PYTANIE 1.

Pozytywizm prawniczy, prawo naturalne, formuła Radbucha.

Pozytywizm prawniczy, nurt w XIX i XX-wiecznej filozofii prawa, przeciwstawiany prawu natury. Do podstawowych tez pozytywizmu należą następujące:

• pojęcie prawa sprowadza się do normy (reguły);

• nie ma koniecznego związku między prawem i moralnością.

• prawo obowiązuje jedynie na określonym terenie w określonym czasie, jest ustanowione przez uznawany autorytet (państwo)

Najsłynniejsi przedstawiciele:

• John Austin

• Rudolf von Ihering

• Georg Jellinek

• Herbert Hart

• Hans Kelsen

Prawo jako zespół norm postępowania to koncepcje pozytywistyczne i prawno naturalne. Koncepcje pozytywistyczne - przyjmuje się w nich, że treść norm wyznaczana jest wyłącznie przez odpowiednie akty stanowienia, lub przez uznanie tych norm przez państwo - tj. treść aktów wyznaczana jest przez decyzje organów państwowych. Wg tej teorii prawem jest tylko taki zespół norm postępowania, który jest efektem działania organów państwa. Wzory postępowania, jakie składają się na prawo różnią się od innych norm postępowania tym, że ich realizacja jest poparta przymusem państwowym. Termin pozytywizm prawniczy może występować w prawoznawstwie (iurisprudencia) w dwóch podstawowych znaczeniach:

• Może oznaczać pewien typ poglądów na prawo, a zwłaszcza sposób rozumowania prawa i uzasadniania obowiązku dawania prawa posługi lub określony sposób nauczania prawa.

• Pozytywizm prawniczy jako określony kierunek w prawoznawstwie. To kierunek historyczny dominujący w 2 poł. XIX w. i na początku XX w., istniejący w skrajnej postaci normatywizmu, którego twórcą był Habo Helfer. Jednakże kierunek prawniczy w ujęciu drugiego znaczenia nigdy nie ukształtował się w postaci jednolitej doktryny.Rozwinął się raczej w dwóch wersjach:

• anglosaskiej - John Austin

• kontynentalnej (mocno zróżnicowanej) - Rudolf Jhering.

Pozytywiści uznawali, że zespół norm moralnych jest systemem normatywnym, który odrębny jest od prawa pozytywnego. Przejawem tego stanowiska jest twierdzenie, że obowiązywanie norm prawnych jest niezależne od tego, czy realizują one jakieś wartości moralne, bądź czy są zgodne z jakimiś normami moralnymi lub, czy też nie są z nimi zgodne. Ten pogląd dotyczący obowiązywania prawa i niezależności obowiązywania norm prawnych od norm moralnych nazywany jest niezależnością walidacyjną prawa. Przyjęcie poglądu pozytywistycznego prowadzi do uznania, że prawo ma być moralnie słuszne, ale może być moralnie odrażające. Ale ocena moralna prawa nie ma wpływu na jego obowiązywanie. W pozytywistycznych koncepcjach prawa nie zaprzecza się o istnieniu prawnych związków pomiędzy prawem a moralnością, nie ma związków walidacyjnych, jest pewna niezależność walidacyjna. Dla pozytywistów moralna ocena prawa nie jest zadaniem nauk prawa. Prawoznawstwo wg pozytywistów może formułować jedynie twierdzenia o zgodności lub niezgodności norm prawnych z ocenami moralnymi. Nauki prawne winny być wolne od wartościowania.

Prawo naturalne - (ius naturale) zespół zasad mających kierować życiem człowieka. Zwolennicy teorii prawa naturalnego uznają je za wspólne wszystkim kulturom. Ma ono łączyć wszystkich ludzi oraz - pomimo wielu różnic kulturowych - zakładać pewne wspólne zasady postępowania. Jest trwałe, nie zmienia się pośród zmian historycznych, zmieniających się poglądów i obyczajów. Prawa tego nie można człowiekowi ani wyrwać, ani go zniszczyć, bo oparte zostało na jego naturze. Ono broni ludzkiej godności, określa fundamentalne prawa i obowiązki człowieka. Podstawowe jest prawo do samoposiadania, prawo własności, prawo do utrzymania życia, prawo do owoców pracy.

Prawo naturalne - niezależne od jakiejkolwiek władzy państwowej i prawa stanowionego przez państwo, jego rolą jest dostarczanie wzorców i standardów, którymi powinno kierować się prawo pozytywne. Jednak wg niektórych teoretyków prawa naturalnego (np. Murraya Rothbarda) prawo naturalne stoi w sprzeczności z prawem pozytywnym i prowadzi do jego wyparcia. Źródeł prawa naturalnego możemy upatrywać w Bogu lub naturze.

Formuła Radbrucha (łac. lex iniustissima non est lex) głosi, iż dana norma prawna (prawo, ustawa itp.) może być zanegowana jeśli łamie podstawowe normy moralne. Taka norma nie dostępuje godności bycia prawem, toteż może być odrzucona, tym samym obywatele nie mają obowiązku przestrzegania owej normy, a administracja państwowa jej stosowania.

