ĆWICZENIA BIERNE
Jest to rodzaj takiego ruchu, który jest bezpośrednio wykonywany przez terapeutę, ewentualnie przez specjalna aparaturę.
zastosowanie:
- - siła mięśniowa 0 i 1
- - pacjenci akinetyczni (pozbawieni normalnej aktywności ruchowej)
- - u pacjentów u których ruch czynny jest przeciwwskazaniem
cele:
- - zamiana ruchu biernego na czynny
- - wzmożenie torowania proprioceptywnego
- - wzmożenie torowania exteroceptywnego
- - wzmożenia torowania ideomotorycznego
- - poprawa trofiki tkanek miękkich objętych porażeniem
- - zapobieganie odleżynom (poprawa trofiki, działanie pompy mięśniowej)
- - utrzymanie fizjologicznych zakresów ruchu
- - utrzymanie prawidłowej elastyczności i plastyczności mięsni, więzadeł i torebek
- - zapobieganie procesom osteomalacji
wskazania:
- - porażenia i niedowłady mięśni zarówno wiotkie jak i spastyczne
- - początkowy okres uruchomiania stawu po zabiegu operacyjnym
- - stan po długotrwałym unieruchomieniu kończyny
- - zła trofika tkanek miękkich (pacjenci nieprzytomni)
przeciwwskazania:
- - przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)
- - stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
- - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
- - stany zapalne żył
- - rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
- - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
- - występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
- - temperatura powyżej 38°
- - ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)
- - ogólny ciężki stan pacjenta
- - stan po tomografii komputerowej z kontrastem
- - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
metodyka:
pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 0 i 1
stabilizacja:
- - stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie
ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy
- - uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące
chwyt:
- - musi być pewny, nie może jednak wywoływać u chorego dolegliwości bólowych
- - zawsze dobieramy tak by nie ćwiczyć przez dwa stawy (np.: ćwicząc staw barkowy
trzymamy powyżej stawu łokciowego a nie w okolicy stawy nadgarstkowego)
zasady wykonywania ruchu:
- - ruchy w stawach pacjenta wykonuje fizjoterapeuta
- - płynnie we właściwej płaszczyźnie i wokół fizjologicznej osi stawu
- - w pełnym fizjologicznym zakresie ruchu zgodnym z normą dla danego stawu
- - w stawach bolesnych nie należy nigdy przekraczać granicy bólu
liczba powtórzeń w jednej płaszczyźnie od 20 do30 razy w czasie jednego zabiegu
ćwiczenia bierne wykonuje się 2-3 razy dziennie (im cięższy stan pacjenta tym częściej)
tempo ćwiczeń wolne i rytmiczne
ĆWICZENIA CZYNNO-BIERNE
To ćwiczenia, w których ruch jest prowadzony biernie przez terapeutę, ale z zastrzeżeniem, że pacjent musi rozluźnić mięsnie i intensywnie myśleć o danym ruchu.
zastosowanie:
- - wykonuje się przy sile mięśniowej 2,3,4 i 5
cele:
- - przerwanie błędnego koła bólu
wskazania:
- - stany po chirurgicznych zabiegach rekonstrukcyjnych głównie w obrębie narządu ruchu
- - stany po unieruchomieniu w opatrunkach gipsowych
- - choroby gośćcowe, reumatoidalne
- - unieruchomienie kończyn za pomocą wyciągów
- - stany atrofii tkankowej
- - demineralizacj kości
- - oparzenia większych części ciała
- - inne zabiegi operacyjne nie koniecznie w obrębie narządu ruchu (np.: stan po mastektomii)
przeciwwskazania:
- - przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)
- - stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
- - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
- - stany zapalne żył
- - rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
- - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
- - występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
- - temperatura powyżej 38°
- - ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)
- - ogólny ciężki stan pacjenta
- - stan po tomografii komputerowej z kontrastem
- - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
- - w sytuacji gdy pacjent nie może dokonać czynnego rozluźnienia (napięcia spastyczne)
metodyka:
pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 0 i 1
stabilizacja:
- - stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie
ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy
- - uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące
chwyt:
- - musi być pewny, nie może jednak wywoływać u chorego dolegliwości bólowych
- - zawsze dobieramy tak by nie ćwiczyć przez dwa stawy (np.: ćwicząc staw barkowy
trzymamy powyżej stawu łokciowego a nie w okolicy stawy nadgarstkowego)
- - chwyt musi gwarantować choremu dobre odciążenie, pacjenta musi zaufać
terapeucie i dopiero wtedy będzie w stanie czynnie rozluźnić napięte grupy mięśniowe
zasady wykonywania ruchu:
- - ruchy w stawach pacjenta wykonuje fizjoterapeuta
- - zadaniem pacjenta jest rozluźnienie nadmiernie napiętych mięśni
- - ruch prowadzony w niepełnym zakresie, płynnie we właściwej płaszczyźnie i wokół
fizjologicznej osi stawu
- - ruch prowadzimy do granicy bólu a nawet lekko ją przekraczamy
liczba powtórzeń indywidualna dla każdego pacjenta (optymalne jest 3-5 serii po 10
powtórzeń, przerwa między seriami 30s)
w czasie przerwy między seriami wykonywać należy masaż, potrząsania, wibracje
ćwiczenia czynno-bierne powinny być wykonywane3-5 razy dziennie
tempo ćwiczeń bardzo wolne i rytmiczne pozwalające pacjentowi na koncentrację i
rozluźnienie
przez cały czas trwania ćwiczeń fizjoterapeuta musi mieć kontakt wzrokowy z pacjentem
ĆWICZENIA SMOWSPOMAGANE
Ćwiczenia, w których pacjent za pomocą siły mięśniowej kończyny zdrowej pomaga w wykonaniu ruchu w kończynie chorej lub też gdy kończyna górna pomaga w wykonaniu ruchu przez kończynę dolną. Pacjent wykonuje ćwiczenia bez pomocy terapeuty, bazując tylko na swojej sile mięśniowej.
