CHOROBA, ETIOLOGIA	WRAŻLIWE PTAKI	ŻRÓDŁA, DROGI ZAK.	OBJAWY	ZMIANY A-P	DIAGNOSTYKA, LECZ.	PROF., ZWALCZANIE
Salmonelloza = paratyfus (salmonellosis): - Salmonella enterica ma 6 podgatunków - serowary niespec., lecz inwazyjne: gł. S.Enteritidis i S.Typhimurium, też S.Infantis, S.Hadar, S.Virchow - zoonozy - problem epidemiologiczny (co 4 jajo ma na skorupce salmonelle)	- u wszystkich gat. ptaków - w każdym wieku - najb. wrażliwe na zak. ptaki młode	- droga pionowa (endo- i egzogenne zak. jaj) - droga pozioma: per os, aerogennie - duża przeżywalność bakterii w środowisku (w wysuszonym kale < 3l., w wodzie <4 m-cy) - nosiciele - gł. zak. bezobjawowe!	- dziś klasycznej postaci ch. już nie ma (chyba, że tyfus) - zak. subkliniczne - nosicielstwo! - u piskląt często posocznica z wys. † > 7 dnia: osowienie, przysiadanie, biegunka - nioski: zak. bezobj. lub inf. ukł. rozrodczego → zak. jaj, ↓ nieśności (zap. jajnika, jajowodu, otrzewnej, nieżyt jelit, zap. osierdzia i torebki wątr.)	- wątroba i śledziona pow., wątr. mahoniowa lub oliwkowa, często z ogniskami marwiczymi - pęchrzyk żółtkowy pow., z gęstą żółcią - nieżyt jelit, odlewy w j. ślepych - guzki martwicze w płucach - pstry jajnik, złogi jajowe i serowate w jajowodzie - zap. otrzewnej, płyn w j.otrzewnowej, osierdziu - zap. jąder u kogutów	Próbki do badań: - pisklęta 1-dniowe - kał, mekonium (pierwszy kał piskląt) - wymazy skarpetkowe, podeszwowe - kurz, odchody - wycinki wątroby, śl, płuc, jelit Diagnostyka: 1. niesel. przednamnażanie (podłoże niesel. np. woda peptonowa) 2. na podłoże sel. (półpłynna pożywka) 3. przesiew na stałe podłoża różnicujące np. pożywka XLD 4. izolacja i identyfikacja np. Kligler: żółty słupek, czarny skos 5. potwierdzenie serologiczne (wykrywanie Ag: O, H, Vi) - testy API - test aglutynacji płytowej - serologia: ELISA, Idexx Leczenie zakazane!	- szczepionki: żywe i inakt. (jak hodowca nie zaszczepi nie ma odszkodowania!) - obowiązek rejestracji - w paszy/drobiu: nieobecne w 25g - produkcja 1-dniowych jaj wolnych Program zwalczania pałeczek w stadach: a) hodow. (nioski, brojlery, indyki): SE, ST b) reprod.: SE, ST, SI, SH, SV - przy w/w serowarach eliminacja stada lub lecz. za zgodą powiatowego lek.wet. Obowiązkowe pobieranie próbek: a) stada reprodukcyjne: - 1-dn. pisklęta, - ptaki 4tyg. - na 2 tyg. przed wejściem w nieśność - co 2 tyg. w nieśności b) stada hodowlane (nioski):- 1 dn. pisklęta - na 2 tyg. przed wejściem w nieśność - co 15 tyg. na etapie nieśnym c) brojlery, indyki: - na 2 tyg. przed ubojem
Puloroza = Biała biegunka piskląt (pullorosis): - S.Pullorum - serowar spec. dla drobiu	- kury, bażanty, perlice - indyki rzadziej - pisklęta do 3 tyg.		- obj. ogólne (osowienie, zbijają się w kupki, zaham. rozwoju) - biała biegunka (kwas moczowy - nerki nie pracują) - zak. podczas lęgu padają w pierwszych dniach życia - † piskląt - ok. 50%, u starszych niższa - ↑ zamieralności zarodków	- zap. pępka (DR: kolibakterioza, stafylokokoza) - wątroba i śledziona zawsze pow. (+/- ogniska mart.) - płuca: szaro-białe ogniska martwicze (→ bad. bakt. i mikologiczne - 80% to aspergiloza) - zmiany w stawach
