Franciszek Skibiński

1. POSTAĆ AUTORA, ŻYCIE DOKONANIA.

Franciszek Skibiński (ur. 15 sierpnia 1899 r. w Monachium - zm. 16 maja 1991 r. w Warszawie), polski generał, pisarz wojskowy, teoretyk i badacz sztuki wojennej, doktor nauk humanistycznych, uczestnik czterech wojen: I wojny światowej, wojny polsko - ukraińskiej, wojny polsko - bolszewickiej i II wojny światowej.

Nauka i walka

Uczeń I-VI klasy Gimnazjum imienia Mikołaja Reja w Warszawie (1909-1915) i uczeń VII i VIII klasy (Abiturient) polskiego gimnazjum w Kijowie (1915-1917). Po zdaniu matury, w dniu 10 września 1917 r. wstąpił jako ochotnik do Wojska Polskiego. W okresie od września do grudnia 1938 r. uczestniczył w zajęciu Zaolzia. W okresie od 1 września do 19 września 1939 r. uczestniczył w kampanii wrześniowej. W dniu 19 września 1939 r. razem z całą brygadą przekroczył granicę z Węgrami, a już 26 września 1939 r. przybył do obozu Coëtquidan w Bretanii (Francja). W dniach 10-18 czerwca 1940 r. uczestniczył w kampanii francuskiej. Następnie przez Hiszpanię, Portugalię i Gibraltar w dniu 3 września 1940 r. dotarł do Liverpool w Anglii. Od sierpnia 1944 do maja 1945 uczestniczył w kampanii w Europie zachodniej.
W lipcu 1947 r. powrócił do Polski. W kwietniu 1951 r. aresztowany przez organa Informacji Wojskowej. 28 kwietnia 1952 r. skazany wyrokiem Najwyższego Sądu Wojskowego w tzw. sprawie nowego kierownictwa konspiracji wojskowej na karę śmierci za zdradę ojczyzny. 19 listopada 1952 r. Prezydent RP, Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski ale wstrzymał wykonanie kary śmierci, co było związane z wykorzystaniem generała, jako świadka w innych procesach dotyczących „spisku w wojsku”. Dopiero 25 stycznia 1954 r. Przewodniczący Rady Państwa, Bolesław Bierut skorzystał z prawa łaski. Przebywając w Zakładzie Karnym we Wronkach generał podjął głodówkę protestując przeciwko niesprawiedliwemu wyrokowi.
4 kwietnia 1956 r. Najwyższy Sąd Wojskowy wznowił postępowanie w sprawie generała, a po dwóch dniach Naczelna Prokuratura Wojskowa umorzyła je z powodu braku dowodów winy. 16 sierpnia 1964 r. przeniesiony w stan spoczynku.
Prezes Komitetu Budowy Pomnika 1000-lecia Jazdy Polskiej. Prezes Towarzystwa Przyjaźni Polsko - Belgijskiej. Wiceprezes Rady Naczelnej ZBoWiD 1969-1990. Członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa 1988-1990.

Przebieg służby wojskowej:

# wolontariusz w 2 szwadronie 1 Pułku Ułanów Polskich I Korpusu Polskiego w Rosji od 10 września 1917 - 1918,

# członek Polskiej Organizacji Wojskowej na Ukrainie po rozwiązaniu I KP 1918,

# młodszy podoficer ( kapral ) 1 Pułku Ułanów Krechowieckich od listopada 1918 do 13 stycznia 1919, kiedy zostaje ranny w walkach, w rejonie Lwowa i Przemyśla,

# słuchacz Szkoły Podchorążych Kawalerii w Starej Wsi od kwietnia do sierpnia 1919 r.,

# kadet 19 klasy Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie od września do października 1919 r.,

# dowódca plutonu w 1 szwadronie i pełniący obowiązki dowódcy 4 szwadronu 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich od listopada 1919 r. do października 1920 r.,

# adiutant dowódcy szwadronu zapasowego 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich we Lwowie,

# adiutant dowódcy VI Brygady Kawalerii,

# dowódca plutonu w 4 szwadronie i dowódca 1 szwadronu 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich,

# słuchacz Kursu Dowódców Szwadronów w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu od listopada 1925 r. do lipca 1926 r., który ukończył jako prymus.

