V-ŹRÓDŁA PRAWA

Prawem są normy o charakterze generalnym, abstrakcyjne, wydawane w odpowiednim trybie przez organy państwa lub przez nie uznawane. Zawarte w aktach prawnych normy prawne stanowią system prawa danego państwa.

Określenie „źródło prawa” może być używane w znaczeniu:

• materialnym, jako sposób powstawania normy prawne (formułowania woli prawodawcy),

• formalnym, jako określenie cech charakteryzujących poszczególne rodzaje źródeł w znaczeniu materialnym,

• poznawczym, jako określenie zbiorów prawa.

Stosownie do wymagań konstytucyjnych podstawowym źródłem prawa jest ustawa, co ma swe wielowiekowe tradycje historyczne (parlamentaryzm szlachecki, król miał ograniczoną możliwość samodzielnego stanowienia prawa, zwłaszcza ograniczającego wolność szlachty.

Wszelkie organy, które tworzą prawo, muszą działać w ramach przyznanych im kompetencji prawotwórczych, określa je bądź Konstytucja, bądź ustawodawstwo zwykłe.

Kompetencja prawotwórcza:

• ogólna: w zasadzie przysługuje Parlamentowi, jego akty nie powołują podstawy prawnej,

• wykonawcza: dotyczy aktów podustawowych, zwłaszcza rozporządzeń rządowych, muszą powoływać podstawę ich wydania),

• może obejmować współstanowienie: gdy wymagane współdziałanie kilku organów, przeważnie dotyczy to aktów wykonawczych.

ŹRÓDŁA PRAWA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO

W świetle art. 87 Konstytucji są nimi:

• Konstytucja (ustawa zasadnicza),

• ustawy,

• ratyfikowane umowy międzynarodowe,

• rozporządzenia (uwaga - pojęcie niejednoznaczne),

• akty prawa miejscowego powszechnie obowiązującego na obszarze działania organów, które je ustanowiły,

co może być rozumiane w dwojaki sposób, tj. jako katalog:

• zamknięty (źródłami prawa powszechnie obowiązującego są tylko te w/w), albo

• otwarty (źródłami prawa powszechnie obowiązującego są te w/w/, co nie wyklucza istnienia innych).

Wyliczenie przewidziane w art. 87 Konstytucji nie jest pełne, bowiem:

• sama Konstytucja przewiduje, że RP przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego (w tym także prawa innego, niż skodyfikowane w umowach międzynarodowych), a istotnym elementem tego prawa jest zwyczaj międzynarodowy,

• niekiedy ustawy odsyłają do:

• „ustalonych zwyczajów” (65 k.c.),

• zasad współżycia społecznego (5 k.c.),

• nakazują stosować prawo obce (przez prywatne międzynarodowe prywatne),

• dopuszczają układy zbiorowe pracy,

• nakazują stosować Polskie Normy (rzadkość).

• wedle 188-190 Konstytucji orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą, a TK może orzec o niekonstytucyjności aktu normatywnego powodując utratę jego mocy obowiązujące,

• podobnie wojewódzki sąd administracyjny w odniesieniu do aktu prawa miejscowego,

• w istocie te orzeczenia też są źródłami prawa o charakterze powszechnie obowiązującym lub miejscowym.

Niezależnie od tego począwszy od dnia 1 maja 2004 r. (tj. od czasu uzyskania przez RP członkostwa UE) charakter prawa powszechnie obowiązującego ma nadto cały (istniejący dotychczas i powstały po tej dacie) dorobek prawny UE:

• umowy tworzące UE i ją reformujące

• rozporządzenia Parlamentu i Rady (UE),

• decyzje Parlamentu i Rady (UE).

Prowadzi to do wniosku, że wspomniany katalog ma charakter otwarty.

Ranga problemu wymaga jednak wyraźnego uregulowania w Konstytucji, do czego jednak jeszcze nie doszło.

WEWNĘTRZNE ŹRÓDŁA PRAWA

• nie mają charakteru powszechnie obowiązującego,

• wiążą tylko jednostki podporządkowane organowi który je wydał,

• np. zarządzenie ministra, uchwała Sejmu itd..,

• nie mogą być podstawą decyzji kierowanych do podmiotów nie podporządkowanych.

Wątpliwości budzi terminologia, bo zależnie od sytuacji „zarządzenie” może być aktem:

• prawa miejscowego, bądź

• o charakterze całkowicie wewnętrznym.