Nazwa pochodzi od nazwiska niemieckiego prawnika i filozofa Gustawa Radbrucha.

W czasie III Rzeszy organy tego państwa stanowiły prawo zgodnie z pozytywistycznymi kryteriami legalności, ale z pogwałceniem podstawowych zasad moralnych. Orzeczenia Trybunału Norymberskiego musiały się zatem odwoływać nie do niemieckiego prawa stanowionego, ale do abstrakcyjnego "prawa natury" i moralnych ocen sędziów.

Zastosowano wtedy formułę Radbrucha pozwalająca rozpoznać i wyeliminować ustawowe bezprawie (Unrecht). Formułę Radbrucha zaczął wykorzystywać Federalny Trybunał Konstytucyjny najpierw w odniesieniu do prawa Niemiec nazistowskich, a w latach 90. także prawa NRD (w szczególności przypadku strzelców na murze). Koncepcje Radbrucha przesunęły tym samym niemiecką doktrynę prawa od coraz bardziej niepopularnego pozytywizmu prawnego ku koncepcjom prawnonaturalnym.

PYTANIE 2.

Systemy prawne na świecie i cechy wyróżniające.

Common law — zbiorcze określenie rodziny systemów prawnych państw anglosaskich (m.in. krajów wchodzących w skład Wielkiej Brytanii, USA, Australii, Nowej Zelandii). Charakteryzuje się brakiem oddzielenia stosowania prawa od jego stanowienia oraz świadomym i celowym oparciem norm prawnych i rozstrzygnięć sądowych na wcześniejszych precedensach.

Pierwotne common law powstało w średniowiecznej Anglii pod auspicjami alternatywnego systemu sądownictwa, które opierało się na argumentacji odwołującej się do tradycji, zwyczaju oraz precedensu (sposobu, w jaki pewnego rodzaju przypadek już rozstrzygnięto). Uzasadnienie decyzji sędziowskiej w common law jest zawsze kazuistyczne i odwołuje się do szczególnych okoliczności sprawy. W sprawach cywilnych w common law zwykło się wyróżniać prawo deliktów oraz prawo kontraktów. Współcześnie w Stanach Zjednoczonych nie obejmuje ono już norm karnych, gdyż te od końca XIX stulecia były sukcesywnie kodyfikowane.

Gdzie na świecie występuje system common law?: UK (Szkocja), USA (Luizjana), Kanada ( tu większy wpływ prawa cywilnego, więc raczej mówi się o dualizmie), Australia, Nowa Zelandia, Indonezja, Indie, Hongkong, RPA, Nigeria, kraje Afryki Zachodniej - w pozostałych częściach Afryki są systemy mieszane.

Porównanie:

EQUITY	COMMON LAW
Kształtowane najczęściej w sprawach cywilnych	Cywilne, karne i skarbowe
Słuszność, sprawiedliwość jako podstawa wyrokowania. Na tym opiera się sędzia, nie na precedensach	Podstawą wyrokowania -prawo: precedens, zwyczaj
Wyrok: która ze stron ma rację, nakaz lub zakaz określonego działania (nie odszkodowanie)	Odszkodowanie w sprawach cywilnych
Brak ławy przysięgłych, tylko jeden sędzia	Duża rola ławy przysięgłych; każdy miał zagwarantowany proces z ławą przysięgłych, szczególnie w sprawach karnych
Częściowa kodyfikacja, większa niż common law; spisanie decyzji	Brak kodyfikacji

PYTANIE 3.

Podział polskiego systemu prawnego na gałęzie.

Gałęzie prawa w Rzeczpospolitej Polskiej

· prawo państwowe (konstytucyjne)
· prawo cywilne
· prawo rodzinne
· prawo pracy
· prawo administracyjne
· prawo finansowe
· prawo gospodarcze
· prawo karne
· prawo procesowe