zastosowanie:
- - u osób przewlekle chorych u których proces patologiczny spowodował nieodwracalne
zmiany
- - jako rozgrzewka przed innymi zabiegami kinezyterapeutycznymi
cele:
- - zwiększenie zakresu ruchu w stawach
- - uzyskanie rozluźnienia nadmiernie napiętych mięśni
- - poprawa trofiki tkanek przez zwiększenie działania pompy mięśniowej
- - zapobieganie niekorzystnym zmianom wynikającym z akinezji
wskazania:
- - ograniczenie zakresu ruchu w stawach
- - przygotowanie do redresji wykonywanych przy współudziale fizjoterapeuty
- - przygotowanie do ćwiczeń czynnych wolnych
przeciwwskazania:
- - przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)
- - stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
- - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
- - stany zapalne żył
- - rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
- - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
- - występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
- - temperatura powyżej 38°
- - ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)
- - ogólny ciężki stan pacjenta
- - stan po tomografii komputerowej z kontrastem
- - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
metodyka:
ćwiczenia kombinowane
dla chorych części ciała jest to działanie o charakterze biernym (siła mięśniowa 0 i 1),
natomiast dla zdrowych części ciała są to ćwiczenia czynne, często oporowe.
ćwiczenia samowspomagane najdogodniej jest wykonywać w UGUL -u
zasady mocowania systemu bloczkowego:
- - bloczek kierunkowy zawieszamy na pożądanej wysokości
- - pozycja wyjściowa i odpowiednie zamocowanie bloczka pozwala na przebieg ruchu we
właściwej płaszczyźnie
- - zasady wykonywania ruchu:
- - na ćwiczona kończynę zakłada się podwieszkę połączoną z linką, która biegnie
przez bloczek kierunkowy, drugi jej koniec zakładany jest na zdrową kończynę
- - pacjent wykonując ruch jedna kończyna wspomaga wykonanie ruchu w stawach
drugiej kończyny
- - jest to rodzaj redresji którą chory sam wykonuje
- - fizjoterapeuta kontroluje czy ruch wykonywany jest płynnie we właściwej
płaszczyźnie, wokół fizjologicznej osi stawu
- - przy osłabieniu siły mięśniowej nie dopuszczamy do pełnego zmęczenia
- - ćwiczenia samowspomagane mogą być również wykonywane za pomocą laski
gimnastycznej
- - liczba powtórzeń jednego ćwiczenia wynosi przeciętnie 30
- - ćwiczenia samowspomagane wykonuje się 1 raz dziennie, kilka serii
- - ĆWICZENIA CZYNNE W ODCIĄŻENIU
Ćwiczenia wykonywane samodzielnie przez pacjenta, ale w odciążeniu danego odcinka ciała. Tempo powinno zależeć od aktualnej siły mięśniowej pacjenta
zastosowanie:
- - w odniesieniu do tych grup mięśniowych, których siła oscyluje od -2 do +2
cele:
- - przeciwdziałanie zanikom mięśniowym
- - uzyskanie przyrostu siły mięśniowej do wartości umożliwiających swobodne poruszanie
kończyną lub jej częścią (doprowadzenie jej do poziomu na 3 wg. Lowetta)
- - utrzymanie fizjologicznego zakresu ruchów w stawach poprzez systematyczne odżywianie
chrząstki stawowej
- - umożliwienie wykonywania ruchu w stawach w pełnym zakresie , podtrzymując tym samym
prawidłową dotychczasową elastyczność mięśni zawiadujących danym stawem, więzadeł i innych
struktur
wskazania:
- - zaniki i znaczne osłabienie siły mięśniowej
- - niepełny zrost kostny
- - zmiany zwyrodnieniowe stawów
- - ograniczenia ruchomości w stawach
- - stany po unieruchomieniu
- - zespoły bólowe w obrębie aparatu ruchu
