toczonych przez Francję - najpierw republikę, a następnie cesarstwo w czasach supremacji Napoleona Bonaparte, generała, I Konsula, wreszcie cesarza - z kolejnymi koalicjami zawieranymi przez Zjednoczone Królestwo z wieloma państwami kontynentu europejskiego celem obalenia Rewolucji Francuskiej i przywrócenia monarchii, a następnie zniesienia blokady kontynentalnej, wprowadzonej przez Napoleona celem pokonania Wielkiej Brytanii, najgroźniejszego przeciwnika Francji w jej dotychczasowej historii.

Wojny te, dzięki talentom dowódczym Napoleona, początkowo zwycięskie - co zaowocowało pobiciem w polu armii większości dawnych mocarstw europejskich - zakończyły się przegraną Francji i najpierw abdykacją, a po ostatniej kampanii, znanej jako "100 dni Napoleona" zesłaniem b. cesarza na wyspę św. Heleny.

Wojny napoleońskie przyczyniły się pośrednio do powstania w wielu krajach Europy nowego stylu myślenia, a w konsekwencji do walki o wyzwolenie narodowe w Polsce, Belgii, we Włoszech i na Bałkanach.

Gdy Napoleon Bonaparte, jako Pierwszy Konsul, przejmował 9 listopada 1799 r. (18 brumaire'a roku VIII) dyktatorskie rządy we Francji, wojna drugiej europejskiej koalicji przeciwko rewolucyjnej Francji praktycznie wygasła. Koalicja zawiązała się w grudniu 1798 r. i obejmowała Anglię, Rosję, Turcję, Austrię, Szwecję, Portugalię, Neapol i kilka państw niemieckich, lecz bez Prus. Wojna trwała niespełna rok i ograniczyła się prawie wyłącznie do działań ekspedycyjnych armii rosyjskich na terenie Włoch i Holandii, przy minimalnym wsparciu innych koalicjantów. Austria starała się jedynie umocnić swe świeżo zdobyte pozycje w północnych Włoszech, zaś Wielka Brytania, po morskich zwycięstwach, nie przejawiała chęci angażowania swych sił na lądzie. Toteż Rosja wycofała się z wojny. Wtedy inicjatywę wojenną przejął Napoleon, żądając by Austria wycofała się z Półwyspu Apenińskiego. Gdy ultimatum nie zostało przyjęte, Napoleon, po ryzykownej przeprawie wojsk francuskich przez Przełęcz Świętego Bernarda w Alpach (14-21 maja 1800 r.), rozbił siły austriackie 14 czerwca pod Marengo. Następnie Francuzi zajęli Monachium i zagrozili Wiedniowi, stolicy Austrii. Austriacy po kilku miesiącach zawieszenia broni wznowili działania, ale 3 grudnia gen. Moreau pokonał ich pod Hohenlinden w Bawarii, gdzie znakomitą postawą odznaczyli się ułani z polskiej Legii Naddunajskiej. Zmusiło to Austrię do zawarcia 9 lutego 1801 r. pokoju w Lunéville, przywracającego stan posiadania, jak po włoskich zwycięstwach Napoleona z 1797 r. W 1802 i 1803 roku Napoleon wysłał 40-tys. korpus interwencyjny, w tym 2 polskie półbrygady (ok. 6 tys. ludzi), utworzone z resztek włoskiego legionu Dąbrowskiego, na wyspę Santo Domingo na Karaibach, będącą kolonią francuską. Doszło tam do buntu Mulatów i Murzynów przeciwko restytucji niewolnictwa. Ciężkie dla Europejczyków warunki klimatyczne, żółta febra i walki zdziesiątkowały interwencyjne wojska i zmusiły je w listopadzie 1803 r. do wycofania.

