BONY SKARBOWE

Wprowadzenie

Bony skarbowe po raz pierwszy pojawiły się w Anglii w 1870 r.

Emisję bonów skarbowych podjęto w Polsce w maju 1991r wprowadzając na rynek początkowo papiery 4 - i 8 - tygodniowe.

W lipcu 1991 r. nastąpiła pierwsza emisja bonów 26-tygodniowych.

Na przełomie lat 1991/92 ofertę uzupełniono o bony 13 - i 52 -tygodniowe (od grudnia 1991 r.)

W kolejnych latach oferta Ministerstwa Finansów podlegała

okresowym zmianom. Największą regularnością emisji

cechowały się jednak instrumenty o terminach zapadalności

wynoszących 13 i 52 tygodni.

Związane to było z faktem, iż średnie stopy rentowności tych

papierów na przetargach służyły wyznaczaniu kuponów 3 i 10 -letnich obligacji skarbowych o oprocentowaniu zmiennym

Bon skarbowy- definicja

• Bon skarbowy jest instrumentem dłużnym, emitowanym przez Skarb Państwa za pośrednictwem Ministerstwa Finansów.

• Bon skarbowy - weksel skarbowy, dłużny papier wartościowy Skarbu Państwa na okaziciela o wartości nominalnej 10 tys. PLN z terminami emisji od 1 do 52 tygodni (standardowo 13 i 52) Ponadto Minister Finansów ma możliwość emisji bonów na okres od 1 do 90 dni. Oprocentowanie bonów ma charakter stały, dyskontowy (dochodem jest różnica pomiędzy ceną zakupu, a wartością nominalną bonu).

Cechy podstawowe

• Podstawową cechą bonów skarbowych jest zerowy stopień ryzyka, co sprawia, że są atrakcyjnym papierem lokacyjnym. Zerowe ryzyko opłacane jest niskim oprocentowaniem.

• Niskie oprocentowanie świadczy o niewielkim koszcie zaciąganego przez skarb państwa kredytu.

• Emisja tego instrumentu odbywa się w celu finansowania bieżących wydatków budżetu państwa (finansowanie krótkoterminowo deficytu budżetowego, ujemnego salda handlu zagranicznego) i dla zapewnienia płynności na rynku pieniężnym.

• Tak więc, bony skarbowe, są wykorzystywane przez banki centralne do regulacji obiegu pieniądza w gospodarce.

Emisja

Agentem emisji jest NBP

• Wartość nominalną bonów skarbowych określa list emisyjny. Łączną maksymalną wartość bonów skarbowych wyemitowaną w danym roku określa ustawa budżetowa

• Od lipca 1995 r. bony są emitowane jedynie w formie zdematerializowanej w postaci zapisów magnetycznych w Rejestrze Papierów Wartościowych (dawniej Centralny Rejestr Bonów Skarbowych), prowadzonym przez Narodowy Bank Polski.

• Emitent bonów gwarantuje ich wykup po wartości nominalnej w dniu zapadalności bonu. Na przetargach bony są natomiast sprzedawane z dyskontem, czyli po cenie niższej od wartości nominalnej. Wysokość ceny zakupu bonu określa jednocześnie stopę zwrotu w terminie do wykupu, którą uzyska inwestor

Rola bonów skarbowych

W latach 90. bony skarbowe były podstawowym instrumentem finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu. Z czasem ich rola zmalała na rzecz obligacji, co znalazło odzwierciedlenie w stopniowym zmniejszaniu się ilości bonów w obiegu. Tendencja do spadku znaczenia bonów skarbowych w finansowaniu potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, została zahamowana w pierwszych latach obecnej dekady. Podstawowymi przyczynami zahamowania tej tendencji były: istotny wzrost potrzeb pożyczkowych państwa oraz niewystarczająca dynamika popytu na instrumenty o dłuższym okresie zapadalności, a także ryzyko stopy procentowej, co zwiększyło popyt na instrumenty o krótkim terminie zapadalności. W chwili obecnej ponownie znaczenie bonów relatywnie maleje

Rynek bonów skarbowych jest wyczulony na wszelkiego typu informacje, dość szybko reaguje na zmiany w otoczeniu. Uważna jego obserwacja pomaga w analizie i podejmowaniu rozważnych decyzji inwestycyjnych.- jest ważnym wskaźnikiem oczekiwań inwestorów

Sprzedaż bonów skarbowych

• Bony skarbowe są emitowane w formie zdematerializowanej i przechowywane w postaci zapisów magnetycznych w Rejestrze Papierów Wartościowych, prowadzonym przez Narodowy Bank Polski.