przeciwwskazania:
- - stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
- - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
- - stany zapalne żył
- - rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
- - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
- - występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
- - temperatura powyżej 38°
- - ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)
- - ogólny ciężki stan pacjenta
- - stan po tomografii komputerowej z kontrastem
- - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
metodyka:
- - pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 2
- - odciążenie uzyskuje się poprzez: podwieszenie ćwiczonej kończyny, zmniejszenie tarcia o
podłoże, zanurzenie chorego w wodzie, podtrzymywanie ćwiczonej kończyny rękami
fizjoterapeuty
- - w stawach bolesnych nie należy nigdy przekraczać granicy bólu
- - czas trwania serii 5-15 minut (bez bólu)
- - ćwiczenia czynne w odciążeniu wykonuje się 1 razy dziennie
- - raz w tygodniu wykonujemy pomiar zakresu ruchomości i siły mięśniowej
- - tempo ćwiczeń zależy od aktualnej siły mięśni
- - ĆWICZENIA CZYNNE WOLNE
Opierają się na samodzielnym wykonywaniu ruchu, których podstawą jest przezwyciężenie ciężaru własnego ciała i ciężaru odcinka ćwiczonego; ćwiczenia bez użycia jakichkolwiek przyrządów w ruchu.
zastosowanie:
- - przy sile mięśniowej na 3
cele:
- - zwiększenie siły i wytrzymałości przede wszystkim określonej grupy mięśniowej
- - utrzymanie i zwiększenie zakresów ruchu w stawach
- - poprawa koordynacji ruchowej
wskazania:
- - osłabienie siły mięśniowej (minimum 3)
- - ograniczenia zakresu ruchomości
- - wzmożone spoczynkowe napięcie mięśni
- - zaburzenia koordynacji nerwowo-mięśniowej
przeciwwskazania:
- - stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
- - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
- - stany zapalne żył
- - rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
- - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
- - występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
- - temperatura powyżej 38°
- - ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)
- - ogólny ciężki stan pacjenta
- - stan po tomografii komputerowej z kontrastem
- - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
metodyka:
- - pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 3
- - choremu należy dokładnie objaśnić sposób wykonania ruchu i pozycję wyjściową
- - zaczynamy od ćwiczeń łatwych i prostych w pozycjach izolowanych
- - po ich opanowaniu i poprawie siły mięśniowej przechodzimy do ćwiczeń trudniejszych,
bardziej złożonych
- - zasady wykonywania ruchu:
- - ruchy płynny i rytmiczny (tylko wtedy pomaga w rozluźnieniu i poprawie koordynacji
nerwowo-mięsniowej)
- - ruch wykonywany we właściwej płaszczyźnie i wokół fizjologicznej osi stawu
- - czas zależy od wydolności pacjenta
- - stopniowo zwiększamy liczbę powtórzeń i tempo
- - tempo ćwiczeń dostosowane do możliwości chorego
- - przy ćwiczeniach tych nie używa się przyborów
- - ĆWICZENIA REDRESYJNE
Są to również ćwiczenia wykonywane bezpośrednio przez rehabilitanta, ale z jednoczesnym odciągnięciem od siebie ćwiczonych powierzchni stawowych. Redresja może być również wykonana za pomocą specjalnych przyborów takich jak: ciężarki, bloczki, worki z piaskiem, wyciągi redresyjne (fizjoterapeutyczne), system bloczkowo-ciężarkowy, dźwignie.