Wielka Brytania nie chciała walk lądowych, zwłaszcza wobec wrogości Szwecji i Danii oraz zmiany orientacji rosyjskiej na profrancuską. Ale w 1801 r. po wyparciu Francuzów z Egiptu, zatopieniu przez Nelsona wojennej floty duńskiej u wybrzeży Kopenhagi i śmierci cara Rosji, Pawła I, sojusze znów odwróciły się na korzyść Wielkiej Brytanii. Wówczas mogła pozwolić sobie na kompromisowy pokój z Francją, jaki zawarty został 25 marca 1802 r. w Amiens. Umocnił on także pozycję Bonapartego w państwie francuskim, gdyż i Francuzi byli zmęczeni wieloletnimi wojnami. Jednak już w 1803 r. stało się jasne, że pokój między Francją i Wielka Brytanią nie będzie trwały. Mnożyły się incydenty na morzach, w których Anglicy rewidowali i zagarniali statki francuskie, Francuzi zaś wznowili morską blokadę wysp brytyjskich oraz internowali Anglików z Francji, konfiskując ich majątki. Zagarnęli też niemiecki Hanower i porty nad Morzem Północnym i zaczęli przygotowywać się do inwazji na Wyspy Brytyjskie. Napoleon przygotował w tym celu 90-tys. armię, jaka miała być przewieziona na statkach, gromadzonych w portach nad Kanałem La Manche. Lecz porty te zostały zablokowane przez okręty angielskie i zamiar inwazji okazał się nierealny. Natomiast bez większych przeszkód Napoleon działał na terenie Italii. Do 1805 r. zaanektował Królestwo Piemontu (Turyn) oraz Republikę Liguryjską (Genua), a także przekształcił Republikę Włoch w Królestwo Włoch, mianując się jego królem. Naruszył w ten sposób historycznie ukształtowany system Niemieckiego Cesarstwa Rzymskiego, rządzonego przez niemieckich cesarzy dynastii Habsburgów.

Wszystkie te poczynania Napoleona spowodowały zawiązanie się kolejnej, trzeciej koalicji antyfrancuskiej w składzie: Wielka Brytania, Austria, Rosja, Szwecja i Królestwo Neapolu. Nowa wojna rozpoczęła się we wrześniu 1805 r. od ataku Austrii na Księstwo Bawarii, sprzymierzone z Francją. Wtedy Napoleon ruszył ze swą armią do Niemiec, pobił Austriaków pod Ulm, zajął Wiedeń, po czym wkroczył na Morawy. Tam 2 grudnia Francuzi rozgromili pod Austerlitz połączone siły austriacko-rosyjskie. Austria wycofała się wówczas z koalicji i zawarła z Francją 26 grudnia 1805 roku pokój w Preszburgu, zaś car Aleksander I wycofał resztki swego korpusu interwencyjnego do Rosji.

Pod koniec XVIII wieku, w stosunkowo krótkim czasie, kształtowała się nowa mapa Europy. Upadła Rzeczpospolita Polska, którą podzieliły między siebie Rosja, Austria i Prusy. Imperium rosyjskie zagarnęło znaczne obszary północnego wybrzeża Morza Czarnego i część Finlandii. Francja anektowała Belgię, Luksemburg i niemieckie tereny lewego brzegu Renu. Do 1806 r. Napoleon I Bonaparte podporządkował sobie Holandię, Szwajcarię, Włochy i znaczną część Niemiec. Przyłączył też do Francji szereg innych terytoriów, m. in. Dalmację nad Adriatykiem, utworzył królestwa Neapolu i Holandii, gdzie mianował królami swych braci. Dużą zmianą było scalenie licznych zachodnich państewek niemieckich w Związek Reński. W ten sposób zaistniały 3 duże organizmy państwowe niemieckie: Prusy, Austria i Związek Reński, a likwidacji uległa Rzesza Niemiecka, to jest historyczne Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego. Prusy, niezadowolone z utworzenia Związku Reńskiego, wystosowały w tej sprawie ultimatum do cesarza Francuzów. W odpowiedzi wkroczył on ze swymi armiami do Prus i po dwóch tygodniach, 14 października 1806 r., Francuzi rozgromili wojska pruskie w dwu bitwach pod Jeną i Auerstedt. Następnie zajęli Berlin i prawie całe terytorium Prus po Warszawę. Wojska pruskie, przy pomocy Rosjan, broniły się jeszcze tylko na części Pomorza. Po nierozstrzygniętej krwawej bitwie z Rosjanami pod Pruską Iławą, zajęciu Tczewa i Słupska przez Polaków, kapitulacji oblężonego Gdańska i klęsce wojsk rosyjskich 14 czerwca 1807 r. pod Frydlandem, Rosja poprosiła o pokój. Francja zawarła wówczas dwa traktaty pokojowe w Tylży: z Rosją 7 lipca i z Prusami 9 lipca. Na ich mocy Królestwo Prus utraciło swe ziemie na zachód od Łaby, powstało Wolne Miasto Gdańsk, a z pruskich terenów II i III rozbiorów Rzeczypospolitej utworzono Księstwo Warszawskie. Rosja i Prusy zobowiązały się też do blokady handlowej przeciwko Wielkiej Brytanii, przy czym Napoleon zaakceptował zajęcie przez Rosję szwedzkiej Finlandii i tureckiej Mołdawii. Więc znów alianse się odwróciły.

