Podstawy prawne:
Ustawa o rachunkowości z dnia 29.09.1994 (Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz.694 z późn.zm.) - dokonująca wdrożenia dyrektyw UE
MSR - Międzynarodowe Standardy Rachunkowości
MSSF - Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej
Art. 3 Ustawy jest słownikiem pojęć stosowanych w rachunkowości.
Rachunkowość - to rodzaj ewidencji gospodarczej odzwierciedlającej w formie pieniężnej zjawiska i procesy gospodarcze oraz sytuację i wyniki działalności podmiotów gospodarczych. Jej celem jest stosowanie obowiązujących zasad w sposób umożliwiający rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki.
Funkcje rachunkowości:
Informacyjna
Kontrolna
Analityczno-interpretacyjna
Sprawozdawczo-statystyczna
Rachunkowość każdej jednostki obejmuje:
Politykę rachunkowości (tzn.przyjęte zasady)
Prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym
Okresowe ustalanie (lub poprzez inwentaryzację) rzeczywistego stanu aktywów i pasywów
Wycenę aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego
Sprawozdawczośc finansową
Gromadzenie i przechowywanie dowodów ksiegowych oraz innej dokumentacji przewidzianej ustawą
Poddanie badaniu i ogłoszenie sprawozdania finansowego w przypadkach wskazanych w ustawie
Polityka rachunkowości to sposób grupowania operacji gospodarczych, wycena aktywów i pasywów, ustalanie wyniku finansowego i sporządzanie sprawozdań finansowych. Polityka rachunkowości każdej firmy MUSI zawierać:
Określenie roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych
Metodę wyceny aktywów i pasywów oraz ustalenia wyniku finansowego (swoboda wyboru jest określona w ustawie)
Sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych
System ochrony danych i ich zbiorów
Polityka rachunkowości jednostki jest więc zbiorem reguł przyjętych w formie dokumentu, które należy stosować w jednostce, aby system rachunkowości działał prawidłowo.
Okres sprawozdawczy - okres, za który sporządza się sprawozdanie finansowe
Rok obrotowy to rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych miesięcy kalendarzowych ; stosowany również dla celów podatkowych. Przeważnie obejmuje okres od 1 stycznia do 31 grudnia. Jeżeli jednak jakaś jednostka powstała w pierwszej połowie przyjętego roku obrotowego (01.01-30.06) to jej rok obrotowy będzie krótszy niż 12 miesięcy. Natomiast w przypadku, kiedy jednostka powstaje w drugiej połowie roku obrotowego (01.07-31.12), to ma prawo wyboru, czy ten jej pierwszy rok obrotowy będzie krótszy niż 12 miesięcy czy też dłuższy i połączy księgi i sprawozdanie finansowe za ten okres z księgami i sprawozdaniem finansowym za rok następny (w tej sytuacji rok obrotowy będzie trwał maksymalnie 18 miesięcy).
Dzień bilansowy - dzień, na który jednostka sporządza sprawozdanie finansowe.
Księgi rachunkowe:
Dziennik - chronologiczny spis operacji gospodarczych
Księga główna - konta syntetyczne
Księgi pomocnicze - konta analityczne (uszczegółowienie zapisów na kontach syntetycznych)
Zestawienie obrotów i sald
Inwentarz - wykaz składników aktywów i pasywów na dany dzień sporządzany przez jednostki, które uprzednio nie prowadziły ksiąg rachunkowych. Na jego podstawie sporządza się bilans otwarcia (pierwszy bilans firmy), będący z kolei podstawą pierwszego otwarcia ksiąg rachunkowych. W firmach kontynuujących prowadzenie ksiąg rachunkowych nie sporządza się już inwentarza; jego rolę spełnia zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz zestawienie sald kont ksiąg pomocniczych sporządzane na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych. NIE MYLIĆ Z INWENTARYZACJĄ!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Inwentaryzacja - to jeden z elementów organizacji systemu rachunkowości - procedura polegająca na okresowym ustalaniu bądź sprawdzaniu rzeczywistego stanu aktywów i pasywów, celem zweryfikowania stanu ewidencyjnego; może być przeprowadzona drogą spisu z natury, drogą uzyskania od kontrahentów pisemnego potwierdzenia sald lub drogą porównania danych ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami i weryfikacji realnej wartości tych składników.