Nie istnieje i nie może istnieć ustawa „o tworzeniu prawa” mająca w dodatku charakter nadrzędny w stosunku do reszty ustaw.

ZASADY TECHNIKI PRAWODAWCZEJ (ZTP)

mają postać r. Prezesa RM z dnia 20 czerwca 2002 r. (Dz. U. Nr 100, poz. 908) wydanego na podstawie u. z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 1992 ze zm.),

• formalnie rzecz biorąc mogą mieć zastosowanie tylko do aktów (projektów) rządowych, ale

• jako „soft law” bywa też stosowane poza tą sferą,

• są swego rodzaju zbiorem „:zasad sztuki”,

• niekiedy w praktyce są nadmiernie fetyszyzowane prowadząc do swego rodzaju próby supremacji władzy wykonawczej nad prawodawczą.

KONSTYTUCJA

• określa podstawowe zasady ustrojowe oraz podstawowe prawa-wolności,

• określa podstawowe zasady funkcjonowania organów państwa oraz ich powoływania,

• ma charakter nadrzędny w stosunku do reszty źródeł prawa,

• jej uchwalenie (zmiana) wymaga zachowania szczególnego trybu

USTAWA:

Jest nią kwalifikowana uchwała Parlamentu sygnowana przez Prezydenta RP i promulgowana w Dzienniku Ustaw RP

• jedyny (poza Konstytucją) akt prawa wewnętrznego (tj. pochodzący od organów państwa, nie mylić z wewnętrznym źródłem prawa), który nie musi powoływać podstawy jej wydania,

• może regulować każdą sprawę z wyjątkiem zastrzeżonych dla Konstytucji, w tym prawa-obowiązki obywatelskie,

• musi być zgodna z Konstytucją i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi

• jest podstawowym źródłem prawa w Polsce,

• ma charakter nadrzędny w stosunku do pozostałych aktów (tzw. podustawowych) .

Inicjatywa ustawodawcza (prawo wniesienia projektu pod obrazy parlamentu):

• poselska (komisja lub 15 posłów),

• Senat (jako całość),

• Prezydent Rzeczypospolitej,

• Rada Ministrów (może określić projekt jako PILNY),

• grupa obywateli mających czynne prawo wyborcze, co najmniej 100.000 (szczegóły określa u. z 24 czerwca 1999 r. o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, Dz. U. Nr 62, poz. 688), taki projekt:

• nie może dotyczyć spraw, w których Konstytucja zastrzega właściwość innych podmiotów (np. budżet - tylko RM),

• czynności związane z przygotowaniem projektu ustawy, jego rozpowszechnianiem, kampanią promocyjną, a także organizacją zbierania podpisów obywateli popierających projekt, wykonuje komitet inicjatywy ustawodawczej,

• może go utworzyć grupa co najmniej 15 obywateli polskich, którzy mają prawo wybierania do Sejmu,.

• z chwilą przyjęcia przez Marszałka Sejmu zawiadomienia o powstaniu komitetu, wraz z projektem ustawy, komitet uzyskuje osobowość prawną,

• ten, kto popiera projekt ustawy, musi na wykazie z poparciem zamieścić PESEL i się podpisać,

• w praktyce projekty te najczęściej mają ograniczona wartość.

Do projektu ustawy należy dołączyć uzasadnienie oraz ocenę skutków finansowych,

• uzasadnienie powinno m.in. wyjaśniać potrzebę i cel wydania ustawy, wykazywać różnicę pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym, przedstawiać przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne, wskazywać źródła finansowania, jeżeli projekt ustawy pociąga za sobą obciążenie budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego, przedstawiać założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych, zawierać oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej albo oświadczenie, że przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.