zastosowanie:
- - przykurcze tkanek miękkich
cele:
- - zniesienie ograniczenia zakresu ruchów w stawie spowodowanego przykurczem tkanek
miękkich
- - uzyskanie pełnej biernej ruchomości w stawie
wskazania:
- - ograniczenia ruchomości stawu na skutek przykurczu tkanek miękkich
przeciwwskazania:
- - przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)
- - stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
- - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
- - stany zapalne żył
- - rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
- - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
- - występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
- - temperatura powyżej 38°
- - ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100
- - ogólny ciężki stan pacjenta
- - stan po tomografii komputerowej z kontrastem
- - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego
- - znaczne odwapnienie kości
- - morfologiczne zmiany w kościach
- - ograniczenie ruchomości stawu łokciowego powstałe na skutek złamania w obrębie stawu
- - wówczas gdy przywrócenie prawidłowego zakresu ruchu w stawie można uzyskać poprzez
ćwiczenia czynne wolne, ćwiczenia czynne z oporem oraz stałe posługiwanie się chorą kończyną
przy wykonywaniu codziennych czynności
metodyka:
- - zasady wykonania ruchu:
- - redresje wykonuje fizjoterapeuta rozciągając przykurczone tkanki miękkie siłą własnych
mięśni
- - konieczna jest stabilizacja odcinka bliższego stawu
- - chwyt zwarty, pewny, kontakt ręki terapeuty z ćwiczoną częścią ciała powinien
rozciągać się na jak największej powierzchni
- - siłę należy dawkować indywidualnie, przekraczając granicę bólu i obserwując
zachowanie chorego
- - sytuacje niepokojące mogące występować po redresji i postępowanie:
- - silny ból w czasie redresji - natychmiast przerwać i skontaktować się z
lekarzem
- - stanu zapalnego (miejscowego) - zaniechać redresji
- - ból długotrwale się utrzymujący - zmniejszenie siły używanej przy redresji
- - szczególna ostrożność przy redresji należy zachować u osób młodych przed zakończeniem
wzrostu kośćca
- - przy redresjach wykorzystuje się działanie dźwigni,
- - im dłuższe ramie dźwigni, tym mniejszej siły trzeba użyć do wykonania pracy
- - użycie zbyt długiej dźwigni i zbyt dużej siły może spowodować uszkodzenie stawu, a
nawet złamanie kości
- - przed rozpoczęciem redresji korzystnie działają:
- - nagrzewania tkanek (lampa Solux, okłady parafinowe)
- - blokady nowokainowe
- - ćwiczenia czynne
- - masaż
- - przyczyniają się one do :
- - lepszego ukrwienia tkanek
- - rozluźnienia mięśni
- - zmniejszenia bólu
- - cel ten uzyskuje się również wykonując redresje w ciepłej wodzie
- - w czasie redrsesji należy odciągać od siebie kości tworzące staw
- - obciążenie należy dobierać stopniowo w zależności od masy ciała pacjenta, siły mięśni,
wieku i stanu ogólnego
- - po każdorazowym wykonaniu ruchu należy kończynę sprowadzić do pozycji wyjściowej
(rozluźnienie mięśni)
- - uzyskane w czasie redresji zwiększenie zakresu ruchu należy utrwalić za pomocą:
- - odpowiedniego ułożenia chorego
- - szyny stabilizującej
- - wyciągów
- - należy dążyć do czynnej współpracy chorego w czasie wykonywania redresji
- - czas trwania redresji 20-30 minut
- - nie należy dążyć do uzyskania znacznej poprawy w krótkim czasie
- - ĆWICZENIA IZOMETRYCZNE
Ćwiczenia polegające na czynnym napięciu mięsni przez pacjenta, ale bez zmiany długości tego mięśnia. Zmienia się tylko napięcie.
zastosowanie:
- - osłabienie siły mięśniowej
cele:
- - przeciwdziałanie zanikom mięśniowym
- - uzyskanie przyrosty masy i siły mięśni
- - utrzymanie aktywności mięśni w obrębie unieruchomionych odcinków ciała
wskazania:
- - unieruchomienia
- - proste zaniki mięśni
- - przypadki w których ruch w stawach nie jest wskazany
przeciwwskazania:
- - brak
metodyka:
- - chorego trzeba nauczyć wykonywania skurczów izometrycznych mięśni
- - chory uczy się łatwiej napinania mięśni najpierw kończyny zdrowej, potem równocześnie
kończyny zdrowej i chorej, a w końcu napinani mięśni kończyny chorej
- - przewidując konieczność unieruchomienia kończyny należy nauczyć chorego napinania
mięśni przed założeniem unieruchomienia
- - ćwiczenia izometryczne może chory wykonywać przy pomocy fizjoterapeuty lub sam
- - czas trwania skurczu izometrycznego - około 5 sekund, czas odpoczynku pomiędzy
kolejnymi skurczami - 10 sekund
- - okres odpoczynku mięśnia po pracy statycznej mięśnia musi być dłuższy aby zapewnić
dostateczne jego ukrwienie, które jest znacznie upośledzone w czasie skurczu izometrycznego.
Liczba powtorzeń od 6 - 10.