Miejsce prowadzenia ksiąg rachunkowych:
W siedzibie jednostki lub jej oddziałach
W przedstawicielstwie lub oddziale zagranicznej osoby prawnej
Poza siedzibą jednostki (podmiot musi być upoważniony do prowadzenia usług tego rodzaju)
Data otwarcia ksiąg rachunkowych:
Dzień rozpoczęcia działalności
Na początek każdego następnego roku obrotowego
Na dzień zmiany formy prawnej
Na dzień wpisu do rejestru połączenia jednostek (także powstanie nowej spółki) lub ich podziału
Na dzień likwidacji, rozpoczęcia likwidacji lub postępowania upadłościowego
Data zamknięcia ksiąg rachunkowych:
Dzień kończący rok obrotowy
Dzień zakończenia działalności (sprzedaż, likwidacja, zakończenie postępowania upadłościowego)
Dzień poprzedzający zmianę formy prawnej
Dzień przejęcia przez inną jednostkę
Dzień poprzedzający datę podziału lub połączenia w wyniku którego powstaje nowa jednostka gospodarcza
Zapisów w księgach rachunkowych dokonuje się na podstawie dowodów księgowych. Dowód księgowy powinien zawierać:
Rodzaj dowodu i jego numer identyfikacyjny
Określenie stron operachi gospodarczej (nazwy, adresy, nr NIP)
Opis operacji gospodarczej i jej wartość
Datę operacji gospodarczej oraz (jeśli jest inna) datę sporządzenia dowodu księgowego
Podpis wystawcy
Dekretację i podpis osoby dokonującej dekretacji (dekretacja to wskazanie kont, na których danych dowód ma zostać zaksięgowany)
Korekt księgowania (między innymi) dokonuje się na podstawie dokumentu zwanego PK (polecenie księgowania).
Zapis księgowy (na kontach) powinien zawierać:
Datę dokonania operacji gospodarczej
Określenie rodzaju i numeru identyfikacyjnego dowodu księgowego
Zrozumiały tekst, skrót lub kod opisu operacji gospodarczej (konieczym załącznikiem jest wykaz kodów z tekstowym opisem)
Kwotę i datę zapisu
Oznaczenie kont, których dotyczy
BILANS TO ZESTAWIENIE AKTYWÓW I PASYWÓW DANEJ JEDNOSTKI NA POCZĄTEK (BILANS OTWARCIA) I KONIEC (BILANS ZAMKNIĘCIA) OKRESU SPRAWOZDAWCZEGO (OBRACHUNKOWEGO).
A K T Y W A
Aktywa to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie ustalonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Aby składniki majątku można było uznać za aktywa, muszą one spełniać 3 warunki:
Muszą być kontrolowane przez jednostkę - jednostka posiada do nich tytuł prawny (np. prawo własności, leasing finansowy). Sprawowanie kontroli nad aktywami postrzegane jest raczej w sensie ekonomicznym, jako kontrola nad korzyściami, a nie w sensie prawnym.
Możliwe jest wiarygodne określenie ich wartości (cena zakupu, cena nabycia, koszt wytworzenia, cena rynkowa podobnych składników, wiarygodne oszacowanie)
Muszą powstać w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodowały wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych - składniki, których istnienie jest dopiero przewidywane nie mogą stanowić aktywów (np. zamierzone zakupy środków trwałych). Wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych następuje poprzez: użytkowanie przy wytwarzaniu produktów i usług przeznaczonych na sprzedaż, zamianę na inne aktywa, wykorzystanie do regulowania zobowiązań, rozdzielenie pomiędzy właścicieli jednostki, zmniejszenie kosztów produkcji przez zastosowanie nowej technologii.
Zasadniczym kryterium podziału aktywów w sprawozadniu finansowym jest czas ich utrzymywania, wymagalności lub wykorzystania. Aktywa dzielimy na:
Aktywa trwałe
Aktywa obrotowe
Do aktywów trwałych zaliczamy: środki trwałe; wartości niematerialne i prawne; środki trwałe w budowie; zaliczki na wartości niematerialne i prawne oraz środki trwałe; należności długoterminowe - całość lub część nalezności z tytułów innych niż należności z tytułu dostaw i usług, nizaliczonych do do aktywów finansowych, a które staja się wymagalne w okresie powyżej 12 miesięcy od dnia bilanoswego; długoterminowe aktywa finansowe - płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia powyżej 12 miesięcy od dnia bilansowego lub od daty ich założenia, wystawienia czy nabycia; długoterminowe rozliczenia międzyokresowe - trwające dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego.