Bonaparte nie miał już przeciwników w Środkowej Europie, lecz wojna z Anglią trwała nadal, a smak zwycięstwa zaprawiało goryczą rozbicie flot francuskiej i sprzymierzonej Hiszpanii przez flotę brytyjską admirała Nelsona, co dokonało się 21 października 1805 r. pod Trafalgarem w pobliżu Gibraltaru. W kontynentalnej Europie zapanował pokój, z wyjątkiem Portugalii, gdzie Anglicy mieli swoje bazy morskie, z których robili wypady przeciwko francuskim statkom na morzach. Napoleon postanowił spacyfikować ten ostatni wrogi skrawek kontynentalnej Europy. Posłał więc swe wojska przez terytorium przyjaznej Hiszpanii i do listopada 1807 r. Portugalia została podbita, a Hiszpania faktycznie okupowana przez Francuzów. W następnym roku, w proteście przeciwko przedłużającej się okupacji, wpierw abdykował król hiszpański Karol IV, a następnie wybuchło w Hiszpanii powstanie narodowe przeciwko garnizonom francuskim. Napoleon przy pomocy dodatkowych sił utrzymał wprawdzie w swym władaniu cały Półwysep Iberyjski, lecz wojna partyzancka w Hiszpanii tliła się nadal i angażowała znaczne siły francuskie.
Do jesieni 1807 roku Francja zajęła Portugalię, obaliła dynastię Burbonów, a na tronie hiszpańskim osadziła brata Napoleona Wielkiego- Józefa.

4.12.1807 r. Sforsowanie przez szwoleżerów polskich dowodzonych przez J.Kozietulskiego przełęczy Samosierra i otwarcie w ten sposób drogi do Madrytu.

W wielu krajach narastało niezadowolenie z dominacji francuskiej w Europie. Po niepowodzeniach Francuzów na półwyspie Iberyjskim, Austria sprzymierzyła się z Wielką Brytanią, zawiązując piątą koalicję antyfrancuską. Nowa wojna rozpoczęła się w kwietniu 1809 r. kiedy Austriacy zaatakowali na kilku kierunkach, w tym Bawarię, Italię, Saksonię i Księstwo Warszawskie. W Tyrolu wybuchło powstanie górali, a w Westfalii działania dywersyjne prowadził były władca Brunszwiku. W tej sytuacji Napoleon I Bonaparte szybko ściągnął część swych wojsk z Hiszpanii, aby wesprzeć oddziały francuskie stacjonujące w Niemczech. Następnie wraz z kontyngentami wojsk Związku Reńskiego, powstrzymał ofensywę austriacką w Bawarii, a potem zajął Wiedeń 12 maja. Jednak po niepowodzeniu pod Aspern i Essling nad Dunajem, z pewnym opóźnieniem, bo dopiero 6 lipca rozprawił się z Austriakami pod Wagram. Tymczasem Austriacy przegrywali również na innych odcinkach. Francuzi i ich sojusznicy powoli pacyfikowali bunty w Niemczech i Tyrolu. Wicekról Italii pasierb Napoleona Eugeniusz de Beauharnais po początkowych niepowodzeniach pokonał ich w północnych Włoszech w maju i wkrótce wsparł działania Napoleona nad Dunajem. Polacy pod wodzą ks. Józefa Poniatowskiego po oddaniu Austriakom Warszawy podjęli udaną ofensywę w Galicji zajmując wiele miast, w tym Kraków. Po stronie Napoleona występował tu także korpus rosyjski, ale jego działania były pasywne. Austria musiała prosić o rozejm, a następnie 14 października 1809 podpisała traktat pokojowy w Schönbrunn pod Wiedniem. Austria utraciła ostatecznie swe prowincje nad Adriatykiem, a także prowincje Salzburg i Inn na rzecz Bawarii, oraz ziemie polskie III. zaboru 1795 r., o które powiększone zostało Księstwo Warszawskie, a okręg Tarnopola otrzymała Rosja. W grudniu 1809 r. Napoleon rozwiódł się ze swą pierwszą żoną, Józefiną i poprosił cesarza Rosji Aleksandra I o rękę jego młodszej siostry, Anny. Odmówiono mu jednak pod pretekstem zbyt młodego wieku wybranki. Nie przejął się tym i ożenił wkrótce z córką cesarza austriackiego Marią Luizą.