# dowódca 1 szwadronu 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich we Lwowie,

# instruktor wyszkolenia bojowego w Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu od września 1926 do kwietnia 1927 r.,

# instruktor wyszkolenia bojowego w Oficerskiej Szkole Kawalerii od kwietnia 1927 r. do 1930 r.,

# kierownik grupy na Kursie Dowódców Szwadronów w Centrum Wyszkolenia Kawalerii od 1930 do października 1931 r.,

# dowódca 2 szwadronu w 3 Pułku Strzelców Konnych w Wołkowysku od października 1931 r. do października 1933 r.,

# słuchacz kursu przygotowawczego w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie od listopada 1932 do lutego 1933 r.,

# słuchacz Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawa ( XIV promocja ) od listopada 1933 do października 1935 r.,

# szef sztabu 10 Brygady Kawalerii w Rzeszowie od listopada 1935 do marca 1937 r.

# organizator i szef sztabu 10 Brygady Kawalerii w Rzeszowie ( pierwszej wielkiej jednostki motorowej, zorganizowanej na bazie rozformowanej 10 BK z zachowaniem jej dotychczasowej nazwy i podporządkowanej Dowództwu Broni Pancernych ) od kwietnia 1937 do 21 września 1939 r.

# zastępca komendanta Obozu WP w Coëtquidan , w departamencie Morbihan od września 1939,

# dowódca batalionu szkolnego 1 Dywizji Piechoty,

# zastępca szefa sztabu Obozu Wojsk Pancernych i Motorowych w m. Bollène, w departamencie Vaucluse ( komenda obozu była zalążkiem dowództwa Lekkiej Dywizji Zmechanizowanej, na zorganizowanie której Francuzi wyrazili zgodę dopiero w maju 1940 r., w obliczu przegranej bitwy we Flandrii ),

# szef sztabu 10 Brygady Kawalerii Pancernej ( zgrupowanie bojowe wydzielone na żądanie strony francuskiej ze składu Lekkiej Dywizji Zmechanizowanej ) w czerwcu 1940 r.,

# szef sztabu 10 Brygady Kawalerii Pancernej od września 1940 do lutego 1942 r.,

# dowódca 10 Pułku Strzelców Konnych w składzie 10 BKPanc. od 23 lutego 1942 do 8 listopada 1943 r.,

# zastępca dowódcy 10 Brygady Kawalerii Pancernej w składzie 1 Dywizji Pancernej od 9 listopada 1943 do 22 sierpnia 1944 r.,

# dowódca 10 Pułku Strzelców Konnych w dniach 22 - 24 sierpnia 1944 r., w ostatniej fazie bitwy pod Falaise,

# dowódca 3 Brygady Strzelców 1 DPanc. od 24 sierpnia 1944 do 18 stycznia 1945r.,

# dowódca 10 Brygady Kawalerii Pancernej od 19 stycznia 1945 do 16 lipca 1945 r.,

# zastępca dowódcy 2 Warszawskiej Dywizji Pancernej we Włoszech od sierpnia 1945 do lipca 1947,

# oficer Grupy Organizacyjno - Przygotowawczej Akademii Sztabu Generalnego WP od sierpnia 1947 r.,

# szef Katedry Broni Pancernych Akademii Sztabu Generalnego WP do kwietnia 1951 r.,

# zastępca szefa Biura Studiów MON od stycznia 1957 do września 1957 r.,

# szef Biura Studiów MON od września 1957 do sierpnia 1964 r

Wybrane prace

* Ułańska młodość 1917-1939, Warszawa 1989, ISBN 83-11-07705-3,

* Pierwsza pancerna, Warszawa 1979,

* O sztuce wojennej na północno-zachodnim teatrze działań wojennych 1944-1945, Warszawa 1989,

* Dowodzenie jednostkami polskimi na Zachodzie w skali operacyjnej: (wybrane przykłady), Warszawa 1973,

* Falaise, Warszawa 1971,

* Axel, Warszawa 1979,

* Bitwa o Kretę: maj 1941, Warszawa 1983,

* Wojska pancerne w II wojnie światowej, Warszawa 1982,

2. EPOKA, PAŃSTWO, POLITYKA I TECHNIKA.

Dokonujące się na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych gwałtowne przeobrażenia polityczno-militarne w naszym kraju, wymogły na nas potrzebę nowego podejścia do podstawowych założeń w dziedzinie obronności. Dotyczyły one przede wszystkim nowego podejścia do wielu dziedzin sztuki wojennej a zwłaszcza do strategii i sztuki operacyjnej. Dlatego stając naprzeciw nowym potrzebom gen. Franciszek Skibiński bazując na swoich bogatych doświadczeniach wojennych i wiedzy wyniesionej z Wyższej Szkoły Wojennej, opracował w/w dzieło.