Tyfus kur (fowl typhoid): - S.Gallinarum - serowar spec. dla drobiu	- kury nioski - indyczki rzadziej - w okresie wchodzenia w nieśność (5-9 m-cy)		- obj. ogólne, nastroszone pióra, siny grzebień i dzwonki - biegunka (zielonkawa, z dużą il. śluzu) - ↓ nieśności, lanie jaj, jaja popamione krwią - postawa pingwina (wodobrzusze) - kulawizna (zap. stawów)	- płuca szare, bezpowietrzne - wątroba: pow., stłuszczona, na powierzchni zielenieje (nie zawsze) - śledziona pow., z ogn. martw. (też w ch.Mareka) - pstry jajnik, kule żółtkowe do j.otrzewnej → zap. - sękate serce (wypustki, guzki)
Arizonoza indyków - S.enterica serovar Arizonae - ostra ch. posocznicowa	- indyki - gł. pisklęta 1-3 tyg., rzadziej starsze	- droga pionowa - droga pozioma	Pisklęta indycze - p.ostry posocznicowy: - obj. ogólne, biegunka, zap. spojówkek, obrzęk ok. oczu - zaburz. nerwowe: paraliż kończyn, skręcenie szyi, drgawki U starszych: - silna biegunka, uszkodz. rogówki, ślepota Indyczki: ↓ nieśności i wylęgowości	- niezresorbowany woreczek żółtkowy - wątroba: pow., marmurkowa, z ogniskami martw. - w j. ciała płyn - rogówka zmętniała, na siatkówce wł.-ropny wysięk		- obowiązek rejestracji
Kampylobakterioza - Campylobacter jejuni, coli, lari - komensale jelit ptaków (warunki mikroaerofilne) - często razem z E.coli i Salmonellą - zoonoza - 75% tuszek zanieczyszczonych		- komensale jelit ptaków - atakują przy ↓ odp. - droga pozioma	- rzadko, niespec. - wodnista biegunka - ↓ produkcyjności	- brak charakt. zmian - zap. jelit i wątroby (szczególnie u astryldów)	Hodowla: - podłoże stałe Columbia agar - warunki mikroaerofilne, 42C, 48h - typizacja biochem. Lecz: po paru dniach antybiotyku il. bakt. wraca do normy, ale można leczyć	- brak szczepień - brak monitoringu serologicznego
Kolibakterioza (colibacillosis) - E.coli: - najdłużej przeżywa w kale i pyle (> pół r.) - wrażliwa na zwykłe środki dezynf.	- wszystkie gat. ptaków - w każdym wieku - największe straty u piskląt tuż po wylęgu, kurcząt rzeźnych i indyków pod koniec produkcji i u kur niosek	- droga aerogenna lub per os - pył, kurz, ściółka, kał - ch. ptaki i bezobj. nosiciele (siew. przez kilka m-cy) - droga pionowa - krwiopijne owady i muchy	- inkubacja 2-10 dni - zamieranie zarodków - obj. ogóle: osowiałość, ↓ apetytu - duszność i biegunka (ETEC) - zap. stawów, kulawizny (p.uogólniona)	- nieżyt jelit (ETEC)	- bad. bakteriologiczne
Zap. pępka i woreczka żółtkowego piskląt (omphalitis and yolk sac inflammation)	- pisklęta tuż po wylęgu	- przez pępowinę	- napięty wypukły brzuszek - pępek ciemnoczerwony i obrzęknięty, też czarny, szary, może być niezrośnięty - duża śmiertelność	- niezresorbowany woreczek żółtkowy (zmieniona treść - gęsta, cuchnąca, zielonkawo brunatna) - wątroba: zażółcona, z białawym wysiękiem - woreczek żółciowy: pow., wypełniony żółcią - wł. zap. worka osiedziowego	- materiał: treść woreczka żółciowego
Kolibakterioza ukł. oddechowego (respiratory colibacillosis): - najczęstsza postać kolibakteriozy - E.coli często wikłają inne inf. dróg oddech. (Chronic Respiratory Disease - CRD)	- kurczęta i indyki rzeźne - kury nioski	- droga aerogenna	- obj. ze str. ukł. oddech.: duszność, charczenie, kichanie	- wł. zap. worków powietrznych (wyraźna sieć naczyń, wł.-serowate masy w workach) - wł. zap. osierdzia, torebki wątr. i otrzewnej - powiększenie wątroby, śledziony i nerek - nieżyt jelit	- materiał: wymaz z płuc (też na mykologię) i wątroby - koniecznie bakteriologia! - antybiotyki wg.