1) Prawo państwowe (konstytucyjne)- podstawowym jego źródłem jest ustawa zasadnicza, czyli Konstytucja, oraz inne akty prawne z nią związane, np. ordynacje wyborcze do Sejmu i Senatu. Prawo to reguluje działania najważniejszych instytucji wymienionych w Konstytucji oraz podstawowe prawa i obowiązki obywateli.
2) Prawo cywilne - wprowadza ład w stosunki majątkowe między podmiotami prawa oraz w niektóre sprawy niemajątkowe, jak np. prawo do nazwiska, ochrony czci, praw autorskich i związane z nimi roszczenia majątkowe.
3) Prawo rodzinne - normuje stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami, stosunki między rodzicami i dziećmi oraz wynikające z przysposobienia, opieki i kurateli.
4) Prawo pracy - zawiera normy prawne regulujące stosunki pracy i płacy. W jego zakresie znajdują się także zagadnienia dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.
5) Prawo administracyjne - stanowi zbiór norm prawnych regulujących stosunki społeczne powstałe w wyniku działalności organów administracji publicznej.
6) Prawo finansowe - jest zbiorem norm dotyczących finansów publicznych i zajmujących się nimi instytucji. Dotyczy ono budżetów, podatków i opłat, działalności banków, zakładów ubezpieczeń i innych instytucji finansowych.
7) Prawo gospodarcze - stanowi swego rodzaju ujęcie w odrębną całość zagadnień z dziedziny prawa cywilnego, administracyjnego i finansowego. Przedmiotem jego regulacji są przedsiębiorcy, ich działalność oraz środki służące realizacji tej działalności, jak umowy, weksle, czeki, akcje, obligacje, itp.
8) Prawo karne - jest zbiorem norm określających, co w świetle prawa jest przestępstwem i jaka kara grozi za jego popełnienie. Z prawem tym łączy się problematyka wykroczeń (ujęta w odrębnym kodeksie) oraz prawo karne wykonawcze.
9) Prawo procesowe - ( cywilne, karne ) - stanowi zespół norm regulujących postępowanie przed sądami w sprawach cywilnych i karnych. Odmiennym systemem regulującym tok postępowania przed organami administracji publicznej są normy zawarte w kodeksie postępowania administracyjnego. Z prawem procesowym łączy się zbiór przepisów dotyczących organów ochrony prawnej, sądownictwa, prokuratury, adwokatów, radców prawnych, notariuszy oraz organów wykonawczych sądownictwa i organów ścigania.

PYTANIE 4.

Podział prawa cywilnego na działy.

Kodeks cywilny ma 4 księgi a w księdze 4 działy:

I księga I dział - część ogólna

Zawiera regulacje wspólne dla wszystkich działów prawa cywilnego.

Problematyka czynności prawnych czyli formy oświadczeń, przedstawicielstwa oraz znaczenia upływu czasu (przedawnienie roszczeń.

II księga II dział - prawo rzeczowe

Reguluje formy korzystania z dóbr majątkowych, przede wszystkim zaś reguluje podstawowe instytucje prawa rzeczowego, jakie jest prawo własności ( czyli kwestie nabycia własności, utraty, przekazanie własności - na inną osobę )

III księga III dział - prawo zobowiązań

Reguluje szeroko rozwiniętą wymianę dóbr i usług między poszczególnymi podmiotami cywilnoprawnymi. III księga składa się z dwóch części: ogólnej i szczegółowej.

Ogólna zawiera przepisy dotyczące odpowiedzialności za czyny zabronione lub za niewykonanie zobowiązań.

Szczegółowa zawiera szczegółowe unormowania poszczególnych źródeł zobowiązań tj. uregulowano najważniejsze i najczęściej spotykane w obrębie umowy (tzw. umowy nazwane)

IV dział IV dział - prawo spadkowe

Obejmuje:

• Zagadnienie dziedziczenia testamentowego (ustawowego)

• Przyjęcia i odrzucenia spodku

• Odpowiedzialność za długi spadkowe

• Zapisów i pouczeń

• Wykonawców spadku

PYTANIE 5.

Budowa normy prawnej.

W budowie normy prawnej wyróżnia się trzy elementy:

1) hipotezę - jest to ta część normy prawnej, która określa stan faktyczny (sytuację) uzasadniający jej zastosowanie do konkretnego podmiotu (osoby)

2) dyspozycję - ustala ona jak winien zachować się podmiot w sytuacja określonej w hipotezie.

3) sankcję - jest dolegliwością dla osoby, której zachowanie nie jest zgodne z dyspozycją normy.

PYTANIE 6.

Obowiązywanie prawa w czasie i przestrzeni.

PRZESTRZEŃ:
-prawo obwiązuje na terenie całego (lub jego części) państwa, którego organy je ustanowiły lub sankcjonują; terytorium określane jest za pomocą umów wewnątrzkrajowych lub międzynarodowych
-prawo międzynarodowe ratyfikowane przez uprawniony organ staje się elementem prawa wewnątrzkrajowego;
CZAS:
-istnieje moment początkowy i końcowy obowiązywania normy prawnej;
-prawo obowiązuje od momenty gdy wyznaczy go ustawodawca, jednak nie wcześnie od momentu opublikowania; RP - 14 dni od opublikowania w Dzienniku Ustaw;
-vacatio legis - czas pomiędzy opublikowaniem a wejściem aktu normatywnego w życie;
-retroakcja - działanie prawa wstecz - wyjątek od zasady „lex retro non agit” - stosowanie jest dopuszczalne gdy wiąże się ono z nagrodami lub korzyściami;;
-„lex severior non agit” - zakaz stosowania prawa surowszego wstecz;

Ustawy czasowe ( epizotyczne ) - określa się datę końcową obowiązywania

W przestrzeni obowiązywania

• Akta sprawy - trwają tylko w danym państwie ( nie mogą obowiązywać w kilku państwach )

• Placówki dyplomatyczne

Przestrzeń w zakresie osobowym

Dotyczy to wszystkich osób przebywających na terenie polski z wyjątkiem dyplomatów z immunitetem.