- - ĆWICZENIA SYNERGISTYCZNE
- - w ćwiczeniach synergistycznych wykorzystuje się zjawisko tzw.: promieniowania ruchowego
- - istotną cechą tej metody jest wg. M.Weissa „wykorzystanie zjawisk współdziałania mięśni w
stale zmieniających się układach symergistycznych pod wpływem odpowiednio dobranych ruchów
z określonym oporem i dozowaną pozycją
cele:
- - uzyskanie na drodze skrzyżowania odruchu fizjologicznego lub na drodze pobudzenia
zespołów dynamicznych, napięcia izometrycznego mięśni
wskazania:
- - unieruchomienie kończyny całkowite lub częściowe w opatrunku gipsowym
- - ćwiczenie przeszczepionych mięśni
przeciwwskazania:
- - niewydolność krążenia
- - niewydolność układu oddechowego
- - zły ogólny stan pacjenta
- - wysoka temperatura ciała
metodyka:
- - synergia:
- - współdziałanie wielu czynników ,skuteczniejsze od sumy ich oddzielnych działań
- - współdziałanie niekiedy bardzo odległych mięśni w celu stabilizacji odcinka bliższego
- - polega na wzajemnie zmieniającym się stosunku napięcia antagonistów i agonistów
podczas ruchu
- - nie jest wartością stałą i zmienia się w zależności od wielu czynników tj: wiek, sprawność,
choroba
warunki prawidlowego wykonani ćwiczeń synergistycznych
- - ćwiczenia powinny obejmować możliwie największą liczbę zespołów dynamicznych, które
maja odpowiadać za przerzut
- - musza być wykonywane z max. oporami
- - musza być wykonywane do pełnego zmęczenia
- - ćwiczenia te prowadzimy minimum 4 razy dziennie
- - ĆWICZENIA ODDECHOWE
podstawowe pojęcia
- - pojemność oddechowa
- - objętość powietrza którą wdychamy do płuc przy spokojnym wdechu - 0,5 litra
- - rezerwowa pojemność wdechowa
- - przy maksymalnym wdechu wciągamy do płuc dodatkowo ponad pojemność oddechową
około 1,5 - 2 litrów
- - rezerwowa pojemność wydechowa
- - dodatkowa ilość powietrza jaką możemy wydalić z płuc przy maksymalnym wydechu po
zwykłym biernym wdechu - 1,5 litra
- - pojemność życiowa
- - największa ilość powietrza jaką możemy wydobyć z płuc po maksymalnym wdechu
- - dorosły człowiek:
- - mężczyzna - 5-6 litrów
- - kobieta - 3,5 4 litrów
- - wartość tą mierzymy za pomocą spirometrii
- - spokojne oddychanie
- - podczas spokojnego oddychania tylko około 2/3 powietrza oddechowego tj.:około 350 ml.
wchodzi przy każdym wdechu do pęcherzyków płucnych
- - reszta 1/3 tj.: około 150 ml pozostaje w drogach oddechowych i nie bierze udziału w
procesie natleniania krwi (tzw. przestrzeń martwa)
zastosowanie:
- - należą do podstawowych ćwiczeń w kinezyterapii, ponieważ sprawność układu
oddechowego ma decydujący wpływ na prawidłowe funkcjonowanie wszystkich układów naszego
organizmu
- - wchodzą w skład niemalże wszystkich programów usprawniania leczniczego
cele:
- - nauczenie prawidłowego oddychania
- - umiejętność prawidłowego oddychania pożądana jest podczas wykonywania wszystkich
ćwiczeń i czynności
wskazania:
- - podczas wszystkich ćwiczeń leczniczych
- - choroby układu oddechowego
- - stan przed i po zabiegach chirurgicznych
przeciwwskazania:
- - ostry okres chorób narządu oddechowego i krążenia
metodyka:
- - przed rozpoczęciem ćwiczeń oddechowych należy nauczyć pacjenta prawidłowo oddychać
- - najczęstszy błąd - wciąganie brzucha podczas głębokiego wdechu
- - oddychanie torem brzusznym
- - wdech - brzuch się uwypukla
- - wydech - wciągamy brzuch
- - oddychanie torem piersiowym
- - wdech - klatka się uwypukla, brzuch pozostaje płaski
- - wydech - klatka opada, brzuch pozostaje płaski
- - wdech odbywa się zawsze przez nos a wydech przez usta
- - wdech - dynamiczny przez nos
- - wydech - 2-3 razy dłuższy, przez usta
- - należy dążyć do rozluźnienia klatki piersiowej (masaż, sprężynowanie, ćwiczenia
rozluźniające)
- - czas trwania zależy od możliwości pacjenta i potrzeb danego schorzenia
- - od 5 do 45 minut
- - im krótszy czas spotkania tym częściej
- - im starszy pacjent tym większą uwagę zwracamy na wydech
- - im młodszy pacjent tym większą uwagę zwracamy na wdech
- - maksymalna ilość powtórzeń w serii od 6 do 8 wdechów i wydechów (powyżej następuje
zaburzenie składu gazowego krwi)
- - ilość serii w zależności od możliwości pacjenta
wpływ położenia ciała na mechanizm oddychania
1. 1. leżenie tyłem
- - utrudniona praca przepony
2. 2. leżenie tyłem z ugiętymi nogami
- - utrudniona praca przepony
- - zwiększenie amplitudy ruchów klatki piersiowej
3. 3. siad z pochylonym tułowiem
- - utrudniona praca przepony
- - zwiększona amplituda ruchów klatki piersiowej przy ustabilizowanych kończynach
4. 4. leżenie na boku
- - część klatki piersiowej przylegająca do podłoża jest częściowo wyłączona z akcji
oddychania żebrowego
- - zwiększa się zastępczo zakres ruchów żeber po stronie przeciwnej
