Helminty- płazińce (Platyhelminthes)- przywry (Trematoda)
Fasciola hepatica- Motylica wątrobowa (wewnętrzny, polikseniczny)
Rozmieszczenie geograficzne- kosmopolityczny
Wrota inwazji i droga inwazji- jama ustna, droga pokarmowa
Forma inwazyjna- metzacerkaria
Nazwa przenosiciela, forma inwazyjna dla przenosiciela- ślimak ziemno-wodny z rodzaju Galba, miracydium
Ontohabitat- wątroba i drogi żółciowe
Budowa- Ciało listkowate, spłaszczone, barwy białej, na brzegach szarawej, nieco przeźroczyste, zaostrzone lancetowato 18-51 mm. Ciało okryte kutikulą, czyli oskórkiem chroniącym przed strawieniem w przewodzie pokarmowym żywiciela. Kolce na oskórku ułatwiają zaczepianie się o ścianki narządów wewnętrznych gospodarza. W przedniej części ciała leży przyssawka okołogębowa (realizuje funkcje czepne i ssące), a po stronie brzusznej druga przyssawka - brzuszna, pełniąca funkcje czepne. Kutikula jest wytworem nabłonka wora skórno-mięśniowego. Wnętrze ciała wypełnia parenchyma, w której zlokalizowane są narządy wewnętrzne. Do nabłonka docierają zmysły dotyku. Układ nerwowy zbudowany jest z dwóch głównych (rozgałęzionych) pni nerwowych, połączonych pierścieniem okołoprzełykowym. Układ wydalniczy typu protonefrydialnego zbudowany z kanału centralnego (środkowego), kanalików doprowadzających, rozpoczynających się komórkami płomykowymi zbierającymi metabolity płynne. Ujście układu leży w tylnej części ciała (otwór wydalniczy). Komórki płomykowe wyposażone są w liczne, przylegające do siebie rzęski. Zachodzi tutaj ultrafiltacja płynów i tworzenie moczu. Układ pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym uzbrojonym w przyssawkę okołogębową. Otwór prowadzi do krótkiego przełyku, który następnie przechodzi w dwa główne kanały jelita. Jelito silnie rozgałęzia się, przez co pełni funkcje trawienne i rozprowadzające pokarm po ciele. Trawienie jest wewnątrzkomórkowe! Brak układu krążenia. Przełyk ( w pewnym sensie można go określić mianem gardzieli) wraz z przyssawką wykazuje aktywność ssąco-tłoczącą. Motylica odżywia się śluzem, krwinkami, żółcią i nabłonkiem. Między przyssawkami mieści się ujście układu rozrodczego. Motylica to obojnak, czyli hermafrodyta. Układ rozrodczy plemnikotwórczy zbudowany jest z jąder leżących skośnie, jedno nad drugim, nasieniowodów, kanału wytryskowego, prącia. Prącie wyposażone jest w miocyty i może wysuwać się na zewnątrz. Układ produkujący komórko jajowe - ovocyty zbudowany jest z rozgałęzionego, pojedynczego jajnika leżącego po prawej stronie ciała przed górnym jądrem, gruczołów i przewodów żółtkowych, jajowodu, macicy. Rozszerzona część jajnika to ootyp, w którym zachodzi zapłodnienie. Gruczoły i przewody żółtkowe wyposażają ovocyty w materiały odżywcze. Zaplemnienie jest krzyżowe. W macicy zachodzi dojrzewanie zapłodnionych jaj.
Cykl rozwojowy, formy rozwojowe- Zapłodnione jaja wraz z żółcią zostają przesunięte do jelit, a następnie wydalone z kałem. Gdy jaja przedostaną się na podmokłą glebę, na mokrą roślinność, do rowów melioracyjnych, wówczas wylęgają się z nich orzęsione, pływające larwy - dziwadełka (miracidia), które pływają w wodzie i żyją kosztem zapasowego glikogenu zgromadzonego w komórkach ciała. Larwy wnikają aktywnie do jamy oddechowej, a następnie wątrobo-trzustki ślimaka - błotniarki i orzęsiony nabłonek odpada i przekształcają w workowate sporocysty. Ze sporocyst powstają redie, a z tych z kolei ogoniaste cerkarie zaopatrzone na bokach w dobrze rozwinięte gruczoły skorupkotwórcze (cystogenne). Cerkarie wydostają się z ciała ślimaka przez otwór oddechowy do wody i swobodnie pływają przez 30-34 godziny. W budowie zawierają układ wydalniczy, przyssawkę, układ nerwowy i pokarmowy. Następnie tracą ogonek, wpełzają na rośliny, otaczają się osłonką i czekają na swojego żywiciela, będąc odpornym na wysychanie i wahania temperatury. Są to metacerkarie. Gdy żywiciel spożyje rośliny z maleńkimi metacerkariami wówczas pasożyt uwalnia się w przewodzie pokarmowym pod wpływem soków trawiennych i przedostaje do układu żółciowego lub trzustki, przebija ścianę jelit i wykorzystując naczynia krwionośne układu żylnego wrotnego aktywnie przedostaje się przez jamę otrzewnej. Osiąga dojrzałość płciową i składa ok. 6000 jaj dziennie. Pasożytuje u człowieka, przeżuwaczy domowych i dzikich i u innych zwierząt. ; miracydium, sporocysta, redia, cerkaria, metacerkaria, postać dojrzała
Parazytoza, objawy, sposoby leczenia- fascioloza- fasciolosis, gorączka, bóle mięśni i stawów, nudności, wymioty, dreszcze, powiększenie i bóle wątroby i trzustki, żółtaczka, niedokrwistość, niekiedy bezobjawowo. Sporadycznie zdarzają się inwazje do płuc, OUN, mięśni, skóry i gałek ocznych.