Prawa dotyczące obywateli za granicą

• Prawo cywilne

• Prawo publiczne międzynarodowe

• Prawo prywatne międzynarodowe - na gruncie prawa cywilnego

PYTANIE 7.

Pionowa systematyzacja prawa.

-wyraża się hierachiczną kolejnością aktów prawnych i odpowiadającym temu hierarchiczną kolejnością organów państwowych
-porządek ten staje sie skomplikowany wtedy,gdy dany organ prawodawczy wydaje więcej aniżeli jeden akt prawny granice zaś tego drugiego nie są ostre; tym nie mniej w zakresie systematyzacji pionowej kierujemy się hierarchicznością aktów prawnych
-hierarchia norm prawnnych od najwyższej do najniższej
-w ramach tej systemat interpretacje normy niższej dokonujemy w związku z rozumieniem normy wyższej; w myśl zasady że norma niższa podlega normie wyższej i nie może jej uchylać
-system pionowa nie ma zastosowania w odniesieniu do rozwiązywania przedmiotowo poszczególnych przypadków prawnych
-ma zastosowanie w wykładni prawa, ale jego zródeł, a one jak wiadomo są uporządkowane hierarchicznie
-system prawa musi być spójny i uporządkowany co też oznacza, że występujące w nim normy prawne muszą być ze sobą zgodne-wykł system służy i jest podporządkowana tym wartościom
-ma zastosowanie gdy posługujemy się modelem stosowania prawa ; wyroki TK bazują na systemat pionowej gdyż zadaniem TK jest badanie zgodności ustaw z konstytucją , a więc badanie pod względem hierarchicznego zróżnicowania
- w ramach systematyzacji pionowej wyróżniamy więz
a) dynamiczną -dotyczy wyłącznie związków hierarchicznych pomiędzy normami prawnymi, a oprócz tego zw hierarchicznych pomiędzy kompetencjami organów prawodawczych. Jest najważniejsza, albowiem prawo kontynentalne nie istnieje poza układem hierarchicznym
b) statyczną - dotyczy treści aktu prawnego, a więc więzi międzytreściowych.

PYTANIE 8.

Zasady ratyfikacji umów międzynarodowych.

Umowy międzynarodowe są zawierane przez dwa lub więcej państwa bądź organizacje międzynarodowe. Umowy te mogą mieć różne nazwy, a ich zakres może obejmować różne dziedziny. W Polsce umowy międzynarodowe są ratyfikowane przez Prezydenta. Ratyfikacja umowy międzynarodowej oznacza, że państwo przyjmuje na siebie obowiązek jej przestrzegania.

Wiele z umów międzynarodowych dotyczy spraw z zakresu administracji publicznej. Są to np.: umowy dotyczące transportu.

PYTANIE 9.

Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych.

Zdolność prawna - posiada każdy człowiek od chwili urodzenia ozn. że każda osoba fizyczna bądź prawna zdolna do bycia podmiotem praw i obowiązków o charakterze cywilnoprawnym (może zostać spadkobierca, właścicielem rzeczy, strona umowy, sprzedaży, wymiany)

Zdolność do czynności prawnych

W świetle przepisów prawa cywilnego osoba fizyczna może:

• Być w ogóle pozbawiona zdolności do czynności prawnych - dzieci do lat 13 oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione (nie może we własnym zakresie zawierać umów ).

• Mieć ograniczoną zdolności do czynności prawnych - od 13 do 18 lat oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione ( może zawierać umowy, odpowiedzialność ale muszą być zaświadczenia, dokumenty potwierdzające - musi być opiekun prawny, prokurator ).

• Mieć pełną zdolności do czynności prawnych - osoby powyżej 18 roku życia oraz mogą to być kobiety powyżej 16 roku życia za zgodą sądu np. na zawarcie związku małżeńskiego.

PYTANIE 10.

Uprawnienie nasciturusa oraz uznanie za zmarłego.

Istnieje także zdolność prawna nasciturusa, czyli dziecka nienarodzonego. W latach 1993-1996 na mocy ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerwania ciąży, do art. 8 k.c.

Warunkiem jest urodzenie się dziecka żywego, bez względu na to czy jest one zdolne do życia.

Zdolność prawna człowieka ustaje z chwilą jego śmierci. Na skutek śmierci wygasają wszelkie prawa i obowiązki niemajątkowe osoby. Natomiast prawa i obowiązki majątkowe przechodzą na spadkobierców. Fakt zgonu człowieka stwierdza się poprzez sporządzenie u urzędzie stanu cywilnego aktu zgonu. Najczęściej dokonuje się tego na podstawie karty zgonu wystawionego przez lekarza

• Szkody premantalne - kiedy dziecko znajduje się w łonie matki, a matka działa na niekorzyść dziecka (nie dba o nie ) to dziecko po latach może oskarżyć matkę o krzywdy jakie mu wyrządziła.