- - przepona po stronie podłoża charakteryzuje się dużą amplitudą ruchów ze względu na
wysokie ustawienie
- - wentylacja płuca po stronie podłoża jest nieco wyższa niż po stronie przeciwnej
5. 5. stanie
- - umożliwia pełną swobodę rozprężenia płuc we wszystkich kierunkach dzięki zniesieniu
ucisków na klatkę piersiową i przeponę
6. 6. skłon boczny tułowia
- - zmniejsza amplitudę klatki piersiowej po stronie skłonu
- - wzrasta zakres ruchu żeber po stronie przeciwnej oraz zwiększa się zakres ruchów
przepony po tej stronie
ĆWICZENIA RELAKSACYJNE
zastosowanie:
- - stany nadmiernego napięcia mięśniowego
- - stany bólowe
- - jako element wszelkich ćwiczeń leczniczych
cele:
- - możliwość świadomego i kontrolowanego zmniejszenia napięcia mięśni
wskazania:
- - przed rozpoczęciem i w trakcie wykonywania ćwiczeń leczniczych
przeciwwskazania:
- - brak
metodyka:
- - rozróżniamy ćwiczenia relaksacyjne o charakterze ogólnoustrojowym i miejscowym
- - prowadzenie ćwiczeń relaksacyjnych niezależnie od wybranej metody wymaga:
- - dobrania odpowiedniej pozycji wyjściowej
- - rozluźnienie powinno następować od części obwodowych do części ksobnych
- - staramy się wyregulować rytm oddechowy
- - objęcie relaksacją całego ciała powinno wywoływać odczucie ciężkości i bezwładu
- - przestrzegamy zasady doboru odpowiedniej pozycji wyjściowej dla konkretnego pacjenta
- - włączamy ruchy kończyn o prostych koordynacyjnie torach oraz naprzemienne napięcia i
rozluźnienia żądanych grup mięśniowych
- - tempo ćwiczeń wolne, spokojne, nie zawierające gwałtownych przyspieszeń
- - komendy podawane głosem ciepłym a zarazem sugestywnym z jasno sprecyzowanym
rodzajem ruchu i sposobem jego wykonywania
- - ćwiczenia najlepiej wykonywać poza łóżkiem chorego, wyłączając drażniące bodźce
akustyczne i świetlne
- - dobre efekty przynosi odpowiednio dobrana muzyka
- - ubiór pacjenta powinien być lekki nie ograniczający ruchów
- - po kilku sesjach prowadzonych przez fizjoterapeutę pacjent ćwiczenia może wykonywać
samodzielnie
- - ĆWICZENIA W ODCIĄŻENIU Z OPOREM
zastosowanie:
- - osłabienie siły mięśniowej wynoszacej od +2 do 3 a nawet +3
cele:
- - uzyskanie przyrostu siły mięśniowej osłabionych grup mięśniowych
- - wzmożenie torowania proprioceptywnego
wskazania:
- - osłabienie siły mięśniowej
przeciwwskazania:
- - przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)
- - stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
- - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
- - stany zapalne żył
- - rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
- - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
- - zła tolerancja na ból
- - temperatura powyżej 38°
- - ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100
- - ogólny ciężki stan pacjenta
- - stan po tomografii komputerowej z kontrastem
- - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego
metodyka:
- - kończyna podwieszona tak jak przy ćwiczeniach czynnych w odciążeniu
- - dodatkowo zakładamy mankiet do którego przymocowany jest system ciężarkowobloczkowy
- - linka musi przebiegać w płaszczyźnie ruchu
- - bloczek kierunkowy powinien być umieszczony tak aby w chwili wykonania 1 zakresu ruchu
w stawie linka łącząca mankiet z bloczkiem kierunkowym przebiegała prostopadle do osi długiej
ćwiczonego odcinka ciała
- - opór narasta wówczas stopniowo osiągając maksimum w 1 zakresu ruchu, a następnie
stopniowo maleje
- - w stawach o bardzo obszernych zakresach ruchu dokonujemy podziału na dwa sektory
ruchu, dobierając umiejscowienie bloczka oddzielnie dla każdego sektora
- - stosujemy obciążenie mniejsze od masy kończyny
- - tempo ćwiczeń zależy od aktualnej siły mięśni
- - przy niewielkiej sile mięśni jest ono wolne
- - w miarę przyrostu siły mięśni - szybsze
- - ĆWICZENIA MANUALNE
zastosowanie:
- - dysfunkcje w obrębie rąk
cele:
- - poprawa czynności manualnych rąk
- - poprawa siły mięśniowej rąk
- - zapobieganie przykurczom oraz poprawa zakresów ruchomości w obrębie rąk
wskazania:
- - stany po urazach w obrębie rąk
- - RZS
- - zmiany zwyrodnieniowe
- - stany po leczeniu operacyjnym (np.: zespół cieśni nadgarstka)
przeciwwskazania:
- - przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)
- - stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
- - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
- - stany zapalne żył
- - zła tolerancja na ból
metodyka:
- - przed ćwiczeniami manualnymi najlepiej ręce rozgrzać, rozluźnić (masaż wirowy, aerodyn)
- - do ćwiczeń manualnych wykorzystujemy przybory tj.: gumowe lub piankowe piłeczki,
kolumny składające się z elementów różnej wielkości w kształcie walca, niewielkie obciążniki (do
0,5 kg), guziki lub inne podobne niewielkie przedmioty itp.