Posocznicowa p. kolibakteriozy (colisepticemia): - postać nietypowa	- indyki rzeźne (3-12 tyg.)		- brak charakt. objawów - nagłe padnięcia	- wątroba: pow., przekrw., pod torebką wybroczyny i wylewy, na - włóknik - powiększona śledziona - wł. zap. osierdzia, worków pow., otrzewnej
Syndrom zap. stawów, kości i zieleniejącej wątroby (synovitis, osteomyelitis and green liver syndrom - SOG) - śluzowe szczepy E.coli + gronkowce	- indyki rzeźne (8-11 tyg.)			- wątroba: obrzękła, zielona, z guzkami martwiczymi - zap. stawów, ścięgien i kości	- izolacja i serotypizacja śluzowych szczepów E.coli oraz gronkowców
Cellulitis (zap. skóry i tk. podskórnej) - przewlekła p. kolibakteriozy - E.coli, P.aeruginosa, gronkowce, Pasteurella i inne - nie ma wys. †, ale tuszki nie nadają się do spoż.	- kurczęta rzeźne	- mech. uszkodzenia skóry → wnikanie bakt. i namnażanie się w tk. podskórnej	- brak charakt. obj. - daignoza po sekcji - skóra ok. pępka i steku (też boków ciała, pachwin i grzbietu) obrzękła, zgrubiała, popękana, od żółtej, przez żółtobrąz. do czerwonobrąz., mogą być strupy	- ropne zap. skóry i tk. podsk. → martwica - w tk. podsk. wł.-serowaty wysięk i wybrocz.