• Śmierć - musi upłynąć pełne 10 lat (kalendarzowe) wtedy można złożyć dokument do sądu o uznanie za osobę śmiertelną.

Jeżeli ktoś miał 70 lat to wystarczy 5 lat (kalendarzowe)

• Jeżeli dziecko zaginie musi ukończyć 23 lata życia to wtedy można zgłosić się do sądu aby osobę uznać za nieżywą

• W przypadku katastrof lotniczych, morskich, kiedy ciała nie znaleziono to liczy się 6 miesięcy od katastrofy.

PYTANIE 11.

Osoby prawne - rodzaje, rejestry osób prawnych, nazwy, siedziby.

Osoby prawne - jednostki organizacyjne, które w obrocie cywilno prawnym występują

jako samodzielne podmioty mające własny interes, prawa i obowiązki,

wyodrębniony majątek i same ponoszą odpowiedzialność za swoje

W zależności od sposobu powstania osoby prawnej rozróżnia się osoby prawne typu:

- instytucjonalnego - powołane do życia ustawą lub aktem administracyjnym

- zrzeszeniowego - tworzone w wyniku oświadczeń woli pewnej grupy osób

Podział osób prawnych :

a) korporacje - musza się składać z członków np. spółki, stowarzyszenia ( mają bądź nie

mają pieniędzy )

b) fundacje - nie mają członków ale mają majątek oraz osobę - założyciela.

Osoby prawne muszą być zarejestrowane, lecz są wyjątki.

Krajowy rejestr sadowy - każda osoba zainteresowana ma prawo wejść i wziąć dane o

Rejestrze

Siedziba - każda osoba prawna musi mieć siedzibę

Nazwa - każda osoba prawna musi mieć niepowtarzalną nazwę.

• Nie rejestruje się gmin ( choć są to osoby prawne ) województw i powiatów samorządowych

• Szkoły wyższe rejestrują się w ministerstwie edukacji

• Kościoły w rejestrze u wojewody

PYTANIE 12.

Skarb Państwa jako osoba prawna szczególnego rodzaju.

Skarb Państwa - podmiot cywilnoprawnych (w tym majątkowych) praw państwa, z reguły osoba prawna reprezentująca państwo jako właściciela majątku, z wyłączeniem części pozostających we władaniu innych państwowych osób prawnych (m.in. funduszów celowych, przedsiębiorstw i banków państwowych, jednostek samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych). Jako osoba prawna w obrocie prawnym jest równoprawna z innymi osobami prawnymi i fizycznymi (w przeciwieństwie do uprawnień władczych państwa)

Skarb Państwa może być zarządzany przez odrębną instytucję, bądź reprezentowany przez różnych urzędników. W Polsce Skarb Państwa w zakresie ochrony majątku i interesów zastępuje Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa, a w zakresie prywatyzacji Minister Skarbu Państwa. Ponadto istnieją wydzielone agencje gospodarujące mieniem Skarbu Państwa. Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstw państwowych i innych państwowych osób prawnych.

Skarb Państwa jest w porządku prawnym jedyną osobą prawną, która z definicji nie posiada organów. Ich rolę spełniają stationes fisci.

PYTANIE 13.

Przedstawicielstwo, pełnomocnictwo (rodzaje), prokura (rodzaje).

Nie zawsze osoba mająca zamiar wywołania zamierzonych skutków prawnych musi dokonać czynności osobiście. Z zastrzeżeniem wyjątków ustawą przewidzianych lub wynikających z charakteru czynności prawnej, np. sporządzenie testamentu, można to osiągnąć za pośrednictwem osoby trzeciej. Osobę teką nazywa się przedstawicielem. Osobę zastępowaną przez przedstawiciela - osobę reprezentowaną. Upoważnienie przedstawiciela do działania na rzecz osoby reprezentowanej nazywa się umocowaniem. Rozróżniamy dwa rodzaje przedstawicielstwa:

- przedstawicielstwo ustawowe

- pełnomocnictwo.

Podstawę umocowania dla przedstawicielstwa ustawowego stanowią właściwie przepisy ustawy, a dla pełnomocnictwa jest nią wola osoby reprezentowanej.