W BILANSIE AKTYWA ZAWSZE MUSZĄ BYĆ RÓWNE PASYWOM!!!!!
Bilans sporządzany jest na podstawie zapisów na kontach, czyli w księdze głównej.
Mamy następujące grupy kont:
Bilansowe (aktywne i pasywne)
Wynikowe (przychodów i kosztów)
Inne
dt |
ct |
|
|
Tzw. konto „teowe”
Dt = debet = Wn = winien
Ct = credit = Ma
Jeżeli ksiegowane przez nas wartości dotyczą aktywów, to zwiększeń dokonujemy po stronie lewej (Dt=Wn) a zmniejszeń po stronie prawej (Ct=Ma).
Jeżeli ksiegowane przez nas wartości dotyczą pasywów, to zwiększeń dokonujemy po prawej stronie (Ct=Ma) a zmniejszeń po lewej stronie (Dt=Wn).
Najprostszy plan kont (czyli wykaz kont księgi głównej - są to oczywiście konta syntetyczne, do których można utworzyć określoną ilość kont analitycznych):
Konta zespołu 0 - Aktywa trwałe
Środki trwałe (010) - czyli związane z jednostką ponad 12 m-cy
Środki trwałe to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi zasoby majątkowe jednostki spełniające jednocześnie następujące warunki:
- muszą posiadać postać rzeczową (materialną) - z wyjątkiem przypadków ściśle określonych w ustawie o rachunkowości; ustawa ta zalicza do środków trwałych 3 składniki, które noszą znamiona wartości niematerialnych i prawnych. Są to: prawo do wieczystego użytkowania gruntu, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego.
- są kontrolowane przez jednostkę (nie jest konieczne posiadanie prawa własności - np. leasing finansowy)
- przewidywany okres ich ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż 1 rok
- są kompletne i zdatne do użytku (nie mogą wymagać naprawy, modernizacji, rekonstrukcji itp.) czyli zawierają wszystkie elementy niezbędne do tego, aby środek ten działał zgodnie z zaplanowanym przeznaczeniem
- sa przeznaczone na potrzeby jednostki
Na tych kontach księgujemy wartości:
Gruntów (w tym prawa wieczystego użytkowania) 010-1
Budynków, lokali i obiektów inżynierii lądowej (tzw.budowle czyli np. płot, buda dla psa itp.) 010-2
Urządzeń technicznych i maszyn 010-3
Środków transportu 010-4
Innych środków trwałych 010-5
Klasyfikcja Środków Trwałych (KŚT) stanowi usytematyzowany zbiór obiektów majątku trwałego, służący m.in.do celów ewidencyjnych, ustalania stawek odpisów amortyzacyjnych, badań statystycznych. Klasyfikacja wyodrębnia 10 grup rodzajowych.
W momencie wprowadzenia środka trwałego do ksiąg rachunkowych konieczna jest początkowa wycena. Wartością początkową zakupionego środka trwałego jest jego cena nabycia. W przypadku środków wytwarzanych przez jednostkę - początkowa wycena to koszt wytworzenia. Środki trwałe nabyte w drodze darowizny - wartość poczatkowa to cena rynkowa (wartość godziwa). Przy wycenie początkowej należy pamiętać o konieczności jej podwyższenia o koszty związane z dostosowaniem środka trwałego do użytkowania a także o koszty opłat notarialnych, podatku od czynności cywilnoprawnych związanych z zakupem, VAT niepodlegający odliczeniu, odsetki i prowizje od zobowiązań służących finansowaniu zakupu lub budowy środka trwałego. Koszty te zwiększają wartość początkową środka trwałego jeżeli zostały poniesione do momentu oddania do użytkowania.
Wartości niematerialne i prawne (020)
Wartości niematerialne i prawne stanowią grupę najmniej płynnych składników aktywów. Są to nabyte przez jednostkę, możliwe do zidentyfikowania niepieniężne składniki aktywów trwałych, nie mające postaci fizycznej, będące w posiadaniu jednostki w celu ich wykorzystywania w działalności operacyjnej. Grupa ta składa się z pozostających pod kontrolą jednostki praw i przywilejów. Warunkiem zaliczenia zasobów majątkowych do wnip jest konieczność ich nabycia (w formie zakupu, nieodpłatnego nabycia lub wniesienia aportem).