Wykrywania (materiał, sposoby)- W kale i w treści dwunastniczej stwierdza się jaja pasożyta. Badania serologiczne
Dicrocoelium dendriticum- Motyliczka (wewnętrzny, polikseniczny)
Rozmieszczenie geograficzne- prawie kosmopolityczna, oprócz Australii
Wrota inwazji i droga inwazji- jama ustna, droga pokarmowa
Forma inwazyjna- metacerkaria
Nazwa przenosiciela, forma inwazyjna dla przenosiciela- ślimak lądowy z rodzaju Helicella lub Zebrina detria, jaja; mrówka z rodzaju Formica, cerkarie
Ontohabitat- drogi żółciowe
Budowa- Zmienna długość ciała 4 - 15 mm. Kształt lancetowaty i gładka powierzchnia (brak kolców), dwie przyssawki (gębowa i brzuszna) są słabo rozwinięte, leżą blisko siebie w przedzie ciała. Posada ślepo zakończone pnie jelitowe. Tuż za przyssawką brzuszną leżą jedno za drugim dwie prawie kuliste jądra, a za nimi kulisty jajnik. Macica składa się z części zstępującej i wstępującej, wypełnia tylną połowę ciała, biegnąc w licznych pętlach. Jej końcowy odcinek (metraterm) otwiera się w zatoce płciowej położonej przed przyssawką brzuszną. Jaja ciemnobrunatne, owalne, nieco asymetryczne z wieczkiem.
Cykl rozwojowy, formy rozwojowe- Jaja ciemnobrunatne zawierają w chwili składania rozwinięte miracydium. Larwa nie wylęga się ze skorupki jajowej w środowisku zewnętrznym, lecz dopiero po zjedzeniu przez lądowego ślimaka. Uwolnione ze skorupki jajowej miracydium wnika czynnie z jelita ślimaka do jego trzustko-wątroby przekształcając się w sporocystę. Z kul zarodkowych sporocysty macierzystej wytwarza się duża liczba sporocyst potomnych, u których z kolei nie powstają redie, lecz rozwijają się cerkarie, które wędrują do jamy płucnej ślimaka skłębiając się po 200-300 w tzw. Kule śluzowe otoczone wydzieliną gruczołów płaszczowych żywiciela. Grupa kilku takich kul tworzy jedną bryłkę otoczoną wspólną osłonką śluzową, które wyrzucone na zewnątrz przyczepiają się do roślin i zjadane są przez mrówki. W ich jelicie cerkarie uwalniają się z otaczającego je śluzu i jedna wędruje do węzła nerwowego okołoprzełykowego i tam otorbia się jako metacerkaria a pozostałe przekształcają się w jamie ciała. Powoduje to, że mrówka wchodzi w dzień na szczyt rośliny przytwierdzając się do nich kurczowo szczękami czekając aż zje je żywiciel ostateczny. Jeśli nie o zmroku wraca do mrowiska a rano znów to samo. Metacerkaria uwolniona w jelicie żywiciela ostatecznego dostaje się do przewodów żółciowych bezpośrednio z jelita przewodem żółciowym wspólnym lub po przebiciu ścian jelita układem żyły wrotnej. W pewnych wypadkach może dojść do eliminacji mrówki a u żywiciela ostatecznego rozwiną się od otoczonej śluzem cerkarii do postaci dojrzałej. Czasem pasożytuje u przeżuwaczy domowych i dzikich oraz u innych zwierząt ; miracydium, sporocysta, redia, cerkaria, metacerkaria, postać dojrzała
Parazytoza, objawy, sposoby leczenia- dikrocelioza- dicrocoeliosis, może przebiegać z zapaleniem dróg żółciowych, czemu towarzyszy ostry ból w nadbrzuszu, powiększenie wątroby, żółtaczka, gorączka. Najczęściej przebiega bezobjawowo.
Wykrywania (materiał, sposoby)- W kale stwierdza się jaja pasożyta.
Opisthorchis felineus- Przywra kocia (wewnętrzny, polikseniczny)
Rozmieszczenie geograficzne- Europa i Azja
Wrota inwazji i droga inwazji- jama ustna, droga pokarmowa
Forma inwazyjna- metacerkaria
Nazwa przenosiciela, forma inwazyjna dla przenosiciela- ślimak Bithynia leachi, jajo z miracydium; ryba z rodzaju karpiowatych, cerkaria
Ontohabitat- drogi żółciowe
Budowa- postać dojrzała ma kształt lancetowaty, powierzchnia ciała jest gładka, barwy żółtawordzawej. Jaja żółtawe o gładkiej skorupce, zwężone na biegunie przednim z wieczkiem.