3. ŹRÓDŁA WIEDZY (METODOLOGIA).

Podstawowymi źródłami wiedzy do opracowania dzieła pt. „Rozważania o sztuce wojennej”, była wiedza wyniesiona przez autora z Wyższej Szkoły Wojennej, własne doświadczenia wojenne oraz przestudiowane przez niego dzieła wybitnych teoretyków wojskowych tj. Clausewitza, Dominiego, Liddella, Beaufre, Sikorskiego, Mossora, Chochy.

4. KONSTRUKCJA DZIEŁA I TEZY STRATEGICZNE.

„Rozważania o sztuce wojennej”, jest dziełem zwracającym uwagę na potrzebę ujednolicenia pojęć dotyczących sztuki wojennej, które zdaniem autora sięgają niekiedy granic rozbieżności. Celem tego dzieła jest więc:

• zwrócenie uwagi na istnienie problemu;

• opracowanie go w charakterze materiału do powszechnej dyskusji;

• pobudzenie do dyskusji na w/w temat.

Dzieło to podzielone jest na dwanaście rozdziałów, w których autor dąży do:

• wyodrębnienia z całości problemu niektórych tematów (i każdy z nich osobno rozpatruje);

• przeprowadzenia analizy każdego tematu pod kątem jednolitości jego pojmowania;

• przedstawienia własnego punktu widzenia, zmuszając czytelnika do dyskusji.

Rozdział I pt. „WOJNA”.

W rozdziale tym autor stara się wyjaśnić terminologię pojęcia „wojna”, biorąc za podstawę definicję obowiązującą do czasu zakończenia I wojny światowej (WŚ) „wojna-to starcie zbrojne zorganizowanych sił dwóch przeciwników.”

Wysuwa propozycję przyjęcia nowej definicji poprzez połączenie klasycznej definicji Clauzewitza i Lenina nadając mu brzmienie:

„Wojna jest kontynuacją polityki, prowadzoną środkami przemocy, w celu zmuszenia przeciwnika do spełnienia naszej woli, nosi charakter krwawej walki zbrojnej, staczanej przez zorganizowane siły.”

Rozdział II pt. „SZTUKA CZY NAUKA?

W rozdziale tym, autor stara się udzielić odpowiedzi na nurtujące wszystkich teoretyków wojskowych pytanie: czy konglomerat całej wiedzy i wszystkich czynności mających na celu wszechstronne przygotowanie kraju i jego sił zbrojnych do wojny oraz przygotowanie i prowadzenie działań wojennych na wszystkich szczeblach dowodzenia-należy do dziedziny sztuki, czy też do dziedziny nauki?

Aby udzielić odpowiedzi na to pytanie, autor w swoich rozważaniach w szerokim zakresie analizuje pojęcia: sztuka i nauka, korzystając ze znaczeń tych pojęć w wielu językach.

W dalszej treści tego rozdziału autor proponuje przyjąć termin sztuka dowodzenia-jako najwyższą i najważniejszą kategorię pośród wszystkich działów sztuki wojennej. Przedstawia jednocześnie podział sztuki dowodzenia na działy wg poglądów państw UW i NATO.

Wg państw UW:

• Strategia;

• Sztuka operacyjna;

• Taktyka.

Wg państw NATO:

• Strategia (strategia i mała strategia);

• Taktyka (wielka taktyka i taktyka).

Rozdział III pt. „STRATEGIA”.

W rozdziale tym, autor podjął próbę zdefiniowania pojęcia „strategia”. Jak twierdzi nie jest to sprawa prosta lecz przeciwnie, wyjątkowo skomplikowana ponieważ „istnieją tysiące definicji terminu strategia”. Autor analizując definicje skonstruowane przez wybitnych teoretyków wojskowych, dąży do określenia uniwersalnej definicji tego pojęcia.