Gdy PROJEKT ustawy wpływa na ręce Marszałka Sejmu:

• jeżeli uzasadnienie nie spełnia wymagań - marszałek może zwrócić do poprawy,

• projekty inne niż rządowe-Prezydenckie podlegają badaniu zgodności z prawem UE,

• rozpatrywanie projektów ustaw odbywa się w trzech czytaniach (CZYTANIE - nie polega na czytaniu projektu na posiedzeniu plenarnym, ale etap prac legislacyjnych),

• pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu Sejmu (tylko projekty niektórych ustaw - np. kodeksów, pozostałe stosownie do uznania Marszałka) lub komisji

• obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, debatę w sprawie ogólnych zasad projektu oraz pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy,

• prace nad projektem prowadzi komisja - stała lub nadzwyczajna, można powołać podkomisję,

• komisja bierze pod uwagę opinie ekspertów, posłów, innych komisji, w jej pracach uczestniczy przedstawiciel wnioskodawcy,

• komisje, do których skierowano projekt ustawy, przedstawia Sejmowi wspólne sprawozdanie o tym projekcie; wniosek o przyjęcie projektu bez poprawek, z poprawkami, odrzucenie,

• drugie czytanie obejmuje przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy, debatę i zgłaszanie poprawek,

• jeżeli poprawki - to projekt w zasadzie ponownie do komisji,

• trzecie czytanie projektu obejmuje dodatkowe sprawozdanie komisji lub przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek i wniosków zgłoszonych podczas drugiego czytania oraz głosowanie.

UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA W PROCESIE TWORZENIA PRAWA

Szczegóły u. z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198 ze zm.)

Jako zasadę przyjmuje jawność informacji publicznych. Ich udostępnianie następuje m.in. przez ogłaszanie w Biuletynie Informacji Publicznej (urzędowy publikator teleinformatyczny), tworzy go minister właściwy do spraw informatyzacji, a m.in. organy władzy i administracji publicznej zamieszczają tam informacje publiczne (w istocie - tworzą własne strony tego BIP)

Dostęp do BIP jest nieodpłatny.

U. z 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414)

Działalnością lobbingową jest każde działanie prowadzone metodami prawnie dozwolonymi zmierzające do wywarcia wpływu na organy władzy publicznej w procesie stanowienia prawa,

• może mieć charakter zawodowy lub niezawodowy.

U. z 24 czerwca 1999 r. o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, Dz. U. Nr 62, poz. 688) - jw

Program prac legislacyjnych RM podlega udostępnieniu w Biuletynie Informacji Publicznej,

• wtedy każdy może zgłosić zainteresowanie pracami nad projektem ustawy lub rozporządzenia,

• zgłoszenie podlega ujawnieniu w BIP.

Po wniesieniu projektu ustawy do Sejmu:

• może zostać przeprowadzone wysłuchanie publiczne dotyczące tego projektu,

• szczegóły określa regulamin Sejmu,

• informacja o terminie i miejscu w BIP.

Sejm uchwala ustawy:

• zwykłą większością głosów

• w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja dla danego rodzaju ustawy przewiduje co innego (np. ustawa budżetowa).

Uchwaloną przez Sejm ustawę Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi. Senat ma 30 dni na:

• przyjęcie jej bez zmian,

• uchwalenie poprawek,

• odrzucenie w całości.

Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm (domniemanie niewzruszalne).

Gdy Senat proponuje odrzucenie lub poprawki - Sejm by je odrzucić musi to zrobić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Przyjęta ustawę Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej. Prezydent w ciągu 21 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw, chyba że:

• przed podpisaniem ustawy wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją; nie może odmówić podpisania ustawy, którą TK uznał za zgodną z Konstytucją; musi odmówić podpisania gdy TK uznał za niezgodną z Konstytucją,

• zgłosił veto; wtedy przekazuje ustawę do ponownego uchwalenia przez Sejm, do odrzucenia veta trzeba 3/5 głosów w obecności co najmniej ustawowej połowy; veto może być tylko jednorazowe.

OGÓLNE ZASADY DOTYCZĄCWE TREŚCI USTAWY:

• powinna wyczerpująco regulować co najmniej istotne elementy danej dziedziny spraw,

• nie może zawierać przepisów, które regulowałyby sprawy wykraczające poza wyznaczony nią zakres przedmiotowo-podmiotowy,

• nie może zmieniać przepisów, które nie wiążą się z jej zakresem (np. u. podatkowa nie może zmieniać u. antyaborcyjnej),

• nie może powtarzać rozwiązań przewidzianych innymi ustawami,

• powinna być zwięzła i zredagowana w sposób zrozumiały,

• powinna unikać profesjonalizmów, które mają odpowiedniki w języku potocznym, a także określeń obcojęzycznych mających swe odpowiedniki w języku polskim

• powinna posługiwać się określeniami, które używane są w ustawie podstawowej dla danej dziedziny spraw, w szczególności określanej jako „kodeks” lub „prawo”.