Kolibakterioza narządu rozrodczego (acute vaginitis, salpingitis, peritonitis)	- kury nioski i indyczki	- droga wstępująca z kloaki - gł. w czasie niehigienicznej inseminacji - kanibalizm przy wynicowaniu jajowodu - także per os i aerogennie	- ostra postać zap. kloaki - wynicowanie jajowodu i kloaki - napięty, bolesny brzuch (wodobrzusze) - postawa „pingwina” - ↓ nieśności, jaja zdeformowane, z bruzdami, jaja bez skorupy	- zap. jajnika, jajowodu i otrzewnej - zmętnienie osierdzia i worków pow. - powiększenie wątroby, nerek i śledziony - w zak. mieszanych włóknik na osierdziu, workach pow, torebce wątr. i otrzewnej - jajnik: zmieniony, bł.żółtkowe zgrubiałe z wł., kule żółtkowe zdeform. z ser. masą - jajowód: przekrw., złogi jajowe otoczone włóknikiem („legenot”), galaretowaty wysięk	- zmiany A-P + bakteriologia - materiał: wycinki narządów, krew, wymazy kału, jaja - można zrobić serotypizację
Koligranulomatoza - ziarninowa, wytwórcza p. kolibakteriozy - śluzowe szczepy E.coli + inne bakt. (np. Proteus, Pseudomonas, Aeromonas) - wyst. raczej sporadycznie	- wiele gat. drobiu i gołębie - najczęściej kury - rzadziej indyki, gęsie, przepiórki jap., ptaki ozdobne, strusie		- obj. ogólne: osowienie, ↓ apetytu - biegunka - obj. nerwowe - p. przewlekła - skórna: guzy ok. steku i podbrzusza	- wieloguzkowe ziarniniaki (podobne do guzków gruźliczych) - zmiany wytwórcze gł. w p. pokarm. - białawe guzki i guzy w ścianie jelit, wątrobie, rzadziej w nerkach i płucach	- bakteriologia i histiopatologia
Pastereloza, cholera drobiu (avian pasteurellosis) - P. multocida subs. multocida, septica, gallicida - Gallibacterium avium (P.haemolytica) - nioski - wysoce zaraźliwa ch. zwykle o charakt. ostrym	- wszystkie gat. drobiu, ptaki dzikie i ozdobne - najczęściej u indyków i gęsi - wrażliwe w każdym wieku, starsze bardziej - najczęściej ch. 2-4 m-czne indyki, brojlery pod koniec tuczu, kury > 3 m-cy, gęsi > 6 tyg.	- ch. ptaki i nosiciele (wydz. z dzioba i nosa, kał, ropnie) - bakterie powszechne w środowisku - gł. droga aerogenna i przez uszkodz. skórę - rzadziej per os - NIE przez jaja	- szybka inkubacja (1-2 dni) P. nadostra: - nagłe upadki, wys. †, brak obj. P. ostra: - obj. ogólne: ptaki osowiałe, nastroszone, nie jedzą, dużo piją - chwiejny chód, zwisające skrzydła, przysiadają, siny grzebień i dzwonki - duszność i biegunka, większość ginie P. przewlekła: - wychudzone, blady grzebień i dzwonki - duszność i biegunka, zap. stawów, kulawizny - typowy obj: obrzękły siny grzebień i korale u indyków (ch. dzwonkowa) - ↓ nieśności u niosek - u kaczek i gęsi: obj. nerwowe (też u indyków), wypływ z nosa, obręk stawów	P. ostra: - wybroczyny na bł. śluz. i sur. (serce, trzustka) - u kur w osierdziu żółty płyn, u indyków z wł. - wątroba krucha z ogniskami martwicowymi - nieżyt bł. śluz. p.pokarm., charakt. krw. zap. 12-cy - krupowe zap. płuc, z wł., obrzęk - u indyków zwykle p.ostra, wybroczyny na narządach P. przewlekła: - zap. stawów, pęcherze na mostku - wątroba z ogniskami martw. - serowate masy włóknika w dzwonkach - u niosek: zap. jajnika i jajowodu, zdeform. kule żółtkowe, pękające	- bad. bakteriologiczne (drobne kolonie, hemolizują)	Szczepionka „Bio-cholera” - 2x SC - kury nioski: 3-4 tydz. i 16-18 (przed nieśnością) - indyki rzeźne: 5-6 i 10-12 - indyki reprod.: 5-6, 10-12 i 24-26 Inne: Poulvac, Pabac IV