Aport - wkład niepieniężny wniesiony do spółki handlowej na pokrycie kapitału zakładowego, w postaci wartości niematerialnych i prawnych lub rzeczy. Jego wniesienie oznacza przeniesienie na spółkę wszelkich praw do przedmiotu wkładu (czyli jego własności). Aportem mogą być m.in. rzeczy ruchome (ruchomości), nieruchomości, wierzytelności, patenty, a nawet przedsiębiorstwo jako całość
Składnik wnip musi być możliwy do zidentyfikowania, możliwy do wyodrębnienia tzn. można go wyłaczyć lub wydzielić, sprzedać, przekazać, licencjonować lub oddać od odpłatnego użytkowania (MSR38). Nie ujmuje się więc jako wnip wartości firmy wytworzonej przez jednostkę we własnym zakresie (wewnętrzna wartość firmy, własne znaki firmowe, towarowe itp.)
W ustawie o rachunkowości katalog wartości niematerialnych i prawnych jest katalogiem otwartym. Natomiast w przepisach dotyczących podatku dochodowego jest to katalog zamknięty, tzn. do wnip można zaliczyć wyłącznie pozycje wymienione w katalogu. Może więc mieć miejsce sytuacja, w której określone prawa majatkowe zgodnie z ustawą o rachunkowości będą wartościa niematerialną i prawną, natomiast podatkowo nią nie będą…
Wartości prawne - nabyte przez jednostkę prawa i przywileje o przewidywalnym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż 1 rok; będą to zatem - prawa do projektów, wynalzków, patentów, licencji, znaków towarowych, wzorów użytkowych i zdobniczych, prawa autorskie, koncesje, franszyza, know-how.
Wartości niematerialne - odnoszą się do szczególnych rozliczeń kosztów, takich jak: nabyta wartość firmy i koszty zakończonych prac rozwojowych.
Nabyta wartość firmy - różnica między ceną nabycia innej jednostki lub jej zorganizowanej części a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto, czyli wartością godziwą przejętych od tej jednotki w drodze zakupu, przyjęcia do nieodpłatnego użytkowania albo wniesienia do spółki składników majątkowych, pomniejszoną o przejęte zobowiązania. Róznica może wyniknąć z pozycji nabywanej jednostki, jej renomy, rynków zbytu, kadry, bazy dostawców itp.
Aktywa netto - tzw. czysty majątek - różnica pomiędzy wartością aktywów ogółem a wartością kapitałów obcych (zobowiązań i rezerw na zobowiązania). Rozumie się przez to aktywa jednostki pomniejszone o zobowiązania, odpowiadające wartościowo kapitałowi (funduszowi) własnemu.
Na tych kontach księgujemy wartości:
Koszty zakończonych praz rozwojowych 020-1
Wartość firmy 020-2
Inne wartości niematerialne i prawne 020-3
Inwestycje długoterminowe (030)
Inwestycje długoterminowe to takie, które powodują, że zaangażowanie aktywów jednostki w zamian za uzyskane korzyści ekonomiczne trwa dłużej niż 1 rok.
Na tych kontach księgujemy wartości:
Nieruchomości inwestycyjne 030-1 - są to nieruchomości, które właściciel lub leasingobiorca w leasingu finansowym utrzymuje jako źródło przychodów (z tytułu czynszu) lub ze względu na przyrost jej wartości przy czym nieruchomości te nie mogą być wykorzystywane do bieżacej działalności jednostki (produkcja, magazyn, usługi, biura) i nie mogą zostać przeznaczone na sprzedaż w ramach zwykłej działalności jednostki
Inwestycje w wartości niematerialne i prawne 030-2 - sa to wartości niematerialne i prawne oddane do użytkowania innym podmiotom za odpłatnością
Udziały i akcje długoterminowe 030-3
Inne długoterminowe papiery wartościowe 030-4
Inne długoterminowe aktywa finansowe 030-5
Długoterminowe aktywa finansowe są to aktywa płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w okresie powyżej 12 miesięcy po dniu bilansowym.