BUDOWA USTAWY:

• określenie daty i tytułu (przedmiotu ustawy - np. jako Kodeks-Prawo-Ordynacja jeżeli wyczerpująco regulują daną materie),

• przepisy merytoryczne (ogólne określają przedmiot ustawy - w tym wyłączenia, zakres podmiotowy, słowniczek; szczegółowe zawierają rozwiązania materialnoprawne, ustrojowe, proceduralne, karne)),

• możliwy podział na rozdziały lub tp. jednostki redakcyjne

• przepisy zmieniające (inne ustawy),

• przepisy przejściowe i dostosowujące (wprowadzające), przede wszystkim powinny odnosić się do postępowań będących w toku, tj. wszczętych pod rządem dotychczasowych wymagań - np. że stosuje się do nich przepisy dotychczasowe, losów rozstrzygnięć podjętych pod rządem dotychczasowych wymagań, zmian dotyczących treści-sposobu wykonywania starych praw, losu dotychczasowych przepisów wykonawczych),

• przepisy uchylające (poprzednią ustawę; powinny wyraźnie wymieniać uchylone ustawy, ale niekiedy dopuszcza się klauzulę ogólną „Tracą moc wszelkie dotychczasowe przepisy dotyczące spraw uregulowanych w ustawie),

• przepisy dotyczące wejścia w życie (np. po upływie 30 dni od ogłoszenia, z dniem 1 lipca 2012 r.),

• o ile wdraża dyrektywy UE - musi wskazać które (przypisy).

Ustawa może zawierać załączniki, a w szczególności:

• tabele,

• wzory,

• wykazy,

• opisy o charakterze specjalistycznym.

Załącznik ma taką samą moc, jak ustawa.

Podstawową jednostką redakcyjną ustawy jest artykuł:

• w miarę możliwości powinien być jednozdaniowy, co ma zapewnić zwięzłość i przejrzystość tekstu,

• w zasadzie dzieli się na ustępy („ust.” to nie ustawa), ale „ustęp” (jako jednostka redakcyjna,

• w Kodeksie artykuł dzieli się na §§.

NOWELIZACJA USTAWY

• od novum = nowość, polega na:

• uchyleniu niektórych przepisów,

• zastąpienia ich innymi,

• dodaniu nowych przepisów,

• wszystkich tych elementach razem.

Nowelizacji dokonuje się:

• odrębną ustawą zmieniającą

• przepisem zmieniającym znajdującym się w innej ustawie.

W razie znacznej zmiany ustawy, zwłaszcza naruszającej spójność bądź konstrukcję lub w razie wielokrotnej nowelizacji

• należy opracować projekt nowej ustawy,

• w istocie to tylko postulat (np. ustawa z dnia 21 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska miała już 2 teksty jednolite i była kilkadziesiąt razy nowelizowana; kodeks postępowania cywilnego z 1964 r. był kilkadziesiąt razy zmieniany i nie ma tekstu jednolitego).

Jeżeli ilość zmian ustawy była znaczna, Marszałek Sejmu ogłasza jej TEKST JEDNOLITY, którzy:

• ma charakter urzędowy,

• uwzględnia wszystkie wcześniejsze zmiany,

• promulgacja w Dzienniku Ustaw.

Czym innym jest TEKST UJEDNOLICONY, będący tekstem prywatnym (nieurzędowym)

- np. publikowany w książce, czasopiśmie.

ROZPORZĄDZENIE PREZYDENTA RP Z MOCĄ USTAWY

• było szeroko znane w okresie międzywojennym, Prezydent w przerwach między sesjami Sejmu mógł wówczas wydawać je bez większych ograniczeń,

• obecnie możne je wydać tylko wtedy, gdy Sejm nie może zebrać się ze względu na stan wojny

• może dotyczyć ograniczeń wolności - praw człowieka i obywatela w zakresie uzasadnionym stanem wojny,

• nie mogą dotyczyć Konstytucji, wyborów do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawy o wyborze Prezydenta oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych,

• podlega zatwierdzeniu na najbliższej sesji Sejmu (art. 234 Konstytucji).

UMOWA MIĘDZYNARODOWA

Jest nią zgodne oświadczenie woli co najmniej 2 państw, mające charakter prawotwórczy.

Ratyfikowana umowa międzynarodowa;

• po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy,

• za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą.