Można wyodrębnić różne rodzaje pełnomocnictw:

1. pełnomocnictwo ogólne
2. pełnomocnictwo szczególne
3. pełnomocnictwo rodzajowe
4. pełnomocnictwo domniemane
5. reprezentacja wzajemna małżonków
6. prokura
7. pełnomocnictwo w administracji

W pełnomocnictwie ogólnym nie wskazuje się wyraźnie czynności, których ma dokonać pełnomocnik. Jest on upoważniony do działania w sprawach tzw. zwykłego zarządu. Może więc dokonywać czynności prawnych związanych z normalną, codzienną eksploatacją rzeczy. W pełnomocnictwie szczególnym wyraźnie określona jest konkretna czynność, która winna być dokonana przez pełnomocnika (art. 98 kc).
Pełnomocnictwo rodzajowe określa pewien rodzaj czynności, których ma dokonywać pełnomocnik (np. pełnomocnictwo procesowe).
Pełnomocnictwo domniemane polega na przyjęciu założenia, iż osoba znajdująca się w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonego do obsługi i tam działająca (sprawiająca wrażenie osoby związanej z prowadzeniem zakładu) jest umocowana do czynności zwykle tam dokonywanych (art. 97 kc).
W razie przemijającej przeszkody małżonkowie mogą działać za siebie nawzajem w sprawach zwykłego zarządu bez wyraźnego pełnomocnictwa. Jest to działanie w ramach tzw. reprezentacji wzajemnej małżonków, przewidzianej przez kodeks rodzinny i opiekuńczy (art- 29).
Specyficznym rodzajem pełnomocnictwa jest tzw. prokura. To pełnomocnictwo udzielane przez spółki handlowe. Ze względu na szeroki zakres musi być ono ujawnione w rejestrze handlowym prowadzonym przez sąd. Prokurent nie jest osobą prowadzącą sprawy spółki (podejmującą decyzje gospodarcze). Prokura uprawnia prokurenta do wszystkich czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa spółki, z tym że do zbycia przedsiębiorstwa, wydzierżawienia i ustanowienia na nim prawa użytkowania oraz do zbywania i obciążenia nieruchomości potrzeba wyraźnego upoważnienia spółki. Prokura może być udzielona jednej osobie (tzw. prokura samodzielna) lub kilku osobom, które muszą reprezentować spółkę razem (tzw. prokura łączna). Prokura może być odwołana w każdym czasie. Wygasa ona wskutek ogłoszenia upadłości kupca (spółki).
Organy administracji mogą w stosunkach cywilnoprawnych działać przez pełnomocnika. Jest nim np. pracownik organu, któremu udziela się specjalnego umocowania. Jednak umocowanie może też wynikać z samego faktu sprawowania przez pracownika określonej funkcji, z którą wiąże się dokonywanie czynności prawnych danego rodzaju. Mamy wtedy do czynienia z tzw. pełnomocnictwem w administracji (prokura oddziałowa), przypominającym wyżej zasygnalizowane pełnomocnictwo domniemane.

Wygaśnięcie pełnomocnictwa
Pełnomocnictwo wygasa, gdy:
a) upłynął termin, na który zostało udzielone;
b) czynność, do której pełnomocnik był upoważniony, została dokonana;
c) umarł pełnomocnik;
d) umarł mocodawca (jeśli w pełnomocnictwie nie zastrzeżono inaczej)

PYTANIE 14.

Wady oświadczenia woli.

Wady oświadczeń woli:

• brak świadomości lub swobody

• stan nadużycia alkoholu, narkotyków

• zły stan zdrowia

• hipnoza

• pod wpływem prośby / groźby

• błąd - jako niezgodność obiektywna rzeczywistości a jej

odbiciem świadomości człowieka

• błąd - musi być popełniony, wywołany przez drugą osobę

• świadome wprowadzenie w błąd

PYTANIE 15.

Rodzaje współwłasności i zarząd rzeczą wspólną.

O współwłasności mówimy, gdy prawo własności do jednej rzeczy należy do więcej niż jednej osoby. Współwłasność może być:

- w częściach ułamkowych

- łączna.

Współwłasność w częściach ułamkowych może powstać w wyniku zawartej umowy, na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu, a także w inny sposób, np., spadkobrania. Każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem, który stanowi odrębny przedmiot praw. Może też korzystać z rzeczy w sposób nie wyłączający takiego samego korzystania ze strony innych współwłaścicieli. W sprawach przekraczających zakres zwykłego zarządu wymagana jest zgoda pozostałych współwłaścicieli. Współwłasności w częściach ułamkowych można znieść albo w drodze umowy między współwłaścicielami albo decyzją sądu.

Współwłasność łączna - charakteryzuje ją to, że współwłaściciele nie mają określonych udziałów i nie mogą rozporządzać samodzielnie swoją częścią. Szczególnym jej wyrazem jest wspólność majątkowa małżeńska. Dopóki ona trwa, każdy z małżonków ma prawo do całości wspólnego mienia, ale nie ma prawa swobodnego - bez zgody drugiego - rozporządzenia poszczególnymi jego elementami.

PYTANIE 16.

Użytkowanie wieczyste.

Użytkowanie wieczyste jest prawem rzeczowym pośrednim pomiędzy prawem własności a prawami rzeczowymi ograniczonymi. Od użytkowania (zwykłego), jako ograniczonego prawa rzeczowego, użytkowanie wieczyste różni się tym, że użytkownik wieczysty może korzystać i rozporządzać swoim prawem jak właściciel.

Przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być grunty Skarbu Państwa lub stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego i ich związków oddawane pod zabudowę osobą fizycznym, spółdzielniom budownictwa mieszkaniowego lub innym osobom prawnym.