Cykl rozwojowy, formy rozwojowe- Wydalane z macicy jajo zawiera wykształcone w pełni miracydium, które opuszcza skorupkę dopiero w żołądku ślimaka, potem przebija ścianę jelita i przekształca się w sporocystę, w której po miesiącu można stwierdzić redie. Po opuszczeniu sporocysty przenikają do trzusto- wątroby ślimaka, gdzie po miesiącu tworzą się cerkarie, zdolne do samodzielnego życia w wodzie. Cerkaria przyczepia się do skóry ryby i tracąc ogonek przenika do jej mięśni, gdzie przekształca się w metacerkarię. Do zarażenia dochodzi po spożyciu surowych ryb zawierających metacerkarie, które w żołądku ulegają ekscystacji. Młode przywry wędrują z dwunastnicy do wątroby przez przewód żółciowy wspólny. W wątrobie osiąga dojrzałość płciową. Pasożytuje u kota, psa, lisa, innych ssaków mięsożernych, rzadziej u człowieka i świni; miracydium, sporocysta, redia, cerkaria, metacerkaria, postać dojrzała
Parazytoza, objawy, sposoby leczenia- opistorchoza- opisthorchosis, bóle brzucha, wzdęcia, powiększenie wątroby, zapalenie dróg żółciowych, przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego, kamica pęcherzykowa, czasem żółtaczka mechaniczna, ogólne osłabienie.
Wykrywania (materiał, sposoby)- Rozpoznanie stawiane jest na podstawie mikroskopowego potwierdzenia obecności jaj pasożytów w kale (badanie koproskopowe).
Schistosoma hematobium- Przywra krwi (wewnętrzny,polikseniczny)
Rozmieszczenie geograficzne- Portugalia, kraje Afyki, Bliskiego Wschodu,
Wrota inwazji i droga inwazji- skóra, droga kontaktowa
Forma inwazyjna- cerkaria (furocerkaria)
Nazwa przenosiciela, forma inwazyjna dla przenosiciela- ślimak z rodzaju Bulinus, Physopsis; miracydium
Ontohabitat- sploty żylne pęcherza moczowego i miednicy mniejszej człowieka
Budowa- przywry rozdzielnopłciowe. Samiec krótszy od samicy. Na przednim końcu ciała znajduje się przyssawka gębowa, niedaleko niej jest dwa razy większa przyssawka brzuszna, osadzona na szypułce. Tuż za przyssawką brz. mieści się męski otwór płciowy oraz bierze początek rozległa, ciągnąca się wzdłuż ciała rynienka płciowa, w której znajduje się wydłużona, szczupła, dłuższa od samca i okrągła na przekroju samica. Samce osiągają długość 10-15 mm i szerokość 1 mm, a samice długość 15-20 mm i szerokość 0,3 mm.
Cykl rozwojowy, formy rozwojowe- Pierwszym stadium rozwoju jest miracidium (w wodzie). Larwa ta żyje ok. 48 godzin. W tym czasie wnika do organizmu ślimaka. Tam przekształca się w sporocystę. Sporocysta rozmnaża się partenogenetycznie dając drugie pokolenie sporocyst, a następnie cerkarie (furocerkaria- długi i rozwidlony na końcu ogon), które opuszczają ciało ślimaka (do wody) i wwiercają się w skórę żywiciela ostatecznego. W tkance podskórnej przekszałcają się w schistosomule, wędrujące z krwią do płuc, potem do serca a na koniec do dużego obiegu krwi. Tam osiągają dojrzałość. Po kopulacji samice wędrują do naczyń włosowatych pęcherza moczowego (niekiedy do OUN, rdzenia kręgowego, trzustki lub mięśnia serocwego) i tam składają jaja. Jaja posiadają kolec, dzięki któremu dostają się do wnętrza pęcherza moczowego, a potem z moczem do wody, gdzie wykluwa się z nich miracidium.; miracydium, sporocysta, cerkaria, schistosomula, postać dojrzała
Parazytoza, objawy, sposoby leczenia- schistosomoza- schistosomosis, w miejscu wniknięcia cerkarii do skóry występuje świąd, odczyn zapalny, grudkowo- plamkowa wysypka. Po okresie kilku tygodni występują objawy ostrej schistosomozy- podwyższona temperatura, dreszcze, skurcze oskrzeli, bóle głowy, stawów, brzucha, biegunka, powiększenie węzłów chłonnych, wątroby i śledziony, obrzęki oraz pokrzywka na skórze. W okresie wydalania jaj występują bóle w podbrzuszu, częstomocz i krwiomocz.
Wykrywania (materiał, sposoby)- wykrywanie jaj w osadzie dobowej zbiórki moczu, kale lub zeskrobinach błony śluzowej jelita grubego.