Odpisy aktualizujące inwestycje długoterminowe (040)
Odpis aktualizacyjny wiąże się z trwałą utratą wartości składnika majątku. O trwałej utracie wartości mówimy w przypadku, gdy zaistnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości, w znaczącej części lub w całości, przewidywanych korzyści ekonomicznych.
Na tych kontach księgujemy wartości:
Odpisy aktualizujące nieruchomości inwestycyjne 040-1
Odpisy aktualizujące inwestyce w wnip 040-2
Odpisy aktualizujące udziały i akcje długoterminowe 040-3
Odpisy aktualizujące inne długoterminowe papiery wartościowe 040-4
Odpisy aktualizujące inne długoterminowe aktywa finansowe 040-5
Odpisy aktualizujące środki trwałe (050)
Dokonanie odpisu aktualizującego środka trwałego ma na celu doprowadzenie jego wartości do możliwej do uzyskania ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej braku - do ustalonej w inny sposób wartości godziwej środka trwałego. Na kontach odpowiednio od 050-1 do 050-5 księgujemy odpisy aktualizacyjne gruntów, budynków, lokali i obiektów inżynierii lądowej i wodnej, urządzeń technicznych i maszyn, środków transportu i innych środków trwałych. Środki trwałe podlegają aktualizacji wyceny na podstawie odrębnych przepisów (rozporządzeń Ministra Finansów). Ostatnia aktualizacja - 01.01.1995.
Wartość godziwa (wartość rynkowa) - kwota za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony (np.wartość rynkowa ustalona na podstawie wyceny rzeczoznawców).
Wśród przyczyn trwałej utraty wartości można wymienić: fizyczne uszkodzenie lub ograniczoną przydatność danego składnika w bieżącej działalności jednostki, planowanie zaniechanie lub restrukturyzację działalności, której dany składnik służył, pogorszenie się jego osiągów ekonomicznych, niekorzystne zmiany spowodowane czynnikami technologicznymi, rynkowymi, gospodarczymi lub prawnymi w otoczeniu jednostki, utrata wartości rynkowej.
Odpisy aktualizujące wartości niematerialne i prawne (060)
Na kontach odpowiednio od 060-1 do 060-3 księgujemy odpisy aktualizacyjne zakończonych prac rozwojowych, wartość firmy, inne wnip.
Umorzenie długotrwałych inwestycji niefinansowych (065)
Umorzenie środków trwałych (070) odpowiednio konta od 070-1 do 070-5.
Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych (075) odpowiednio konta od 075-1 do 075-3.
Środki trwałe w budowie (080) - są to środki trwałe w okresie budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego. Po otrzymaniu protokołu odbioru technicznego należy dokonać przeksięgowania na odpowiednie konta 010.
Konta pozabilansowe (090) odpowiednio konta 090-1 do 090-3; obce środki trwałe, środki trwałe w likwidacji, obce wartości niematerialne i prawne.
Aktywa obrotowe - to ta część aktywów jednostki, które są:
W przypadku aktywów rzeczowych - przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilasowego
W przypadku aktywów finansowych - płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciagu 12 miesięcy od dnia bilansowego
W przypadku należności krótkoterminowych - obejmują ogół nalezności z tytułu dostaw i usług wymagalnych w cigu 12 miesięcy od dnia bilansowego
W przypadku rozliczeń miedzyokresowych - trwają nie dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego
Rzeczowe aktywa obrotowe - materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby, wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby i usługi) zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji, półprodukty oraz towary nabyte w celu odsprzedaży w stanie nieprzetworzonym. Do rzeczowch aktywów obrotowych zaliczamy:
Materiały - składniki majątku nabyte w celu zużycia na własne potrzeby (surowce i inne materiały produkcyjne, materiały pomocnicze, paliwa, opakowania, odzież robocza i ochronna, części zamienne do maszyn i urządzeń, materiały biurowe, inwentarz żywy zakupiony w celu uboju, odpadki produkcyjne w celu wykorzystania przez jednostkę)
Produkcję w toku - koszty poniesione w związku z realizacją procesu produkcyjnego jeszcze niezakończonego lub z wykonywaniem jeszcze niezakończonych usług, które nie są zaliczane do usług długoterminowych (termin realizacji powyżej 6 miesięcy)
Półprodukty - efekt końcowy pośrednich, technologicznie zamkniętych etapów procesu produkcji
Produkty gotowe - produkty lub usługi nie podlegające dalszemu przetworzeniu, zdatne i przeznaczone do sprzedaży
Towary - składniki majątku przeznaczone do sprzedaży w stanie nieprzetworzonym, stanowiące własność jednostki
Aktywa finsnsowe - aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki a także wynikające z kontraktu prawo do otrzymywania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach
Do aktywów finansowych należą:
Aktywa pieniężne (krajowe środki płatnicze, waluty obce, dewizy itp.)
Instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki (akcje, udziały)
Wynikające z kontraktu prawo do otrzymywania aktywów pieniężnych (udzielone pożyczki, należności finansowe, weksle obce, obligacje wyemitowane przez inne jednostki, bony skarbowe itp.)
Prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach (warranty, opcje na akcje itp.)
Warrant - papier wartościowy posiadający emitenta. Jego emitentem (wystawcą) jest jedna określona osoba prawna. Warrant jest uproszczoną opcją. Posiadacz warrantu ma prawo do uzyskania, zaś wystawca warrantu jest zobowiązany do realizacji zobowiązania, w określonym terminie i na określonych warunkach.
Opcja na akcje jest kontraktem dającym jej właścicielowi (nabywcy), prawo kupna od wystawcy (sprzedawcy) lub prawo sprzedania mu ustalonej liczby danego rodzaju akcji w określonym czasie po pewnej, uzgodnionej cenie.
Amortyzacja środków trwałych
Środki trwałe w miarę upływu czasu oraz w związku z szybkim postępem technologicznym, tracą na wartości. Zużywanie się środków trwałych powoduje utratę ich wartości, stanowiąc jednocześnie koszt działalności gospodarczej. Amortyzacja jest systematycznym i planowanym rozłożeniem w czasie wartości środka trwałego, umożliwiającym ujęcie w księgach rachunkowych zużycia danego składnika majątkowego. Amortyzacji nie podlegają środki trwałe, które z założenia, pomimo upływu czasu nie tracą na wartości - grunty (z wyjątkiem gruntów służących wydobyciu kopalin metodą odkrywkową), dzieła sztuki, eksponaty muzealne. Bieżąca amortyzacja (np. liczona co miesiąc) obciąża koszty działalności operacyjnej ( konta zespołu 4 - konto 400 Amortyzacja). Umorzenie to zakumulowana amortyzacja. Umorzenia korygują wartość początkową środka trwałego.
Konto Amortyzacja = Konto Umorzenia !!!!!! Zawsze. Jeżeli mamy inne wartości, to znaczy, że gdzieś jest błąd.
Wartość bilansowa środka trwałego = wartość początkowa - dotychczasowe umorzenie
Przyjęcie środka trwałego do użytkowania - dokument OT
Likwidacja środka trwałego - dokument LT
Sprzedaż środka trwałego - np. faktura VAT
Stwierdzenie niedoboru środka trwałego - protokół inwentaryzacyjny
Umorzenia ewidencjonuje się na kontach zespołu 0 - odpisy umorzeniowe środków trwałych.
Jednostka może dokonać wyboru metody amortyzacji z tym, że metoda przyjęta na dzień rozpoczęcia użytkowania środka trwałego nie może być zmieniona w późniejszym czasie.
Naliczanie amortyzacji rozpoczyna się:
Zgodnie z ustawą o rachunkowości - nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do użytkowania tj. od następnego dnia po przyjęciu lub od pierwszego dnia miesiąca następującego po oddaniu obiektu do użytkowania
Zgodnie z prawem podatkowym (podatek dochodowy) - pierwszy dzień miesiąca następującego po miesiącu , w którym środkek trwały wprowadzono do ewidencji
Najwygodniej przyjąć jednolitą zasadę, zgodną z ustawą o rachunkowości i prawem podatkowym.