Użytkowanie wieczyste ustanawia się na okres 99 lat; wyjątkowo na okres krótszy, jednak nie krótszy niż 40 lat.

Budynki i inne urządzenia wzniesione na gruncie oddanym w wieczyste użytkowanie są własnością wieczystego użytkownika.

Umowa użytkowania wieczystego winna być zawarta w formie aktu notarialnego i obowiązkowo uwidoczniona w księdze wieczystej.

Użytkowanie wieczyste może być ustanowione zarówno na rzecz osoby fizycznej jak i prawnej.

Użytkownik wieczysty może, w granicach określonych przez prawo i zasady współżycia społecznego oraz przez warunki zawartej umowy o oddanie terenu w użytkowanie wieczyste, korzystać z gruntu z wyłączeniem innych osób. Może swoje prawo użytkowania sprzedać innej osobie, a także rozporządzać nim w inny sposób, np. przekazać testamentem.

Rozwiązanie umowy o użytkowanie wieczyste przed upływem ustalonego terminu może nastąpić pod następującymi warunkami:

- użytkownik korzysta z gruntu w sposób oczywiście sprzeczny z jego przeznaczeniem określonym w umowie.

- użytkownik nie wzniósł określonych w umowie urządzeń i budynków.

Wygaśnięcie użytkowania wieczystego przed upływem ustalonego terminu może nastąpić - poza rozwiązaniem umowy - w przypadku:

- zrzeczenia się prawa przez użytkownika,

- wywłaszczenia zgodnego z przepisami prawa.

W ciągu ostatnich pięciu lat przed upływem określonego w umowie o użytkowanie terminu użytkownik może żądać dalszego jego przedłużenia (40-99 lat)

PYTANIE 17.

Źródła powstania zobowiązań.

Źródła Zobowiązań:

A) umowy i inne czynności prawne

B) akty administracyjne

C) czyny dozwolone i niektóre niedozwolone:

-czyny własne

-czyny osób trzecich

-czyny funkcjonariuszy państwowych

-czyny wyrządzające szkody moralne

-wyrządzenie szkody przez rzeczy i zwierzęta

-wyrządzenie szkody przez użycie sił przyrody i środków komunikacji

D) bezpodstawne wzbogacenie - polega na uzyskaniu korzyści majątkowej kosztem innej osoby, bez podstawy prawnej. Skutkiem bezpodstawnego wzbogacenia jest powstanie stosunku zobowiązaniowego między zubożonym a wzbogaconym.

PYTANIE 18.

Dziedziczenie testamentowe i ustawowe.

Testament jest to jednorodne oświadczenie woli złożone na wypadek śmierci. Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Nie można dokonać tej czynności prawnej przez przedstawiciela. Warunkami ważności testamentu są:

- świadome i swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli,

- niedziałanie pod wpływem błędu,

- niedziałanie pod wpływem groźby,

- zgodność z przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego,

- zachowanie wymaganej formy.

Ustawa przewiduje terminy możliwości powołania się na przyczyny nieważności testamentu (3 lata) i niemożliwości powołania się na nie (powyżej 10 lat od otwarcia spadku). W przypadku gdy spadkodawca sporządził nowy testament, a nie odwołał w nim poprzedniego, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu.

Testament należy tłumaczyć tak, aby zapewnić możliwie najlepsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy.

Rożne bywają formy sporządzania testamentu: pisemna, aktu notarialnego, oświadczenie ustne wobec właściwego organu gminy. Istnieją też inne możliwości sporządzania testamentu (testamenty szczególne) e niezwykłych okolicznościach.

Dziedziczenie ustawowe.

W przypadku braku testamentu ma zastosowanie dziedziczenie ustawowe. Z mocy ustawy, w pierwszej kolejności powołane Si spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych. Część przypadająca małżonkowi nie może być jednak mniejsza niż ¼ całości spadku.

Jeżeli dziecko spadkodawcy zmarło wcześniej od spadkodawcy, wówczas jego (tzn. dziecko) udział spadkowy, który by otrzymało przypada jego dzieciom w równych częściach.

W przypadku braku zstępnych spadkodawcy (jego dzieci, wnuki i prawnuki) dziedziczą z mocy ustawy małżonek, rodzice (wstępni) i rodzeństwo. Udział małżonka w dziedziczeniu w zabiegu któregokolwiek z nich wynosi ½ spadku. W przypadku braku innych spadkobierców ustawowych cały spadek dziedziczy małżonek. Wyłączonym od dziedziczenia jest małżonek, jeżeli spadkodawca wystąpił o rozwód z jego winy, a żądanie rozwodu było uzasadnione.

Przysposobiony po przysposabiającym i jego krewnych dziedziczy tak, jakby był dzieckiem przysposabiającego. Analogiczne dziedziczenie istnieje też w drugą stronę. To unormowanie wyklucza dziedziczenie przysposobionego po jego rodzicach naturalnych i odwrotnie.