RATYFIKACJA

• jest uroczystym zapewnieniem dokonanym przez Prezydenta, że RP czuje się związana daną umową i zapewnia jej przestrzeganie,

• oświadczenie ratyfikacyjne podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw,

• niekiedy ratyfikacja wymaga zgody Sejmu wyrażonej w drodze ustawy, tj. gdy dotyczy:

1. pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,

2. wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,

3. członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,

4. znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,

5. spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

Prawo stanowione przez organizację międzynarodową utworzoną przez ratyfikowaną umowę międzynarodową jest stosowane bezpośrednio i ma pierwszeństwo przed ustawami (art. 91),

• niekiedy jest jednak inaczej, to „prawo organizacji” przybiera postać rozporządzeń wykonawczych (np. U. o rybołówstwie morskim i Komisja ds. Rybołówstwa na SE Atlantyku),

Co do szczegółów zob. ustawę z dnia 14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych (Dz. U. Nr 39, poz. 443 ze zm.).

ROZPORZĄDZENIE (wykonawcze)

Jest tzw. podustawowym źródłem prawa, może być aktem:

• prawotwórczym centralnego organu administracji (np. ministra)

• prawa miejscowego (terenowy organ administracji rządowej).

Może być wydane TYLKO:

• przez organy wskazane w Konstytucji (przeważnie Rada Ministrów bądź , ministrowie, niekiedy Prezydent RP; niedopuszczalne by kierownik urzędu centralnego),

• na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie (tzw. delegacja ustawowa) i w celu jej wykonania, takie upoważnienie musi:

• wskazywać organ,

• określać zakres spraw, które mają być uregulowane,

• zawierać oraz wskazówki (wytyczne) dotyczące przesłanek regulacji,

• może być fakultatywne bądź obligatoryjne,

• nie może kolidować z ustawami (w tym podstawą jego wydania), umowami międzynarodowymi oraz Konstytucją,

• musi powoływać się na podstawę jego wydania,

• nie może wykraczać poza tę podstawę.

Organ wskazany w upoważnieniu nie może przekazać swych kompetencji dalszemu organowi (zakaz SUBDELEGACJI, co wynika z art. 92 ust. 2 Konstytucji), chyba że wyjątkowo ustawa dopuszcza taką sytuację.

PRAWO MIEJSCOWE

Jest stanowione przez:

• organy samorządu terytorialnego, bądź

• terenowe organy administracji rządowej

a nadto

• tylko na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie,

• obowiązuje wyłącznie na obszarze działania wspomnianych organów.

Pozostałe zasady dotyczące prawa miejscowego - w zasadzie tak, jak rozporządzenie (rządowe).

Nie jest więc aktem prawa miejscowego akt centralnego organu administracji publicznej (np. rozporządzenie Rady Ministrów) obowiązujący tylko na oznaczonym terytorium, (np. tworzące park narodowy).

To upoważnienie do stanowienia prawa lokalnego może mieć charakter:

• generalny (określenie w ustawie rodzaju spraw, które mogą w ten sposób zostać uregulowane)

• szczegółowy (rodzajowe określenie w ustawie).

Akty prawa miejscowego mają zwłaszcza charakter:

• wykonawczy w stosunku do ustaw (np. uchwała rady gminy w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, rozporządzenie dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej w sprawie utworzenia strefy ochronnej ujęcia wody),

• ustrojowy (np. uchwała rady gminy w sprawie nadania jej statutu).

Nazewnictwo aktów prawa miejscowego jest niejednolite, są nimi:

• uchwały organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego,

• rozporządzenia bądź zarządzenia terenowych organów administracji rządowej (np. rozporządzenie wojewody, zarządzenie dyrektora urzędu żeglugi śródlądowej),

• zarządzenia organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego (np. burmistrza).

SPOSÓB POWOŁYWANIA (CYTOWANIA) AKTÓW NORMATYWNYCH

• jednostka redakcyjna (np. art. 1), ew. jednostka niższego rzędu, (art. 1 ust. 2)

• określenie aktu (np. art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. - prawo geologiczne i górnicze),

• wskazanie miejsca jego publikacji (np. art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze, Dz. U. Nr 163, poz. 981),

• niekiedy dopuszczalne skróty, pod warunkiem ze powszechnie znane.

UWAGA:

Jeżeli rok dziennika urzędowego (np. Dziennika Ustaw) i rok wydania danego aktu są takie same, przy cytowaniu nie powołujemy już tego roku; jest to natomiast konieczne jeżeli:

• mamy do czynienia z tekstem jednolitym,

• akt wydano pod koniec roku, a promulgacja nastąpiła dopiero w następnym.