Najczęściej stosowane metody amortyzacji:
Metoda liniowa - oznacza równomierne, odpowiednie do upływu czasu, rozłożenie zużycia środka trwałego. Metoda ta opiera się na założeniu, że składnik podlegający amortyzacji zużywa się jednakowo w każdej jednostce czasu przez cały okres jego użyteczności ekonomicznej
a = Wp/t
a - roczna stawka amortyzacyjna
Wp - wartość początkowa środka trwałego
t - przewidywany okres użytkowania środka trwałego (w latach)
Metoda degresywna - metoda amortyzacji przyspieszonej- zakłada, że przydatność ekonomiczna środka trwałego maleje w miarę upływu lat jego użytkowania . Maszyny, urządzenia, ruchomości i środki transportu (z wyjątkiem samochodów osobowych) mogą być amortyzowane metodą degresywną ale należy pamiętać, że w roku, w którym kwota amortyzacji obliczona metodą degersywną zrównałaby się lub byłaby niższa od kwoty amortyzacji naliczonej metodą liniową, przechodzi się na metodą liniową!
a = a% x Wb
a - roczna stawka amortyzacyjna
a% - roczna stopa amortyzacyjna
Wb - wartość bilansowa środka trwałego
Istnieje możliwośc podwyższenia stopy amortyzacyjnej poprzez zastosowanie współczynnika podwyższającego. Dla celów podatkowych współczynnik nie może być wyższy niż 2,0. Wyjątkiem są jednostki z gmin szczególnie zagrożonych wysokim bezrobociem strukturalnym, albo regresją i degradacją społeczną - w tym przypadku współczynnik nie może przekroczyć 3,0.
Inne , rzadziej używane metody amortyzacji : metoda malejącego salda, metoda sumy cyfr, metoda progresywna, metoda naturalna.
P A S Y W A
Pasywa (kapitały, fundusze) są to źródła pochodzenia aktywów, czyli źródła finansowania - wskazują, kto wyposażył jednostkę w składniki aktywów, na jaki czas i na jakich warunkach. W rachunkowości pojęcie kapitału ma dwojakie znaczenie.
Pojęcie kapitału obejmuje wszystkie źródła finansowania majątku - pasywa bilansu
Pojęcie kapitału odnosi się do tej części pasywów bilansu, która stanowi własne źródło finsnowania majątku
Źródła finansowania majątku:
- własne (kapitał własny)
- obce (kapitał obcy) - obejmujące zobowiązania i rezerwy na zobowiązania
Zobowiązania - wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki
Rezerwy - zobowiązania, których termin wymagalności lub kwota nie są pewne
W momencie powstania jednostki: aktywa = kapitał własny
Jeżeli w trakcie działalności pojawią się zobowiązania: kapitał własny = aktywa netto = aktywa - zobowiązania
KAPITAŁ WŁASNY = FUNDUSZ WŁASNY
O kapitale własnym jako źródle finansowania majątku mówimy w przypadku:
- spółek handlowych (kapitałowych i osobowych)
- spółek cywilnych
- jednostek osób fizycznych
O funduszach własnych jako źródle finansowania majątku mówimy w przypadku:
- przedsiębiorstw państwowych
- samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej
- innych jednostek gospodarujących wydzielonym mieniem publicznym, stanowiącym własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego
W bilansie wyodrębniono 9 składników kapitału własnego (grupa A pasywów):
Kapitał (fundusz) podstawowy - kapitał zakładowy: Zespół 8 kont - konto 800
w spółce akcyjnej - powinien wynosić co najmniej 100 000 zł a wartość nominalna 1 akcji nie może być niższa niż 1 grosz (art. 308 KSH); kapitał zakładowy spółki akcyjnej powstaje przez emisje akcji (imiennych lub na okaziciela); w zamian za akcje inwestorzy (akcjonariusze) wnoszą wkłady w formie pieniężnej lub niepieniężnej (aporty); akcje objęte, a nieopłacone lub niepokryte wkładem niepieniężnym wykazuje się w księgach rachunkowych jako saldo Dt konta służącego do rozrachunków z akcjonariuszami z tytułu wpłat na kapitał zakładowy (konta zespołu 2 - konto i bilansie jako „Należne wpłaty na kapitał zakładowy (wielkość ujemna)” pkt II bialnsu po stronie pasywów
w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością - kapitał zakładowy powinien wynosić co najmniej 5 000 zł a wartość nominalna 1 udziału nie może być niższa niż 50 zł; wkłady na pokrycie kapitału zakładowego powinny być w całości wniesione do momentu złożenia przez zarząd spólki do sądu rejestrowego właściwych dokumentów w celu wpisania spółki do rejestru; w spólce z o.o zatem , po zarejestrowaniu, nie powinna zatem w bilansie występować pozycja „Należne wpłaty na kapitał zakładowy (wielkość ujemna)”