- - wykorzystywane są również specjalne stoły do ćwiczeń manualnych
ĆWICZENIA GIMNASTYKI PORANNEJ
· · sen:
- - zwalnia częstość tętna i oddechu
- - zmniejsza aktywność procesów nerwowych
- - powoduje obniżenie spoczynkowego napięcia mięśni
- - powoduje zwolnienie perystaltyki jelit co hamuje tempo procesów trawiennych
- - obniża przemianę materii i metabolizm komórkowy
- - w czasie snu dochodzi do obniżenia temperatury ciała
· · cele:
- - pobudzenie funkcji ustroju po śnie
- - mobilizacja chorego do rozpoczęcia zajęć w ciągu dnia
· · wskazania:
- - ćwiczenia poranne powinien wykonywać każdy chory, jeżeli lekarz nie stwierdzi
przeciwwskazań
· · metodyka:
- - prowadzimy ze wszystkimi pacjentami, którzy nie mają przeciwwskazań do tej formy terapii
- - przed rozpoczęciem ćwiczeń pytamy o ich samopoczucie
- - ćwiczeń nie rozpoczyna się u chorych nowo przyjętych u których nie ma jeszcze
rozpoznania
- - miejscem prowadzenia zajęć są na ogół sale chorych lub korytarze
- - ćwiczenia powinny być prowadzone w pomieszczeniach wietrzonych bez względu na porę
roku
- - łóżka muszą być zasłane
- - pacjenci nie mogą być w piżamach lub innych nocnych ubraniach
- - zajęcia należy prowadzić przed poranną toaletą i śniadaniem
- - czas trwania ćwiczeń - około 15-20 minut
- - chorych doświadczonych z długim stażem szpitalnym możemy wykorzystać do pomocy
- - chorych sprawniejszym wykorzystujemy do pomocy chorym mniej sprawnym
- - jeżeli możliwości techniczne na to pozwalają prowadzimy zajęcia przy muzyce
- - zasady wykonania ruchu:
- - stosujemy ćwiczenia oddechowe eksponujące przeponowy tor oddychania (wpływają one
na poprawę perystaltyki jelit i włączają w krwiobieg rezerwy krwi z wątroby i śledziony)
- - ćwiczenia rozpoczynamy od ruchów w małych obwodowych stawach i stopniowo
uruchamiamy większe, co wiąże się z uaktywnieniem dużych zespołów dynamicznych
- - tempo ćwiczeń wolne, ruchu obszerne w pełnym zakresie fizjologicznym, oparte na
ćwiczeniach kształtujących
- - nie stosujemy ćwiczeń oporowych
- - przy opracowaniu zestawu ćwiczeń należy uwzględnić rodzaj i umiejscowienie schorzenia
ĆWICZENIA W WODZIE
· · cele:
- - uzyskanie odciążenia, a przez to:
- - zmniejszenie nacisku powierzchni stawowych przy ruchach
- - zmniejszenie bólu przy ruchach
- - uzyskanie komfortu psychicznego
· · wskazania:
- - upośledzenie wydolności ogólnej
- - osłabienie siły mięśniowej
- - zaburzenia koordynacji ruchowej
- - spadek wytrzymałości
- - patologiczne napięcia mięśni wynikające ze zmian ośrodkowego układu nerwowego
(napięcia spastyczne)
- - zaburzenia chodu
· · przeciwwskazania:
- - stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
- - stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
- - stany zapalne żył
- - stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
- - występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
- - temperatura powyżej 38°
- - ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100
- - ogólny ciężki stan pacjenta
- - stan po tomografii komputerowej z kontrastem
- - stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
- - niewydolność układu krążeniowo-oddechowego
- - schorzenia internistyczne
- - ostre stany zapalne
- - owrzodzenia, otwarte rany grożące krwawieniem
- - grzybice
- - choroby przebiegające z utratą świadomości
· · wpływ środowiska wodnego na organizm człowieka:
1. 1. poprawa koordynacji nerwowo-mięśniowej, związana z rozluźnieniem mięśni w wyniku