Gruźlica (avian tuberculosis) - Mycobacterium avium - u papug M. tuberculosis - wyjątkowo oporne na środki dezynf. - długotrwałe wyst. w zak. stadzie	- wiele gat. ptaków, drób, ptaki ozdobne, dzikie - chorują też świnie, bydło i Ho - najwyższa śmiertelność u ptaków 2-4l. - kury bardziej wrażliwe od indyczek - w drobnych przyzagrodowych gosp. (odchów ptaków młodych z dorosłymi)	- gł. per os (ż.wrotna → wątroba → po całym org., a z żółcią → do jelit) - rzadziej aerogennie i przez uszkodz. skórę - chore ptaki (najwięcej prątków w kałomoczu) i zanieczyszczone środowisko (ściółka, pasza, woda..)	- przebieg przewlekły, ch. trwa m-ce, nawet lata - początkowo brak obj., w miarę rozwoju ch.: postępujące wychudzenie mimo zachow. apetytu - matowe, nastroszone pióra - blade bł. śluz., dzwonki i grzebień - często kulawizna i biegunka (zielonkawy kał) - upadki z wycieńczenia lub wewn. krwotoku - p. skórna u papug, indyków i gołębi - zmiany na głowie, powiekach, w dziobie - p. oddechowa u gołębi i ptaków wodnych (kaczki, gęsi)	- zwłoki mocno wychudzone i wyniszczone - guzki gruźlicze w wątrobie, śledzionie i jelitach, czasem w kościach, szpiku - rzadziej zmiany w płucach - gruźlica płuc częściej u gołębi, kaczek, ptaków ozdobnych - powiększenie wątroby i śledziony - ogniska gruźlicze szarobiałe, dają się wyłuskać z narządów, z serow. masą lub z ogniskami zwapnień - u kaczek, gęsi - liczne drobne guzki w płucach i workach	- prep. odciskowe narządów barwione met. Ziehl-Nelsena (prątki czerwone) - posiew nie, bo za długo rośnie (2-3 tyg.) - PCR + histiopatologia - próba tuberkulinowa - odczyn po 2-3 dobach - aglutynacja płytkowa ze świeżą kroplą krwi - DR: białaczki, ch. Mareka (tu guzki wtopione w narządy, nie da się ich wyłuskać), koligranulomatoza, gruźlica rzekoma, aspergiloza	- odkażanie wybiegów i pomieszczeń - młode i dorosłe trzymać osobno - kury > 2l. eliminować - nie leczy się
CHOROBA, ETIOLOGIA	WRAŻLIWE PTAKI	ŻRÓDŁA, DROGI ZAK.	OBJAWY	ZMIANY A-P	DIAGNOSTYKA, LECZ.	PROF., ZWALCZANIE
Mycoplazmoza - Mycoplasma: gallisepticum, meleagridis, inne - duża wrażliwość na czynniki chem. i fiz. (brak ściany kom.), duże zróżnicowanie Ag powierzch. - względna spec. gatunkowa	- wrażliwe ptaki w każdym wieku - u b. młodych brak klinicznej postaci ch.	- zak. pionowe - jaja wylęgowe - droga płciowa - nasienie! - droga aerogenna - chore ptaki (wydz. z ukł. oddech., nasienie) i bezobj. nosiciele	- zwykle przebieg subkliniczny - nosicielstwo! - CRD, airsacculitis - kulawizny (zmiany kostne, zap. stawów) - ↑ zamieralności zarodków		Diagnostyka: - objawy + AP-y - serologia: test aglutynacji płytowej, ELISA - bad. bakteriologiczne (trudna hodowla) - PCR (wymazy powierzch., kurz, wymazy z tchawicy, płuc lub szczeliny nosowej) Lecz: - wrażliwe na wiele antybiotyków, choć nie eliminują one w całości inf. ze stada - tetracykliny, fluorochinolony... - makrolidy (nie p. E.coli, a ta często wikła) - w wodzie do picia przez kilka dni	Eliminacja Mykoplazm ze stad reprodukcyjnych: - urzędowy monitoring serolog. - 2003r. u kur (MG) i indków (MG i MM) Szczepionki: - oparte na MG (żywe najważniejsze) - bakteriny (zabite kom. mycoplazm) - nie szczepi się indyków p. MM