Schistosoma masoni (wewnętrzny,polikseniczny)
Rozmieszczenie geograficzne- dorzecze Nilu, Afryka równikowa itp., Ameryka Płd
Wrota inwazji i droga inwazji- skóra, droga kontaktowa
Forma inwazyjna- cerkaria
Nazwa przenosiciela, forma inwazyjna dla przenosiciela- ślimak Australorbis glabrata i z rodzaju Tropicorbis, miracydium
Ontohabitat- sploty żylne jelita grubego- żyła krezkowa dolna
Budowa- nieco mniejsza od s. h.
Cykl rozwojowy, formy rozwojowe- podobny do s. haem., ale schistosomule wędrują do żyły krezkowej dolnej; miracydium, sporocysta, cerkaria, schistosomula, postać dojrzała
Parazytoza, objawy, sposoby leczenia- schistosomoza- schistosomosis, biegunka, objawy czerwonki, zmiany krwotoczne, polipowate, wrzodziejące lub bliznowate błony śluzowej jelita cienkiego i grubego. Przy dużej intensywności mogę powstawać zatory żylne. W przewlekłej schistosomozie stwierdza się ziarniniaki, ulegające włóknieniu w obrębie wątroby i śledziony, występuje utrudnienie krążenia wrotnego z nadciśnieniem w jego obrębie, wodobrzusze, żylaki przełyku, obrzęki, żółtaczka.
Schistosoma japonicum (wewnętrzny,polikseniczny)
Rozmieszczenie geograficzne
Wrota inwazji i droga inwazji- skóra, droga kontaktowa
Forma inwazyjna- cerkaria
Nazwa przenosiciela, forma inwazyjna dla przenosiciela- ślimak ziemnowodny z rodzaju Oncomelania, miracydium
Ontohabitat- sploty żylne krezki- żyła krezkowa górna
Budowa- nieco większa od poprzednich gatunków
Cykl rozwojowy, formy rozwojowe- podobny do s. haem., ale schistosomule wędrują do żyły krezkowej górnej; miracydium, sporocysta, cerkaria, schistosomula, postać dojrzała
Parazytoza, objawy, sposoby leczenia- schistosomoza- schistosomosis, biegunka, objawy czerwonki, zmiany krwotoczne, polipowate, wrzodziejące lub bliznowate błony śluzowej jelita cienkiego i grubego. Przy dużej intensywności mogę powstawać zatory żylne. W przewlekłej schistosomozie stwierdza się ziarniniaki, ulegające włóknieniu w obrębie wątroby i śledziony, występuje utrudnienie krążenia wrotnego z nadciśnieniem w jego obrębie, wodobrzusze, żylaki przełyku, obrzęki, żółtaczka. Charakteryzuje się najcięższym przebiegiem- nieregularna gorączka, silne bóle brzucha. Może przebiegać w postaci mózgowej i jelitowej
Helminty- płazińce (Platyhelminthes)- tasiemce (Cestoda)
Ogólna budowa morfologiczna i anatomiczna tasiemców Cestodes
Ciało tasiemców nosi nazwę strobilum (strobila). Strobilum zbudowane jest z główki - czerwiocha (scolex), szyjki i członów (proglotydy). Skolex wyposażony jest w narządy czepne (bruzdy przyssawkowe, haki, przyssawki). W szyjce powstają nowe człony (strefa wzrostu). Ostatnie człony, zwane macicznymi wypełnione są zapłodnionymi jajami i odrywają się od strobili. W członach dojrzałych następuje wytwarzanie komórek płciowych. W członach dojrzewających zachodzi rozwój narządów rozrodczych.
Ciało tasiemca okryte jest oskórkiem, pod którym leży nabłonek wora skórno-mięśniowego - tegumentum. Pod nabłonkiem leżą miocyty tworzące warstwę okrężną (zewnętrznie położona) i warstwę podłużną (głębiej położona). Na powierzchni ciała znajdują się kosmki, pełniące czynności absorpcyjne w stosunku do pokarmu (mleczka pokarmowego gospodarza). Mikrokosmki zwiększają efektywnie powierzchnię chłonną ciała tasiemca. Pod warstwą mięśni leżą mioblasty i komórki parenchymatyczne. Do nabłonka tegumentum docierają receptory dotyku. Pomiędzy komórkami parenchymy leżą ciałka wapienne.
Układ wydalniczy jest typu protonefrydialnego drabinkowego; zbudowany z czterech głównych kanałów. Obie pary kanałów leżą bocznie. Jeden kanał danej pary leży brzusznie, a jeden grzbietowo. Niekiedy jeden z kanałów (grzbietowych) zanika. W główce oraz przy końcu każdego członu kanały główne są połączone kanałami poprzecznymi. W pobliżu kanałów poprzecznych, w kanałach głównych znajdują się zastawki. Układ wydalniczy kończy się otworem wydalniczym. Każdy kanał posiada własny otwór na aktualnie ostatnim członie lub najpierw uchodzą do kurczliwego pęcherza moczowego. Komórki płomykowe zbierają metabolity płynne dokonują ultrafiltracji płynu wnętrza ciała.
Brak układu pokarmowego i układu krążenia. Oddychają beztlenowo (fermentacja).