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ

Od 1 maja 2004 r. Polska jest związana dorobkiem prawnym UE, a niektóre akty składające się na ten dorobek mają charakter powszechnie obowiązujący państwa członkowskie. Taki charakter bezpośrednio wiążący mają:

• umowy tworzące UE i ją reformujące (tzw. prawo pierwotne),

• rozporządzenia Parlamentu i Rady; ich celem jest ujednolicenie prawa w relacjach UE (tzw. prawo wtórne),

• decyzje Parlamentu i Rady (jw.).

Wymienione wyżej źródła prawa bezpośrednio wiążą państwa członkowskie i mają pierwszeństwo przez ich prawem narodowym.

Szczególnym źródłem prawa UE są dyrektywy. Wiążą one poszczególne państwa członkowskie, ale nie są źródłami ich prawa wewnętrznego. Ich celem jest ZBLIŻENIE regulacji w poszczególnych państwach UE. Dyrektywy muszą bowiem zostać wdrożone do ich prawa wewnętrznego. W jaki sposób to nastąpi, jaki będzie charakter takiego aktu wdrażającego (implementującego), samodzielnie rozstrzygają poszczególne państwa.

Wykładnia prawa krajowego musi być zgodna z prawem wspólnotowym, a to oznacza że wykładnia prawa wspólnotowego rzutuje na wykładnię prawa narodowego (krajowego). Problem natomiast tkwi w tym, że rozwiązanie to nie znajduje wyrazu w Konstytucji, a wynika wyłącznie z traktatu o przystąpieniu Polski do wspólnoty.

PROMULGACJA

Prmulgatio (łac.) - uroczyste obwieszczenie. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie (art. 88 ust. 1). Co do szczegółów zob. ustawę z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 17, poz. 95 ze zm.). Tymi dziennikami urzędowymi:

Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej; ogłasza się tam:

Konstytucję, ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy wydane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, rozporządzenia wydane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, ministrów kierujących działami administracji rządowej, przewodniczących określonych w ustawach komitetów, będących członkami Rady Ministrów, oraz Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, teksty tych aktów, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Dzienniku Ustaw, uchwały Rady Ministrów uchylające rozporządzenie ministra, akty prawne dotyczące stanu wojny i zawarcia pokoju, referendum zatwierdzającego zmianę Konstytucji i referendum ogólnokrajowego, skrócenia kadencji Sejmu, wyborów do Sejmu i Senatu, wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, powszechnej lub częściowej mobilizacji i użycia Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej, stanu wojennego, stanu wyjątkowego, stanu klęski żywiołowej, stwierdzenia ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyborów do Sejmu i Senatu oraz ważności referendum zatwierdzającego zmianę Konstytucji i referendum ogólnokrajowego, a także inne akty prawne, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią,

Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski"; ogłasza się tam:

zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wydane na podstawie ustawy,

uchwały Rady Ministrów i zarządzenia Prezesa Rady Ministrów, wydane na podstawie ustawy, teksty jednolite tych aktów, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Monitorze Polskim lub aktów normatywnych, które nie były ogłoszone, uchwały Zgromadzenia Narodowego dotyczące regulaminu Zgromadzenia Narodowego, uznania trwałej niezdolności Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, postawienia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu, uchwały Sejmu dotyczące: regulaminu Sejmu, uchwalenia wotum zaufania Radzie Ministrów oraz absolutorium dla Rady Ministrów, uchwalenia wotum nieufności Radzie Ministrów lub ministrowi, pociągnięcia do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, rozwiązania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, wyboru, powoływania lub odwoływania na określone w Konstytucji lub ustawach stanowiska państwowe; uchwałę o powołaniu lub odwołaniu wymagającym zgody Senatu ogłasza się po wyrażeniu takiej zgody, uchwały Senatu dotyczące:

