Badanie ginekologiczne

Cel:

Badanie polega na ocenie narządów płciowych zewnętrz­nych i wewnętrznych przez: oglądanie, badanie palpacyjne i przy użyciu wzierników. Badanie może być połączone z pobraniem wymazu do badania cytologicznego. Bada­nie wykonuje się w celu wczesnego wykrycia zmian patologicznych w obrębie narządów płciowych w ramach badań profilaktycznych, a także do ustalenia diagnozy przy występowaniu objawów chorobowych.

Wywiad:

• Wywiad ginekologiczny - cykl miesiączkowy, menarche, dolegliwości, ciąża, porody poronienia, okres przekwitania.

• Wywiad socjologiczny - sytuacja rodzinna i mieszkaniowa, zawód.

• Wywiad chorobowy - zabiegi operacyjne, przebyte lub występujące obecnie choroby.

Oglądanie narządów płciowych zewnętrznych:

• procesy zapalne,

• zmiany troficzne,

• żylaki odbytu,

• guzy,

• wypadanie pochwy.

Oglądanie narządów płciowych wewnętrznych (badanie we wzierniku):

• obejrzenie ścian pochwy i ujścia pochwy.

Pobranie wydzieliny pochwowej:

• W celu oceny środowiska pochwy rutynowo pobiera się wymaz z pochwowy. Można wykazać np. florę bakteryjną pochwy, grzyby, komórki atopowe, rzęsistki.

Badanie USG:

W ginekologii badanie tym można wykrywać guzy w jamie brzusznej lub guzy sutka. Ma ono także zastosowanie w ciąży.

Badanie gruczołów sutkowych:

Badanie przeprowadza się u pacjentki w pozycji siedzącej lub leżącej. Badaniem palpacyjnym poszuka się zmian w czterech kwadratach sutka i okolicach pachowych.

Budowa anatomiczna i czynności piersi.

Pierś kobieca składa się z tkanki tłuszczowej i tkanki gruczołowej. Gruczoł piersiowy zbudowany jest z 12 do 20 płatów, podzielonych z kolei na setki małych zrazików (płacików), w których w okresie karmienia dochodzi do produkcji pokarmu. Z każdego z nich wychodzą małe przewodziki, które łącząc się tworzą przewody mleczne uchodzące na szczycie brodawki. Tuż przed wejściem w obręb brodawki każdy z przewodów mlecznych rozszerza się tworząc zbiornik zwany zatoką mleczną.

Rysunek 1. Budowa piersi.

Pierś leży pomiędzy dwoma błonami silnej tkanki włóknistej - powięzi. Cieńsza z nich znajduje się pod skórą, grubsza - między gruczołem a mięśniami pokrywającymi ścianę klatki piersiowej. Obie warstwy są połączone przez tak zwane więzadła Coopera. Więzadła te mogą rozciągać się w miarę upływu wieku, z powodu otyłości lub przedłużonego okresu karmienia, co powoduje, że piersi tracą swą naturalną jędrność i stają się obwisłe.

Kwadranty piersi - Lekarze opisując umiejscowienie zmian w piersi dzielą ją na cztery ćwiartki lub kwadranty, nazywane (patrząc od przodu ) odpowiednio - wewnętrznym lub zewnętrznym oraz górnym i dolnym. Widać, że tkanka piersi w górnym, zewnętrznym kwadrancie rozciąga się aż do dołu pachowego. Jest to tak zwany ogon pachowy piersi, ważny ze względu na możliwość rozwoju w nim raka, podobnie jak w głównej, zaokrąglonej części piesi.

Rysunek 2. Kwadranty piersi

Funkcja piersi- Główną funkcją piersi jest produkcja pokarmu (laktacja). Są one także ważną składową kobiecej sylwetki ciała i posiadają wielkie znaczenie kulturowe, jako symbole macierzyństwa, kobiecości oraz - szczególnie w świecie cywilizacji zachodniej - atrakcyjności seksualnej.

Samobadanie piersi należy wykonywać począwszy od 25-ego roku życia, raz w miesiącu. Raz do roku należy zgłosić się na badanie piersi do lekarza nawet, gdy nie występują żadne niepokojące objawy.

1.Stań przed lustrem. Oglądaj swoje piersi stwierdzając, czy nie ma w nich nic czego wcześniej nie widziałaś na przykład zmiany wypełnienia, czy wyniosłości brodawek.

Rysunek 3

2.Określ wszystkie zmiany kształtu piersi i odczucia napięcia mięśni klatki piersiowej.