Układ nerwowy to dwa główne pnie nerwowe biegnące bocznie. W główce leży spoidło poprzeczne (zwój centralny, mózgowy). Pod nabłonkiem tegumentum leżą sploty podskórnej sieci nerwowej. Pnie są rozgałęzione w członach.
Tasiemce są hermafrodytami - obojnakami.
Układ rozrodczy żeński zbudowany jest z jajników, jajowodów z ootypem. Z ootypem połączona jest pochwa i macica oraz gruczoł żółtkowy. Pochwa otwiera się otworem w zatoce płciowej.
Układ rozrodczy męski to jądra, przewody wyprowadzające schodzące się w nasieniowód, a ten kieruje się następnie do prącia uchodzącego w zatoce płciowej.
W zależności od gatunku macica ma osobne ujście lub go nie posiada i zapłodnione jaja wydostają się po rozerwaniu członu. Plemniki wnikają do ootypu przez pochwę. W ootypie zachodzi zapłodnienie jaj - owocytów (oocytów). U tasiemców zachodzi samozapłodnienie lub zaplemnienie krzyżowe. W zapłodnionych jajach znajduje się larwa - onkosfera, która zależnie od gatunku posiada haczyki lub rzęski. Onkosfera w ciele żywiciela przejściowego (pośredniego) przekształca się w finnę (wągier). W finnie rozwija się czerwioch, czyli główka (scolex).
Diphyllobothrium latum- Bruzdogłowiec szeroki (wewnętrzny, polikseniczny)
Rozmieszczenie geograficzne- głównie w regionach podbiegunowych i krajach klimatu umiarkowanego
Wrota inwazji i droga inwazji- jama ustna, droga pokarmowa
Forma inwazyjna- plerocerkoid
Nazwa przenosiciela, forma inwazyjna dla przenosiciela- widłonóg- oczlik (Copepoda), koracidium; ryba(okoń, szczupak, jazgarz, miętus, pstrąg, łosoś), procerkoid
Ontohabitat- jelito cienkie
Budowa- Tasiemiec ten dorasta do 20 m długości (zależna od żywiciela i intensywności inwazji)- jeden z największych; ciało liczy wówczas około 4 tysięcy członów (proglotydów). Główka - scolex, jest grzebietobrzusznie spłaszczona, ma kształt podłużnie owalny ma długość 3 mm i dwie bruzdy przyssawkowe. Za nią rozciągliwa cienka szyjka wytwarzająca proglotydy. Hermafrodyta. Układ rozrodczy męski leży po grzbietowej części członów i zbudowany jest z licznych, pęcherzykowatych jąder, od każdego odchodzi kanalik nasienny wpadający do nasieniowodów, pęcherzyka nasiennego, przewodu wytryskowego i prącia uchodzącego do zatoki płciowej. Układ rozrodczy żeński po brzusznej stronie członów i zbudowany jest z dwupłatowego jajnika, ootypu (zbiornik nasienny), od którego odchodzi krótki jajowód, gruczołu żółtkowego, pochwy i macicy odchodzącej od ootypu tworząc liczne skręty, cewkowata, wypełniona jajami (kształt rozety). Zapłodnienie zachodzi w ootypie. Plemniki wnikają do ootypu przez pochwę. Najczęściej zachodzi samozaplemnienie, rzadko bowiem w jednym żywicielu są dwa osobniki (zaplemnienie krzyżowe). Może zajść tylko w środowisku wodnym lub płynnych odchodach duża płodność
Cykl rozwojowy, formy rozwojowe- Zapłodnione jaja wydostają się wraz z kałem do wody (zbiorniki i cieki wodne). Wylęgłe poprzez energiczne ruchy obrotowe onkosfery (koracidia) dzięki posiadaniu rzęsek pływają; wyposażone są w 6 haków. Pozostawiają one skorupki jajowe z otwartym wieczkiem i zewnętrzną osłonką embrionalną. Wewnętrzna jest integralną częścią żywo pływającej larwy. Zostają pożarte przez widłonogi - oczliki. W jelicie widłonoga (Cyclops, Diaptomus) koracidium traci rzęski - zrzuca embriofor i uwolniona onkosfera przebija się do jamy ciała i przekształca w procerkoid. Procerkoid o wydłużonym kształcie ciała z częścią przednią pokrytą drobnymi szczecinkami posiada cerkomer, czyli kulisty przydatek z 3 parami haczyków embrionalnych. Oczlik zostaje zjedzony przez rybę(okoń, szczupak, jazgarz, miętus, pstrąg, łosoś). W ciele ryby - drugiego żywiciela pośredniego procerkoid uwolniony w jelicie przenika do jej jamy ciała dzięki działaniu histolitycznemu wydzieliny gruczołów frontalnych i dostaję się do mięśni i narządów wewnętrznych. Tam traci cerkomer i rozwija się w plerocerkoid (forma wągra niepęcherzykowata) o wydłużonym kształcie, stanowi skoleks z bruzdami przyssawkowymi nie zawiera jeszcze proglotydów. Plerocerkoid ma zdolność przetrwania w rybie kilkanaście lat. Plerocerkoid jest formą inwazyjną dla żywiciela ostatecznego np. człowieka, w którego jelicie rozwija się w ciągu 2-5tyg. do postaci dojrzałej żyjącej u człowieka kilkadziesiąt lat. Tasiemiec wielodomowy: żywicielem ostatecznym jest ssak: człowiek, pies, wydra, foka, lis, kot; żywicielami pośrednimi są: oczlik i ryba; koracydium, procerkoid, plerocerkoid, postać dojrzała.