„Strategia wojenna-jest systemem poglądów naukowych na prawidłowości wojny, jako walki zbrojnej prowadzonej w imię określonych interesów klasowych. Na podstawie studiów doświadczenia wojen, sytuacji wojskowo- politycznej, ekonomicznych i moralnych możliwości kraju, nowych środków walki i poglądów prawdopodobnego przeciwnika, bada ona warunki i charakter przyszłej wojny, sposoby jej przygotowania i prowadzenia, rodzaje sił zbrojnych i zasady ich wykorzystania strategicznego, a także zasady materiałowego i technicznego zabezpieczenia oraz kierowania wojną i siłami zbrojnymi. Jednocześnie jest to dziedzina praktycznej działalności najwyższego kierownictwa wojskowo- politycznego, naczelnego dowództwa i wyższych sztabów, dotyczących sztuki przygotowania kraju i sił zbrojnych do wojny i prowadzenia walki zbrojnej w konkretnych warunkach historycznych.”

Rozdział IV pt.”KAMPANIA, BITWA, OPERACJA”.

Kolejny rozdział tego dzieła poświęcony jest wyjaśnieniu terminów, które są charakterystyczne dla strategii, bądź też są niezbędne do wyjaśnienia kolejnych działów sztuki dowodzenia, przedstawionych w następnych rozdziałach.

1. Termin „operacja”, „operacyjny” używać tylko i wyłącznie do nazywania zjawisk i wydarzeń wojennych przynależnych do działu sztuki operacyjnej.

2. Termin „operacja strategiczna” zastępować przez ogólny termin „manewr strategiczny.”

3. Przy nazywaniu szczególnych historycznych manewrów strategicznych używać terminów „ofensywa ”bądź „obrona strategiczna” lub „odwrót”.

W tzw. erze atomowej w której czynnik ognia wziął górę nad czynnikiem ruchu, autor proponuje przy rozpatrywaniu manewru strategicznego ( sumy operacji), posługiwać się następującymi określeniami:

• Główna i pomocnicza operacja jądrowa;

• Operacja armii lądowej;

• Operacja powietrzna (morska) wojsk desantowych;

• Operacja lotnicza;

• Operacja marynarki wojennej.

Rozdział V pt. „SZTUKA OPERACYJNA”.

Rozdział ten autor poświęca wyjaśnieniu pojęcia „sztuka operacyjna”, będąca jak już wcześniej wspomniano działem sztuki dowodzenia. Na przykładzie wojen z przełomu XVIII i XIX wieku, autor podejmuje próbę zdefiniowania samego pojęcia „operacja” i uzasadnia potrzebę wprowadzenia tego terminu do polskiego słownictwa wojskowego dla właściwego zrozumienia procesów zachodzących jakimi się zajmuje sztuka wojenna.

Rozdział VI pt. „TAKTYKA”.

W kolejnym rozdziale autor podejmuje próbę zdefiniowania pojęcia „ taktyka” stojącego na samym dole hierarchicznej drabiny sztuki dowodzenia lecz jednocześnie w najbliższej styczności z przeciwnikiem.

Dotyczy ona w zasadzie działań zgrupowań o wielkości nie przekraczających rozmiarów dywizji i obejmuje nie tylko działania wojsk, ale w równym stopniu służb i tyłów.

Zdaniem autora najważniejszą i najbardziej podstawową zasadą tego działu sztuki dowodzenia jest : „wojować tak, aby ponosząc samemu jak najmniejsze straty, zadać jednocześnie nieprzyjacielowi jak największe.”

I w tym rozdziale, na jego zakończenie, autor tytułem dygresji stara się wyjaśnić szkodliwość rozumowania kategoriami „najwyższy czas-skończyć z pojęciem obrony stałej”. W swoich rozważaniach wyjaśnia, że pojęcie to można odrzucić ale tylko w przypadku realizacji zadań w skali strategicznej i operacyjnej a nigdy w taktyce.

Rozdział VII pt. „MANEWR.”

Dla wyjaśnienia tego pojęcia i jego roli w sztuce wojennej, autor poświęcił najwięcej miejsca w swoim dziele. Studiując wiele materiałów dotyczących manewru, autor podjął próbę samodzielnego zdefiniowania tego pojęcia.

W dalszej treści, wyjaśnia na czym polega manewr we wszystkich zaczepnych jak i obronnych formach starcia zbrojnego na szczeblu strategicznym, operacyjnym jak i taktycznym. Udowadnia, że myśl manewru stanowi zasadniczy punkt wyjścia każdego planu działania i że jeden i ten sam manewr może mieć odmienny aspekt, formę i charakter, w zależności od wysokości szczebla dowodzenia, z którego się ten manewr rozpatruje.