M. gallisepticum - często zak. mieszane (inne Mycoplasmy, wirusy, E.coli...)	- kury - indyki - bardziej wrażliwe - także kaczki i gęsi (słabiej wyrażone obj.)		Kurczęta i indyki rzeźne: - aerosacculitis - obj. ze str. ukł. oddech. (kaszel, wyciek z nosa, trudności w oddychaniu, otwarty dziób) - zap. zatok podoczodołowych (uwypuklenie) u indyków - ↓ m.c., ↓ jakości tuszek Nioski: ↓ nieśności i jakości jaj, CRD kur Stada reprodukcyjne: ↓ wylęgowości, zamieranie zarodków, piszczące jaja	- wysięk i śluz w ukł. oddech. (w nosie, zatokach, tchawicy, oskrzelach i workach pow.) - zap. zatok podoczodołowych - powszechnie u indyków, ale wyst. też u kur - worki pow.: stan zap., żółta serowata wydz. - niekiedy zap. płuc
M. synoviae	- kury - indyki		- obj. ogólne (osowienie, nastroszenie piór, ↓m.c., ↓produkcji) - kulawizny, obrzęk stawów (gł. skokowych), postawa szpotawa - airsacculitis przy zak. mieszanym z MG czy MM	- zap. stawów, gł. skokowych, deformacje stopy i palców, zap. ścięgien i pochewek ścięgnowych - czasem zap. worków
M. meleagridis	- tylko indyki	- gł . przez krycie i inseminację - przez jaja wylęgowe	- najczęściej zak. bezobjawowe - CRD, airsacculitis - obj. ze str. ukł. oddech. - kulawizny, zmiany kostne, opóźniony rozwój - zamieranie jaj w późnym okresie inkubacji - syndrom indyków 65' (zmiany kostne, upierzenia, charłactwo, zap. worków)	- wł. zap. worków (pogrubienie ściany, żółta wydz.) - deformacje kości
M. iowae	- kury - indyki		- zwykle bezobjawowo, u dorosłych indyków brak obj. - ↑ zamieralności zarodków kurzych i indyczych, ↓ wylęgowości - słabo nasilone obj. ze str. ukł. oddech. - problemy lokomotoryczne, deformacje nóg (szcz. u młodych indyków)	- brak charakt. zmian - słabo nasilone zap. worków powietrznych - zmiany kostne, deformacje nóg
Mykoplazmozy drobiu wodnego M.anseris, M.anatis. M.cloacale	- drób wodny: kaczki i gęsi	- gł. droga aerogenna - droga płciowa - droga pionowa	- ↓ nieśności i wylęgowości - zap. prącia i steku u gęsi - zap. worków i otrzewnej u gąsiąt
Zap. worków powietrznych i otrzewnej u gąsiąt M. clocale	- młode gęsi tuczone - w zamkniętych dużych obiektach		- ↑ zamieralności zarodków - obj. ze str. ukł. oddech. (wyciek z nosa, zap. spojówek, zap. zatok), porażenia - u starszych obj. ustępują, by nasilić się po 1 podskubie (10 tyg.)	- sur.-wł. zap. worków i otrzewnej
Mykoplazmoza kaczek M. anatis	- kaczęta - przy utrzymywaniu różnowiekowym	- droga aerogenna - przez jaja	- umiarkowane obj. ze str. ukł. oddech. u kacząt - u starszych ustępują, a później uakt. się podczs dojrzewania pł. - ↑ zamieralności zarodków	- zap. spojówek, zatok, nosa u kacząt - u starszych: zap. zatok, worków i otrzewnej - zap. jajników i jajowodu
Zak. zap. prącia i steku u gęsi M. anseris, M. cloacale	- gęsi dorosłe		- ↓ zapłodnienia jaj nawet o 100% - ↓ nieśności i wylęgowości	- krupowe lub dyfteroidalne zap. bł. śluz. prącia - u niosek owrzodzenia na bł. śluz. steku, zap. jajowodu i jajnika
Streptokokoza - S. zooepidemicus, S. faecalis	- u wszystkich gat. ptaków - w każdym wieku - młode najwrażliwsze	- per os - aerogennie - przez uszkodz. skórę, pępowinę	P. ostra: - obj. ogólne (osowiałość, blady grzebień i dzwonki) - żółta biegunka - śluz.- ropne zap. spojówek P. przewlekła: - kulawizny, zap. stawów - biegunka - ↓ nieśności i produkcji rzeźnej	P. ostra: - przekrw. i obrzęk narządów, w j.ciała płyn - wybroczyny, wylewy w podskórzu i mm. - wątroba: pod torebką ogniska martw. i wylewy - sur.-wł. zap. torebki wątr., worków i osierdzia - krwotoczne zap. j.cienkich (DR: pasterelloa) P. przewlekła: - wyniszczenie, zap. stawów - pericarditis, perihepatitis	Rozpoznanie: bakteriologia!