regulaminu Senatu, wyboru, powoływania, odwoływania, a także wyrażenia zgody na powoływanie lub odwoływanie przez Sejm na określone w Konstytucji lub ustawach stanowiska państwowe, akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dotyczące: zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu, zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów oraz Rady Ministrów, przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej tymczasowego pełnienia obowiązków, dokonywania zmian w składzie Rady Ministrów na wniosek Prezesa Rady Ministrów, odwoływania ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności, powoływania lub odwoływania na określone w Konstytucji i ustawach stanowiska państwowe, powoływania sędziów, nadawania tytułu naukowego profesora i tytułu profesora sztuki, mianowania na stopień generała i równorzędny, nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, postanowienia Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz powierzeniu Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, postanowienia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa, uchwały Sejmu i Senatu oraz Zgromadzenia Narodowego inne niż wymienione wyżej, wyroki Trybunału Stanu, a także postanowienia Marszałka Sejmu, jeżeli ich ogłoszenie w Monitorze Polskim jest przewidziane w tych uchwałach lub postanowieniach albo jeżeli odrębne ustawy tak stanowią, inne akty prawne, a także ogłoszenia, obwieszczenia i komunikaty organów, instytucji i osób, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią,

Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski B":

sprawozdania finansowe określone w przepisach o rachunkowości, ogłoszenia i obwieszczenia przedsiębiorców, jeżeli odrębne przepisy nie wymagają ich ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (te wszystkie w/w są odpłatne), a także inne akty prawne, a także informacje, komunikaty, ogłoszenia i obwieszczenia organów, instytucji i osób, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią.

Dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami administracji rządowej:

akty normatywne organu wydającego dziennik urzędowy i nadzorowanych przez niego urzędów centralnych, uchwały Rady Ministrów uchylające zarządzenia ministra wydającego dziennik urzędowy, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach aktów normatywnych, o których mowa w/w; można inne informacje, komunikaty, obwieszczenia i ogłoszenia organów wydających dziennik.

Dzienniki urzędowe urzędów centralnych - podobnie:

Wojewódzkie dzienniki urzędowe:

akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę i organy administracji niezespolonej, akty prawa miejscowego stanowione przez sejmik województwa, organ powiatu oraz organ gminy, w tym statuty województwa, powiatu i gminy, statuty związków międzygminnych oraz statuty związków powiatów, akty Prezesa Rady Ministrów uchylające akty prawa miejscowego stanowionego przez wojewodę i organy administracji niezespolonej, wyroki sądu administracyjnego uwzględniające skargi na akty prawa miejscowego stanowionego przez: wojewodę i organy administracji niezespolonej, organ samorządu województwa, organ powiatu i organ gminy, porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych zawarte między jednostkami samorządu terytorialnego, między jednostkami samorządu terytorialnego i organami administracji rządowej, uchwałę budżetową województwa oraz sprawozdanie z wykonania budżetu województwa, obwieszczenia o wygaśnięciu mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) oraz o rozwiązaniu sejmiku województwa, rady powiatu lub rady gminy, statut urzędu wojewódzkiego, inne akty prawne, informacje, komunikaty, obwieszczenia i ogłoszenia, jeżeli tak stanowią przepisy szczególne.

DZIENNIK URZĘDOWY UNII EUROPEJSKIEJ (Urząd Oficjalnych Publikacji Komisji Europejskiej):

• seria L,

• serii C (komunikaty albo informacje i zawiadomienia, - np. streszczenia wyroków Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości),

DOSTĘPNOŚĆ tych dzienników urzędowych:

• Dziennik Ustaw, Monitor Polski i Monitor Polski B - prenumerata oraz sprzedaż w stałych punktach sprzedaży prowadzonych przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów oraz w punktach sprzedaży w siedzibach niektórych organów),

• wojewódzki dziennik urzędowy: prenumerata, sprzedaż w stałych punktach sprzedaży oraz w systemie prenumeraty;

• urzędy terenowych organów administracji rządowej oraz organów samorządu terytorialnego prowadzą zbiory Dziennika Ustaw, Monitora Polskiego oraz Monitora Polskiego B i udostępniają je nieodpłatnie do powszechnego wglądu w miejscach do tego przeznaczonych w siedzibach i w godzinach pracy urzędu,

• prawo miejscowe: starostwo i urząd gminy gromadzą i udostępniają własne akty prawa miejscowego (nic w ustawie o samorządzie województwa),

• terenowe organy administracji rządowej na terenie swojego działania zapewniają udostępnianie do nieodpłatnego, powszechnego wglądu zbiorów Dziennika UE w języku polskim w wersji papierowej lub elektronicznej,

• organy, które wydają te dzienniki, udostępniają je również w formie elektronicznych dzienników urzędowych,

• np. Dziennik Ustaw i Monitor Polski dostępny na strona Rządowego Centrum Legislacji (www.rd.gov.pl),

• nie ma tam jednak tekstów zawierających wszystkie dotychczasowe zmiany stanu prawnego,

• w ograniczonym zakresie taki system jest prowadzony na stronie internetowej Sejmu (www.sejm.gov.pl).