Twórca dzieła w swoich rozważaniach na temat manewru, wprowadza pojęcie „manewr strategiczny” dla uniknięcia wszelkich kłopotów i nieporozumień terminologicznych, dąży jednocześnie do przedstawienia jego trzech form tj. ofensywy, obrony strategicznej i strategicznego manewru odwrotowego. Następnie stosunkowo dokładnie omawia trzecią formę manewru strategicznego jako jego zdaniem formy wymagającej wyjaśnień (posiłkuje się przy tym przykładami historycznymi). Zdaniem autora do odwrotu dochodzi wówczas gdy zachodzi potrzeba odzyskania pełnej swobody działania tzn. zajęcie takiego położenia w stosunku do nieprzyjaciela, które umożliwi:

• Bądź przejście do ofensywy, w warunkach przewagi, na danym kierunku i przy wykorzystaniu czynnika zaskoczenia;

• Bądź przejście do obrony w nowych możliwie najkorzystniejszych warunkach.

W dalszej treści, autor odnosi się również do znaczenia manewru w przyszłej wojnie w tzw. wojnie ery atomowej, a więc przy szerokim wykorzystaniu broni jądrowej na wszystkich szczeblach dowodzenia. W swoich rozważaniach nie zapomina również o terytorialnych siłach zbrojnych i ich udziale w manewrze strategicznym. Wykazuje, że zasadnicza różnica między tzw. rzutem uderzeniowym a terytorialnym polega na stopniu ich gotowości do natychmiastowego użycia. Natomiast zakres użycia tych sił w manewrze strategicznym tylko w niewielkim stopniu będzie się różnił od użycia rzutu uderzeniowego a w niektórych sytuacjach nie będzie żadnych różnic (w przypadku walki jednostek OT w szeregach armii uderzeniowych)

W ostatnich fragmentach tego rozdziału autor podejmuje próbę wyjaśnienia form manewru jakie występują na szczeblu operacyjnym i taktycznym posiłkując się licznymi przykładami historycznymi z okresu II wojny światowej.

Rozdział VIII pt. „O NAUCZANIU SZTUKI DOWODZENIA”

W rozdziale tym autor dowodzi potrzeby pozostawienia aparacie pojęciowym i naukach wojskowych pojęcia „sztuka wojenna”. Skibiński powołując się na historyczne przykłady przeprowadza dowód na istnienie i pełne zastosowanie zasad sztuki wojennej, pomimo prób zastąpienia ich poglądami wyrażanymi przez niektórych „teoretyków”, iż „nie ma już sztuki wojennej są tylko masy”. Autor w rozdziale tym dokonuje podziału sztuki wojennej na kategorie, „poczynając od najważniejszej kategorii - sztuki dowodzenia”. Stwierdza, iż „sztuki dowodzenia trzeba się uczyć i do tego intensywnie, planowo i w permanencji”

W rozdziale tym również spotykamy się z bardzo znamienitym stwierdzeniem, które obowiązkowo powinni poznać współcześni twórcy i kreatorzy szkolnictwa wojskowego, iż „…wiedza… jest atrybutem dowodzenia (…) do pozostałych koniecznych atrybutów dowódcy zaliczamy: wolę, charakter i warunki fizyczne”. Kolejną, wartą podkreślenia, lekcją jest stwierdzenie, iż „(…)sztuki dowodzenia wielkimi zgrupowaniami operacyjnymi - a tym bardziej dowodzenia w skali strategicznej nie da się nauczyć sposobami i metodami dydaktycznymi(…)” i podaje gotową receptę „(…) historia i tylko historia, może być podstawą do zdobywania wiedzy w dziedzinie dowodzenia w skali operacyjnej i strategicznej.”

Bardzo ciekawym jest zastosowanie przez autora podziału wiedzy wojskowej na cztery zakresy: elementarny, średni, wyższy i najwyższy, które zostały przypisane do konkretnych szczebli dowodzenia. Godnym uwagi i jednocześnie odpowiedzią na wiele nurtujących nas obecnie pytań jest podejście do stopnia znajomości szczegółów technicznych sprzętu. Jest ona konieczna w zakresie pełnego jego wykorzystania nie zaś, dla samego jej posiadania i „epatowania nią podwładnych”. Zatracenie poczucia równowagi w tej materii doprowadza do sytuacji, gdzie „…taka szczegółowa znajomość drzew bywała zdobywana kosztem zaniedbania spraw lasu”. Na co autor przytacza przykłady historyczne.