3.Nadal stojąc blisko przed lustrem, załóż ręce do tyłu na głowę i napnij mięśnie. Cały czas patrz na piersi, czy nie ukazują się w nich zaciągnięcia lub zagłębienia.

Rysunek 4

4.Teraz połóż ręce na biodrach i przesuń łokcie równo najpierw do przodu, a następnie do tyłu. Nadal obserwuj, czy nie zauważysz asymetrii lub zagłębień.

Rysunek 5

5. To badanie można wykonać pod prysznicem lub w kąpieli. Ważne, żeby było wykonane na stojąco. Podnieść lewą rękę nad głowę, trzema lub czterema palcami prawej ręki badaj palcami lewą pierś-najpierw delikatnie przesuwając po skórze, potem lekko i nieco silniej naciskając, zaczynając od okolicy pachy, czyli górnej zewnętrznej ćwiartki. Potem przechodząc w dół bliżej środka, w kierunku mostka. Ruchy ręki badającej muszą być delikatne, okrężne, lekko naprzemiennie uciskające. Najdokładniej należy zbadać okolicę pomiędzy piersią a ramieniem. Gdy zakończysz badanie powtórz to samo z drugą z prawą. W czasie badania zwracaj uwagę na to czy nie wyczuwasz pod palcami jakiś guzków lub zgrubień pod skórą, których nie było w poprzednim badaniu.

Rysunek 6

6.Po zbadaniu piersi - z ramieniem nadal podniesionym do góry-należy zbadać brodawkę. Trzeba sprawdzić jej napięcie, czy nie ma owrzodzeń, pęknięć naskórka, wydzieliny. Powtórz to samo badanie badając drugą brodawkę.

Rysunek 7

7.To badanie jest powtórzeniem czwartego i piątego, ale na leżąco. Połóż się na plecach. Lewą rękę połóż wysoko nad głową i powtórz badanie czwarte i piąte. Teraz również musisz zwrócić uwagę na zmiany w konsystencji piersi, czy nie ma w nich nowych zgrubień lub guzków. Powtórz badanie dla drugiej piersi.

Rysunek 8

Kiedy należy natychmiast zgłosić się do lekarza?

Gdy zaobserwujesz następujące objawy natychmiast zgłoś się do lekarza:

• zmiany w kształcie piersi lub ich położeniu, na przykład uniesienie piersi ku górze,

• wciągnięcie, owrzodzenie lub zaczerwienienie brodawki sutkowej,

• zmarszczenie lub zmianę kolorytu na piersi,

• guzek lub stwardnienie w piersi,

• wydzielinę z brodawki sutkowej,

• zgrubienie pod pachą.

Zadania i kompetencje pielęgniarki:

• Przygotowuje pacjentkę do badania.

• Obserwuje pacjentkę w czasie badania.

Przygotowanie pacjentki:

• Poinformowanie o:

- sposobie zachowania się w czasie badania,

- konieczności podmycia się przed badaniem,

- konieczności oddania moczu przed badaniem,

- sposobie ułożenia się na fotelu ginekologicznym.

Przygotowanie sprzętu:

• Fotel ginekologiczny przykryty czystą serwetą lub płatami ligniny.

• Lampa kątowa.

• Jałowe kwaczyki do pobrania wymazu z szyjki macicy.

• Wzierniki pochwowe.

• Kleszczyki, szczypczyki do pobrania wycinka.

• Jałowe rękawiczki.

• Naczynie na odpadki.

Zapamiętaj:

Poszczególne elementy zestawu przygotowuje się w zależ­ności od potrzeby: uzależnia się to od decyzji lekarza, co będzie celem badania ginekologicznego u pacjentki.

Sposób wykonania:

1. Poproś, aby pacjentka zdjęła bieliznę (majtki).

2. Pomóż pacjentce ułożyć się na fotelu.

3. Przykryj pacjentkę serwetą lub dużym płatem ligni­ny.

4. W czasie, gdy lekarz bada pacjentkę, obserwuj ją.

5. Po zakończonym badaniu pomóż pacjentce zejść z fo­tela i ubrać się.

6. Odprowadź pacjentkę do sali.

7. Jeżeli w czasie badania był pobierany wycinek lub wymaz, odnieś materiał do badania po dołączeniu skierowania wypisanego przez lekarza.

Zasady:

• Poszanowanie intymności pacjentki.

• Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjentki do badania.

• Przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki.

„Rak piersi - to trzeba wiedzieć” Opolska Fundacja Antynowotworowa Wyd. MS 2001.