Francja niepodzielnie panowała w zachodniej i środkowej Europie, ale wojna z Anglią trwała nadal. Najistotniejszym jej elementem była blokada wysp brytyjskich. Dokuczała ona coraz bardziej wszystkim, również Rosji, rujnując jej handel. Cesarz Aleksander I nie był też zadowolony z dominacji Napoleona w Europie. Gdy latem 1810 r. Jean Baptiste Bernadotte, jeden z marszałków napoleońskich zasiadł na tronie Szwecji, znajdującej się w strefie wpływów Rosji, Aleksander I kazał otworzyć porty rosyjskie dla statków neutralnych, w tym przewożące także towary angielskie. Napoleon I Bonaparte, wierząc najwidoczniej, że wygrać z W. Brytanią może tylko na drodze jej blokady, powziął wówczas zamiar pobicia i zwasalizowania Rosji. Zgromadził na terenach Prus Wschodnich i Księstwa Warszawskiego wielonarodową Wielką Armię, liczącą ok. 600 tys. ludzi (m.in. 300 tys. Francuzów, Włochów i Belgów, 180 tys. Niemców, 90 tys. Polaków) i 24 czerwca 1812 r. przekroczył z nią rzekę Niemen, rozpoczynając swą kolejną kampanię wojenną, którą na użytek Polaków nazwał "drugą wojną polską". Z polecenia Napoleona Sejm Księstwa Warszawskiego 28 czerwca 1812 zawiązał Konfederację Generalną Królestwa Polskiego, która ogłosiła wskrzeszenie Polski i przyłączenie do niej prowincji zabranych. Rosjanie szybko wycofywali się i unikali decydujących bitew. W połowie sierpnia Francuzi dotarli do Smoleńska gdzie stoczono 2 dniowe walki, ale Rosjanie znowu się wycofali. Dopiero pod Możajskiem pod wsią Borodino, w dniach 5-7 września doszło do wielkiej bitwy. Wzięło w niej udział 250 tys. ludzi, zginęło 80 tys., bitwa nie przyniosła rozstrzygnięcia. Dowodzący wojskami rosyjskimi książę marszałek Kutuzow wycofał je, oddając w połowie września ćwierćmilionową Moskwę, po wcześniejszej ewakuacji mieszkańców, wywiezieniu wszelkich zapasów żywności i podpaleniu miasta przez wypuszczonych na wolność więźniów. Wzniecali oni pożary jeszcze przez kilka dni po wkroczeniu wojsk francuskich, spłonęła nawet część pałacu kremlowskiego, z którego Napoleon musiał salwować się ucieczką. Słał on potem do cara propozycje honorowego zakończenia wojny, lecz po miesiącu bezowocnych oczekiwań na odpowiedź, i gdy już spadły pierwsze śniegi, zarządził 18 października odwrót swej Wielkiej Armii. Jej marsz przez bezkresne przestrzenie, wśród ostrych mrozów, bez kwater, dostatku żywności i przy nieustannych podjazdach kozackich, zamienił się w koszmar. Ubytek wielu żołnierzy obniżał wole walki w znacznie osłabionych oddziałach, a rozkład dyscypliny sprawiał, że znaczna część wojska stawała się bezładną masą maruderów. Jednostki odwodowe również poddawały się temu rozprzężeniu, tracąc swoje walory bojowe. Pomimo tego Napoleon wyrwał się z tej matni za cenę znacznych strat. Kolejne ciężkie straty Francuzi ponieśli podczas przeprawy przez rzekę Berezynę na Białorusi. Nad Niemen wróciło tylko kilkadziesiąt tysięcy skrajnie wyczerpanych żołnierzy. Napoleon I Bonaparte opuścił wtedy resztki swej Wielkiej Armii i śpiesznie wrócił do Francji.