Skibiński stawia tezę, skądinąd słuszną, iż nie można przywiązywać szczebla dowodzenia do danego poziomu działań, ponieważ czynnikiem decydującym będzie cel realizowany przez daną jednostkę, armię czy grupę armii „(…) same tylko rozmiary wielkiej jednostki nie determinują w ostateczny sposób charakteru jej działań”.

Bardzo trafnym i pożytecznym, szczególnie w obecnej dobie wyznaczania osób na stanowiska z niewiadomego klucza, zdaje się być stwierdzenie, iż „Nawet maksymalna suma wiadomości wyłącznie czysto wojskowych nie wystarcza już do spełniania dowodzenia w ogniwie strategicznym”.

Rozdział IX pt. „NIEZMIENNE ZASADY SZTUKI WOJENNEJ”

W rozdziale tym omawione zostały poglądy najbardziej znanych dowódców i strategów, jak Clausewitz, Napoleon, Jomini, Foch czy Mossor wskazując, iż każdy z nich twierdził, że zasady sztuki wojennej istnieją, a co najważniejsze muszą być stosowane. Skibiński przywołuje nawet cytat samego księcia Karola - „ Zasady sztuki wojennej są nieliczne i niezmienne, jednakże zastosowanie ich nigdy nie jest jednakowe i nigdy nie może być jednakowe”.

Autor swój pogląd wyraża w środkowej części rozdziału pisząć: „Niemniej Clausewitzowską listę niezmiennych zasad uznałem (i podtrzymuję to) za prosta
i czytelną, za kompletną oraz posiadającą ogólny charakter - i właśnie z tego powodu przyjmuję ja za podstawę dalszych rozważań - pomimo tego, że również i tej liście można postawić pewne zarzuty”.

Nasz wybitny dowódca i teoretyk podaje własne zasady sztuki wojennej, dokonując ich charakterystyki:

„1. Cel

2. Koncentracja wysiłku

3. Ekonomia sił

4. Manewr

5. Prostota

6. Natarcie

7. Zaskoczenie

8. Swoboda działania

9. Jedność dowodzenia”

Skibiński zwraca uwagę na fakt, iż nie można bezkrytycznie i ślepo stosować bez względu na sytuację, każdorazowo wszystkich zasad sztuki wojennej na każdym szczeblu dowodzenia.

Rozdział X pt. „DOKTRYNA”

W rozdziale tym autor dokonuje próby określenia genezy i zdefiniowania pojęcia, jak sam tytuł rozdziału wskazuje „doktryna”. Swym doskonałym zwyczajem rozważania opiera na przykładach i odniesieniach do historii podając przykłady doktryny francuskiej i pruskiej. Usiłuje również znaleźć zależność i powiązanie między sytuacja polityczną, ekonomiczna i militarną oraz wpływ tych czynników na kształtowanie doktryny państwa. Rozważania swoje Skibiński sprowadza do próby podania definicji doktryny wojenne.

5. Tezy strategiczne

„Wojna”

„Wojna jest kontynuacją polityki, prowadzoną środkami przemocy, w celu zmuszenia przeciwnika do spełnienia naszej woli, nosi charakter krwawej walki zbrojnej, staczanej przez zorganizowane siły.”

„Masową, ludową wojnę partyzancką może zorganizować tylko ta z walczących stron, która prowadzi wojnę sprawiedliwą.”

„Powstanie masowego, ludowego ruchu oporu [wojny partyzanckiej} w jakimś kraju jest wskaźnikiem, że ten kraj prowadzi wojnę sprawiedliwą, a tym samym jego przeciwnik jest agresorem i prowadzi wojnę niesprawiedliwą.”

„Przy planowaniu wojny obiektywnie sprawiedliwej w przypadku przewidywania możliwości przejściowej okupacji przez nieprzyjaciela części własnego terytorium należy zaplanować i pod każdym względem przygotować wojnę partyzancką [zbrojny ruch oporu] na tyłach przeciwnika. Kierownictwo włączając ten czynnik do swoich planów- w przewidywaniu potrzeby stoczenia wojny obiektywnie sprawiedliwej- powołuje do działania dodatkowy, realny element siły, który z całą pewnością spełni wiele istotnych zadań. Będzie to więc decyzja zgodna z zasadami koncentracji wysiłku i ekonomii sił.”