działania czynnika odciążającego i pozornej utraty masy ciała (0,9 kg)
- - odbierane przez kontaktoreceptory bodźce są przenoszone do ośrodkowego układu
nerwowego przez co działają na cały system
- - chłodna woda zwalnia częstotliwość tętna i zmniejsza pojemność minutową serca o około
25%
2. 2. poprawa orientacji przestrzennej poszczególnych części ciała względem siebie
3. 3. rozluźnienie napięcia mięśniowego - poprzez wzmożone bodźce
4. 4. odruchowe zwężenie naczyń krwionośnych skóry z jednoczesnym przekrwieniem mięśni -
korzystne oddziaływanie na krążenie obwodowe (zimna woda)
5. 5. rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry, przyspieszenie częstości pracy serca (ciepła
woda)
6. 6. obniżenie napięcia mięśniowego, obniżenie pobudliwości układu nerwowego - zmniejszenie
odczuć bólowych przy ćwiczeniach poprzez wykorzystanie przewodnictwa cieplnego wody (jest
około 30 razy większe od przewodnictwa środowiska naturalnego)
7. 7. oddziaływanie na układ oddechowy przez zwiększenie ucisku na klatkę piersiową przez
zwiększenie ucisku na klatkę piersiową i jamę brzuszną (wdech utrudniony, wydech ułatwiony) -
ciśnienie hydrostatyczne
8. 8. wpływ na psychikę - możliwość wykonania ruchu przy 25% normalnej siły mm.
9. 9. ułatwienie chodu (chód krokiem dwunożnym, naprzemiennym) - powoduje to wyzbycie się
lęku przez pacjenta i ułatwia przejście do innych ćwiczeń poza środowiskiem wodnym
· · metodyka:
-- rodzaj ćwiczeń w wodzie zależy od urządzeń jakimi dysponuje ośrodek leczniczy (wanny,
tanki Hubbarda, małe i duże baseny)
-- w wodzie można ćwiczyć indywidualnie lub zespołowo
· · ćwiczenia indywidualne:
- - rozpoczyna się z chorymi nie oswojonymi ze środowiskiem wodnym
- - pomoc polega na:
- - podtrzymywaniu chorego w wodzie
- - prowadzeniu ruchu
- - wykonaniu redresji
· · ćwiczenia zespołowe:
- - prowadzi się z chorymi oswojonymi ze środowiskiem wodnym
- - grupa powinna być jednolita pod względem:
- - wieku
- - płci
- - ogólnej sprawności i wydolności fizycznej
- - rodzaju dysfunkcji lub choroby
- - utworzenie jednolitej grupy ułatwia dobór i prowadzenie ćwiczeń
- - nie zawsze jest to możliwe, dlatego należy ćwiczenia do pewnego stopnia indywidualizować
- - ze względu na konieczność ścisłego nadzoru i zapewnienia bezpieczeństwa grupa
ćwiczących w wodzie ni powinna liczyć więcej niż 5-6 osób (wg. Rosławski, Skolimowski
„Technika wykonywania ćwiczeń leczniczych”)
-- przed rozpoczęciem ćwiczeń w wodzie ćwiczący musi umyć dokładnie całe ciało pod
natryskiem
-- ćwiczenia w wodzie rozpoczynamy od ćwiczeń oswajających ze środowiskiem wodnym
- - w wodzie dochodzi do zmiany warunków oddychania pod wpływem ciśnienie
hydrostatycznego (pobudzony ośrodek oddechowy - szczególnie wdech)
-- temperatura wody zależy od typu ćwiczeń i rodzaju choroby
- - 30° - 32° - standardowa temperatura w basenie rehabilitacyjnym
- - 27° - 30° - ćwiczenia o zwiększonej intensywności
- - 38° - niedowłady spastyczne
-- czas trwania ćwiczeń wynosi przeciętnie od 20-30 minut
· · basen
- - minimalne rozmiary 10/5 m
- - głębokość - nie mniejsza niż 1 metr, nie większa niż 1,60 metra
- - poręcze zamocowane w niecce basenu
- - wygodne wejście - niskie schody z poręczami
- - koła ratunkowe, bosaki
- - odpowiednie oświetlenie basenu
- - telefon
- - doświadczony fizjoterapeuta (najlepiej umiejący pływać)
- - instruktor może wejść do wody tylko w sytuacji 1 na 1
- - pacjent musi mieć czepek i kostium kąpielowy