• Sprzedaż bonów skarbowych odbywa się z dyskontem (cena zakupu jest niższa od wartości nominalnej) zaś w terminie wykupu inwestor otrzymuje wartość nominalną bonu - jego zysk stanowi różnica pomiędzy wartością nominalną a ceną zakupu bonu.

• Dostęp do rynku pierwotnego bonów skarbowych jest zarezerwowany wyłącznie dla Dealerów Skarbowych Papierów Wartościowych - pozostali inwestorzy zainteresowani nabyciem tych papierów muszą skorzystać z pośrednictwa DSPW. Bony mogą być przedmiotem swobodnego obrotu pomiędzy rezydentami i nierezydentami, będącymi osobami prawnymi lub fizycznymi oraz spółkami nie posiadającymi osobowości prawnej przy zachowaniu warunków wynikających z przepisów regulujących obrót dewizowy, a także publiczny obrót papierami wartościowymi.

Rynek pierwotny

• Rynek pierwotny tworzą przetargi organizowane co dwa tygodnie przez agenta emisji - NBP. Oferty na zakup bonów składać mogą jedynie podmioty mające status dilera skarbowych papierów wartościowych (DSPW). Są nimi banki, z którymi minister finansów zawarł umowę przyznającą im prawo składania ofert przetargowych. Uczestnicy przetargu są zobowiązani do określenia liczby bonów, którą chcą nabyć oraz ceny przetargowej. Przedstawiona przez uczestnika przetargu wartość nominalna oferty z daną ceną przetargową nie może być niższa od określonej w liście motywacyjnym, podawanym do publicznej wiadomości przez ministra finansów przed pierwszym w danym miesiącu przetargiem. Podczas przetargu przyjmuje się jedynie oferty zakupu po cenie wyższej od najniższej przyjętej ceny przetargowej. Warunkiem nabycia bonu przez uczestnika przetargu jest posiadanie przez niego konta depozytowego w Rejestrze Papierów Wartościowych NBP oraz rachunku bieżącego w centrali Narodowego Banku Polskiego

Rozporządzenie Ministra Finansów
z dnia 26 czerwca 2006 r.
w sprawie warunków emitowania bonów skarbowych
(Dz. U. Nr 113, poz. 771)

§ 10. 1. W przetargach mogą brać udział, z zastrzeżeniem ust. 2, wyłącznie banki, instytucje kredytowe lub instytucje finansowe, a także ich odziały, w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, z późn. zm.1)), z którymi Minister Finansów zawarł umowę w sprawie pełnienia funkcji Dealera Skarbowych Papierów Wartościowych, przyznającą im prawo do składania ofert na przetargach bonów określonych w rozporządzeniu, zwani dalej "uczestnikami przetargu".

2. W przetargach bonów skarbowych mogą brać ponadto udział banki państwowe w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe, nieposiadające statusu Dealera Skarbowych Papierów Wartościowych. Szczegółowe warunki i tryb nabywania bonów skarbowych przez te banki zostaną określone w umowie z Ministrem Finansów

List emisyjny

  List emisyjny jest podawany przez Ministra Finansów do wiadomości publicznej w prasie o zasięgu ogólnokrajowym lub za pomocą innych środków przekazu, w szczególności bankowych systemów informacji.

Przed każdym przetargiem Minister Finansów podaje informację zawierającą w szczególności:

1)      datę przetargu,

2)      kody bonów skarbowych,

3)      przewidywaną wartość nominalną bonów skarbowych o danym terminie wykupu oferowanych do sprzedaży na przetargu,

4)       okresy, na jakie bony są emitowane.

Bony skarbowe są wykorzystywane przez:

     Rząd do:

-   zaciągania krótkoterminowego kredytu od ich nabywców w celu finansowania deficytu budżetowego,

 - regulowania w czasie poziomu wpływów i wydatków budżetowych,

- prowadzenie polityki pieniężnej państwa, której celem jest utrzymanie na odpowiednim poziomie koniunktury i inflacji w gospodarce.