„Trzeba przyznać, że było istotnie jakoś „niezręcznie” oficjalnie przewidywać z góry utratę wielkich połaci terytoriów narodowych i dawać wyraz takiemu przypuszczeniu w postaci realnego organizowania wojny partyzanckiej na tyłach nieprzyjaciela w planach, opracowywanych jeszcze przed wybuchem wojny. [...] W przypadku Polski brak takiego planowania był wyrazem wstydu fałszywego, a szkodliwego w skutkach, a ostatnia wojna udzieliła w tej mierze bardzo poglądowej lekcji wszystkim jej uczestnikom.”

„Najtrudniejszym dylematem do rozwiązania w układzie koalicji, jest teoretyczne spełnienie- i praktyczne egzekwowanie w toku wojny-jednej z najbardziej kapitalnych zasad sztuki wojennej: jedności dowodzenia. Od sposobu realizacji tej zasady zależą bowiem, jak najbardziej bezpośrednio, losy przebiegu i wyników wojny”.

„SZTUKA”

„Odrzucić termin nauka wojenna, jako termin niezgodny z duchem języka polskiego oraz jako termin nieprecyzyjny. [...przyjąć termin sztuka wojenna, rozumiejąc go w taki sposób: sztuka oparta o solidną wiedzę, dostarczoną przez liczne dyscypliny naukowe zarówno specjalne, czysto militarne, jak i ogólne, należące do kategorii nauk ścisłych, jak i humanistycznych”.

„STRATEGIA”.

Clauzewitz „strategia-jest nauką o wykorzystaniu bitew do celów wojny”.

Moltke „strategia-jest systemem sposobów wyjścia czy też wybiegów, stosowanym odmiennie dla każdego poszczególnego przypadku”.

Foch „strategia-jest to precyzyjna równowaga pomiędzy racjonalizmem a empiryzmem; nabyta metoda stosowania ogólnych zasad i zdolność dostosowania do aktualnych warunków”.

Beaufre „strategia-jest to sztuka dialektyki dwóch przeciwstawnych woli, używających siły do rozwiązania konfliktu.”

Jarzykow „strategia-jest to sztuka najbardziej wydajnego wykorzystania sił zbrojnych na teatrze działań wojennych dla osiągnięcia konkretnego celu politycznego”.

Hart „strategia-jest to sztuka rozdziału i użycia środków wojennych dla urzeczywistnienia celów politycznych”.

W latach sześćdziesiątych XX wieku radzieccy teoretycy wojskowi , dokładniej określili tę definicję.

„Strategia wojenna-jest systemem poglądów naukowych na prawidłowości wojny, jako walki zbrojnej prowadzonej w imię określonych interesów klasowych. Na podstawie studiów doświadczenia wojen, sytuacji wojskowo- politycznej, ekonomicznych i moralnych możliwości kraju, nowych środków walki i poglądów prawdopodobnego przeciwnika, bada ona warunki i charakter przyszłej wojny, sposoby jej przygotowania i prowadzenia, rodzaje sił zbrojnych i zasady ich wykorzystania strategicznego, a także zasady materiałowego i technicznego zabezpieczenia oraz kierowania wojną i siłami zbrojnymi. Jednocześnie jest to dziedzina praktycznej działalności najwyższego kierownictwa wojskowo- politycznego, naczelnego dowództwa i wyższych sztabów, dotyczących sztuki przygotowania kraju i sił zbrojnych do wojny i prowadzenia walki zbrojnej w konkretnych warunkach historycznych.”

Propozycja autora.

„Strategia-to sposób postępowania w przygotowaniu i przeprowadzeniu danej konkretnej wojny, kampanii lub bitwy, obrany i zastosowany przez najwyższe ogniwa władzy państwowej, naczelne dowództwo sił zbrojnych lub naczelne dowództwo danego konkretnego teatru działań wojennych. Strategia jest więc najwyższym działem teorii i praktyki sztuki wojennej.”

”KAMPANIA, BITWA, OPERACJA”.

.

„Kampania-to zmierzający do osiągnięcia określonego celu strategicznego cykl działań wojennych, przeprowadzanych bądź w ograniczonym zakresie czasu, bądź w określonym, samodzielnym teatrze działań wojennych.” Na kampanię składa się zwykle kilka operacji i niekiedy-jedna lub więcej bitew.