Parazytoza, objawy, sposoby leczenia- difylobotrioza- diphyllobothriosis, może przebiegać z okresową niedrożnością jelit, biegunkami, bólami brzucha oraz niedokrwistością megaloblastyczną spowodowaną niedoborem witaminy B12 (wchłania witaminę)
Wykrywania (materiał, sposoby)- Badanie kału na obecność żółtych lub brązowawych jaj z wieczkiem lub proglotydów.
Dipylidium caninum- Tasiemiec psi (wewnętrzny, polikseniczny)
Rozmieszczenie geograficzne- kosmopolityczny
Wrota inwazji i droga inwazji- jama ustna, droga pokarmowa
Forma inwazyjna- cysticerkoid
Nazwa przenosiciela, forma inwazyjna dla przenosiciela- larwy pcheł, imaginalne formy wszołów; onkosfera
Ontohabitat- przedni, środkowy odcinek jelita cienkiego
Cykl rozwojowy, formy rozwojowe- proglotydy maciczne odrywają się od całej strobili i częściowo z kałem, częściowo samodzielnie wydostają się przez odbyt do środowiska zewnętrznego, gdzie mogą się poruszać samodzielnie, rozsiewając torebki jajowe zarówno na sierści i skórze psa jak i w jego otoczeniu, całkowity rozwój onkosfery do postaci cysticerkoida odbywa się w żywicieli pośrednim- larwy pcheł. Przypadkowe spożycie zarażonego owada jest źródłem inwazji dla żywiciela ostatecznego, w którego tasiemiec osiąga postać dojrzałą; onkosfera, cysticerkoid, postać dojrzała
Parazytoza, objawy, sposoby leczenia- dipylidioza- dipylidiosis, dotyczy zazwyczaj dzieci, u których występują objawy niestrawności i utrata apetytu
Wykrywania (materiał, sposoby)- poszukiwanie proglotydów w kale lub w okolicy odbytu
Echinococcus granulosus- Tasiemiec bąblowcowy (wewnętrzny, polikseniczny)
Rozmieszczenie geograficzne- niemal na całym świecie
Wrota inwazji i droga inwazji- jama ustna, droga pokarmowa
Forma inwazyjna dla żywiciela ostatecznego- pies, wilk, lis i kot, bąblowiec (echinokok)
Nazwa przenosiciela, forma inwazyjna dla przenosiciela- człowiek, owce, bydło, świnie, konie, dziki, psy, sarny, jelenie, zające, króliki; jaja
Ontohabitat- jelito cienkie
Budowa- strobila ma 2-7mm i posiada 3-4 człony (niedojrzały, dojrzały i maciczny dłuższy od pozostałych). Skoleks z ryjkiem uzbrojonym w dwa wieńce haków. Proglotyd maciczny ma jajnik nerkowaty, macicę workowatą, rozgałęzioną na kształt rozety. Odrywa się zwykle od reszty strobili i samodzielnie wydostaję się przez odbyt na powierzchnię skóry żywiciela ostatecznego.
Cykl rozwojowy, formy rozwojowe- Zarażenie pasożytem następuje po spożyciu pokarmu lub wody zanieczyszczonej jajami bąblowca. W zapłodnionych jajach znajdują się onkosfery, które zostają uwolnione w przewodzie pokarmowym żywiciela pośredniego. Onkosfery przedostają się do naczyń i płyną wraz z krwią lub limfą do różnych organów: w 66% w wątrobie, w 22% w płucach, gałka oczna, mózg, węzły chłonne, serce, nerki, śledziona, trzustka, a nawet kości. W zależności od różnych czynników proces formowania bąblowca przebiega odmiennie. Onkosfera w miejscu docelowym otacza się osłonką -dwiema błonami - wewnętrzną bardzo cienka, syncytialną, parynchymatyczną oraz zewnętrzną grubą błoną oskórkową. Wokół larwy zbiera się płyn bezbarwny, a pęcherzyk zwiększa swoje rozmiary - żywiciel otacza cały pęcherz bąblowca różnej grubości błoną łącznotkankową. Warstwa twórcza na drodze swoistych dla bąblowca procesów proliferacyjnych wytwarza do wewnątrz tzw. Komory lub torebki lęgowe drugiego pokolenia. Torebki lęgowe pierwszego pokolenia mogą pozastawia w łączności z macierzysta błoną twórczą lub odrywa się i pływa w błonie pęcherza. One często pękają uwalniając torebki lęgowe drugiego pokolenia i powstałe w nich protoskoleksy. Protoskoleks jest formą przygotowaną do osiedlenia się w jelicie cienkim żywiciela ostatecznego. Zawierają cały skoleks - ryjek uzbrojony w haki i cztery przyssawki. Mogą one wraca do młodszego stadium - wezykulacja - pęcherzykowacenie. Pęcherz bąblowcowi wytwarzający protoskoleksy nosi nawę bąblowca płodnego. Protoskoleksy zjedzone przez psa lub innego żywiciela ostatecznego wynicowują się w jelicie cienkim i przytwierdzają do błony śluzowej przyssawkami oraz hakami. Żywicielem pośrednim są: człowiek, owce, bydło, świnie, konie, dziki, psy, sarny, jelenie, zające, króliki. Żywicielem ostatecznym jest pies, wilk, lis i kot ; onkosfera, cerkoid=bąblowiec=echinokok, postać dojrzała
Parazytoza, objawy, sposoby leczenia- bąblowica, echonokokoza- echinococcosis, Bąblowica wątroby - choroba rozwija się wiele lat, w utajeniu, nie dając ostrych objawów. Wytwarza się wokół pasożyta grubą otoczkę łącznotkankową, która uciskając na drogi żółciowe może powodowa żółtaczkę. W przypadku pęknięcia może dojść do wstrząsu anafilaktycznego i wtórnego rozsiewu. Echinokokoza OUN może dawać objawy guza mózgu.