w spółkach osobowych (cywilne; prawa handlowego - jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna) - kapitałem zakładowym jest kapitał właścicieli, który odzwierciedla wartość wniesionych do spółki wkładów przez poszczególnych wspólników; konieczna jest szczegółowa analityka konta zespołu 8 (konto 800), umożliwiająca ustalenie wkładu każdego wspólnika
przedsiębiorstwa państwowe - odpowiednikiem kapitału zakładowego jest tu fundusz założycielski; fundusz założycielski jest wnoszony przez organ założycielski czyli Skarb Państwa
Należne wpłaty na kapitał zakładowy (wielkość ujemna) - patrz pkt 1 - występuje jedynie w spółce akcyjnej
Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna) - nabyte przez spółkę kapitałową udziały lub akcje własne za zasadach określonych w KSH
Kapitał (fundusz) zapasowy - Zespół 8 kont - konto 811- wchodzą w skład kapitałów własnych spółki i tworzone są odpowiednio na podstawie KSH (kodeks spółek handlowych), umowy spółki i uchwał zgromadzenia wspólników; tworzenie kapitału zapasowego w spółce akcyjnej ma chrakter obligatoryjny (art. 396 KSH) - 8% zysku netto za dany rok obrotowy dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej równowartości 1/3 kapitału zakładowego, potem dalszy odpis z zysku może regulować już statut; spółki z o.o - przeznaczenie zysku na kapitał zakładowy określa umowa spółki; w spółkach osobowych - z reguły nie ma kapitału zapasowego; w spółkach kapitałowych tworzony jest głownie z tytułu obrotu akcjami; kapitał zapasowy służy przede wszystkim pokryciu straty bilansowej; może być także przeznaczony na: umorzenie udziałów lub akcji, wypłatę dywidendy, podwyższenie kapitału zakładowego
Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny - Zespół 8 kont - konto 813 ostania aktualizacja wyceny na podstawie Rozporządzenia Min. Finansów miała miejce 01.01.1995 r. na tym koncie dzisiaj nie ma prawa być salda innego niż 0. Jeżeli jest inaczej, dokładnie sprawdzić. Na ogół dokonywało się rozliczenia funduszu aktualizacji z funduszem zapasowym (powinno być zrobione już dawno temu)
Wcześniej zostało już powiedziane, że przeszacowanie środków trwałych może nastąpić jedynie na podstawie odrębnych przepisów (Rozporządzenie Min. Finansów). W wyniku przeszacowania w 1995 r. zwiększyła się dotychczasowa wartość początkowa środków trwałych i zakumulowana amortyzacja (umorzenie) środków objetych aktualizacją, natomiast drugostronnie nadwyżka ta zwiększyła kapitał z aktualizacji wyceny. Zmniejszenie kapitału z aktualizacji wyceny następuje w przypadku zmiany technologii produkcji, przeznaczenia do likwidacji, wycofania z użycia lub innych przyczyn powodujących trwałą utratę wartości przeszacowanego środka trwałego. Pozostałą różnicę (jeżeli dla danego środka trwałego odpis aktualizacyjny kest mniejszy niż kapitała z aktualizacji wyceny) odnosi się na kapitał zapasowy.
Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe - Zespół 8 kont - konto 812 - tworzone są głównie w spółkach kapitałowych, z zysku netto, na cele określone w statucie lub umowie
Zysk (strata) z lat ubiegłych - powstaje najczęściej w wyniku braku decyzji organu uprawnionego do podejmowania decyzji o podziale zysku lub braku źródła do pokrycia straty, a także w skutek ujawnionych błędów z poprzednich okresów
Zysk (strata) netto - oznacza ostateczny (po opodatkowaniu podatkiem dochodowym) przyrost czystego majątku i kapitału własnego w danym okresie (jeżeli jednostka osiągnęła zysk) lub zmniejszenie czystego majątku i kapitału własnego w danym okresie (jeżeli jednostka osiągnęła stratę); w pozycji tej figuruje kwota równa ostatniej pozycji rachunku zysków i strat
Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna) - w pozycji tej ujmuje się wypłacone w ciągu roku zaliczki na dywidendy oraz zaliczki pobrane w ciągu roku z zysku przez właścicieli spółek osobowych
Zyski wykazuje się jako wartość dodatnią a straty jako wielkość ujemną.
1