„Bitwa-zdecydowane starcie zbrojne dwóch wrogich zgrupowań sił zbrojnych, jeżeli zgrupowania te stanowią główne siły zbrojne obu stron na danym teatrze działań wojennych i jeżeli starcie to ma bardzo doniosłe znaczenie dla całości wojny lub co najmniej-kampanii.” Współcześnie bitwa jest wynikiem i sumą kilku operacji grup armii, armii lub samodzielnych korpusów.

„Operacja-jest bezpośrednim niekiedy pośrednim, składnikiem bitwy (manewru strategicznego). Jest to kombinacja serii samodzielnych manewrów i walk, przeprowadzanych przez wielkie zgrupowanie sił zbrojnych (zwykle armii lub grupy armii) mających na celu zajęcie i wyzyskanie najkorzystniejszej sytuacji w stosunku do nieprzyjaciela, w ramach roli przypadającej danemu zgrupowaniu w bitwie (manewrze strategicznym).”

„SZTUKA OPERACYJNA”.

„Sztuką operacyjną-nazywa się ten dział sztuki dowodzenia, w zakresie którego leży przygotowanie i prowadzenie przez (w zasadzie) wielkie jednostki wyższego rzędu samodzielnych manewrów i walk, stanowiących ich zadanie, wypełniane na korzyść i w ramach bitwy względnie manewru strategicznego”.

„TAKTYKA”.

„Taktyka-to teoria i praktyka przygotowania i prowadzenia manewru i boju przez zgrupowania bojowe, których suma działań składa się na operację. Jest sztuką optymalnego wykorzystania w boju posiadanych sił i środków.”

Dotyczy ona w zasadzie działań zgrupowań o wielkości nie przekraczających rozmiarów dywizji i obejmuje nie tylko działania wojsk, ale w równym stopniu służb i tyłów.

„wojować tak, aby ponosząc samemu jak najmniejsze straty, zadać jednocześnie nieprzyjacielowi jak największe.”

„najwyższy czas-skończyć z pojęciem obrony stałej”.

„MANEWR.”

„Manewr - to każdy celowy, zorganizowany ruch (przesunięcie) sił i środków, zmierzający do stworzenia najlepszej sytuacji w stosunku do nieprzyjaciela. Stanowi integralny przejaw każdego starcia zbrojnego, zarówno w skali strategicznej, jak operacyjnej i taktycznej.”

„ZASADY SZTUKI WOJENNEJ”

„Opanowanie sztuki dowodzenia równa się…nabyciu umiejętności giętkiego i zaadaptowanego do aktualnych warunków - stosowania niezmiennych zasad sztuki wojennej”.

„ Zasady sztuki wojennej są nieliczne i niezmienne, jednakże zastosowanie ich nigdy nie jest jednakowe i nigdy nie może być jednakowe”.

„DOKTRYNA”

„(…) oficjalnie ustalony w siłach zbrojnych danego państwa, akceptowany powszechnie i z całym przekonaniem, jednolity system poglądów na sposób prowadzenia działań wojennych. Jest wspólną dyscypliną umysłową, prowadzącą do jednolitego rozumienia i stosowania zasad sztuki wojennej, w sposób uznany za najbardziej właściwy dla danej epoki historycznej.”

6. ROLA I WPŁYW DZIEŁA NA NAUKĘ I SZTUKĘ STRATEGII.

Dzieło pt. „Rozważania o sztuce operacyjnej”, stało się podręcznikiem akademickim, który w swojej treści nie tyle jest zbiorem wiedzy doktrynalnej, co materiałem ułatwiającym zrozumienie uniwersalnych zasad sztuki wojennej. Jest materiałem, którego studiowanie jest najlepszą drogą do poznania i zgłębienia teoretycznych podstaw sztuki wojennej oraz opanowania metody rozwiązywania złożonych problemów taktycznych, operacyjnych i strategicznych w różnych warunkach i sytuacjach przyszłego pola walki.

7. ODNIESIENIE TEZ DZIEŁA DO POLSKI (PRZESZŁOŚĆ WSPÓŁCZESNOŚĆ).

Mimo ogromnych zmian, jakie zaszły w Polsce, Europie na Świecie u schyłku XX i początku XXI wieku, treści zawarte w w/w dziele są nadal i będą prawdopodobnie i w przyszłości aktualne. Materiał ten nie jest zbiorem zasad doktrynalnych, jest materiałem mającym na celu pobudzanie studiujących do własnych przemyśleń i do dyskusji na temat sztuki wojennej.

---