Wykrywania (materiał, sposoby)- W rozpoznaniu istotną rolę odgrywają: tomografia komputerowa, ultrasonografia, technika obrazowania rentgenowskiego, testy ELISA. W przypadku bąblowicy płuc w plwocinie można wykazać obecność skoleksów.
Echinococcus multilocularis (wewnętrzny, polikseniczny)
Rozmieszczenie geograficzne- półkula północna
Wrota inwazji i droga inwazji- jama ustna, droga pokarmowa
Forma inwazyjna dla żyw. ost.- lis, pies, wilk, kot; echinokok
Nazwa przenosiciela, forma inwazyjna dla przenosiciela- człowiek, drobne gryzonie, małpy człekokształtne
Ontohabitat- jelito cienkie
Cykl rozwojowy, formy rozwojowe- podobny do E. gr.;onkosfera, bąblowiec=echinokok, postać dojrzała
Parazytoza, objawy, sposoby leczenia- echinokokoza wielokomorowa- echinococcosis, w wątrobie oraz płucach wokół bąblowca nie tworzy się torebka łącznotkankowa, co sprawia, że rozrasta się on w sposób naciekający tkanki i imituje proces nowotworowy. Występują objawy nadciśnienia wrotnego, powiększenie wątroby i śledziony, żółtaczka i wodobrzusze, wyniszczenie organizmu.
Taenia solium- Tasiemiec uzbrojony (wewnętrzny, polikseniczny)
Rozmieszczenie geograficzne- kosmopolityczny
Wrota inwazji i droga inwazji- jama ustna, droga pokarmowa, egzoinwazja, autoendoinwazja
Forma inwazyjna- wągier (cysticerkus)
Nazwa przenosiciela, forma inwazyjna dla przenosiciela- świnia, dzik; jaja
Ontohabitat- jelito cienkie
Budowa- Ma 2-8m. dł. i 5-6mm. Szerokości. Główka (skoleks) niemal kulista, wyposażona w 4 przyssawki i wysuwalny ryjek uzbrojony w podwójny wieniec haczyków (22-32 sztuk). Mniejszy od t.solium. Barwa strobilum żółtawomleczna. Hermafrodytyczne są mniejsze i zawierają niemal połowę mniej pęcherzyków jądrowych, a jajnik jest trójpłatowy. Proglotydy maciczne również mniejsze. Macica rozgałęziona, do 12 par odgałęzień, rzadko rozłożonych. Zapłodnione jaja są wydalane w członach wraz z kałem - odrywają się od reszty po kilka i nie poruszają się. W jajach zawarte są onkosfery.
Cykl rozwojowy, formy rozwojowe- Pasze zanieczyszczone odchodami ludzkimi z jajami pasożyta są źródłem zakażenia zwierząt żywicieli pośrednich. Pod wpływem soku trawiennego, onkosfera zostaje uwolniona, przedostaje się czynnie z jelita do naczyń krwionośnych świni lub dzika i wędruje do mięśni, gdzie osiedla się w formie finny - wągra typu cysticercus, który wykazują dużo większą skłonność niż T.saginata do osiedlania się w przedniej części żywiciela pośredniego. Człowiek spożywając niedogotowane, niedosmażone lub surowe mięso z dzika lub świni umożliwia dalszy rozwój pasożyta. Tasiemiec uzbrojony może w organizmie człowieka zachowywać się jak w organizmie żywiciela pośredniego. Onkosfera uwolniona z otoczek embrionalnych przebija ścianę jelita i dużym oraz małym obiektem krwi dostaję się do różnych narządów. Żywicielem pośrednim jest świnia lub dzik, żywicielem ostatecznym jest człowiek - w jelicie cienkim; onkosfera, cysticerkus=wągier, postać dojrzała
Parazytoza, objawy, sposoby leczenia- tenioza- taeniosis, bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka, zaparcia, bóle i zawroty głowy, brak łaknienia, ogólne osłabienie, zaburzenia rozwoju fizycznego u dzieci, skłębione strobile mogą spowodować niedrożność jelit; cysticerkoza- cysticerkosis, najgroźniejsza i najczęściej rozpoznawana jest wągrzyca OUN, która obejmuje korę mózgową, komory i podstawę mózgu, a często też rdzeń kręgowy oraz gałki oczne. Drgawki, bóle głowy z nudnościami i zaburzeniami widzenia, halucynacje, choroba może przebiega jako zapalenie opon i mózgu z różnymi objawami ogniskowymi.