   NBP do:

- kształtowania poziomu płynności w systemie bankowym przez operacje otwartego rynku i kredyty refinansowe,

- regulowanie poziomu stóp procentowych na rynku w oparciu o stopę REPO i lombardową,

- utrzymania na określonym poziomie kursu waluty krajowej,

Bony skarbowe są wykorzystywane przez:

    Banki komercyjne do:

-  regulowania bieżącej płynności finansowej,

- korzystnego i pewnego lokowania środków pieniężnych,

- zaciągania kredytu lombardowego,

-   zaciągania kredytów krótkoterminowych przez operacje REPO,

- osiągania zysku z prowizji przy obsłudze nabywców bonów skarbowych na rynku wtórnym,

- dokonywania transakcji arbitrażowych, spekulacyjnych i hedgingowych,

   Przedsiębiorstwa do:

-  regulowania własnej płynności finansowej,

-   zyskownego lokowania wolnych środków pieniężnych,

-  pozyskiwania krótkoterminowego kredytu przez transakcje REPO,

-  dokonywania transakcji hedgingowych,

   Indywidualnych inwestorów do:

  - zyskownego i bezpiecznego lokowania wolnych środków pieniężnych.

Korzyści/niedogodności: dla indywidualnych inwestorów

Korzyści:
- wysoka dochodowość - z reguły wyższa niż w przypadku depozytów,
- stałe oprocentowanie,

- dopasowanie terminu wykupu do potrzeb klienta,
- możliwość wcześniejszego odsprzedania posiadanego bonu skarbowego przed terminem wykupu bez znacznej utraty oprocentowania,
- praktycznie brak ryzyka niewypłacalności emitenta,
- bony skarbowe mogą posłużyć jako zabezpieczenie kredytu bankowego.
Niedogodności:
Podstawową niedogodnością związaną z inwestycją w bon skarbowy jest konieczność zainwestowania relatywnie niemałej sumy pieniędzy.

Ryzyko posiadania bonów skarbowych

Bon skarbowy jest uważany za instrument wolny od ryzyka, w szczególności wolny od dwóch podstawowych rodzajów ryzyka, którymi są:

1)  ryzyko niedotrzymania warunków - z uwagi na to, iż emitentem jest Skarb Państwa, ryzyko to w zasadzie nie istnieje;

2)  ryzyko ceny - ryzyko to nie występuje, w przypadku, gdy bon skarbowy jest trzymany do terminu wykupu (posiadacz otrzymuje znaną wartość nominalną); ryzyko to pojawia się, jeśli inwestor ma zamiar sprzedać bon przed terminem wykupu (posiadacz otrzymuje wartość niższą od cenie sprzedaży i płaci nieznaczne odsetki).

Dosyć kosztowne są opłaty za prowadzenie rachunku i comiesięczne powiadomienia o stanie „papierów”. Z tych ostatnich można zrezygnować.

Bon skarbowy - alternatywa lokaty

Bon skarbowy to dobra alternatywa dla lokaty

- Bony skarbowe są obarczone tylko niewielkim ryzykiem, bo dłużnikiem jest Skarb Państwa.

- Mogą one służyć jako zabezpieczenie kredytów czy gwarancji udzielanych przez banki komercyjne.

- W przeciwieństwie do lokaty mogą być również swobodnie przenoszone między rachunkami powierniczymi należącymi do klienta w różnych bankach.

- Bony skarbowe można sprzedać praktycznie w każdym momencie, likwidując inwestycję w całości lub tylko w części. Nie ryzykujemy przy tym utraty zysków, jak to często ma miejsce w przypadku zerwania lokaty bankowej.

Stopa rentowności bonu skarbowego

• Podstawową charakterystyką, która określa dochód z inwestycji w bon skarbowy, jest stopa rentowności bonu skarbowego. Określona jest ona według wzoru:
  
  r = [(FV - P)/P] x (360/t)
  gdzie:
  r - stopa rentowności bonu skarbowego, wyrażona w skali rocznej,
  FV - wartość nominalna bonu skarbowego,
  P - cena bonu skarbowego,
  t - liczba dni do wykupu bonu skarbowego.
  
  Ze wzoru wynika, że stopa rentowności bonu skarbowego określona jest jako relacja dochodu uzyskanego z tytułu inwestycji w bon skarbowy (różnica między wartością nominalną a ceną zakupu) do ceny zakupu tego bonu, przy czym wartość ta przeliczana jest na skalę jednego roku. Jest tutaj zastosowana koncepcja prostej stopy dochodu.
  
  W przypadku zgodności horyzontu inwestycji z terminem wykupu bonu skarbowego pozwala to na dokładne określenie stopy dochodu w momencie zakupu bonu skarbowego.