Do lutego 1813 r. Rosjanie zajęli Księstwo Warszawskie, zaś w marcu doszli do Łaby. Wtedy Prusy i Austria zawarły sojusze z Rosją i wypowiedziały wojnę Francji. Tymczasem Napoleonowi udało się we Francji odtworzyć ok. 150-tys. armię i z nią wrócił do Saksonii, a nawet odniósł w maju dwa zwycięstwa pod Lützen i Budziszynem nad wojskami pruskimi i rosyjskimi, po których zawarto rozejm w Pielaszkowicach, trwający do początku sierpnia. Napoleon nie mógł jednak polegać na wojskach Związku Reńskiego, które nie przejawiały ochoty do walki. Bwarczycy otwarcie wystąpili przeciw niemu.

Po wznowieniu walk, doszło 16-19 października pod Lipskiem do wielkiej „Bitwy Narodów”, w jakiej starło się 330 tys. Rosjan, Niemców i Szwedów przeciwko 160 tys. Francuzów, Polaków i Sasów, przy czym ci ostatni w trakcie bitwy przeszli na stronę wroga. Zakończyła się ona przegraną Napoleona. Do Francji wraz z Napoleonem wróciło tylko ok. 60 tys. żołnierzy.

W 1814 r. walki przeniosły się na teren Francji, po błyskotliwej kampanii sześciodniowej 31 marca padł Paryż, a Senat francuski ogłosił detronizację cesarza, który 6 kwietnia abdykował, po czym internowany został na wyspie Elbie u wybrzeży Italii. Opuściła go wtedy również jego żona Maria Luiza, która wróciła do swej cesarskiej rodziny we Wiedniu. We Francji zostało restaurowane królestwo i władzę przejął król Ludwik XVIII, młodszy brat Ludwika XVI, panującego do Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Koalicja zawarła z nim pokój, zaś we wrześniu rozpoczął się Kongres Pokojowy we Wiedniu, na którym zwycięzcy zamierzali ustalić mapę Europy po wojnach napoleońskich.

W trakcie trwania kongresu wiedeńskiego, w marcu 1815, Napoleon Bonaparte uciekł z Elby lądując w Tulonie, po czym w krótkim czasie dotarł do Paryża, witany entuzjastycznie przez rodaków. Chciał wskrzesić swą władzę, choćby tylko na zasadach monarchii konstytucyjnej. Z trudem udało mu się jednak zebrać 130 tys. nowego wojska i z tą armią pomaszerował do Belgii, gdzie stacjonowały wojska angielskie marsz. Wellingtona i pruskie marsz. Blüchera. Zamierzał je pobić oddzielnie, lecz plan ten się nie powiódł i bitwa pod Waterloo, niedaleko Brukseli, skończyła się totalną klęską Francuzów, dokładnie w setnym dniu po powrocie Napoleona z Elby (18 czerwca 1815). Został on ponownie aresztowany i tym razem zesłany na daleką wyspę Św. Heleny na południowym Atlantyku.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
a to chiba o konfliktach zbrojnych, Prace dyplomowe
II wojna światowa to jeden z największych konfliktów zbrojnych w historii świata, II Wojna Światowa
Postępowanie administracyjne sciąga, Postępowanie administracyjne - jest to uregulowany prawem ciąg
Współczesne konflikty zbrojne cechy, przyczyny i skutki
Konflikty religijne, Geografia polityczna i konflikty zbrojne
Prawa Człowieka a międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych, Bezpieczeństwo narodowe lic
KONFLIKTY ZBROJNE NA OBSZARZE POSTRADZIECKIM, Międzynarodowe Stosunki Polityczne
KONFLIKTY ZBROJNE NA OBSZARZE POSTRADZIECKIM
Konflikty zbrojne po 1945 roku, Problemy współczesnego świata
Konflikty zbrojne w Europie
JAKIEGO RODZAJU POMOC MATERIALNĄ PRZEWIDUJE PRAWO HUMANITARNE DLA OFIAR KONFLIKTU ZBROJNEGO, przydat
Deklaracja o ochronie kobiet i dzieci na wypadek zagrożenia w czasie konfliktu zbrojnego
Aspekty humanitarne współczesnych konfliktów zbrojnych, prezentacja
KONFLIKT W ORGANIZACJI1 zarządzanie przez konflikt
Humanizmbylp26, Humanizm-to początkowo ruch umysłowy zmierzający-przez studia nad językami i literat
Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego
praca-magisterska-Konflikty zbrojne na Bałkanach i rozpad Jugosławii
Geografia - Konflikty zbrojne, szkola, Geografia

więcej podobnych podstron