Stafylokokoza - S. aureus oraz gronkowce koagulazo ujemne - rozprzestrzenione w środowisku - komensale bł. śluz. (zwłaszcza zatok), skóry	- u wszystkich gatunków ptaków - w każdym wieku	- per os - przez uszkodz. skórę, pępowinę	P. ostra (porażenna): - obj. ogólne: senność - obj. nerwowe: przewracanie się na bok, ruchy maneżowe - wodnista biegunka - obrzęk stawów P. przewlekła: martwica końców skrzydeł (tzw. ch. niebieskiego skrzydła) P. skórna: ropnie (efekt zak. przyrannego) P. stawowo-kostna: - obrzęk stawów skokowych, śródstopia i palców - biegunka ze śluzem i krwią	P. ostra, martwicowa, skórna: - ptaki wychudzone - ropnie skórne, też w płucach, wybroczyny, wylewy - zap. spojówek, ropny wypływ, pericarditis - obrzęk wątroby (+ogniska martw.), śl., nerek - nieżyt jelit P. stawowa: - zap. sur.-wł / ropne stawów - zap. ścięgien i pochewek - ogniska zap w kościach S. aureus u piskląt: - zap. pępka i otrzewnej - zap. stawów skokowych i stopy, wysięk z palców - wątroba i śl. powiększone	Rozpoznanie: bakteriologia! Lecz: atybiogram, bo często oporne
Bakt. zap. jelit beztlenowcami - nekrotyczne zap. jelit: C.perfringens typ A i C - wrzodziejące zap. jelit: C. colinum	- kury - kurczęta (3-12 tyg.), najczęściej pod koniec tuczu - indyki (3-8 tyg.) - przepiórki, gołębie, kuropatwy	- czynniki predysp: kokcydia + bakterie w jelitach ↑ wł. i białka w paszy, ↓ odp., nicienie - beztlenowce w środowisku, paszy	- osowienie - biegunka, pozostałości niestrawionej paszy	- wrzodziejące i/lub nekrotyczne zap. jelit - wątroba: pow., przekrw., z ogniskami martw. - zap. dróg żółciowych i wątroby - † 10-60%	- wymazy kału - bad. mikrobiol., toksykologia, ELISA Lecz: - zwróć uwagę na kokcydia, E.coli - antybiotyki beta-laktamowe - probiotyki, prebiotyki i prep. zakwaszające	- bad paszy: < 0,1g Clostridium
Różyca - Erysipelotrix rusopathiae (włoskowiec różycy) - oporny na czynniki środowiskowe	- wiele gat. ptaków - indyki - najb. wrażliwe - kaczki, gęsi, kury - gołębie, papugi, dzikie	- ch. ptaki, ssaki - ektopasożyty, kanibalizm - przez uszkodz. skórę - per os	- ↑ temp., obrzękłe sine korale, skóra sina, plamista - wyciek z nosa, wyrostek nosowy bolesny i zgrubiały - wodnista biegunka żółtozielona - gęsi: zaburz. ruchu, kulawizny, zap. stawów i biegunka - nioski z chowu wolnowybiegowego: ↓ nieśności, upadki, zaburz. pierzenie się, biegunka	- narządy przekrw. z wybroczynami, przekrw. płuc - wątroba i śl. pow. z ogniskami martwicy - krwotoczne zap. jelit - gęsi: mm. suche, ciemnoczerwone, pow. narządów, wybroczyny, zap. stawów, nieżyt jelit - nioski: zap. jajowodu i otrzewnej, zap. j.cienkich, wątroba i śl. pow. z ogniskami martw.	- bad. bakteriologiczne Lecz: lek z wyboru - penicylina	Szczepienia ochronne: - 2x w odstępie 3-4 tyg.