W przypadku braku jakichkolwiek spadkobierców ustawowych, spadkobiercą ustawowym staje się Skarb Państwa.

PYTANIE 19.

Wymogi prawne związane z zawarciem małżeństwa.

Artykuł 18 Konstytucji RP ustala, że „Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką RP”. Podstawowym aktem ustawodawczym regulującym szczegółowo sprawy małżeństwa i rodziny jest kodeks rodzinny i opiekuńczy (ustawa z 25 lutego 1964r z późniejszymi zmianami). Z samej nazwy kodeksu wynika, że poza małżeństwem i rodziną prawną regulacją kodeksu objęte są też sprawy dotyczące osób, dla których ustanowiony zostaje opiekun lub kurator.

Wśród podstawowych zasad prawa rodzinnego należy wymienić:

- zasadę monogamii,

- zasadę trwałości małżeństwa,

- zasadę równouprawnienia małżonków,

- zasadę dobra dziecka,

- zasadę równouprawnienia dziecka pozamałżeńskiego z dzieckiem małżeńskim.

Wymienione zasady wyraźnie określają społeczną rolę prawa rodzinnego jako czynników regulacji stosunków małżeńskich i rodzinnych w interesie samych małżonków i założonej przez nich rodziny, jak również w interesie ogólnospołecznym.

W świetle aktualnie obowiązującego prawa po nowelizacji kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dokonanej w związku z ratyfikowanej Konkordatu, małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed urzędnikiem tanu cywilnego zgodne oświadczenia, że wstępują w związek małżeński lub złożą ślubowanie przed osobą duchowną. Zawarte przed osobą duchowną małżeństwo, aby nim było także w świetle prawa rodzinnego, wymaga zarejestrowania w urzędzie stanu cywilnego w ciągu 5 dni od jego zawarcia. Po jego zgłoszeniu kierownik urzędu stanu cywilnego sporządza akt małżeński, ze skutkami cywilnoprawnymi od momentu faktycznego zawarcia małżeństwa. Małżonkowie mają w zawartym związku małżeńskim równe prawa i obowiązki. Są zobowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli.

Z ważnych powodów sąd może zezwolić , aby oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński złożone przed urzędnikiem stanu cywilnego zostało dokonane przez pełnomocnika. Pełnomocnictwo wymaga formy pisemnej i poświadczenia podpisem urzędowym oraz powinno wymienić osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte.

Osoby będące obywatelami polskimi przebywającymi za granicą mogą zawrzeć małżeństwo przed konsulem polskim lub osobą wykonującą funkcję konsula.

Wg. Znowelizowanego prawa zdolność małżeńską, tj. możliwość jego zawarcia, zarówno kobieta jaki i mężczyzna nabywają z chwilą ukończenia 18 lat. Z ważnych powodów sąd może wyrazić zgodę na zawarcie małżeństwa przez kobietę która ukończyła 16 lat.

Nie może zawrzeć małżeństwa osoba całkowicie ubezwłasnowolniona, osoba pozostająca w związku małżeńskim, rodzeństwo, krewni i powinowaci w linii prostej ( z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa między nimi), przysposabiający z przysposabiającym. Zawarcie małżeństwa wbrew wymienionym przeszkodom powoduje jego unieważnienie przez sąd, co oznacza że małżeństwo nie zostało zawarte i nie stwarza regulowanego przepisanmi kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stosunku prawnego.

PYTANIE 20.

Obowiązek alimentacyjny.

Obowiązek alimentacyjny jest to powinność dostarczenia środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania, która obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.

Stosunkiem prawnym, z którego wynika obowiązek alimentacyjny, jest pokrewieństwo, przysposobienie i małżeństwo. W pewnych przypadkach jego podstawę może stanowić powinowactwo.

Podstawą uzasadniającą roszczenie alimentacyjne jest niedostatek osoby żądającej alimentów. Rozmiar obowiązku alimentacyjnego określa sąd, uwzględniając usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości majątkowe i zarobkowe zobowiązanego.

Uporczywe uchylanie się od wypełniania obowiązku alimentacyjnego stanowi w świetle prawa karnego przestępstwo. Nie stanowi to jednak pełnej gwarancji dla osób uprawnionych, że ich podstawowe potrzeby będą zaspokojone.

Wiele, zbyt wiele, jest osób uchylających się od wypełniania ciążącego na nich obowiązku i równie wiele popada z tego powodu w tragiczną niekiedy sytuację materialną. Pragnąc pomniejszyć rozmiar powstającego zła, ustawą z 18 lipca 1974 r. utworzono fundusz alimentacyjny, którym dysponuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Z tego funduszu dokonywane są wpłaty na rzecz osób uprawnionych w przypadku, kiedy niemożliwe jest wyegzekwowanie świadczeń od osób zobowiązanych, co oczywiście nie zwalnia tych ostatnich z obowiązku alimentacyjnego.

---