Przykład

• W dniu 14 grudnia 2005 r. bank „X” podawał następujące ceny w odniesieniu do 133-dniowego bonu skarbowego, tzn. bonu z terminem wykupu 27 kwietnia 2006 r. (wartość nominalna bonu wynosi 10000 złotych):
  - cena kupna (cena, po której bank chce kupić ten bon skarbowy): 9836,50 zł;

- cena sprzedaży (cena, po której bank chce sprzedać bon skarbowy): 9847,20 zł

Jeśli inwestor kupi ten bon skarbowy (po cenie sprzedaży) i przetrzyma do terminu wykupu, wówczas stopa rentowności wynosi [zgodnie z powyższym wzorem]:

r = [ (10000 - 9847,20) /  9847,20 ]  x  ( 360 / 133 )  =  4,20

Wzór ten może być również zastosowany w przypadku, gdy inwestor zamierza sprzedać bon skarbowy przed terminem wykupu na rynku. Wtedy jednak występująca we wzorze wartość nominalna musi być zastąpiona ceną sprzedaży bonu skarbowego. Oznacza to, iż stopa dochodu inwestycji dokładnie znana jest dopiero w momencie zakończenia inwestycji. W momencie rozpoczęcia inwestycji stopę rentowności można określić jedynie w sposób przybliżony.

• Rynek wtórny

Tworzony przez oferty kupna i sprzedaży składane przez podmioty chcące nabyć bądź sprzedać bony skarbowe między przetargami. Stopy oprocentowania bonów na rynku wtórnym kształtują się pod wpływem gry rynkowej. Dilerzy skarbowych papierów wartościowych na rynku wtórnym kwotują bony w postaci oferowanej ceny kupna/sprzedaży za 10 000 jednostek nominalnych w dniu wykupu. Cenę kupna/sprzedaży określa wzór:

Przykład

Zgłoszona oferta kupna bonu z terminem zapadalności 25 dni wynosi 10%, a oferta sprzedaży 9,5%. Oznacza to iż bank może kupić bon za taką cenę, która przyniosłaby mu 10% rocznej rentowności lub sprzedać po cenie, która przyniosłaby mu 9,5% rocznej rentowności. Ceny te wynoszą:

1. W przypadku kupna:

2. W przypadku sprzedaży:

Bony skarbowe jako instrumenty dyskontowe

Bony skarbowe są sprzedawane z dyskontem. Ich cena zawsze jest niższa od wartości nominalnej i jest określana przez ich potencjalnych nabywców. Dyskontem bonu skarbowego nazywamy różnicę między wartością nominalną bonu (10 000 PLN), a bieżącą wartością rynkową, czyli ceną bieżącą.

• gdzie:

• D - kwota dyskonta

• N - wartość nominalna

• P - wartość rynkowa

• d - roczna stopa dyskonta wyrażona w procentach

• n - liczba dni od momentu zakupu bonu do dnia wykupu.

• Roczną stopę dyskonta liczymy ze wzoru:

gdzie:

d - roczna stopa dyskonta wyrażona w procentach

n - liczba dni od momentu zakupu bonu do maturity (dnia wykupu)

Kwota dyskonta przedstawia koszt jaki ponosi emitent.

Dla nabywcy istotną jest stopa zwrotu uzyskiwana z zainwestowanego kapitału. Roczną stopę zwrotu zwaną również stopą rentowności bonu liczymy według wzoru:

• gdzie:

• r - roczna stopa rentowności

• D - kwota dyskonta

• P - wartość rynkowa

lub

R = (N - Wz) / Wz * 360 / n * 100

gdzie:

• R - rentowność,

• Wz - wartość zakupu (cena),

• N - wartość nominalna bonu skarbowego,

• n - liczba dni od daty zakupu sprzedaży bonu skarbowego do daty jego wykupu przez emitenta,

Bony skarbowe - przetarg z dnia 2008.10.13

Rodzaj bonu

13 tyg.

52 tyg.

Data wykupu

2009.01.14

2009.10.14

Kod bonu ISIN

PL0000004461

PL0000004560

Podaż [mln PLN]

800

800

Popyt [mln PLN]

1979.45

1872.42

Wartość przyjętych ofert [mln PLN]

802.61

811.55

Najniższa przyjęta cena przetargowa [PLN]

9845.94

9398.52

Średnia ważona cena przetargowa przyjętych ofert [PLN]

9846.35

9401.56

Najwyższa zgłoszona cena przetargowa [PLN]

9850.6

9428.03

Rentowność minimalna [%]

6.000

6.000

Rentowność średnia [%]

6.173

6.295

Rentowność maksymalna [%]

6.190

6.329

Data zapłaty za bony

2008.10.15

2008.10.15

Stopa redukcji

-0

-0

---