PRYWATNE ZBIORY PRAWA:

• Lex (Alfa, Sigma, Omega): sposoby posługiwania się (hasła, symbole, sposoby wyszukiwania)

• Lex Polonica,

• Legalis.

Funkcjonują wyłącznie na zasadach komercyjnych.

Nie istnieją urzędowe ogólnodostępne programy informatyczne (strony www) z aktualnymi tekstami całości ustawodawstwa. W ograniczonym zakresie takie zbiory można znaleźć na stronie Sejmu (www.gov.pl), ale nie ma ona charakteru urzędowego i nie zawsze jest wiarygodna.

Co prawda w internecie można znaleźć sporo informacji poświęconych prawu (w tym tekstu źródeł prawa), tyle że bardzo często są one nieaktualne.

KONTROLA PRAWA:

Sprawują ją Trybunał Konstytucyjny oraz sądy administracyjne.

Trybunał Konstytucyjny:

• składa się z 15 sędziów wybieranych indywidualnie przez Sejm,

• kadencja 9 lat, bez prawa reelekcji,

• sędziowie TK muszą wyróżniać się wiedzą prawniczą

• sędziowie są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji, nie mogą należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów, korzystają z immunitetu chyba że na gorącym uczynku,

• w praktyce oznacza to, że wybór sędziów TK zawsze ma charakter polityczny; przeważa głos tego ugrupowania, które wygrało wybory parlamentarne,

• kryterium wyróżniającej się wiedzy prawniczej jest niesłychanie uznaniowe.

TK orzeka przede wszystkim w sprawach:

• zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,

• zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

• zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,

• zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,

• (powszechnej) skargi konstytucyjnej,

• sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.

Jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy zawisłej przed sądem, wówczas każdy sąd może przedstawić Trybunałowi pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą.

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego:

• mają moc powszechnie obowiązującą,

• są ostateczne.

Orzekając o utracie mocy aktu normatywnego TK może określić termin utraty jego mocy, w zasadzie nie dłuższy niż 18 miesięcy; rezultatem jest fikcja dopuszczająca możliwość obowiązywania niekonstytucyjnych przepisów.

O wszczęcie postępowania w sprawie konstytucyjności do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą:

1. Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,

2. w zakresie dotyczącym niezawisłości sędziowskiej Krajowa Rada Sądownictwa,

3. organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,

4. ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,

5. kościoły i inne związki wyznaniowe (art. 191 Konstytucji),

6. ten, kto uważa, że jego wolności (prawa) konstytucyjne zostały naruszone, ale tylko wtedy, gdy są (organ administracji) ostatecznie o tym orzekła, tj. gdy nie ma już innych środków zaskarżenia.

Sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem (art. 193 Konstytucji).

Inne zadanie TK wykraczające poza kontrolę prawa:

• orzeka o zgodności celów lub metod działalności partii politycznych z Konstytucją; jeżeli dopatrzy się tej niezgodności, wówczas sąd rejestrowy niezwłocznie wykreśla taką partię z rejestru.

PRAWO MIEJSCOWE:

AKTY SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO:

Organ wykonawczy (gminy, powiatu, województwa samorządowego) przedkłada wojewodzie:

• uchwały w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia,

• akty ustanawiające przepisy porządkowe organ wykonawczy przekazuje w ciągu 2 dni od ich ustanowienia.

• uchwała lub zarządzenie organu gminy sprzeczne z prawem są nieważne, orzeka wojewoda (rozstrzygnięcie nadzorcze) w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia doręczenia uchwały lub zarządzenia,

• rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody podlega kontroli sądowoadministracyjnej,

• każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej, może - po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia - zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego (art. 92-101 u.s.g., tak samo u.s.p. i u.s.w.).

PRAWO MIEJSCOWE ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ:

Podobnie jak prawo samorządowe, tyle że:

• nadzór Prezesa RM,

• skarga sądowoadministracyjna jak w UST

1

14

20-11-2011 V-ŹRÓDŁA PRAWA

20-11-2011 V-ŹRÓDŁA PRAWA

---