Wykrywania (materiał, sposoby)- identyfikacja proglotydów w kale. Badania rentgenowskie, CT, NMR na obecność wągrów, zwłaszcza w OUN, za pomocą testu ELISA wykrywa się koproantygeny tasiemca w kale.
Taenia saginata- Tasiemiec nieuzbrojony (wewnętrzny, polikseniczny)
Rozmieszczenie geograficzne- kosmpolityczny
Wrota inwazji i droga inwazji- jama ustna, droga pokarmowa
Forma inwazyjna- wągier w niedogotowanym mięsie (cysticerkus)
Nazwa przenosiciela, forma inwazyjna dla przenosiciela- bydło, jaja, proglotydy w kale
Ontohabitat- jelito cienkie
Budowa- Główka gruszkowata, 2 mm dł. i 5-11 mm szerokości, zawiera 4 przyssawki z silnym umięśnieniem, brak haczyków i ryjka. Długość ciała wynosi 4-25 m. Barwa kremowa. Strobila liczy 1000-2000 proglotydów, pierwsze bez narządów płciowych są szersze niż dłuższe, następne to proglotydy niemal kwadratowe z gonadami. Najpierw męskie z pęcherzykami jądrowymi, następnie z rozwiniętymi gonadami żeńskimi - rozrodcze, hermafrodytyczne. Na krawędziach bocznych proglotydów, w połowie długości położona nieregularnie, naprzemianlegle zatoka płciowa - kraterowe wzniesienie z wgłębieniem pośrodku. Przednią i boczną część środkowego pola proglotydu wypełnia kilkaset pęcherzyków jądrowych, do których prowadzą kanaliki nasienne, które wpadają do jednego cewkowatego nasieniowodu. Jajnik dwupłatowy, silnie rozgałęziony, leży w tylnej części środkowego pola proglotydu. Płaty połączone są przewodem poprzecznym, od którego odchodzi krótki jajowód wpadający do ootypu. Macica w członach macicznych zawiera 15 - 35 par odgałęzień, gęsto ułożonych. Człony te mogą się odrywa od stopili - apolizja.
Cykl rozwojowy, formy rozwojowe- Proglotydy wypełnione zapłodnionymi jajami mają zdolność pełzania w kierunku odbytu, dziennie zazwyczaj 5-9. Jajo powstaje z komórki rozrodczej żeńskiej zapłodnionej w ootypie przez plemnik Zarodek przekształca się w macicy w onkosferę z trzema parami haków oraz dwiema osłonkami embrionalnymi - bliższa, wewnętrzna z setek pałeczkowatych, promieniście ułożonych elementów i dalsza luźno utkana, gruba, zaopatrzona w filamenty na biegunach. Zewnętrzna łatwo odpada w środowisku zewnętrznym i zostaje embriofor - jajo inwazyjne. Larwa może rozwijać się w wielu gatunkach żywicieli pośrednich np. bydło. Z jaja inwazyjnego połkniętego przez żywiciela pośredniego uwalnia się onkosfera, która energicznymi ruchami haków embrionalnych toruje sobie drogę przez ścianę jelita cienkiego do naczyń krwionośnych i chłonnych i przeciska się przez naczynia włosowate osiedlając się ostatecznie przede wszystkim w mięśniach szkieletowych gdzie przekształcają się w drugie stadium larwalne - wągier bydlęcy. Żywiciel wytwarza często wokół larwy osłonkę łącznotkankową, izolującą jego organizm od pasożyta. Cechuje się on długą przeżywalnością. Zarażenie następuje poprzez zjedzenie niedogotowanego mięsa z wągrem, który w jelicie cienkim po 2-3 miesiącach przekształcają się dojrzałego tasiemca nieuzbrojonego. Pasożytuje w jelicie cienkim człowieka (żywiciel ostateczny). Żywicielem pośrednim jest bydło.; onkosfera, cysticerkus=wągier, postać dojrzała
Parazytoza, objawy, sposoby leczenia- tasiemczyca, tenioza- taeniosis, napadowe bóle brzucha, nudności, wzrost lub upośledzenie łaknienia, obniżenie aktywności ruchowej, wzmożona perystaltyka jelit, uczucie osłabienia, zaburzenia snu, naprzemienne zaparcia i biegunki, skłębione strobile powodują niedrożność jelit. Mogą przechodzi przez łożysko i uszkodzić płód.
Wykrywania (materiał, sposoby)- Identyfikacja proglotydów poruszających się w świeżym kale,