Rimereloza ptaków - Riemerella anatipestifer (pałeczka, Gram -)	- gł. u kaczek rzeźnych - najb. wrażliwe 1-8 tyg. kaczęta - też u indyków i gęsi	- droga aerogenna - przez uszkodz. skórę stopy	Zwykle p. ostra posocznicowa: - obj. ze str. ukł. oddech.: wilgotny kaszel, śluz.-ropny wypływ z nosa - obj. nerwowe: kręcz szyi, drżenia, trudności w poruszaniu się - obrzęki stawów, wys. † P. przewlekły (u starszych): zmiany skórne (dermatitis), zap. stawów	- wł., wysiękowe zap. bł. sur. (osierdzia, torebki wątr., worków pow.), pow. śl. - w zatokach nosowych śluz.-ropna wydz. - u kacząt zmiany w OUN - zap. stawów, zmiany skórne	- bad. bakt. - materiał: krew, wątroba, worki.. - test ELISA Lecz: - enro, sulfonamidy z trimetoprimem	- szczepienia
Bordeteloza - koryza indyków, katar indyków - Bordetella avium (pałeczka, Gram -) - tropizm do orzęsionego nabłonka dróg oddech.	- indyki w każdym wieku - ch. najczęściej u młodych (2-6 tyg.) - też kurczęta, kaczki i gęsi	- droga aerogenna - ch. ptaki, zanieczyszczone środ. - 100% zachorowalności, † niewielka	- obj. ogólne: osowienie, ↓ apetytu i m.c. - obj. ze str. ukł. oddech.: wycieki z nosa i spojówek, kichanie, trudności w oddych., obrzęk ok. podżuchwowej, otwarty dziób, możliwe uduszenie	- tchawica: dużo śluzu, deform. pierścieni - zwężenie światła, wł.-ropne zap. - zmiany zap. w nosie i oskrzelach	- obj., Apy - bakteriologia, histopatologia - serologia: ELISA	- w wielu krajach szczepienia
Zakaźny katar nosa - Haemophilus paragallinarum (pałeczka, Gram -) - ostra zak. ch. ukł. oddech. kur	- gł. kury nioski w 1 roku życia (5-12 m-cy) - też kurczęta, indyki, kaczki - bażanty, kuropatwy	- ptaki ch. i nosiciele - per os - kontakt bezpośr. (pałeczka słabo patogenna)	- obj. ze str. ukł. oddech.: kichanie, wypływ z nosa (sur.→ropny), duszność - obrzęk zatok podoczodołowych, zap. spojówek - u kogutów opuchnięte dzwonki - wys. zachorowalność, niska śmiertelność	- zmiany zap. w ukł. oddech. (j.dziobowa, krtań, tchawica, worki pow., rzadziej oskrzela i płuca) - zrogowacenie bł. śluz. języka, szare naloty - w zatokach ropny lub serowaty wysięk	- bakteriologia - ELISA - PCR Lecz: antybiot. i sulfonamidy z trimetoprimem	- odchów 1-dn. piskląt prowadzić oddzielnie - w niektórych krajach szczepienia (2 serotypy, w szczepionce 1)
Gallibacterium
Avibacterium

---